Swi Vula Yini Ku Tshembeka Xana?

KU TSHEMBEKA swi vula ku va ni ntiyiso ni ku ntshunxeka eka vuxisi. Vutshembeki byi lava leswaku u va ni ntiyiso eku tirhisaneni ni van’wana—ku va la kongomeke, la xiximekaka, u nga vi na vukanganyisi kumbe vuxisi. Munhu la tshembekaka i munhu wa vunene. Hikwalaho ka leswi a tshembekaka minkarhi hinkwayo, a nga ka a nga n’wi xisi munhu-kulobye. Hinkwerhu ka hina a hi ta lava ku khomiwa hi ndlela yoleyo, a hi nga ta swi lava ke? Kutani xana vutshembeki byi nga heleriwa hi nkarhi?

Mukriste hi ku hatlisa u vona mhaka leyi ha yona un’wana ni un’wana la tivulaka mugandzeri wa ntiyiso a faneleke ku va munhu la tshembekaka eka tinhlamuselo leti nga laha henhla. (Yohane 4:24) U gandzela “Yehova, Šikwembu ša ku ṭhembeka.” (Psalma 31:5; Tito 1:2) Entiyisweni, i “vavanuna lava nga ni ntiyiso” lava fanelekelaka ku n’wi yimela.—Eksoda 18:21, New World Translation Reference Bible, nhlamuselo.

Vutshembeki byi khumba timhaka to tala ta vutomi bya hina, kutani swa twisiseka leswi muapostola Pawulo a nga te: “Hi navela ku endla leswi lulameke minkarhi hinkwayo.” Sweswo swi katsa eku vulavuleni, entirhweni, etimhakeni ta ndyangu, emabindzwini ni le ku amukeleni ka swilaveko swihi na swihi leswi nga enawini leswi tihulumendhe ti swi tisaka eka hina.—Vaheveru 13:18.

Eka Leswi Hi Swi Vulaka

Ku na tindlela to tala—hambi leswi hakanyingi ti langutiwaka ti ri hava nandzu ni leti amukelekaka—leti vanhu va nga vulavuliki ntiyiso eka tona. Va nyika swiviko swo hemba eka tiawara ta ntirho, va endla leswaku vana va vula mavunwa eka lava va baka tiqingho, va nyika tinhlamuselo leti nga riki tona eka vayimeri va ndzindza-khombo ni ku hemba ehenhleni ka ku va lava vabyaka leswaku va kuma siku ro xwa entirhweni, ku boxa swi nga ri swingani.

Minkarhi yin’wana leswi hi faneleke ku swi vula eka un’wana swi fanele ku tsariwa kunene. Hikwalaho ka xivangelo xin’wana, vanhu lava a va nga ta hemba hi ku swi vula kunene va vona onge i mhaka leyi hambaneke loko u vika tihakelo ta mindzuvo kumbe u tsala xiboho xa swilo eka vayimeri va vaxavi endzilakaneni wa matiko hinkwawo. Vuxisi lebyi byi onhela vahakeri hinkwavo va ndzuvo. Xana rero i rirhandzu ra xiviri ra muakelani? Handle ka sweswo, xana Vakriste a va na ndzhwalo wo “[nyika] Khezari leswi nga swa Khezari?”—Luka 20:25; 10:27; nakambe vona Varhoma 13:1, 2, 7, 8.

Eka leswi hi swi vulaka, hakunene hi lava ku tekelela “Šikwembu ša ku ṭhembeka,” hayi “tata wa mavunwa.” (Psalma 31:5; Yohane 8:44) Vanhu lavo biha va nga ha amukela ku vulavula swilo swimbirhi leswaku va xisa kumbe va kanganyisa. Kambe ku xisa munhu-kulorhi a hi ku n’wi rhandza. Handle ka sweswo, vahembi va hava vumundzuku bya xiviri.—Vaefesa 4:25; Nhlavutelo 21:27; 22:15.

Entirhweni

Ku endla ntirho wa siku hi ku tshembeka wa miholo leyi amukeriwaka i xilaveko lexinene naswona i xa Matsalwa. (Vakolosa 3:22-24) Kambe, ku na magidi yo tala ya makhamba ya nkarhi lama dyelaka khamphani nkarhi hi ku yima minkarhi yo leha, va ta entirhweni nkarhi wu hundzile ivi va famba nkarhi wu nga si fika, va heta nkarhi wo tala va tilunghisa endzhaku ka loko va fikile entirhweni, va tirhisa riqingho ra khamphani eka tiqingho to leha leti nga riki nawini ta munhu hi xiyexe, va endla bindzu ra vona vini hi nkarhi wa khamphani, kutani va tlhela va etlela. Ku yiva ka vona ku andzisa minxavo eka un’wana ni un’wana.

Swivumbeko swin’wana swa vukhamba entirhweni swi katsa ku teka nhundzu ni switirho swi tirhiseriwa munhu hi xiyexe. Van’wana va vula leswaku leswi a hi nchumu ku tlula ku seketela miholo leyi nga fanelangiki, onge hi loko va lulamisa swilo ni muthori la tsonanaka! Kambe loko ku teka swilo swi nga tiviwi ni ku pfumeleriwa hi n’wini kumbe muthori, hakunene i xivumbeko xa ku yiva.

Eka swiyimo leswi hinkwaswo, Mukriste wa ntiyiso u ta tirhisa ndzayo leyi huhuteriweke leyi nge: “Loyi a a toloverile ku yiva, a nga ha engeti a yiva; kambe a a tikarhate a tirha hi mavoko ya yena, a tirhela swo tipfuna ha swona, leswaku a ta kuma swo pambulela loyi a pfumalaka.”—Vaefesa 4:28; Mintirho 20:35.

Kambe, ku vuriwa yini loko muthori wa wena a ku kombela ku endla xiendlo xo pfumala ku tshembeka kumbe lexi nga riki enawini kutani a xungeta ku ku hlongola loko u nga swi endli? Swikombiso swin’wana: Ku chaja muxavi leswaku ku pfariwa tinsimbhi ta movha leti ti kalaka ti nga nghenisiwanga emovheni; ku nghenisa mpahla leyi durhaka kantsongo, leyi nga nyawuriki emabokisini leswaku vaxavi va ta chajiwa minxavo ya le henhla; ku tsala leswaku i xintshwa, minxavo leyi “funghiweke leswaku yi ehlisiwile” empahleni, kasi minxavo leyo sungula a yi fana kumbe a yi ri ehansi. Vathoriwa vo tala va nga ha languta leswi tanihi vutihlamuleri bya muthori, hayi vatirhi. Timbhoni ta Yehova ti endlise ku yini loko ti kongomane ni xiyimo xo tano? Daryl J wa hlamusela:

“Loko ndzi ri karhi ndzi tirha tanihi mininjhere wa swiendliwa exitolo xa grosa, ndzi tshineleriwe hi mukongomisi ivi a kombela leswaku ku andzisiwa majini ya vuyelo handle ko tlakusa minxavo yihi na yihi. Swiringanyeto swo endla leswi a swi ku: Hundzeleta ntikelo wa swiendliwa swo karhi, kutani u nyika mutisi wa nhundzu ‘swifaniso’ swa mali. I mikhuva leyi tolovelekeke kambe leyi nga tshembekiki.”

Daryl u arile ku kanganyisa ni ku xisa. (Swivuriso 20:23) Mavhiki ma nga ri mangani endzhakunyana u hlongoriwile. Xana a a ri xihunguki hi ku nghenisa ndyangu wakwe eka mimbuyelo ya ku pfumala kakwe ntirho? Xana u tisorile leswi a tshembekeke? Doo, hikuva loko Mbhoni-kulobye yi twe leswi humeleleke, yi n’wi nyike ntirho. Daryl u ri: “Eka mavhiki manharhu ku ya eka mune, a ndzi tlhela ndzi tiwundla ni ku wundla ndyangu wa mina hi tindlela to tshembeka. Ndzi swi teka ri ri lunghelo ku katekisiwa hi Yehova hikwalaho ko hlayisa vutshembeki bya mina eka yena.”

Hi tlhelo rin’wana, u nga ha kuma ntirho hikwalaho ka leswi u tshembekaka. Muyimeri wa khamphani ya ndzindza-khombo leyi dumeke ya matiko hinkwawo u tsundzuxe n’wini wa xitolo lexi humelelaka exidorobaneni xa Toronto, Canada, ku herisa swiphiqo swakwe swa vukhamba bya vathoriwa hi ku thola Timbhoni ta Yehova. Muyimeri loyi u hlamuserile a ku: ‘Loko ndzi ri eka muti wun’wana ndzi amukela vuleteri bya mina bya ndzindza-khombo, ndzi kume leswaku exikarhi ka vayimeri va vona a ku ri ni nxaxamelo wa supamakete leyikulu leyi tholeke Timbhoni ntsena ku tlhela ti lunghisa vuhirhi bya grosa nivusiku. Va ve ni mintokoto yin’wana yo biha ni vatirhi van’wana kambe a va si lahlekeriwa hi nchumu ku sukela loko va nyike Timbhoni makhiya leswaku ti nghena endzhaku ka tiawara ti tlhela ti paketela.’

Tindlela Tin’wana Ta Ku Tshembeka

Enkarhini wa ku lomba mali, mulombiwa hakanyingi u kombisa ku titsongahata ni xichavo, naswona u phofula marito lama tiyisaka nhlana ehenhleni ka ku tlherisa ni ku tlangela mpfuno. Kambe loko nkarhi wo hakela xikweleti wu fika, ku hundzuka loku hlamarisaka ka langutelo ka ta eka valombiwa van’wana. Swi tolovelekile hi nkarhi wolowo ku vona ku hlundzuka, rivengo, swivilelo swo hlaseriwela ku tlherisa mali ni ku vula leswaku mulombi u hava musa. Emahlweni ya valombiwa, mulombi la hananaka u hundzuriwe xilo xo chavisa! Hambi swi ri tano, Bibele yi vula leswaku ‘mulombiwa la nga tlheriseki i mubihi.’ (Psalma 37:21; Varhoma 13:8) Leswi ngopfu-ngopfu a swi ta va tano laha mulombiwa a nga endleki matshalatshala yo hakela hambi ku ri mintsengo leyi ringaneke ku kombisa ripfumelo lerinene, kumbexana a nga endli matshalatshala yo vulavurisana ni mulombi.

Evuton’wini bya ndyangu, vutshembeki bya laveka etimhakeni to tala: Nhloko ya ndyangu yi fanele ku va ni ntiyiso eka nsati wa yona ehenhleni ka muholo wa yona ni timhaka ta timali; wansati u fanele ku tshembeka eka yena ehenhleni ka ndlela leyi a tirhisaka timali ta ndyangu ha yona; hinkwavo va fanele ku va vanhu va vutshembeki, ku katsa ni ku pimelana timhaka ta vona ta rimbewu; vana va endla kahle ku va ni ntiyiso ni ku yingisa malunghana ni swinakulobye ni swivumbeko swa vona swo tirivatisa, va pfumelelana ni ku navela loku boxiweke ka vatswari va vona.—Vaefesa 5:33; 6:1-3.

Eka hinkwaswo leswi vuriweke, swi fanele ku twisiseka leswaku Mukriste wa ntiyiso u fanele ku ‘tshika vuhomboloki’—mintirho leyo biha ni mihandzu leyo biha leyi fambisanaka ni ku pfumala vutshembeki, ku hemba, ku xisa, ku kanganyisa ni nthyakiso wa mahanyelo lamanene.—2 Timotiya 2:19; Varhoma 2:21-24.

Mimbuyelo Ni Mimpfuno

Ntiyiso ni ku kongoma, ku tirhisana ka ntiyiso ni van’wana, swi kurisa vutshembeki. Xiyimo xa ku tshemba ni ku tiyiseka xisweswo xa kula, xi yisa eka malangutelo ni vuxaka lebyinene. Vutshembeki nakambe byi nyika matshamelo ya ku hanya ka ku tiyiseka, ku ntshunxeka ka nkarhi ni ku tilwela loku hetaka ntamu leswi endliwaka hi ku ehleketela, ku kanakana ni ku chava van’wana.—Ringanisa Esaya 35:8-10.

Vutshembeki byi endla leswaku hi va ni ripfalo leri baseke, leswi swi nga swa nkoka loko hi ta “tirhela Xikwembu lexi hanyaka” hi laha ku amukelekaka. (Vaheveru 9:14; 1 Timotiya 1:19) Byi nyika ku rhula ka mianakanyo, byi yisa eka vurhongo lebyinene bya nivusiku. U nga kongomana ni van’wana handle ko khomiwa hi tingana. Ku va la tshembekaka swi herisa ku chava loku himisaka ripfalo ka ku khomiwa eka leswo biha. Hi ndlela leyi hi hlayisa ku xiximeka ni ku tixixima ka vumunhu. Xana sweswo swi nga heleriwa hi nkarhi kumbe swi nga tirhi hi ndlela yihi?

Xisweswo, ku na mimbuyelo ni mimpfuno yo tala ya sweswi leyi nga ta khulukela eka hina ni van’wana loko hi ri vanhu lava tshembekaka. Kambe, ku tlula xin’wana ni xin’wana, hi fanele ku lava ku va lava tshembekaka hayi hi leswi ku nga nawu lowu antswaka kumbe hi leswi hi lerisiwaka ku va lava tshembekaka kambe hikwalaho ka leswi hi rhandzaka Yehova Tata wa hina. Hi lava ku hlayisa vuxaka bya hina lebyi vangamaka na yena ivi hi amukeriwa hi yena. Nakambe hi lava ku va lava tshembekaka hikuva xisweswo hi kombisa rirhandzu ra muakelani. Kutani ke, loko swi vekiwa hi ku olova, ku va Mukriste wa ntiyiso swi vula ku tshembeka.—Matewu 22:36-39.

Mupisalema u ri: “Oho Yehova! Ṅeni wa wena o ta v̌a mani e nṭongeni wa wena? O ta v̌a mani l’a nga ta aka e nṭhav̌eni ya wena le’yo kwetsima šana? Hi l’a hanyaka e ku lulameni, a endla le’ŝi lulameke, kutani a v̌ula le’ŝi tiyeke hi laha ŝi nga kona e mbilwini ya yena. . . . A nga endli warikwav̌o le’ŝo biha.” (Psalma 15:1-3) Loko hi hanya vutomi bya ku tshembeka tanihi vagandzeri va Yehova, kutani loko a herisa mafambiselo ya sweswi lamo biha hi ku lulama ni loko “vuako bya Xikwembu byi [ri] vanhwini,” hi ta va exikarhi ka lava va tiphinaka hi minkateko leyi nga heriki tanihi ‘vayeni vakwe.’ Manuku hi nga ka hi nga heleriwi hi nkarhi!—Nhlavutelo 21:1-5.

[Bokisi leri nga eka tluka 5]

Xana U Nga Kongomana Ni Ntlhontlho Wa Vutshembeki Bya Wena?

Misava leyi hi hanyaka eka yona yi tlhontlha ku tiyimisela ka hina ni ku tinyiketela ka hina ku endla leswo lulama. Yi endleriwe ku kandziyisa leswaku hi tirhangisa, hambi ku ri eku lahlekeriweni ka van’wana.

Xana i langutelo ra wena leri namarheriwaka hakunene leswaku vutshembeki ka ha ri nawu wo antswa? Xana ku tiyimisela ka wena ku tiye hi laha ku eneleke ku ku hlayisa u tshembekile loko mintshikilelo yi ku veka endzingweni? Hi xikombiso, a wu ta endla yini loko:

◻ Endzhaku ka loko u lahlekeriwe hi ntirho tin’hweti to tala, u kuma ntsengo lowukulu wa mali leyi a yi ta hlanganisa swikweleti swa wena yi tlhela yi ku salela?

◻ Ku xisa eka xikambelo xa nkoka exikolweni xa wena ku ri yona ndlela ntsena leyi u nga kumaka mpimo lowu nga tiyisaka vumundzuku bya wena bya ikhonomi?

◻ Ku kuma ku xiximeka tanihi mutivi wa sayense a swi ta ku lava ku ‘hambukisanyana’ mintiyiso eka vulavisisi bya wena leswaku xiviko xa wena xi ta humesiwa?

◻ Eku wiseni ka wena etikweni rin’wana, u xava nchumu lowu durhaka hi nxavo lowunene swinene kambe ku xi boxa endzilakaneni a swi ta vula ku hakela mali yo tala?

[Bokisi leri nga eka tluka 6]

Swiendlo Swa Vutshembeki A Swi Heleriwanga Hi Nkarhi

Xana vanhu va ha n’wi khathalela munhu-kulobye? Ina, hambi leswi tinyuziphepha ti vikaka swiendlo swa vutshembeki onge hi loko swi nga tolovelekanga, kutani swi ri leswi fanelaka mahungu.

Maphorisa eFort Wayne, Indiana, U.S.A., ma ringete ku phasa makhamba hi ku veka sete leyi durhaka ya TV emovheni lowu nga lotleriwangiki. Va langutile hi mavhiki yo hlayanyana ku vona leswi a swi ta humelela. “Leswi hi swi kumeke hi leswaku vanhu a va famba etlhelo ka movha, va languta endzeni ivi va vona TV, va pfula rivanti, va susumetela batheni yo lotlela ehansi, va pfala rivanti ivi va famba ekusuhi.” Hi ku endla tano va kombise vutshembeki.

Tinhloko-mhaka ta nyuziphepha ya le Canada ti vulavula hi ku kumeka ka mali leyi lahlekeke hikwalaho ka vuyelo lebyi pfunaka bya dyondzo ya Bibele:

“Vasamariya lavanene va hlayisa holideyi.”—The Windsor Star

“Pat la tshembekaka u tlherisa $421 [R628].”—The Spectator

“Ku tlherisiwa ka $983 [R1 467] ku pfuxeta ripfumelo ra muxavisi.”—The Toronto Star

Etimhakeni leti, lava tlherisaka mali leyi lahlekeke a va ri Timbhoni ta Yehova. Eku sunguleni, Timbhoni timbirhi letintshwa leti hlanganyelaka evutirhelini bya yindlu na yindlu ti kumile xipaci no xi tlherisela wansati. U te: “Ndzi ehleketa leswaku vafana lavaya hi vona ntsena eka miliyoni. . . . Wa tiva, sweswo hakunene swi pfuxeta ripfumelo ra wena eka ntumbuluko wa vanhu.” Leswi a a huma ehandle ka doroba, a swi ta va swi olovile eka vantshwa ku hlayisa mali, kambe va te: “A swi nga vuli nchumu. A hi endla nchumu lowunene ntsena eka munhu un’wana.”

Xiviko xa vumbirhi na xona xi yelana ni muendzi. “Kambe ndzingo a wu siyanga ku kanakana emianakanyweni [ya loyi a yi kumeke],” ku vike nyuziphepha. Loyi a yi kumeke u hlamusele leswaku a a ri un’wana wa Timbhoni ta Yehova, “naswona hi tshemba ngopfu vutshembeki.”

Eka mhaka ya vunharhu, munhu loyi a lahlekeriweke hi mali “u vule leswaku a a lahlekeriwe hi ntshembo eka vumunhu.” Nuna wa Mbhoni leyi kumeke nkwama wa phepha ra buraweni wa mali u byele muviki leswaku ku kongomisiwa hi Bibele a ku ri xona xilotlelo: “Sweswo swi endle leswaku swi olova eka nsati wa mina” ku yi tlherisa.

Eka mhaka yin’wana, Timbhoni timbirhi leti tirhaka hi yindlu na yindlu ti kume vhilopo leyi lahlekeke ya muholo. Loko va yi tekile va yi yisa exiticini xa maphorisa xa kwalaho, sejeni loyi a tirhaka u vule leswaku a ku vanga na xiviko xa mali leyi lahlekeke. Mbhoni yi ringanyete leswaku ku tivisiwa ku kumeka ka yona exiticini xa kwalaho xa xiya-ni-moya. Phorisa leri ri vonake ri kanganyisekile. Ri te: “U tivangela ntirho lowukulu wo tlherisa mali leyi. Kasi u nghena kereke yihi?” Loko Mbhoni yi hlamurile, sejeni a ku: “Ndzi anakanye tano, hikuva hi n’wina ntsena lava tshembekaka ku kala mi endla matshalatshala yo tano.”

Loko a endla maendzo ya yindlu na yindlu un’wana wa Timbhoni ta Yehova, W. K․․․, u hlangane ni xikombelo lexi nga tolovelekangiki. Wanuna wa yindlu ni nsati wakwe a va vabya swinene kambe a va fanele ku yisa mali abanki siku rero. Va kombele loko Mbhoni yi nga swi endla. Loko a pfumela, u nyikiwe $2 000 [R4 000] ya khexe leswaku a yi yisa ebanki. Loko a vuya ebanki u hlulekile ku tshika ku vutisa a ku: “Swi endlekisa ku yini leswaku mi ndzi tshemba ni ku ndzi tiva mi nga ndzi tivi?” Nhlamulo: “Ha swi tiva, naswona un’wana ni un’wana wa swi tiva, leswaku Timbhoni ta Yehova hi vona ntsena vanhu lava u nga va tshembaka.”

Hambi leswi entiyisweni ku nga ni vanhu lava tshembekaka lava nga kumekaka ematikweni hinkwawo, ku tlhandlekela eka Timbhoni ta Yehova, swi vonaka onge a va talanga ngopfu lava xiyiwaka hi laha ku hlawulekeke. Hi nga tlangela swonghasi leswi dyondzo ya Bibele ehenhleni ka vutshembeki yi humesaka mimbuyelo leyi pfunaka ni leyi tirhaka!