Swivandzana Swa Nhlavutelo—Swi Vula Yini Xana?

HI MUGQIVELA, June 15, 1985, dyambu ra nindzhenga ri voninge miako ya Nhlangano wa Matiko eNew York hi laha ku vangamaka. Tanihi ntolovelo, vunyingi bya vaendzi a byi tile ku ta vona muako lowu kokaka mahlo, naswona vo tala va hlulekile ku fihla ku hlamarisiwa ka vona hi swilo swo tala leswi va swi voneke.

Hambi swi ri tano, ku fikela sweswi, Nhlangano wa Matiko wu vonaka wu ri ekule ni ku hlanganisa matiko. Hi laha vukongomisi lebyi faneleke byi vuleke ha kona ndzhenga wolowo byi te: “Ku ve ni tinyimpi ta 150 ku sukela eka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, leti dlayeke vanhu lava tlulaka 20 wa timiliyoni. A ku si va ni hulumendhe ya misava hinkwayo. Kumbexana lowu i nchumu lowu nga kusuhi swinene na yona.” Manuku ke, xana hulumendhe ya misava hinkwayo ko va norho wa vukanganyisi ke? Wa swi pfumela kumbe e-e, nhlamulo yi nga kumiwa hi ku kambisisa swivandzana swa Nhlavutelo.

Vahlamuseri van’wana va Bibele a va yi voni nhlamuselo ya vuprofeta eka swivandzana swa buku ya Nhlavutelo. Kambe ke, va swi tirhisa eka swiendlakalo leswi humeleleke loko muapostola Yohane a ha hanya. Hi xikombiso, The Catholic Encyclopedia, eka nhlamuselo ya yona ya swivandzana swa Nhlavutelo, yi ri: “A ku ri mukhuva wa vatsari va nhlavutelo . . . ku nyikela swivono swa vona hi xivumbeko xa vuprofeta kutani va swi nyika xivumbeko xa ntirho wa siku ro sungula.”

Kambe muapostola Yohane u te: “Hi siku ra Hosi, Moya wu ndzi nghenile.” (Nhlavutelo 1:10) Ina, buku ya Nhlavutelo a yi vulavuli hi matimu lama hundzeke, kambe hi “siku” ra nkarhi lowu taka loko Hosi Yesu Kriste a ta sungula ku fuma a ri ematilweni. Hi ku ya hi Nhlavutelo ndzima 6, “Siku ra Hosi” ri funghiwa hi nyimpi ya misava hinkwayo, tindlala leti hangalakeke emisaveni hinkwayo, ni mavabyi lama dlayaka. Swiendlakalo leswi voniweke emisaveni eka lembe xidzana leri ra vu-20 i vumbhoni lebyi khorwisaka bya leswaku a hi hanya ‘esikwini ra Hosi’ ku sukela hi 1914.—Nhlavutelo 6:1-8.a

Elembeni rero ra vurunguri, Yesu Kriste u sungule ndzawulo yakwe ya Mfumo. (Nhlavutelo 11:15, 18) Swivandzana swa Nhlavutelo hikwalaho swi fanele ku vonaka swinene endzhaku ka siku rero. Hakunene, swivandzana leswi swi fanisela valala va Xikwembu lava sivelaka vanhu ku languta eka Mfumo wa Xikwembu tanihi lunghiselelo ri ri roxe leri nga ta anerisa ku navela ka vanhu ka ku rhula. Valala lava va katsa dragona ni swivandzana swinharhu. A hi swi kambisiseni hi ku landzelelana ka xivumbeko xa swona.

Dragona Leyikulu

“Vonani!” ku hlamale Yohane, “Dragona leyikulu yo tshwuka, ya tinhloko ta 7 ni timhondzo ta khume.” Dragona leyi yikulu yi fanisela yini? Yohane hi byakwe u hlamusela leswaku a yi yimeli swin’wana handle ka Sathana Diyavulosi. Hi ku ya hi xivono xa Yohane, Dragona leyi yi Iwisane swinene ni ku tswariwa ka Mfumo wa Xikwembu wa le tilweni hi 1914. Vuyelo-ke? “Hi loko dragona leyikulu leyi yi cukumetiwa yi ya wela hansi, yona nyoka ya khale leyi vuriwaka Diyavulosi na Sathana, mukanganyisi wa misava hinkwayo; yi cukumetiwile yi ya wela ehansi emisaveni, tintsumi ta yona na tona ti cukumetiwa kun’we na yona.”—Nhlavutelo 12:3, 7-9.

Yohane u komba leswaku leswi a swi ta va ni vuyelo lebyikulu evanhwini. “Mi ni khombo, n’wina misava ni Iwandle, hikuva Diyavulosi u xikele eka n’wina a karihile ngopfu, hi ku tiva leswaku nkarhi wa yena wu komile.” (Nhlavutelo 12:12) Hambi leswi a pfaleriweke emisaveni, Sathana wa ha voyamele eku kavanyeteni ka Mfumo lowu tlhomiweke wa Xikwembu. U endla leswi hi ku kanganyisa vanhu, a tirhisa swivandzana swinharhu. Xiyisisa nhlamuselo ya Yohane ya lexo sungula xa swona.

Xivandzana Xa Le Lwandle

“Kutani ndzi vona xivandzana xi tangunuka hi le Iwandle, xi huma xi ri na khume ra timhondzo ni tinhloko ta 7, . . . Xivandzana lexi ndzi xi voneke, a xi fana ni yingwe, milenge ya xona a yi fana ni ya bere, ni nomu wa xona a wu fana ni nomu wa nghala. Kutani dragona yi nyika ntamu wa yona eka xivandzana lexi, yi xi nyika ni xiluvelo xa yona ni matimba lamakulu.”—Nhlavutelo 13:1, 2.

Xiharhi lexi xo homboloka xi fanisela yini ke? Ehansi ka ku huhuteriwa, Yohane u nyika nhlamulo ya nkoka: “Xi nyikiwa ni matimba ehenhla ka vanhu va tinxaka hinkwato, ni va swivongo hinkwaswo, ni va tindzimi hinkwato, ni va matiko hinkwawo.” (Nhlavutelo 13:7) I yini lexi fumaka munhu un’wana ni un’wana la hanyaka emisaveni ke? I nchumu wun’we ntsena: Mafambiselo ya misava hinkwawo ya mfumo wa politiki. Xana mafambiselo lawa hakunene ma amukela matimba eka “dragona,” Sathana? Bibele ya hlamula yi ku ina. Hi xikombiso, muapostola Yohane u te: “Misava hinkwayo yi le hansi ka matimba ya Lowo biha.” A swi hlamarisi leswi Sathana, loko a ringa Yesu emananga, a n’wi nyikeke matimba ehenhla ka “mimfumo hinkwayo ya misava” kutani a ku: “Ndzi nyikiwile [vuhosi lebyi].”—1 Yohane 5:19; Luka 4:5, 6.

Hambi swi ri tano, i yini lexi faniseriwaka hi tinhloko teto ta nkombo? Eka Nhlavutelo 17, Yohane u kombiwe xivandzana xin’wana xo homboloka lexi kahle-kahle a xi ri xifanis o xa lexi. Na xona a xi ri na tinhloko ta nkombo. Tinhloko ta xifaniso ti hlamuseriwe ti ri leti yimelaka “tihosi ta 7,” kumbe mimfumo ya misava, leyi eka yona ‘ntlhanu yi weke, wun’wana a wu si ta.’ (Nhlavutelo 17:9, 10) Mimfumo ya misava ya ntlhanu yi humelerile ematin’wini ya Bibele emahlweni ka siku ra Yohane: Egipta, Asiriya, Babilona, Medo-Persia, na Greece. Rhoma, ku nga wa vutsevu, a wa ha fuma loko Yohane a ha hanya.

Nhloko ya vunkombo a ku ri yini? Leswi xivono a xi fambisana ni “Siku ra Hosi,” xi fanele xi vulavula hi mfumo wa misava lowu yimaka exikhundleni xa Rhoma xo fuma emasikwini lawa ya makumu ku sukela hi 1914. Matimu ya boxa leswi ku ri mimfumo mimbirhi ya misava leyi vumbiwaka hi Britain na United States of America. Emahlweni ka 1914, Britain a yi ake mfumo lowukulu swinene lowu misava yi kalaka yi nga si tshama yi wu vona. Eka lembe xidzana ra vu-19, yi tlhele yi vumba swiboho leswikulu swa politiki ni swa bindzu na United States. Matiko lawa mambirhi ya Iwe kun’we eka Tinyimpi ta Misava, yo Sungula ni ya Vumbirhi, naswona vuxaka bya wona lebyi hlawulekeke byi hambetile ku fikela namuntlha. Hi 1982, Reagan Mulanguteri wa United States u vulavule ni palamendhe ya Manghezi hi ta “xinakulobye “lexi xiyekaka xa matiko yerhu mambirhi.” Sweswinyana, hi February 1985, holobye-nkulu wa Manghezi u vulavule ni tindlu timbirhi ta United States Congress kutani a ku: “Onge matiko yerhu mambirhi ya musa ya nga ya emahlweni kun’we . . . ya tiyile eka xikongomelo, ya avelana ku pfumela, . . . loko hi ri karhi hi tshinelela gidi ra vunharhu ra malembe ra nguva ya Vukriste.”

Hikwalaho ka nkucetelo wa yona lowukulu etimhakeni ta misava mimfumo mimbirhi ya misava ya Anglo-American yi fanisiwe yi hambanile ebukwini ya Nhlavutelo. Hi ndlela yihi? Hi xivandzana xa vumbirhi xa swivandzana swa Nhlavutelo.

Xivandzana Xa Misava

“Kutani ndzi vona xivandzana xin’wana,” ku tsala Yohane, “lexi humaka hi le misaveni, xi ri ni timhondzo timbirhi ku fana ni xinyimpfana, kutani xi vulavula ku kota dragona.” Hi ku tivula xa Vukriste ni lexi nga lwiki, mfumo wa misava wa Anglo-American wu xi ambexa xivumbeko lexi fanaka ni xa xinyimpfana. Kambe entiyisweni xi tirhe ku fana ni dragona. Njhani? Hi ku tlhoma matiko yo tala ni ku tirhisa rifuwo ra misava hi makwanga. Nakambe, “xi sindzisa misava ni vaaki va yona ku gandzela xivandzana lexo rhanga lexi mbanga ya xona yo yisa eku feni yi nga hola. . . . Xi va lerisa ku endla xifaniso va endlela xivandzana.” (Nhlavutelo 13:3, 11-15) Leswi swi hetiseke hi ndlela yihi?

Mafambiselo ya Sathana ya misava hinkwayo ya politiki ya karhatiwe hi “rifu” eka nyimpi yo sungula ya misava. Ku sivela nchumu wo tano leswaku wu nga humeleli nakambe, Britain na America ya kurise “vugandzeri” bya mafambiselo ya politiki. Ya endle leswi hi ku endla leswaku matiko ‘ya endlela xivandzana xifaniso.’ Leswi swi humelele njhani?

Eku heleni ka nyimpi yo sungula ya misava, Wilson Muungameri wa United States u sungule ku lwela nkutsulo hikwalaho ka Ntwanano wa Matiko lowu a wa ha ku kunguhatiwa hi vuntshwa. Emhakeni leyi, u byele vaendzi lava yaka eParis Peace Conference hi 1919 a ku: “Vayimeri va United States va seketela muako lowukulu wa Ntwanano wa Matiko. Hi wu languta tanihi khiya ra nongonoko hinkwawo lowu phofuleke kungu ra hina . . . enyimpini leyi. . . . Hi ku komisa, hi te laha ku ta vona leswaku timitsu ta nyimpi ta herisiwa.”

Endzhaku ka loko Presidente Wilson a hete ku vulavula ka yena, ku hava un’wana handle ka holobye-nkulu wa Manghezi, Lloyd George, loyi a vulavuleke: “Ndzi yimela ku seketela xiboho lexi. Endzhaku ka nkulumo leyi xiyekaka ya Presidente wa United States ndzi vona leswaku ku hava minkambisiso leyi lavekaka leswaku ku bumabumeriwa xiboho lexi eka Nhlengeletano leyi, naswona ndzi . . . hlamusela ndlela leyi vanhu va Mfumo wa Manghezi va seketelaka kungu leri hi matimba ha yona.”

Endzhakunyana elembeni rero, eka Nhlangano lowu a wu ri eLondon wo seketela xitiyisekiso xa Ntwanano wa Matiko, papila leri humaka eka Hosi ya Great Britain ri hlayiwile: “Hi hlurile. Wolowo i nhluvuko lowukulu. Kambe a wu ringananga. Hi lwerile ku kuma ku rhula loku nga heriki, naswona i ntirho werhu lowukulu ku teka mpimo wihi na wihi wo ku sirhelela. Hikwalaho ka sweswo, ku hava lexi xi nga xa nkoka ku tlula Ntwanano wa Matiko lowu tiyeke ni lowu tiyiselaka. . . . Ndzi bumabumela ndlela leyi eka vaaki hinkwavo va Mfumo lowu, leswaku, hi mpfuno wa vavanuna lava van’wana hinkwavo lavanene, masungulo ni nsirhelelo wa xiviri wa ku rhula, swi ta tlhomiwa . . . ku dzunisa ka Xikwembu.”

Hi January 16, 1920, Ntwanano wa Matiko wu tlhomiwile wu ri ni swirho swa matiko ya 42. Hi 1934 wu katse matiko ya 58. Xivandzana xa misava lexi nga ni timhondzo timbirhi xi humelerile eku endleni ka leswaku misava yi ‘endlela xivandzana xifaniso.’ Xifaniso lexi, kumbe ku faniseriwa ka mafambiselo ya misava hinkwayo ya Sathana ya politiki, ku vhumbiwe hi xivandzana xo hetelela xa Nhlavutelo.

Xivandzana Xa Ribungu

Nhlamuselo ya Yohane ya xivandza lexi xo hetelela hi leyi: “Xivandzana xa ribungu lexi a xi tele hinkwako hi mavito yo sandza Xikwembu; xivandzana xa kona a xi ri ni tinhloko ta 7 ni timhondzo ta khume.” Malunghana ni xivandzana lexi, Yohane u byeriwe leswi: “Xivandzana lexi u xi voneke, a xi ri kona, kutani a xa ha ri kona, kambe xi fanele ku tlhandluka xi huma hi le kheleni lero enta ku ya ni ku ya, xi ya eku loveni. . . . I Hosi ya vu-8.” (Nhlavutelo 17:3, 8, 11) Ku pfumelelana ni nhlamuselo leyi, Ntwanano wa Matiko wu ringete ku tirha ku fana ni mfumo wa misava hinkwayo exivonweni xa misava. Hambi swi ri tano, wu hlulekile ku sivela Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, leyi sunguleke hi 1939. Kavula, xivandzana xi nyamalarile xi ya nghena ekheleni.

Eka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, mfumo wa misava wa Anglo-American wu tirhe hi matimba ku pfuxeta nhlengeletano yoleyo ya matiko hinkwawo. Hi 1941 holobye-nkulu wa Great Britain, Winston Churchill, u vile ni tinkulumo ta le xihundleni na Presidente Franklin Roosevelt wa United States ebyatsweni elwandle ra Atlantic. Va endle xitiviso lexi hlanganisaka hi ta “mintshembo ya vona ya vumundzuku lebyi antswaka bya misava” ni “ku tlhomiwa ka mafambiselo lamakulu ni lama nga heriki ya nsirhelelo wa mani na mani.” Lembe leri tlhandlamaka eWashington, D.C., 26 wa matiko ya sayinele kungu leri ra Anglo-America eka leswi a swi vuriwa “xitiviso lexi humaka eka Nhlangano wa Matiko.” Leswi swi yise eku vumbiweni ka nhlengeletano ya Nhlangano wa Matiko hi October 24, 1945. Xivandzana xa ribungu xi humile ekheleni ni vito lerintshwa. Sweswi, matiko ya 159 ya tinhlanganise ni nhlengeletano leyi, leyi ya tshembaka leswaku, yi ta hlayisa mafambiselo lama nga kona sweswi ya mfumo wa vanhu wa politiki.

Hambi swi ri tano, hikwaswo leswi swi bakanyela Mfumo wa Mesiya wa Xikwembu etlhelo, lowu tlhomiweke ematilweni hi 1914. Munhu un’wana ni un’wana emisaveni u fanele ku hlawula exikarhi ka vuhosi bya Xikwembu “ni vuhosi bya vanhu. Ku nga ri khale, xivandzana xa ribungu, kun’we ni tihulumendhe hinkwato ta vanhu, xi ta lwa ni Hosi leyi vekiweke ya Xikwembu, Yesu Kriste. Vuyelo-ke? “Xinyimpfana [Yesu Kriste] xi ta hlula, hikuva i Hosi ya Tihosi, ni Mufumi wa vafumi.” Ina, xivandzana xa ribungu kun’we ni mafambiselo hinkwawo ya hulumendhe ya vanhu swi ta ‘herisiwa.’—Nhlavutelo 17:11, 14; nakambe vona Daniel 2:44.

Mawaku nkateko lowu nga ta va kona wa ku nga ha kanganyisiwi hi dragona ni swivandzana swa yona swinharhu enkarhini wolowo! Lava va tikombeke va ri vafumiwa lava tshembekaka va Mfumo wa Xikwembu va ta pona va va xiphemu xa “misava leyintshwa.” Xikwembu “xi ta hlangula mihloti hinkwayo emahlweni ya vona, ni rifu a ri nga ha vi kona; hambi ya ri mahlomulo kumbe ku rila kumbe ku vaviseka a swi nga ha vi kona, hikuva leswo sungula swi hundzile.” (2 Petro 3:13; Nhlavutelo 21:3, 4) Kutani ke, titsongahatele Mfumo wa Xikwembu, ku nga yona hulumendhe leyi antswaka ya misava yi ri yoxe. Manuku na wena, u ta va enxaxamelweni wo tsakela minkateko leyi yi nga heriki.

[Nhlamuselo ya le hansi]