Kayan Yıldızlar Nereden Geliyor?

“BAK, BAK! Bir tane daha gidiyor!” “Hani, nerede?” Hiç sizin de geceleyin gökyüzünde kayan yıldızları ararken böyle sözler söylediğiniz oldu mu? Belki, üstünüzdeki yıldızlı gökyüzünde aniden bıraktığı parlak izi ilk gördüğünüzde, bir yıldız sanki apansızın kayıp gidiyormuş gibiydi. Aslında kayan yıldızlara yanlış ad verilmiştir. “Kaydıkları” gerçi doğru olabilirse de, yıldız olmaktan bir hayli uzaktırlar.

Astronomlar onları meteor diye adlandırır. Orta boy bir yıldızın gezegenimizi bütünüyle milyonlarca kez yutabileceği gibi, gezegenimiz de bu meteorların milyonlarcasını bütünüyle yutar. Acaba meteorlar nedir ve nereden gelir?

Onlar çoğu kez kuyrukluyıldızlarla bağlantılıdır. Ünlü bir örnek olan Halley kuyrukluyıldızı, Güneş’in çevresindeki 76 yıllık eliptik deviniminde 1986 yılında dünyanın yanından hızla geçti. Kuyrukluyıldızlar, herhalde en çok toz ve buzdan oluştuklarından, bazen kirli kartopları diye adlandırılıyor. Kuyrukluyıldız Güneş’e yaklaştıkça yüzeyi ısınır, toz ve gaz çıkarır. Güneş ışığının yol açtığı radyasyon basıncının katı parçaları geriye itmesinin sonucu olarak tozdan parlak bir kuyruk oluşur. Böylece, kuyrukluyıldız arkasında dağınık parçalardan oluşan parlak bir toz izi bırakır. Bu parçalara uzayda bulundukları sırada meteorit adı verilir. Kuyrukluyıldızlara özgü bu tozun çoğu, görülebilir bir meteor olamayacak kadar küçüktür. Ancak küçük bir kesimi kum tanesi ve birkaçı çakıl taşı büyüklüğündedir.

Ara sıra, bir kuyrukluyıldızın yörüngesiyle dünyanın yörüngesi kesişir. Bu durum dünyanın, kuyrukluyıldızın yörüngesinden geçtiği her sefer onun bıraktığı aynı toz iziyle karşılaştığı anlamına gelir. Bu sırada, minik meteoritler saniyede 70 km’ye kadar ulaşan yüksek bir hızla atmosfere girer. Düşerken, büyük olanları ısınıp, gökyüzünde meteor olarak bilinen beyaz parlak bir izi ardında bırakarak, yanar.

Dünya bir kuyrukluyıldızın yörüngesinden geçerken, meteorlar, gökyüzünde saçılma noktası denilen bir noktadan her doğrultuya saçılıyorlarmış gibi görünürler. Bu saçılma noktalarından, yılın belirli zamanlarında meteor yağmurları gelir. Çok tanınmış bir gösteri, Perseid yağmurudur; adını saçılma noktasının yer aldığı Perseus takımyıldızından almıştır. Perseid yağmuru her yılın 12 ya da 13 Ağustosunda doruğuna ulaştığında, durum göz kamaştırıcı bir gösteri halini alır. Saatte 60’tan fazla meteor yağabilir.

21 Ekim dolaylarında Orionid yağmurunu izleyebilirsiniz ve ondan önceki Aquarid yağmuru gibi, ona da Halley kuyrukluyıldızından gelen meteoritlerin neden olduğu söylenir. Astronomy adlı dergiye göre, bilginler, Halley’in “bütün kütlesini yitirmeden önce, yörüngesinde 100.000 tur daha yapabileceğini” tahmin ediyor. Onların varsayımları doğruysa, önümüzdeki 7.600.000 yıl boyunca Halley kuyrukluyıldızı düzenli ziyaretlerini yapacak! Günün birinde yok olduktan çok sonra bile, onun toz izleri kuşkusuz dünyada yaşayanlara çağlar boyunca kayan yıldızlar göndermeye devam edecek. Anlaşıldığına göre, şimdi gördüğümüz meteorların birçoğu çoktan yok olup gitmiş kuyrukluyıldızlardan geliyor.

Bilginlerin hesaplarına göre, her gün gözle görülebilen 200 milyon kadar meteor atmosfere giriyor. Daha harika olan meteor yağmurlarına gelince, onlar gelecek yıl da olacak ve böyle daha milyonlarca yıl gelecek!