Vukhongeri Ni Vukholwa-hava—I Vanghana Kumbe Valala?

HI Mugqivela, June 11, 1983, vaaki va le xihlaleni xa Indonesia xa Java a va vonaka va tsutsumela etindlwini ta vona, hi ku rhurhumela va lema ku pandzeka hinkwako etiselenini, mafastere na mavanti. Ha yini va chava? Ku mphimela ka dyambu a ku sungurile, kutani vaaki a va chava leswaku ndzhuti wa ku mphimela loku a wu ta nghena etindlwini ta vona ivi wu vanga khombo.

Vaaki lava vuriwaka va misava leyi hluvukaka hakanyingi va landzela mintshembo yo tano hi ku hiseka ka vukhongeri. Xisweswo, eswiphen’wini swin’wana swa Afrika, vanhu va papalata ku famba edyambyini hi nkarhi wa nhlekanhi hikuva va “nga ha penga.” Vana va tshimbisiwa ku dya matandza hi ku chava leswaku “va ta va makhamba.” Vatswari va nga ka va nga vuli nhlayo leyi kongomeke ya vana va vona, hikuva “valoyi va nga ha ku twa u tibumabumela ivi va teka un’we wa vona.”—African Primal Religions.

Va le Vupela-dyambu va hleka swiendlo swo tano tanihi ku kombisa ku chava ka vukholwa-hava; vuyelo bya ‘ku honisa ka vuhedeni.’ Kambe, mintshembo yo tano a yi hikeriwanga eka lava nga riki Vakriste. Ya “kumeka exikarhi ka vanhu emisaveni hinkwayo,” ku vula Dr. Wayland Hand, mudyondzisi wa minthyeketo ni tindzimi ta Xijarimani. Yena ni nakulobye Dr. Tally ana se va hlengelete kwalomu ka swikombiso swa miliyoni swa vukholwa-hava eUnited States ntsena.

Hi ku navela ku tiva makumu ya vona, vo tala lava vuriwaka Vakriste va languta eka vungoma bya tinyeleti—xin’wana xa swivumbeko swa khale swa vukholwa-hava. Kutani hi ku lava ku tiva, tidyondzo ta vukholwa-hava minkarhi yin’wana ti amukeriwa hi vo tala ni ku seketeriwa hi varhangeri va vukhongeri. Hi xikombiso, hi siku ro titimela eNew York, January 10, 1982, mupatriarka Vasilios wa Eastern Greek Orthodox u rhangele Ntshungu lowu vonekaka lowu yaka eku tlangeleni ka Nkhuvo wa Epiphany. Endzhaku ka sweswo, ku vika New York Post, u cukumete xihambano xa nsuku aEast River ivi a byela lava a a ri na vona leswaku munhu wo sungula ku kuma xihambano a a ta va ni nkateko vutomi bya yena hinkwabyo.

Kambe xana tidyondzo ta Vukriste na vukholwa-hava swa tirhisana? Mutsari u tshama a ku: “Esirheni ra ripfumelo ku baleka swiluva swa vukholwa-hava.” Hikwalaho, xana a wu nga ta rindzela leswaku vukhongeri bya Vukriste byi lwisana ni ku susa ku chava ka vukholwa-hava?

Vukhongeri—Xana Byi Susa Ku Chava Ka Vukholwa-hava?

Vukhongeri bya ntiyiso byi fanele ku ku susa, naswona eka lembe xidzana ro sungula byi endle tano. Hambi leswi Vakriste vo sungula a va hanya exikarhi ka misava ya vukholwa-hava bya Varhoma, va ale vukholwa-hava. Kambe endzhaku ka rifu ra vaapostola va Kriste, tidyondzo to hemba ta vukhongeri, ku katsa ni vukholwa-hava, swi sungule ku nghena ebandlheni. (1 Timotiya 4:1, 7; Mintirho 20:30) Ntlawa wa vafundhisi wu sungule ku humelerisa sweswo, hi ku ya hi buku leyi nge A History of the Christian Church, wu fambisane ni xiendlo xo tirhisa ti-horoscope ni ku landzela vukholwa-hava byin’wana. Hi ku famba ka nkarhi swiendlo swo tano leswi dumeke swi vuriwe swa “Vukriste.”

Kutani namuntlha ke? Vukhongeri bya ha amukela mikhuva ya vukholwa-hava. Xiya Suriname, laha lava tivulaka Vakriste va rixaka ra Vantima hakanyingi va nga voniwaka va ambale switshungulo leswaku swi va sirhelela eka mimoya leyo biha. Muxiyi un’wana u ri: “Siku na siku vanhu lava va hanya, va dya, va tirha ni ku etlela hi ku chava.” Timiliyoni emisaveni hinkwayo ti na ku chava loku fanaka ka “mimoya” ya vafi. Kahle-kahle, vukhongeri hakanyingi byi kurise tidyondzo to tano ta vukholwa-hava.

Hi xikombiso xiya leswi humeleleke exihlaleni xa Vantima xa Madagascar. Loko varhumiwa va Vujagana va sungule ku hangalasa tidyondzo ta vona, vaaki va le Madagascar a va swi amukela kambe a va nga rhandzi ku tshika tidyondzo ta xintu. A ku ri xihi xiendlo xa tikereke? Daily Nation, phepha-hungu ra le Kenya ri ri: “Varhumiwa vo sungula a va ri na mbilu yo leha ni ku hundzuka-hundzuka naswona va amukele xiyimo lexi.” Vuyelo ku ve byihi? Namuntlha, hafu ya vanhu va le Madagascar yi vuriwa Vakriste. Kambe, na vona va chava “mimoya” ya vakokwana lava feke! Xisweswo, hi ntolovelo va rhamba muprista kumbe mufundhisi ku ta katekisa marhambu ya vakokwana lava feke va nga si vekiwa esirheni ra ndyangu. Ina, varhangeri va vukhongeri va hambetise vunwa bya leswaku Xikwembu, Diyavulosi na vakokwana lava feke va nga xisiwa, va dzunisiwa ni ku beriwa mati hi ku hlayisa mikhuva ya vukholwa-hava.

Leswi fanaka i ntiyiso eAfrika Dzonga, laha 77 wa tiphesente ta vaaki-tiko va tivulaka Vakriste naswona nhlayo leyi yaka ekerekeni yi tlakukile. Kambe, vukhongeri bya xintu bya Vantima, ni ku chava ka byona ka vukholwa-hava bya vakokwana lava feke, byi le xikarhi ka timiliyoni ta lava yaka ekerekeni. Xisweswo, ematikweni yo tala lama tivulaka ya Vukriste, vukhongeri i xisasekisi ntsena. Hala ehenhla, kutani vukholwa-hava bya khale byi nga voniwa byi ponile ni ku ya emahlweni.

Hambi swi ri tano, vukhongeri bya ntiyiso, byi susa ku chava ka vukholwa-hava. Njhani? Mpfungura wa kona i vutivi. Vutivi bya yini? Naswona u nga byi kuma njhani?