Xana Vukhongeri Bya Manguva Lawa Byi Pfuna Ku Fikela Kwihi?
“NDZI cukumete Bibele exiyindlwanini xa mbyana loko ndzi ya ekamareni ra mina ro etlela. Ndzi anakanye leswaku ndzi nge he pfuki ndzi yi rhorile nakambe kumbe ku va kona ekerekeni yin’wana. A ndzi ri karhi ndzi lavisisa hi kwalomu ka malembe ya tsevu. Kambe a ndzi kumanga mpfuno.”
Ronald, mutirhisi wa khomphyuta wa malembe ya 26 hi vukhale, u hundze hi le ka maxangu yo hlayanyana naswona a a chava leswaku vutomi bya yena byi nga hlanhleka. Vukhongeri byi vonake byi nga ri na nkoka lowu pfunaka eka yena. U te: “Ndzi hetile ha byona.”
Vanhu vo tala, ku fana na Ronald, va khomisiwa tingana hi vukhongeri. Ku vuriwa yini ha wena? Xana u ehleketa leswaku vukhongeri byi nyike vanhu mpfuno ni vukongomisi lebyi tirhaka leswaku va va vatirhi-kulobye, vaakelani, vavanuna, vavasati, vatswari, kumbe vana vo antswa? Xana vukhongeri byi ve nsusumeto wa ku rhula ni vun’we exikarhi ka vanhu? Xana byi va pfunile leswaku va twisisa xikongomelo xa vutomi? Xana byi byale ku langutela loku tiyisekaka ka vumundzuku emianakanyweni ni le timbilwini ta vona?
Vukongomisi Lebyi Pfunaka Bya Pfumaleka
Eka misava leyi rharhanganeke, vanhu va lava vukongomisi bya vutlhari, lebyi twalaka. Xana va nga langutela leswi eka varhangeri va moya? Eka papila leri yaka eka mutsari wa timagazini, wansati u vilerile a ku:
“Leswi hi tshamelaka ku swi twa sweswi ekerekeni ya hina . . . nkarhi wo leha sweswi i rirhandzu, rirhandzu, rirhandzu. . . . Xana ku humelele yini hi ku ‘U nga tshuki u’—‘U nga tshuki u dlaya. U nga tshuki u yiva,’ ni swin’wana swo tala? Hi lava ku tsundzuxiwa nkarhi na nkarhi leswaku swilo swin’wana i va-E-e-E-e. . . . Kambe a ha ha ri twi hambi ri ri rito leri nge ‘Xidyoho.’ Swi fana ni loko va ri papalata onge i rito ra thyaka ra tinhlanga ta nkombo.”
Entiyisweni, van’wana va ehleketa leswaku vatsundzuxi va vona va vukhongeri va ve lava honisaka ngopfu, lava pfumelelaka ngopfu. Vukongomisi byo tano bya moya byi tsanile. Byi fana ni dokodela la lavisisakanyana xiphiqo xa xigulana xakwe ivi a xi nyika murhi lowu timuriweke. Hi swihi swivangelo swin’wana swa ku tsandzeka ko tano?
Ntirho Wa Tsekatseka
Munhu la tshikileriweke hi swiphiqo swa yena n’wini a nge swi koti ku heta nkarhi ni matshalatshala lama eneleke a pfuna van’wana. Swiviko swa mahungu swi kombisa leswaku nhlayo leyi kulaka ya vafundhisi yi tshikileriwe ngopfu hi ntirho wa vona vini ni swiphiqo swa munhu hi xiyexe. Hi leswi swikombiso swin’wana:
“Loko ntshikilelo ni ku karhala swi tolovelekile eka mintirho yo tala namuntlha, ku hava laha swi nga ni matimba ngopfu ku tlula exikarhi ka vafundhisi va Vayuda,” ku vula mutivi wa miehleketo wa tliniki Dr. Leslie R. Freedman endzhaku ka dyondzo ya mune wa malembe ya yunivhesiti ya vufundhisi bya Vayuda.
“Loko a ndzo va ni n’wana wa mufana, xana a ndzi ta lava leswaku a va muprista? Doo, nhlamulo ya mina a yi ta va e-e,” ku vula muprista, William Wells, eka xiviko xa swiphiqo swa vafundhisi. Ha yini a nga swi lavi? U vula leswaku a nge khutazi jaha ku teka ntirho lowu karhatiwaka ngopfu hi “nkwetlembetano, ndzingo ni ku nga tiyiseki hi laha vuprista bya Rhoma Khatoliki byi nga tano ha kona namuntlha.”
Vaprista eKerekeni ya Lutere leyi seketeriweke hi Tiko ra Sweden na vona va le maxangwini. Phepha ra siku na siku ra le Sweden ri ri: “Vaprista va na swiphiqo swa miehleketo, leswi eka makhamba yo vavisa swi yisaka eku tihingeni. . . . Ntirho wa vufundhisi wu le khombyeni.”
Ku Avana Loku Hinganyetaka
Ematikweni wolawo laha varhangeri va vukhongeri va katsekaka eka tinyimpi leti karharisaka ni leti avanisaka, va hambukisiwa eku nyikeni ka mianakanyo leyinene eka swilaveko swa vanhu swa moya. Nakambe va fanele ku hlanganyela eka vutihlamuleri bya ku lahlekeriwa hi vatirhi ni mali leswi a swi ta tirhiseriwa ku tshamiseka ka vanhu ka nyama.
Ku ni lava va nga eswiyengeni hinkwaswo swa misava lava lahlekeriweke hi ntshembo wa vona evukhongerini ivi va lwisana ni vukhongeri. Ku lahlekeriwa hi swirho ni ku ehla ka ku ya ekerekeni swa vikiwa etindhawini to tanihi Sweden, Finland, Jarimani, Britain, Italy, Canada ni le United States.
Xana u le xikarhi ka lava, ku fana na Ronald, va ehleketaka leswaku va hetile hi vukhongeri? Kasi, ka ha ri ni vukhongeri lebyi byi tikombiseke byi ri bya nkoka lowu pfunaka eka vo tala ke? Xihloko lexi landzelaka xi ta kanela hi leswi.