‘Kötü Bir Alışkanlık Olan Tütün Kullanımı’
‘GÖZ İÇİN KÖTÜ, burun için iğrenç, beyin için zararlı, ciğerler için tehlikeli.’
Yaklaşık 400 yıl önce kaleme alınan bu tarif, “Tütüne Karşı Bildiri” başlığını taşıyan tütün aleyhtarı bir bildirinin kapanış sözleridir. Bu bildiriyi yayımlayan kişi, 1611 yılında yapılan ve King James Tercümesi olarak bilinen Mukaddes Kitap tercümesinin hamisi İngiltere Kralı I.James’den başkası değildir.
Bu bildiri neden yayımlandı ve biz bundan nasıl bir ders alabiliriz?
Tütünün Tıbbi ve Diğer Kullanımları
Kristof Kolomb 1492 yılındaki Amerika yolculuğunun ardından Avrupa’ya dönerken, Amerikalı Kızılderililer tarafından tıbbi özelliklerinden dolayı değerli sayılan bir bitkinin tohumlarını da beraberinde getirdi. Daha sonra Nicholas Monardes (Kızılderililer tarafından picielt olarak bilinen) bu otu, tütün (tabacco) olarak adlandırdı. İspanyol fatihler, yaralarının tedavisinde, onun “büyük faydaları sayesinde şifa bularak”, bu bitkinin değerini fark ettiler.—Joyful News Out of the New Found World.
Bu bitkinin, kaşiflerin özellikle dikkatini çeken başka bir kullanımı daha vardı. Monardes bunu şöyle açıklıyor:
“Bu otun en çok hayranlık uyandıran harikalarından biri de, Kızılderili kâhinlerin bunu kullanma şekilleri idi. Kızılderililer arasında, reislerin kâhinlere danışma gereği duydukları çok önemli bir iş söz konusu olduğunda, başkâhin, birkaç tütün yaprağı alıp, onları ateşin içine atar ve dumanını bir çubuğun aracılığı ile ağzına ve burnuna yaklaştırırdı; ve bu dumanı içine çektiğinde, ölmüş biri gibi yere düşer ve dumanın miktarı ile orantılı olarak bir süre öylece kalırdı. Bu etki geçtikten sonra, tekrar canlanır, uyanır ve onların sorularına, gördüğü görüntüler ve hayaller doğrultusunda cevaplar verirdi. Aynı şekilde diğer Kızılderililer de vakit geçirmek amacıyla tütün’ün dumanını içlerine çekerlerdi.”
1584 yılında, Sir Walter Raleigh Virginia’yı ele geçirdi. Koloni büyüdükçe, bir Kızılderili alışkanlığı olan tütün kullanımı da oraya yerleşenler arasında yaygınlaştı. İngiltere’ye dönüşte, tarihçi A.L.Rowse’ın öne sürdüğü gibi, “bu alışkanlığın ülkeye sokulmasından ve yerleşmesinden başlıca sorumlu kişi Raleigh idi.”
“Tütüne Karşı—Bildiri”
Bununla beraber, yeni keşfedilen bu alışkanlığa karşı çıkan, kendi kralları James’ten başkası değildi. Kral, tütün kullanımının tehlikelerine karşı tebalarını uyarmak üzere harekete geçti.
“Kötü bir alışkanlık olan tütün kullanımının çeşitli zararlarının daha iyi fark edilebilmesi için, ilk olarak bu alışkanlığın kökenini ve bu ülkeye giriş nedenlerini iyice bilmekte yarar vardır.” Ünlü Karşı Bildiri bu sözlerle başlar. Kral James, “kötü kokan ve lezzetsiz” şeklinde tanımladığı tütün dumanının, hastalıkların tedavisinde kullanılması adetini tekrar inceledikten sona, insanların alışkanlıklarını haklı çıkarmak için kullandıkları dört delili şöyle sıralar:
1. İnsanların beyinleri soğuk ve nemli olduğundan, tütün dumanı gibi kuru ve sıcak şeylerin beyin için yararlı olması gerekir.
2. Sıcak, etkili ve tabii oluşu nedeniyle bu dumanın, hem başı, hem de mideyi soğuk algınlıkları ve rahatsızlıklardan arındırması gerekir.
3. İnsanlar deneyimleri sonucu kendilerine yararlı olduğunu fark etmeselerdi, bu alışkanlığa bağlanmazlardı.
4. Birçoklarının hastalıkları şifa buldu ve hiç kimsenin tütün kullanmaktan dolayı hastalandığı görülmedi.
Şüphesiz çağdaş bilimsel bilgilerin ışığında, James’in ileri sürdüğü karşı delillere siz de katılacaksınız. Tütün dumanı, sadece sıcak ve kuru olmakla kalmaz, fakat bunun yanı sıra, “sıcaklığa bağlı zehirli bir niteliği de” vardır. “Soğuk algınlığını bu tür bir dumanı teneffüs ederek tedavi etmek, bağırsak ağrılarını önlemek için gaz yapıcı etler yemek ve içecekler içmekten daha akıllıca değildir.” Bazıları, herhangi bir yan etkisini görmeden yıllar boyu sigara içtiklerini iddia edebilirler; fakat bu, sigara içmenin faydalı olduğunu gösterir mi?
James şu kuvvetli delilleri öne sürdü: “Yaşlı fahişeler uzun yaşamalarını ahlaksız alışkanlıklarına bağlayabilirler; ama onlar, ‛yakalandıkları bulaşıcı zührevi hastalıklar nedeni ile’ birçok fahişenin vaktinden önce öldüğü gerçeğini görmüyorlar.” Ya yaşamlarının içtikleri “pis içkiler” sayesinde uzadığına inanan ve henüz “yolun yarısına bile gelmeden içkinin içinde boğularak ölen” diğer birçok kişiyi hiç hesaba katmayan yaşlı ayyaşlara ne demeli?
Günah ve Kibir
Sigara içmenin lehindeki iddiaları çürüttükten sonra James, onu içenlerin düştüğü ‛günaha ve kibire’ dikkati çeker. Bunların arasında en öncelikli olanın nefsine düşkünlük suçu olduğunda ısrarlıdır. Sigara içenlerin çoğu, sadece biraz tütün dumanını içlerine çekmekle yetinmezler, hep daha fazlasını şiddetle arzu ederler. Gerçekten de nikotin bağımlılığı güncel bir olay haline gelmiştir.
Ya “kibire” ne demeli? James, şu sözlerle sigara içenlere şiddetle karşı olduğunu belirtti: “Saygı duyulması gereken bir yer olan sofrada oturan diğer kişiler bu tür bir alışkanlıktan nefret ederken, sizin, sigaranın pis ve kötü kokan dumanını üfürmek sureti ile havayı kirletmeniz hem kibir, hem de pislik değil midir?”
Sanki sigara içen bir kişinin karşılaştığı çeşitli sağlık sorunlarının bilincindeymiş gibi James şunları ileri sürdü: “Aslında duman, yemek salonundan çok, mutfağa uyar; bu kişilerin iç organlarını düşünmek de, yağlı ve ağır bir işle kirletilmiş ve mahvedilmiş bir mutfağı hatırlatır; tütün tiryakilerinin ölümlerinden sonra açılan kadavralarında gözlenen budur.”
İleri sürdüğü delillerini tamamlamak üzere James şöyle devam eder: “Tanrı’nın verdiği güzel bir hediye olan insanın tatlı nefesini, bu iğrenç dumanla bilinçli olarak kirletmek, sadece büyük bir kibir değil, ancak Tanrı’nın hediyelerine karşı büyük bir hürmetsizliktir.”
[Sayfa 19’daki resim]
Kral I.James
[Sayfa 19’daki resim]
Sir Walter Raleigh