Xana Hi Hanya Emasikwini Ya Makumu?
XIGA lexi nge “minkarhi yo nonon’hwa” xi hundzuluxeriwa xi suka eka rito ra Xigriki kai·roiʹ kha·le·poiʹ. (2 Timotiya 3:1) Rito kha·le·poiʹ i vunyingi bya rito leri hi ku kongoma ri vulaka “ku leva” naswona ri ni mongo wa nxungeto ni khombo. Muhlamuseri un’wana wa Bibele u ri rito leri ri vula “nhlaselo lowukulu ngopfu wo homboloka.” Hikwalaho, hambi leswi tinguva leti hundzeke ti voneke maxangu, ‘masiku ya makumu’ ya ta va ya vuharhi hi ndlela leyi hundzeletiweke. Hi laha 2 Timotiya 3:13 yi swi vekaka ha kona, “vanhu lavo biha ni vakanganyisi va ta ya emahlweni va nyanya ku biha.”
Xana leswi swi hlamusela siku ra hina? A hi kambisiseni vumbhoni byo karhi lebyi rhekhodiweke eka 2 Timotiya 3:2-5 hi vona loko leswi swi kombisa loko hi hanya emasikwini ya makumu.
“Vanhu . . . va ta va lava rhandzaka mali.”—2 Timotiya 3:2.
Vukanganyisi byi hundzuke, “mukhuva lowu nga lawulekiki wa vugevenga bya timali,” hi laha U.S.News & World Report yi vulaka ha kona. EUnited States, nhlayo ya vukanganyisi bya nkhathalelo wa rihanyo ntsena wu kwalomu ka 50 wa magidi ya timiliyoni ta tidolara (181 wa magidi ya timiliyoni ta tirhandi) na 80 wa magidi ya timiliyoni ta tidolara (290 wa magidi ya timiliyoni ta tirhandi) hi lembe. Khombo ra kona, ku nga tshembeki loku ku tolovelekile. Hi laha Gary Edwards, muungameri wa Vandla ra Masungulo ya Mimpimanyeto ya Mahanyelo a nge, hi ni “vanhu lava minkarhi yin’wana va bumabumelaka ku nga tshembeki.” Wa hlamusela: “Hi teka timbabva hi ti endla tinghwazi, vanhu va tipolitiki, vanhu va bindzu lava hlakataka hulumendhe ivi va nga xupuriwi.”
“Va . . . tikurisa.”—2 Timotiya 3:2.
Munhu wo tikurisa u langutela van’wana ehansi. Vona ndlela leyi leswi swi nga ha yona namuntlha hi xihlawu-hlawu xa rixaka ni tiko! “Hinkwavo lava va mintlawa leyintsongo i vahlaseriwa,” ku vula phepha-hungu leri nge The Globe and Mail ra le Toronto, eCanada. “Madzolonga ya rixaka ma ya ma engeteleka eJarimani, vandla ra Ku Klux Klan ra gingiriteka le ntirhweni le United States naswona tiswastika ti tate tindlela ta Toronto ni tisinagoga.” Irving Abella, muungameri wa Vandla ra Vayuda va le Canada, u ri: “Hi ma vona hinkwako: eSweden, eItaly, eHolland ni le Belgium xikan’we ni le Jarimani.”
“Lava nga yingisiki vatswari.”—2 Timotiya 3:2.
“Vo tala va vula leswaku vanhu lava velekiweke hi nkarhi lowu vana va nga velekiwa va tele, va engetele rixaka ra mavana lama nga yi pfariki milomu, lama lavaka mphikizano, lama nga xiximiki,” ku vula The Toronto Star. Hakanyingi ku delela loku sungulaka ekaya ku khapela ni le xikolweni. Mudyondzisi un’wana u vula leswaku vana lavatsongo va malembe ya mune ntsena va ku hlamula. U ri: “Vadyondzisi va heta nkarhi wo tala va lulamisa timhaka ta mahanyelo ku tlula lowu va wu hetaka va ri eku dyondziseni.” Kavula, a hi vana hinkwavo lava delelaka. Hambi swi ri tano, “tanihi mukhuva,” ku vula mudyondzisi la nga ni ntokoto wa xikolo xa le henhla, Bruce MacGregor, “a ku na lexi va vonakaka va xi xixima.”
“Va tihanyi.”—2 Timotiya 3:3.
Emasikwini ya makumu ku ta va ni ku hahluka ka mindyangu hi mpimo lowukulu—laha, ku tlula kwihi na kwihi, rirhandzu ra ntumbuluko a ri fanele ri va lerikulu. The New York Times yi vika leswaku “madzolonga ya le kaya i xivangelo-nkulu xa ku vaviseka ni rifu eka vavasati va le Amerika, ma onha ngopfu ku tlula ku onha loku vangiwaka hi timhangu ta mimovha, ku pfinya ni ku gevenga swi hlanganile.” Ku xanisiwa ka vana swi endliwa hi swirho swa ndyangu leswi tshembiwaka. Nhlayo leyi tlakukeke ya ku dlaya vukati, ku khomiwa ka vadyuharihi ndlela yo biha, ni ku susa khwiri na swona swi nyika vumbhoni bya leswaku vo tala “hi laha ku heleleke va pfumala . . . rirhandzu ra vumunhu ra ntumbuluko.”—Phillips.
“Lavo leva, lava vengaka leswo lulama.”—2 Timotiya 3:3.
“Vadlayi lavatsongo a va kali va lava swivangelo swo dlaya,” ku tsale mutsari wa phepha-hungu, Bob Herbert. “Tinhlayo letikulu ta vana hi ku swi hisekela ti amukele mianakanyo ya ku herisa vanhu van’wana ‘handle ka xivangelo lexi twalaka.’” Hambi vatswari van’wana va vonaka va nga karhateki hi mahanyelo. Loko ntlawa wun’wna wa vafana va kondlo-a-ndzi-dyi wu hehliwe hikwalaho ko phikizana hi ku hlengeleta minkutlunya ya ku va ni rimbewu ni vanhwanyana vo tala hi laha swi kotekaka ha kona, tatana un’wana u te: “Ku hava ni nchumu wun’we lowu mufana wa mina a wu endleke lowu nga ku navela ka nyama lowu ku nga riki na mufana wa le Amerika wa malembe yakwe la nga wu endliki.”
“Lava rhandzaka ku tiphina ku tlula ku rhandza Xikwembu.”—2 Timotiya 3:4.
Hi ku ya hi ndzinganyeto wun’wana, vana va kondlo-a-ndzi-dyi va heta 15 wa tiawara ni michini ya elektroniki eka awara yin’we leyi va yi hetaka ni ntlawa wa vukhongeri. “Namuntlha” ku vika Altoona Mirror, “ndhavuko lowu lawuriwaka hi vuhaxi lebyi ngo khapa etindhawini ta mabindzu ni le tiphasejini eswikolweni wu lawula vutomi bya vana va kondlo-a-ndzi-dyi. Kutani ndyangu wu teka xiyimo xa vumbirhi. Emakumu ya nxaxamelo [ku ni] kereke.” Mirror yi tlhela yi ku, “loko vatswari va nga ri kona, naswona tikereke ti nga va nyiki tinhlamulo, kutani vuhaxi hi byona byi lawulaka vutomi bya vantshwa swinene.”
“Va ta tiendla wonge hi loko va ri ni vukhongeri, kambe va ta ala matimba ya byona.”—2 Timotiya 3:5.
Ntiyiso wa Bibele wu ni matimba yo hundzula vutomi. (Vaefesa 4:22-24) Kambe swin’wana swa swiendlo swa ku nga chavi Xikwembu swi endliwa evitweni ra vukhongeri. Xikombiso lexi chavisaka i ku pfinyiwa ka vana hi vafundhisi. Hi ku ya hi The New York Times, gqweta ra le United States “ri vula leswaku ri na milandzu ya 200 leyi ya ha yimeleke ku tengiwa ematikweni ya 27 ya vanhu lava vulaka leswaku va pfinyiwe hi vaprista.” Entiyisweni, muxaka kumbe vukanganyisi byihi na byihi bya ku tinyiketela eka Xikwembu lebyi vafundhisi lava va nga na byona byi kombisiwa erivaleni tanihi vukanganyisi hi mintirho ya vona leyo homboloka.
VUMBHONI BYIN’WANA BYA MASIKU YA MAKUMU
2 TIMOTIYA 3:2-4 YI VULA NI LESWAKU VANHU VA TA VA . . .
□ Lava titivaka
□ Lava rhukanaka
□ Lava nga riki na ku nkhensa
□ Lava nga tshembekiki
□ Lava nga pfumeriki nchumu
□ Valumbeti
□ Lava nga tikhomiki
□ Vaxengi
□ Va tinhloko to oma
□ Lava nga ni manyunyu
“XIKOMBISO XA VUKONA BYA WENA”
Emahlweninyana ka rifu rakwe, Yesu u vutisiwile: “Xana xikombiso xa vukona bya wena ni xa ku hela ka mafambiselo ya swilo xi ta va xihi?” (Matewu 24:3, NW) Yesu u boxe swiyimo ni swiendlakalo leswi nga ta fungha masiku ya makumu. A hi kambisiseni swin’wana swa swona.
“Tiko rin’wana ri ta pfukela tiko rin’wanyana, mfumo wun’wana wu ta lwa ni mfumo wun’wanyana.”—Matewu 24:7.
“Lembe-xidzana ra vumakume-mbirhi—hambi leswi ngopfu-ngopfu nhluvuko wa vanhu ni ku khumbeka ka hulumendhe hi lava nga evuswetini ku nga nchumu lowukulu—ri lawuriwe hi swibamu, timovha ta nyimpi, ti B-52, tibomo ta nyutliya naswona xo hetelela i miseve ya swibuluki. Ri ve ni tinyimpi leti halataka ngati ni leti onhaka swinene ku tlula leti veke kona eka nguva yihi na yihi.”—Milestones of History.
“Ku tsekatseka ka misava ematlhelweni layo tala.”—Matewu 24:7.
Eka lembe-xidzana leri, ku tsekatseka ka misava loku sukelaka eka 7,5 ku ya eka 8,3 hi xipimo xa Richter ku ve kona eChile, China, India, Iran, Italy, Japani, Peru ni le Turkey.
“Ku ta humelela swilo leswi chavisaka ngopfu.”—Luka 21:11.
Hikwalaho ka swilo leswi humelelaka leswo chavisa emalembeni ya sweswinyana, kumbexana ku chava hi wona nsusumeto lowukulu evuton’wini bya vanhu. Vanhu va chava nyimpi, vugevenga, nthyakiso, vuvabyi, ku tlakuka ka nxavo, ni swilo swin’wana swo tala leswi xungetaka nsirhelelo wa vona ni vutomi bya vona hi byoxe.
“Ku pfumaleka ka swakudya.”—Matewu 24:7.
“Nsiko Wa Andza Loko Mintlawa Yo Phalala Ya Ha Holovisana,” ku vule nhloko-mhaka ya magazini lowu nge New Scientist. Hi ku ya hi khale ka muungameri wa United States, ndlala yi xungeta ku hlakata pulanete ku nga si hundza makume mambirhi ya malembe. “Ku nga khathariseki ku langutela swilo swo tano leswi chavisaka,” xihloko xi ri, “mpimo wo phalala lowu matiko lama fuweke ma wu nyikelaka wo antswisa vurimi ematikweni lama hluvukaka wu ya wu hunguteka hi xihatla.”
“Mintungu . . . ematlhelweni layo tala.”—Luka 21:11.
Hi ku ya hi vativi vo karhi, nyimpi ya hulumendhe ya United States yo lwisana ni AIDS—leyi endlaka ku tlula 500 wa timiliyoni ta tidolara (1 815 wa timiliyoni ta tirhandi) hi lembe—yi vonake yi ri ku tsandzeka lokukulu. “Hikwalaho ka AIDS hi lahlekeriwa hi rixaka hinkwaro leri a ri ta humesa rifuwo,” ku tsundzuxa Dok. Donna Sweet, loyi a tirhanaka ni vavabyi va kwalomu ka 200 ku ya ka 300. Sweswi eUnited States, AIDS i xivangelo-nkulu xa rifu exikarhi ka vavanuna va malembe ya 25 ku ya ka 44.
“Ku homboloka ku ta va ku andzile.”—Matewu 24:12.
Nkambisiso wa le United States wa vantshwa va 2 500 wu kombise leswaku 15 wa tiphesente ta vona va tshame va va ni swibamu enkarhini wun’wana emasikwini ya 30 lama hundzeke, 11 wa tiphesente va duvuriwile n’wexemu naswona 9 wa tiphesente ta vona va duvule munhu hi xibamu.
XANA I YINI LESWA HA TAKA?
Hi laha se hi voneke ha kona, vanhu va hambukile endleleni, va hambukele kule ni misava yo rhula. Hi ku xiya mpimo wa swona lowukulu, swiyimo leswi nga laha henhla a swi pimaniseki. Hakunene, ndyangu wa vanhu wu tikuma wu ri endhawini leyi wu nga yi tiviki. Wu hundza enguveni leyi vitaniwaka masiku ya makumu.
I yini leswi nga ta landzela endzhaku ka nguva leyi?
[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 4]
Michael Lewis/Sipa Press