Ku Phayona eAmazon

KHWATI ra Amazon! Kwalomu ka hinkwavo va twile hi ta rona. Kambe va nga ri vangani va vile ni nkarhi wo ya va ya ri vona. Hambi swi ri tano, exikarhi ka makume ya malembe lama hundzeke, maphayona yo talanyana, kumbe vatirheli va nkarhi hinkwawo, ya endle sweswo. Xa nkoka ngopfu, va yise mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu kwalaho. Hi ku tirhisa xikepe xa Sosayiti ya Watch Tower lexi va nge i El Refugio (The Refuge), va tsemakanye makhwati ya Amazon hi ku tirhisa milambu leyi lukaneke leyi tsemakanyanaka en’walungu-vuxa bya Peru.

Mawaku xiavelo lexi tsakisaka swonghasi lexi leswi swi veke xona! Tinxaka to tala to Maindiya ti hangalake hinkwako ensin’wini leyi leyikulu. Chacras, kumbe mapurasi lamantsongo, ya kumeka ehenhla ni le hansi ka milambu, etimbuweni ni le kule le ndzhaku swinene etindhawini leti fihlekeke ta munyama leti nga emakhwatini. Hambi leswi va nga etlhelweni, vanhu lava na vona va fanele ku kuma rungula ra vutomi ra Bibele.—Matewu 24:14; 28:19, 20.

Ekusuhi na doroba ra le makhwatini ra Iquitos, milambu mimbirhi leyikulu—Ucayali na Marañón leyi hatlisaka ni leyi kanganyisaka—ya hlangana yi vumba Amazon lowukulu. Loko yi hambeta yi phupha khuvi, yi tala ni ku ba magandlati, milambu leyi yi mbundzumuxa timbuwa ta yona kutani yi wisela mirhi leyikulu eku khulukeni ka yona lokukulu. Nivusiku ku vumbeka timbuwa ta sava, xisweswo ku cinca makhulukele.

Loko ha ha famba enambyeni hi Ucayali, xikan’we-kan’we El Refugio xi tsutsumele eribuweni ra sava leri funengetiweke hi mati. Moya lowu nga rindzeriwangiki wu hambukise swirho leswi fambisaka xikepe, kambe ku khomelela swinene etinsimbhini ta xikepe ni tinsimbhi letikulu swi va endle leswaku va nga weli ehandle ka xikepe. Mulawuri u endle xikepe leswaku xi ya endzhaku, kambe a swi pfunanga nchumu. A xi jiyerile. Kutani vamakwerhu va tsevu lava nga exikepeni va hluvurile va sala hi maburuku ya vona yo koma, va tlulela eribuweni ra sava, kutani va sungula ku ehlisa mabokisi ya 40 ya tibuku ku endlela ku vevukisa ndzhwalo. Xikan’we-kan’we, xirho xa vatluti xi huwelerile xi ku: “Langutani! Nyoka ya nambu yi khandziya xikepe.” Entiyisweni, nyoka ya rihlaza yo leha timitara timbirhi a yi rheta-rheta etlhelo ka xikepe. Kambe hi ku biwa ku nga ri kungani ka xihatla hi banga leri nga emahlweni ka xikepe, yi tlhelele enambyeni. Hi ku hatlisa, loko ndzhwalo wu hungutiwile, xikepe xi ntshunxekile naswona a xi ri endleleni ya xona nakambe.

Maendlelo Lama Hleriweke Yo Chumayela

El Refugio a hi xikepe lexikulu, naswona entiyisweni a hi nchumu lowu nga ni rivilo lerikulu. Entiyisweni, xi famba hi ku nonoka swinene loko xi famba xi langutane ni mati lama tsutsumaka. Hikwalaho, leswaku ya hatlisisa ku hlanganisiwa ka nsimu ya le xikarhi ka tiko, maphayona ya endle nkunguhato wa ntirho. Loko ya nga si suka exisekelweni xa kaya ra wona edorobeni ra Iquitos, ya ringeta ku kumisisa leswi nga emahlweni endhawini leyi ya navelaka ku yi hlanganisa. Hi ku vutisisa vanhu lava tshamaka exiyengeni xexo, ya swi kota ku endla mpfampfarhuto wa mepe wa miganga ni chacras ensin’wini yoleyo. Swinambyana kumbe mihocho swa xiyiwa eka maendzo ya le tlhelo. Xisweswo, loko ndhawu leyi hlawuriweke yi ri na miganga yo tala, xikepe xi nga yima vhiki kumbe mambirhi. Hi ntolovelo, mune wa maphayona ya lava tsevu ya to hlanganisa mapurasi lama hangalakeke, loko mufambisi wa xikepe ni phayona leri saleke va ya ekulenyana ekhwatini, laha xikepe xi nga swi kotiki ku ya. Leswi swi endliwa hi ku lunghiselela ku hundza ka xihahampfhuka xa khamphani ya petiroli lexi xi yaka egoveleni.

Magovela lawa i timbala leti nga ekule endzeni ka tiko laha ndzavisiso wo koka oyili hakanyingi wu endliwaka kona. Vavanuna va dzana kumbe ku tlula va nga ha tshama egoveleni ro tano. Timbhoni ti endla malunghiselelo leswaku ti vulavula ni vavanuna lava hi nkarhi wo lalela, endzhaku ka tiawara to tirha. Egoveleni rin’wana, yindlu yo dyela eka yona yi tikombe yi ri holo ya kahle. Vavanuna va yingiserile, kutani endzhaku ka sweswo vo talanyana va vutise swivutiso malunghana ni swiphiqo swa mahanyelo leswi va langutaneke na swona loko va tshama ekule ni mindyangu ya vona. Mawaku nkarhi lowunene swonghasi wo nyika langutelo ra Bibele ehenhleni ka ku tenga ka mahanyelo! Endzhaku ka nongonoko wa swivutiso na tinhlamulo, vavanuna vo tala va kombele Tibibele ni swipfuneto swo dyondza Bibele. Ku tekiwe mavito, kutani endzhakunyana tidyondzo ti sunguriwile ni van’wana va vavanuna lava ni mindyangu ya vona leyi nga eIquitos. Magovela ya mune ya petiroli ya tirhiwe hi ndlela leyi—manharhu ku tirhisiwe ku famba emoyeni kutani rin’we ku tirhisiwe riendzo ra El Refugio.

Nkarhi na nkarhi loko caserio, kumbe ximutana, xi voniwa ekusuhi ni ribuwa, maphayona a ya boha xikepe eka nchumu lowu tiyeke lowu nga ekusuhi lowu nga kotaka ku xi khoma xi tiya. Hambi swi ri tano, a ku ri wanuna la tIhariheke wa mutluti, loyi a ringeteke ribuwa a nga si tlulela ehandle. Ribuwa ra misava leri tikombaka ri tiyile leri nambu wu ri endleke nhulu ri vonaka ri nga ri na khombo kambe ri nga tala hi swihlamariso. Mutluri loyi a nga ehleketeliki a nga tikuma a bodlhomele endzhopeni ku fikela exisutini!

Loko va tlulela eribuweni va hlayisekile, vamakwerhu va famba va hundza ntlawa lowu tolovelekeke wa vana lava konanisaka, lava baka huwa kutani va lava mulawuri wa muganga. Va n’wi hlamusela xikongomelo xa ku endza ka vona hi ku komisa kutani va kombela ku tirhisa yindlu ya xikolo xa kwalaho kumbe ndhawu ya kwalaho yo hlangana eka yona leswaku va yi tirhisela nkulumo ya Bibele. Hi ntolovelo, mpfumelelo wa nyikiwa. Switiviso swi endliwa hi nomu loko vana va hangalaka hi matlhelo hinkwawo va hangalasa xirhambo. Emahlweni ka nkulumo, nhlikanhi wu tirhiseriwa ku chumayela hi yindlu na yindlu. Vanhu va ni xinghana ni malwandla naswona va amukela tibuku ta hina ta Bibele hi ku hiseka. Laha mali yi pfumalekaka, tibuku ti cincisiwa hi timfutsu, tinkawa, tihuku, mahokwe, mihandzu, kumbe hambi ku ri ximilana lexi rhandzekaka.

Loko nkarhi wu pfumela, maendzo yo vuyela ya endliwa hi ndzhenga. Lava va kombaka ku tsakela lokukulu va byeriwa ku ta ni mecheros ya vona, kumbe swikutsu, ni mafurha ni ngoti ya rivoni swo voninga ha swona. Hi ntolovelo, hi awara ya nkombo, hinkwavo va va va tshamile, va ri ni mavoni ya vona eka voko lerin’wana naswona eka lerin’wana va ri ni Tibibele ta vona. Endzhaku ka ku hela ka nkulumo, swivutiso swa sungula. Xana Timbhoni ta Yehova ta pfumela endzilweni wa tihele? Tidyondzo ta Timbhoni ti hambana njhani ni ta vukhongeri bya Khatoliki? Vo tala va tsaka ku kuma tinhlamulo eTibibeleni ta vona vini.

Mintokoto Leyi Tsakisaka

Endzhaku ka nkulumo yin’wana yo tano, wanuna ni nsati wa yena va ye eka phayona va ri ni mihloti emahlweni ya vona. Wanuna u te: “Vamakwerhu, hi rindze nkarhi wo leha ku twa marito yo fana ni lawa hi ya tweke vusiku lebyi. Ha ri rhandza tiko ra hina ni mianakanyo ya paradeyisi ya la misaveni laha hi nga tshamaka ekusuhi na rona. Sweswi, i mani loyi mi vulaka leswaku u ya etilweni?” Swa tsakisa hakunene ku va ehandle ekule emakhwatini ya Amazon, mpfhuka wo leha ku suka “exilungwini,” kutani hi kuma lava fanaka ni tinyimpfu.

Maphayona ya ringeta ku fambisa tibuku hi tisete, tanihi leswi ku nga ha vaka nkarhinyana va nga si vuyela emitini leyi. Siku rin’wana, loko va ri eIquitos, wanuna loyi a fambaka hi xikepe xa le nambyeni u yimise un’wana wa vamakwerhu kutani a kombela sete yin’wana ya tibuku ta nhungu. Xana ku humelele yini eka sete ya yena leyo sungula? Maxaka ya yena lama endzaka ya lombe tibuku ha yin’we yin’we. Tibuku to hlaya ta pfumaleka le ndzhaku emakhwatini. Hi ndlela leyi, tibuku ti fike etindhawini leti maphayona hi woxe ya nga fikangiki eka tona. Xisweswo hi moya wa yena, Yehova u endla leswaku tibuku ta hina ta Vukriste ti fika emavokweni lama faneleke.

Eximutanini xin’wana, vamakwerhu vambirhi va tshame ni xikepe loko van’wana va landzelela ndlela leyi yaka emakhwatini. Mirhi leyikulu a yi pfarile ehenhla, yi siva ku voninga ka dyambu, loko swinyanyana swa mivala yo tala swi ya emahlweni ni le ndzhaku exikarhi ka matluka ya rihlaza. Endzhaku ko famba 15 wa timinete, Timbhoni ti humelele erivaleni lerikulu ro saseka. Swi teke kwalomu ka awara ku nghena etindlwini hinkwato leti nga kwalaho. Loko vamakwerhu va ri kusuhi ni ku famba, wanuna u tshinerile kutani a va sindzisa ku tshama vusiku hinkwabyo, tanihi leswi a a ri na swivutiso swo tala. Kutani un’wana wa maphayona u sarile loko lavan’wana va tlhelela exikepeni.

Phayona ri ringanyete leswaku nkulumo ya Bibele yi nyikeriwa nimadyambu. Kutani vana va rhumiwile, va landzelela tindlela leti vamakwerhu va lahlekeke eka tona, ku tisa vaakelani. Hi nkarhi wolowo, dyondzo ya Bibele yi fambisiwile emutini wolowo, hi ku tirhisa tindzima ta buku leyi nge Ntiyiso Lowu Yisaka eVutomini Lebyi Nga Heriki leyi hlanganiseke swivutiso leswi vutisiweke hi wanuna loyi wa malwandla. Loko ku titimela ka vusiku ku funengeta ku hisa, xiyimo xa mirhi ya minsengele xikan’we-kan’we xi hundzuke huwa yo chavisa. Madzana ya ti-parakeet hinkwawo ya vonake ya sungula ku ba huwa hi nkarhi wun’we, ya vonaka ya amukela ku hola ka vusiku.

Nimadyambu, 20 wa lavakulu ni vana va hlengeletane ematlhelo ka xivulavuri. Ku voninga loku voningaka swinene ka rivoni ra gasi ku nyike ku vonakala lokunene ka ku hlaya, kambe ku koke ni madzana ya switsotswana swa le makhwatini. Exikarhi ka nkulumo, xivulavuri xi mite xin’we! Endzhaku ka mpfilungano wa vunghana, ku hleka ni ku twela vusiwana, u ye emahlweni a yisa nkulumo eku heteleleni loku humelelaka. Enkarhini wolowo, tingana hinkwato a ti sukile naswona bulo leri hanyaka ri landzerile.

Endzhaku ka loko muakelani wo hetelela a fambile, wanuna loyi a tsakelaka u bohelele nete yo sivela tinsuna ekhoneni yin’wana ya platifomo ya muti wa yena leyi nga ehandle, leyi akiweke hi timhandzi kwalomu ka n’we ni hafu wa timitara ku suka ehansi. Loko a tshika phayona ri tiwisela ehansi ka nete, wanuna loyi u hlengelete swifuwo swa yena kutani a swi khunga ehansi ka platifomo leswaku a swi sirhelela eka tinsula-voya ta le makhwatini. Loko makwerhu a etlela kwalaho a endla xikhongelo xo nkhensa Yehova eka nkhathalelo wa yena, hi ku hatlisa mpfumawulo wa makhwati wu n’wi khongoterile leswaku a etlela.

A swi kalanga swi teka nkarhi makwerhu a nga si tshama kahle hi xihatla. Nkuku wu ringile, naswona wu twale onge hi loko wu ri ehansi ka mubedo wa yena wa nkarhinyana. A wu ri kona. Ro sungula nkuku wu ringile, manuku mbyana yi vukula, lexi landzeleke xinyenyana xi yimbelerile, naswona eku heteleleni mbuti yi ririle. Endzhaku ka leswi, tinxaka hinkwato ta tinyenyana ti sungule huwa ya tona ya nimixo. Siku lerintshwa a ri sungurile.

Endzhaku ka ku fihlula ko nandziha, makwerhu u fambe hi ndlela a tlhela a ya hlangana ni vanghana vakwe. Emahlweni u vone lexi vonakaka tanihi murhi lowukulu lowu hingakanyeke ndlela. Loko a langute a ri kusuhi u vone ku ri nyoka leyikulu leyi titsondzeleke leyi hi ku olova a yi lehe kwalomu ka nhungu wa timitara. Phayona hi vutlhari ri fambe hi le tlhelo ka yona kutani ri fika ri hlayisekile exikepeni.

Nkaneto Wa Vafundhisi Wu Hluleka

Ndhawu leyi landzeleke a yi nga swi amukeli. Loko xikepe xi kongome endhawini yo yima eka yona, vamakwerhu va hlamarile ku vona ntlawa lowukulu wu hlengeletanile eribuweni. Wu rhangeriwe hi muprista wa Khatoliki, va yimisele xikepe mavoko, va huwelela va vula leswaku a va ti lavi tibuku tihi na tihi ta Bibele. Kutani vamakwerhu va ye emahlweni kutani va xi boha ehansinyana ka muganga wolowo.

A swi tekanga nkarhi xikwekwetsu lexi rhwaleke mabanana xi nga si suka emugangeni lowu. Loko xi ri karhi xi famba, vamakwerhu va huwelele vavanuna vanharhu lava tlutaka xikwekwetsu lexi leswaku va xi tshineta ekusuhi na El Refugio. Loko va endle tano, maphayona manharhu ma khandziye xikwekwetsu kutani ya sungula ku veka vumbhoni. N’wini wa xikwekwetsu u lave ku tiva leswaku ha yini muprista a a nga lavi leswaku Timbhoni ti yima emugangeni lowu, kutani maphayona ya hlamule leswaku a ya xi twisisanga xivangelo lexi ha xona muprista a a nga swi lavi leswaku vanhu va twisisa Bibele. Hi xikombiso, ku nga humelela yini xo biha eku hlayeni ka Buku Yanga Ya Timhaka Ta Bibele? Loko vavanuna va vone buku, a va ha yi vekanga ehansi.

Siku leri landzeleke, swikepe swo hlayanyana swi kongome eka El Refugio. Buku leyi nge Buku Yanga Ya Timhaka Ta Bibele a yi vange ntsako endhawini yoleyo. Vamakwerhu va byeriwe leswaku loko va famba mpfhukanyana exikarhi ka tiko a va ta kuma ndlela leyi a yi ta va yisa emutini hi ndlela ya le ndzhaku. Loko va fike kwalaho kutani va famba hi yindlu na yindlu, maphayona ya tsakele ku amukeriwa ko antswa. Vo tala va vaaki va teke tisete ta tibuku hinkwato, leswi swi twiseke mufundhisi wa kwalaho ku vava.

Holo Ya Le Kule Ya Mfumo Leyi Akiweke

Hi nkarhi lowu faneleke maphayona lama tiyeke ya fike endhawini leyi mindzilakana ya matiko manharhu yi hlanganaka kona eAmazon. Miganga minharhu, hinkwayo yi hambanisiwa hi mpfhuka wo koma, yi vumba ntsindza lowu nga bizi wa mabindzu kwalaho. I Caballococha ePeru, Leticia eColombia na Tabatinga etlhelo ka Brazil. Nyangwa yo nghena eka doroba rihi na rihi yi kumeka hi ku olova, tanihi leswi ku nga ni mpimanyeto wuntsongo ngopfu wa pasi ro endza ekhwatini leri.

ETabatinga, ku kumiwe leswaku vamakwerhu vanharhu va xisati va maphayona a va tirha doroba leri. A va ri na ntlawa wuntsongo lowu tsakelaka ku hlangana kun’we kambe a va nga ri na ndhawu yo hlangana eka yona. Vamakwerhu vambirhi va xisati va kombele vamakwerhu va xinuna leswaku va tshama va nyikela tinkulumo endhawini yoleyo, leswi va swi endleke hi ntsako. Mabulo lama landzelanaka ya kombe leswaku exikarhi ka ntlawa a ku ri na minyikelo leyi ringaneleke yo xava timhandze to aka muako wuntsongo endhawini leyi nyikeriweke. Vamakwerhu va xisati ana se a va kume muchini wo tsema timhandze ehenhla ka nambu laha wanuna la tsakelaka a tshembiseke nxavo wa kahle wa timhandze. Swi teke maendzo mambirhi yo tisa timhandze hi El Refugio. Hi masiku ya 15, mavoko lama tirhandzelaka ya ake Holo ya Mfumo leyi kuleke ku ringana ku tshamisa vanhu va 80. Ntlawa wa xikepe wu nyikele atril ya wona, kumbe platifomo ya xivulavuri ni switulu swo tshamisa ntlawa lowu nyanyulekeke. A va tsake swonghasi ku va na ndhawu ya vona yo hlanganyela eka yona eku heteleleni!

Ka ha ri na nsimu leyikulu yo yi hlanganisa eAmazon ni milambu leyi hlanganaka na wona. Lava va amukelaka xirhambo xa Mukedoniya xa “ku ya twarisa Evangeli” etindhawini leti ta le kule va katekisiwe swinene. (Mintirho 16:9, 10) Sweswi El Refugio xi na tlawa lowuntshwa wa maphayona. Na wona ya na ntshembo lowu heleleke wa leswaku Yehova u ta ma letela ni ku ma sirhelela entirhweni wa wona lowo hlawuleka.

[Mepe lowu nga eka tluka 25]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

COLOMBIA

Leticia

PERU

Iquitos

Amazon

Marañón

Ucayali

BRAZIL

Tabatinga

[Swifaniso leswi nga eka tluka 26]

Maphayona lama nga eka “El Refugio” ma tisa ntiyiso lowu nyikaka vutomi eka vanhu lava va nga etlhelo ka Amazon