Ku Fikelela Vanhu Va Tinxaka Hinkwato eAtena Wa Manguva Lawa

LOKO muapostola Pawulo a endzele eAtena kwalomu ka 50 C.E., doroba leri a ra ha ri ntsindza wa nkoka wa mabindzu, hambi leswi ri lahlekeriweke hi ku dzuneka ka rona ka khale. Buku yin’wana ya matimu yi ri: “[Atena] ri hambete ri va ntsindza wa vukhongeri ni wa vutshila wa Greece, swin’we ni ndhawu leyi rhandziwaka swinene hi vaendzi lava dyondzekeke ni va matimba va nkarhi wolowo.”

Loko a ri kwale, Pawulo swi nga ha endleka a ve ni nkarhi wo chumayela eka Vayuda, Vaatena va vahedeni, ni vanhu lava humaka etindhawini to tala to hambana-hambana. Tanihi leswi a a ri mudyondzisi la xiya-xiyaka ni la nga ni vutshila, eka nkulumo yin’wana u vule leswaku Xikwembu xi nyikile “un’wana ni un’wana vutomi, ni ku hefemula” ni leswaku “hi munhu un’we xi endlile vanhu van’wana hinkwavo” ni leswaku “xi lerisa vanhu leswaku va hundzuka hinkwavo” hikuva xi ta avanyisa “misava.”(Xiitaliki i xerhu.)—Mintirho 17:25-31.

Nsimu Leyi Hambaneke

Eka makume ya malembe ya sweswinyana, Atena ri tlhele ri va doroba leri kokaka vanhu va tindhawu hinkwato. Tintlhari ni varhangeri va mavuthu va fikile ku ta vulavulela matiko ya le handle. Vantshwa lava humaka eAfrika ni le Middle East va tshama kona tanihi swichudeni swa le yunivhesiti. Vatirhi lava famba-fambaka vo huma eAfrika, eAsia ni le matikweni ya le Yuropa-vuxa va nghene hi vunyingi. Ku ni vanhu vo tala lava humaka ePhilippine ni van’wana vo huma hi le Dzonga-vuxa bya Asia, va tela ku ta lava ntirho tanihi vatirhi va le makaya. Nakambe ku ni vahlapfa vo tala ni van’wana lava humaka eka matiko-akelana ni le tindhawini tin’wana leti nga ni madzolonga emisaveni hinkwayo.

Xiyimo lexi xi tisa ntlhontlho eka vachumayeri va mahungu lamanene ya Mfumo va le ndhawini yoleyo. Vo tala lava va fikaka va tshama nkarhinyana va vulavula Xinghezi, kambe van’wana va vulavula ntsena tindzimi ta ka vona. Vanhu lava, i va mindhavuko ni vukhongeri byo tala byo hambana-hambana. Exikarhi ka vaendzi, u nga kuma lava tivulaka Vakreste, Mamoslemu, Mahindu, Mabudha, lava nge moya wa hanya endzhaku ka rifu, lava nge Xikwembu a xi tiviwi ni lava kanakanaka vukona bya Xikwembu. Timbhoni ta Yehovha ti fanele ti dyondza ku cinca-cinca rungula ra tona ri fanela vanhu lava va mindhavuko leyi yo hambana-hambana.

Tanihi leswi vunyingi bya vahlapfa lava byi hundzeke eminkarhini yo nonon’hwa, hakanyingi va ni swivutiso mayelana ni xikongomelo xa vutomi ni ntshembo wa vumundzuku. Van’wana va yi xixima ngopfu Bibele naswona swa va olovela ku amukela leswi yi swi vulaka. Vo tala ensin’wini leyi leyi nga ni vanhu vo hambana-hambana va titsongahata, i vanhu vo rhula, naswona va ni torha ra ntiyiso. Va titwa va ntshunxekile swinene ku lavisisa ntiyiso hikuva va le kule ni mindyangu ya vona ni swiyimo swa le kaya.

Vandlha ro sungula ra Xinghezi ri hleriwile hi 1986, eAtena leswaku ri hlanganisa nsimu leyi. Ku ve ni ku andza lokukulu swinene. Eka malembe ya ntlhanu lama hundzeke, kwalomu ka 80 wa lavantshwa va khuvuriwile. Leswi swi endle leswaku ku va ni vandlha ra Maarabu, vandlha ra le Poland, naswona hi ku famba ka nkarhi, ku simekiwe ni ntlawa wa Mafurwa eAtena. Van’wana vo huma emavandlheni ya Xinghezi va ye va ya pfuna mavandlha ni mintlawa yin’wana yo tano eTesalonika en’walungwini, ni le Heraklion, Crete, ni le Piraeus, ehlalukweni ra Atena. Xana u nga tsakela ku hlangana ni vanhu va matiko mambe lava dyondzeke ntiyiso eAtena?

Leswi Rhandzekaka Swa Matiko Swa Nghena

Thomas u velekiwile eAsmara, le Eritrea, naswona u kule a ri Mukhatoliki la tinyiketeleke. Loko a ri na 15 wa malembe, u nghenele xiboho xa vunghwendza. U vutise nghwendza leyikulu a ku: “Swi kotekisa ku yini leswaku Xikwembu xin’we xi va Swikwembu swi nharhu?” Nghwendza leyikulu yi hlamule yi ku: “Hikuva hi amukela leswi mupapa a swi vulaka mayelana ni swilo swa vukhongeri. Ku tlula kwalaho, lexi i xihundla, naswona wena u ntsongo ngopfu lerova u nge xi twisisi.” Endzhaku ka ntlhanu wa malembe ya vunghwendza, Thomas u tshikile, a pfilunganyekile ni ku tshoveka mbilu hi ku tikhoma ka kereke ni tidyondzo ta yona. Hambi swi ri tano, a nga tshikanga ku lavisisa ka yena Xikwembu xa ntiyiso.

Siku rin’wana, endzhakunyana ka loko a ha ku rhurhela eAtena, u kume kopi ya Xihondzo Xo Rindza enyangweni wakwe lexi exifunengetweni xa xona a xi ri ni nhloko-mhaka leyi nge: “Rihanyo Ni Ntsako Swi Nga Va Swa Wena.” U xi hlaye minkarhi yo talanyana. Eka magazini wolowo, u hlaye leswaku hi fanele hi rhanga hi lava Mfumo wa Xikwembu ni ku lulama ka xona. (Matewu 6:33) Thomas u nkhinsame ehansi a kombela Xikwembu leswaku xi n’wi komba ndlela leyi a nga swi endlaka ha yona, a tshembisa a ku: “Loko wo ndzi komba ndlela yo lava Mfumo wa wena, ndzi ta tinyiketela ku tirhisa tsevu wa tin’hweti ta vutomi bya mina leswaku ndzi dyondza ndlela leyi ndzi nga ku tirhelaka ha yona.” Endzhaku ka mune wa mavhiki, Timbhoni timbirhi ti gongondze enyangweni wa yindlu ya yena. Hi ku hatlisa Thomas u amukele dyondzo ya Bibele, naswona endzhaku ka khume ra tin’hweti, u khuvuriwile. U ri: “Yehovha hakunene u hlamule xikhongelo xa mina, naswona u ndzi nyike lunghelo ra leswaku ndzi va un’wana wa Timbhoni ta yena. Sweswi rirhandzu ra yena ri ndzi susumetela ku lava Mfumo wa yena ni ku lulama ka wona ku sungula evuton’wini bya mina.”

Loko va ri eku chumayeleni hi yindlu na yindlu, Timbhoni tin’wana timbirhi ti kume vito rimbe eku ekusuhi ni bele ya le nyangweni.

“U lava yini?” leri i rito ra wansati leri twalaka eka intercom.

Yin’wana ya Timbhoni leti, yi vule leswaku va le ku laveni ka vanhu lava vulavulaka Xinghezi, lava tsakelaka Bibele.

“Mi va vukhongeri byihi?” ku vutisa wansati.

“Hi Timbhoni ta Yehovha.”

“Ahaa, swi kahle! Tanani eka xithezi xa le henhla.”

Va endle tano loko nyangwa wa khexe wu pfuleka, kambe xihontlovila xa wanuna a xi yime kwalaho xi ri ni langutelo ro biha. Kambe wansati u huwelerile a ri endzeni.

“Va pfulele va nghena. Ndzi lava ku vulavula na vona.”

Wansati u vule leswaku u rhendzeleke misava ni xipano xa mintlango xa nuna wa yena, ni leswaku tolo xa kona u khongelele ku kuma Timbhoni ta Yehovha. Kutani dyondzo ya Bibele yi sunguriwile. Tanihi leswi nkarhi wa vona wo tshama eGreece a wu ri wu tsongo, a va dyondza ka nharhu hi vhiki, buku leyi nge Hanya Hi Masiku va yi hete hi khume ra mavhiki ntsena.

Nguva leyi landzeleke ya mintlango yi tlhele yi va vuyisela eGreece. Wansati u tlhele a sungula dyondzo hi vuntshwa ivi a endla nhluvuko lowunene ngopfu. Endzhaku ka tin’hweti ti nga ri tingani, u hlanganyele ni Timbhoni entirhweni wo chumayela tanihi muhuweleri la nga khuvuriwangiki naswona hi ku hatlisa a sungula dyondzo ya yena yo sungula ya Bibele. Xana a dyondza na mani? Ni nuna wa yena, loyi a tsakisiwaka swinene hi Timbhoni ni hi ku cinca loku ku nga kona eka nsati wa yena.

Allan, n’wana wa mufundhisi wa Protestente, u kulele eAfrika Dzonga. Ku sukela evuhlangini, a a kholwa leswaku Bibele i nhlavutelo leyi huhuteriweke hi Xikwembu. Hi ku nga eneriseki hi vukhongeri bya yena, u hundzukele eka filosofi ni le ka tipolitiki, kambe leswi swi n’wi endla a titwa a nga ri nchumu ku tlurisa. Endzhaku ka loko a rhurhele eGreece, u ye a tsana ngopfu. U vone leswaku vutomi byakwe a byi nga ri na xikongomelo, ni leswaku a a ri egondzweni leri nga n’wi yisiki helo.

Hi vusiku byin’wana ku humelele xo karhi. Allan wa hlamusela: “Ndzi nkhinsame ehansi hi matsolo, ndzi pfulela Xikwembu mbilu ya mina. Hi mihloti ya nhlomulo hikwalaho ka vutomi bya mina, ndzi kombele Xikwembu leswaku xi ndzi kongomisa eka valandzeri va xona va ntiyiso. Ndzi tshembise leswaku ndzi ta famba hi ku voningeriwa hi nkongomiso wa xona.” Ku nga si hela vhiki, a a ri exitolo naswona u burisana ni n’wamabindzu wansati loyi a nga Mbhoni. Bulo ri tise ku cinca ka nkoka evuton’wini bya Allan. “Emasikwini lama landzeleke, ndzi vone tidyondzo leti a ndzi tirhandza ti sungula ku tsana, to tanihi: Vunharhu-un’we, ndzilo wa tihele, ku nga fi ka moya—a swi ri erivaleni leswaku a ti nga ri tidyondzo ta Bibele.” EHolweni ya Mfumo, mpatswa wa Timbhoni wu lave ku dyondza na yena Bibele. U yi amukerile ivi a endla nhluvuko hi ku hatlisa. Allan wa tsundzuka: “Ntiyiso wu ndzi vangele ku rila mihloti ya ntsako naswona wu ndzi ntshunxile,” Endzhaku ka lembe u khuvuriwile. Namuntlha u tsakela ku tirha tanihi nandza wa vutirheli evandlheni ra ka vona.

Elizabeth u huma eNigeria, laha a nga lavisisa Xikwembu etikerekeni to hambana-hambana kambe a nga enerisekanga. Lexi a xi n’wi chavisa ngopfu a ku ri dyondzo ya ku xanisiwa hi laha ku nga heriki endzilweni wa tihele. Loko a fika eAtena ni ndyangu wa yena, Timbhoni timbirhi ti fike ekaya ra yena, naswona dyondzo ya Bibele yi sunguriwile. Elizabeth a a tsake ngopfu ku dyondza leswaku Xikwembu a xi xanisi vanhu, kambe xi nyikela ntshembo wa vutomi lebyi nga heriki emisaveni ya paradeyisi. A ri na khwiri ra n’wana wakwe wa vumune, loyi a a lava ku n’wi xixa. Kutani u dyondze langutelo ra Yehovha mayelana ni ku kwetsima ka vutomi, eBibeleni. Sweswi u ni n’wana wo saseka wa nhwanyana. Elizabeth u endle nhluvuko hi xihatla ivi hi ku hatlisa a khuvuriwa. Hambi leswi a nga ni vana va mune ni ntirho wa ku tihanyisa wa nkarhi hinkwawo, wa swi kota ku nghenela vuphayona bya nkarhinyana tin’hweti to tala. U tsakisiwe hi ku vona nuna wa yena a sungula ku dyondza Bibele. U ri: “Eku heteleleni ndzi kume Xikwembu xa ntiyiso ni vugandzeri bya ntiyiso, ndzi nkhensa Yehovha ni nhlengeletano ya yena ya rirhandzu.”

Vanhu vo tala ensin’wini leyi leyi hambaneke ni masimu man’wana va kumiwa entirhweni wo nyikela vumbhoni exitarateni, kambe swi lava ku lehisa mbilu leswaku u pfuxa ku tsakela ka vona. Leswi a swi ri tano hi wansati lontsongo la vitaniwaka Sallay, wo huma eSierra Leone. Mbhoni yi n’wi nyike xiphephana, yi teke ni adirese yakwe, naswona yi kunguhate riendzo ro vuyela. Sallay a a tsakela naswona u amukele dyondzo ya Bibele, kambe hikwalaho ka ntshikilelo wa ntirho ni ku nonon’hweriwa kun’wana, a yi nga khomiwi nkarhi hinkwawo. Kutani hi xitshuketa u sukile a nga siyanga adirese ya yena leyintshwa. Mbhoni yi lehise mbilu yi tlhelela eka adirese ya khale, naswona eku heteleleni Sallay u rhumele rungula eka Mbhoni leswaku yi ta ekaya ra yena lerintshwa.

Dyondzo yi khomiwe nkarhi hinkwawo hambi leswi Sallay a a ri eka tin’hweti to hetelela ta ku tika ka yena. Endzhaku ko veleka xihlangi xakwe, Sallay u ve muhuweleri la nga khuvuriwangiki. Leswi a swi nga olovi ku swi endla. Hi 6:30 a.m., a a fanele ku va a lulamele riendzo ro famba hi bazi hafu ya awara a yisa xihlangi xakwe exikolweni xa tindzumulo, endzhaku ka sweswo riendzo rin’wana ra awara ro ya entirhweni. Endzhaku ka ntirho wa yena wo basisa, a a tlhelela ekaya. Loko a ya emihlanganweni ni vusiku, kumbe loko a ya evutirhelini bya nsimu, u famba awara yin’wana hi bazi ku ya ntsena, ku nga khathariseki ku kanetiwa hi nuna wa yena. Loko a ri karhi a n’wi komba rirhandzu ni ku n’wi lehisela mbilu, u ye emahlweni a endla nhluvuko ku fikela laha a tinyiketelaka ni ku khuvuriwa. Ku vuriwa yini hi nuna wa yena? A a ri kona eXitsundzuxweni xa rifu ra Kreste naswona u pfumele ku va ni dyondzo ya Bibele.

Ku Katekisiwa Hi Mimbuyelo Leyinene

Vunyingi bya vanhu lava, va tshama swa nkarhinyana eAtena. Vo tala va tlhelela ematikweni ya ka vona va ya avelana mahungu lamanene ni maxaka ni vanghana. Van’wana va ya ematikweni ya le Vupela-dyambu naswona va hambeta vatirhela Yehovha. Lava tshamaka eGreece va tsakela mimbuyelo leyinene hi ku nyikela vumbhoni eka vanhu va matiko ya ka vona lava na vona va rhurheleke kwalaho. Kasi eka van’wana mbewu ya ntiyiso yi tswala mihandzu ntsena endzhaku ka loko vaendzi va rhurhele ematikweni man’wana ivi va hlangana ni Timbhoni.

Hinkwaswo leswi swi komba leswaku Yehovha a nga yi hi nghohe. U amukela vanhu va matiko hinkwawo lava n’wi chavaka ni ku rhandza ku lulama. (Mintirho 10:34, 35) Vanhu vo tano lava fanaka ni tinyimpfu, ku rhurha ka vona va ya etikweni rin’wana leswaku va kuma swilo leswi vonakaka swi va tisele mikateko leyikulu ku tlula leyi a va yi languterile—ku tiva Xikwembu xa ntiyiso, Yehovha, ni xitshembiso xa xona xa vutomi lebyi nga heriki emisaveni leyintshwa yo lulama. Ina, hakunene Yehovha u ma katekise hi laha ku fuweke matshalatshala yo lava ku fikelela vanhu vamatiko mambe eAtena wa manguva lawa!

[Swifaniso leswi nga eka tluka 16]

Vanhu vo huma etindhawini to tala va twa mahungu lamanene eAtena