Ku Dya Hi Mavoko

HI MUTSARI WA XALAMUKA! EGHANA

VANHU vo tala va dya swakudya swo nandziha hi foroko, mukwana ni xipunu. Van’wana, ku fana ni lava kuleleke ematikweni ya le Vuxeni, va dya hi swimhandzana. Hambiswiritano, ku ni swakudya leswi van’wana va vulaka leswaku swi nandziha ngopfu loko swi dyiwa hi mavoko. Swin’wana swa swona i timbambu ni nyama ya huku, makokisi, kumbe tiphayi.

Kambe ku vuriwa yini hi murhu? Xana u nga wu dya hi tintiho? Kumbexana u nga ha ku, ‘A swi nge koteki! Wa hisa naswona wa namarhela, a wu nge wu khomi hi tintiho.’ Ematikweni yo tala ya le Afrika, vanhu va tolovele ku dya murhu hi tintiho ku fana ni ndlela leyi vanhu va le Asiya va swi toloveleke ha yona ku dya hi swimhandzana. Sweswi hi lava ku ku hlamusela hi swakudya swa le Ghana ni ndlela leyi swi tsakisaka ha yona ku swi dya hi mavoko.

Fufu ni Xiridza

Fufu yi endliwa hi plantain leyi virisiweke, lowu i mbhandzu lowu fanakanyana ni banana swin’we ni ntsumbula—van’wana va ri i manioc—wu kumeka etindhawini leti hisaka. Plantain ni ntsumbula swa vandliwa, swi hlantswiwa kutani swi virisiwa kukondza swi olova. Loko mati se ma susiwile, swa tlhokoriwa etshurini kukondza swi va mapa. Loko mapa lawa ma pfuviwile, va endla swimarha.

Xiridza xi endliwa hi timanga leti siriweke kumbe leti kandziweke, kutani ku engeteriwa nyama kumbe nhlampfi, matamatisi, tinyala, biriviri ni swinyunyeteri swin’wana. Nyama kumbe nhlampfi ya fuhuriwa kutani yi cheriwa swinyunyeteri, endzhaku ku cheriwa mati ni timanga leti siriweke kumbe to kandziwa. Matsavu ma tsemeleriwa kutani ma cheriwa endzeni ka xiridza, hinkwaswo swa hakasiwa kukondza swi wupfa kahle. Endzhaku ka sweswo swimarha swa fufu swi phameriwa enkambaneni, kutani ku cheriwa xiridza xo hisa ehenhla ka swona.

Ndlela Yo Dya

Endzhaku ka loko swakudya leswi swo nandziha se swi phamiwile, xana u ta swi dya njhani hi mavoko? A swi karhati, swo lava u tiva ndlela ya kona ntsena.

Xo sungula, rhanga u hlamba mavoko ma basa kahle. Kutani u nghenisa voko ra xinene enkambaneni. Kambe tivonele! Loko u nga tolovelanga, murhu wu nga ha ku hisa tintiho!

Sweswi phema fufu hi mavoko. Kutani u sungula ku covela hi xiridza, u tirhisa khudzu ku pfula ximbhovana lexi u nga ta ka murhu ha xona.

Kutani tlakusa voko leri u phemeke fufu ha rona. Loko u ri karhi u ri tlakusa, hundzula voko ni tintiho leswaku swi languta nomu, hi hala tlhelo u tiyiseka leswaku tintiho a ti tlakuki ngopfu ku tlula hlakala ra voko. Leswi swi ta endla leswaku xiridza xi nga halaki xi ku chela voko hinkwaro.

Korhamisanyana nhloko, naswona loko voko ra wena ri fika enon’wini, tirhisa rintiho ra mampokonyole ni ra matiringisi leswaku u nghenisa fufu ni xiridza enon’wini. Tiphine, kambe u tivonela. Xin’wana lexi u nga ta boheka ku xi tiyiselela i biriviri leri nga eswakudyeni, tanihi leswi vanhu va le Ghana va rhandzaka swakudya swo bava!

U fanele u endla tano kukondza fufu hinkwayo yi hela. Swakudya leswin’wana swo fana ni nyama, swi dye swi ri swoxe u nga swi katsi ni fufu. Naswona loko murhu wu sele, u nga ha wu korisela hi voko.

Ku Dya Hi Mavoko

Vanhu van’wana va le Ghana va vula leswaku va lava ku tirhisa switwi hinkwaswo swa ntlhanu loko va ri karhi va dya. U twa swakudya loko swi swekiwa u tlhela u twa ni nun’hwelo wa swona. Wa swi vona u tlhela u twa nantswo wa swona loko u dya. Kambe leswaku u twa nantswo wa vuntlhanu, u fanele u swi khoma hi voko.

Ku nga khathariseki leswaku u kulele kwihi, tiyiseka leswaku Muvumbi wa hina, Yehovha Xikwembu, u rhandza “vanhu va mixaka hinkwayo.” (1 Timotiya 2:4) Leswi swi endla leswaku vanhu va va ni mindhavuko yo hambana-hambana leyi tsakisaka. Hambiloko u nga swi tolovelanga ku dya murhu hi mavoko, u nga ha swi kuma swi nandziha naswona swi tsakisa ku endla tano.