Loko Swilo Swi Nga Ku Fambeli Kahle eVuton’wini
Nhwanyana un’wana loko a ri ni malembe ya va-20, a a ri xilombe naswona a a fumile swinene. A va talanga vanhu lava vaka ni ndhuma swinene va tlhela va fuwa va ha ri vatsongo ku fana na yena. Kambe swilo swi sungule ku n’wi fambela ximatsi. Endzhaku ka loko a tekiwe kambirhi, naswona vukati bya kona byi file hinkwabyo, u boheke ku heta nkarhi wo leha a ri etindhawini to pfuna vanhu lava godzomberiweke hi byala ni hi swidzidziharisi. Swilo a swi nga ha n’wi fambeli kahle evuton’wini.
LEXI twisaka ku vava hileswaku mhaka yo fana ni leyi humeleleke nhwanyana loyi yi tolovelekile; nkarhi na nkarhi emahungwini hi twa timhaka to vava leti humelelaka vanhu lava nga ni ndhuma. Hambi ku ri vanhu lava nga fuwa swinene, minkarhi yo tala va va ni swiphiqo evuton’wini. Loko phepha-hungu ra le Dorobeni ra New York ri vulavula hi vanhu lava mabindzu ya vona ma fambaka kahle ri te: “Ku lava ku bindzula ku tlula mpimo swi onha mintirho ya vona, swi hahlula mindyangu ni ku endla leswaku va tirhisa swidzidziharisi . . . Hambileswi timali ta tibonasi ti endlaka vanhu van’wana lava vekaka timali ta vona etibanki ta nkoka ta le Wall Street va titwa va sirheleleke swinene, van’wana va tshoveke timbilu hileswi va nga ha kotiki ku endla mintirho ya siku ni siku.”
Xana swiphiqo leswi swi vangiwa hileswi vanhu va nga riki na nkongomiso wa leswaku va nga wu kuma kwihi ntsako naswona va nga endla yini leswaku vutomi byi ta va fambela kahle? I ntiyiso leswaku hi lava ku va ni mali yo karhi leswaku hi ta kota ku hanya. Kambe xana hi fanele hi tihlengeletela rifuwo leswaku hi ta eneriseka? Ndzavisiso lowu nga endliwa wu komba leswaku a swi tano. Hi xikombiso, ndzavisiso lowu nga endliwa eChayina wu kombe leswaku sweswinyana loko vanhu va engeteleriwe muholo hi tiphesente ta 250, a va nga enerisekanga.
Kutani, ku va munhu swi n’wi fambela kahle evuton’wini swi titshege hi nchumu wun’wana wa nkoka swinene ku tlula ntirho wa ku tihanyisa ni leswaku munhu u tshama endlwini yo durha ku fikela kwihi, u famba hi movha yo durha ku fikela kwihi kumbe u ni wachi yo durha ku fikela kwihi. Loko munhu swi n’wi fambela kahle evuton’wini u vonaka hi vumunhu byakwe, milawu leyi a hanyaka ha yona ni xikongomelo lexi a nga na xona evuton’wini. Hi xikombiso, munhu a nga ha va a tlharihile a tlhela a va ni vulawuri byo karhi kambe a tikhome hi ndlela yo biha, a nga ri na rirhandzu naswona a nga ri na vanghana va ntiyiso. Un’wana a nga ha va a ri ni ndhuma naswona a ri ni timali kambe loko a languta vutomi byakwe a tivutisa leswi, ‘Swilo leswi ndzi nga na swona swi ndzi pfuna yini? Kahle-kahle hi xihi xikongomelo xa vutomi bya mina?’
Kutani swi le rivaleni leswaku vanhu lava lavaka leswaku vutomi byi va fambela kahle va fanele va kongomisiwa hi milawu ya nkoka. Leswi swi ta endla leswaku va va ni ku rhula ka mianakanyo, va tixixima ni ku xixima van’wana. Nakambe va ta hanya vutomi lebyi nga ni xikongomelo lebyi tlulaka ku tilavela leswi vuyerisaka vona ntsena naswona va ta eneriseka. Van’wana va nga ha vutisa va ku, ‘Hi yihi milawu ya kona? Naswona hi xihi xikongomelo xa kona?’ Xana tinhlamulo ta swivutiso leswi hi nga ti kuma eka hina vini kumbe hi fanele hi ti lava kun’wana? Swihloko leswi landzelaka swi ta tlhuvutsa swivutiso sweswo.
[Bokisi leri nga eka tluka 3]
SWILO LESWI HUMEKE ENDLELENI LESWI VANHU VA SWI ENDLAKA LESWAKU SWILO SWI VA FAMBELA KAHLE EVUTON’WINI
Hi ku ya hi valavisisi va ta vutshunguri, vantshwa vo tala lava nghenelaka mintlangu va tirhisa swidzidziharisi leswi nga ha va vabyisaka leswaku va wina. Education Update yi vike leswi: “Loko swichudeni leswi nga ekholichi swi vutisiwe xivutiso lexi nge: ‘Loko u swi tiva leswaku u nga wina kumbe u nga katsiwa eka xipano xo karhi loko wo tirhisa swidzidziharisi leswi vuriwaka steroids kambe u swi tiva leswaku endzhaku ka malembe ya ntlhanu u ta vabya, xana u nga swi tirhisa?,’ swo tala swa swona swi vule leswaku swi nga swi tirhisa. Loko swi vutisiwa leswaku ‘ku vuriwa yini loko u swi tiva leswaku u ta fa ku nga si hela ntlhanu wa malembe,’ swichudeni swa tiphesente ta 65 swi vule leswaku hambi swo fa a swi na mhaka.”