Muoswi Lowo Biha—Ku Lovisiwa Ka Yena

“Aleluya! Ku hlayiseka, ni ku kwetsima, ni matimba, i swa Xikwembu xa hina hikuva ku avanyisa ka xona minkarhi hinkwayo ka tshembeka, ku lulamile. Xi avanyisile muoswi lonkulu, loyi a boriseke misava hi vuoswi bya yena, kutani xi rihiserile ngati ya malandza ya xona ehenhla ka yena.”—NHLAVUTELO 19:1, 2.

1. Muoswi lonkulu u endle vuoswi ni “tihosi ta misava” hi ndlela yihi naswona leswi swi vange yini?

HINKWASWO leswi a hi ri karhi hi bula hi swona i swa nkoka swinene. Hambi swi ri tano, hi fanele ku xiya leswaku Nhlavutelo 17:2 yi tlhela yi vulavula hi ku oswa ka muoswi lonkulu ni “tihosi ta misava.” Hambi leswi a weke, wa ha ri munghana lonkulu wa misava, naswona u ringeta ku tirhisana ni vafumi va misava ku fikelela swikongomelo swakwe. (Yakobo 4:4) Vuoswi lebyi bya moya, lebyi nga ni vuxaka lebyi nga riki enawini exikarhi ka Babilona Lonkulu ni vafumi va politiki, byi hetelele hi rifu leri nga languteriwangiki ra makume ya timiliyoni ta vanhu lava nga riki na nandzu! A swi bihe ngopfu lerova muoswi lonkulu a a katseka eka matlhelo hinkwawo ya ku lwa eka Nyimpi yo Sungula ya Misava, kambe swidyoho swakwe malunghana ni Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava entiyisweni swi “tlhandlekelane ku ya fika ehenhla etilweni”! (Nhlavutelo 18:5) Ha yini hi vurisa sweswo ke?

2. (a) Franz von Papen u n’wi pfunise ku yini Adolf Hitler leswaku a va mufumi wa Jarimani naswona khanselara wa khale wa Jarimani u yi hlamuserisa ku yini nghwazi yoleyo ya vaphophu ke? (b) Eka Ntwanano wa le xikarhi ka Mfumo wa Manazi ni wa Vatican, i matsalwa wahi mambirhi lama hlayisiweke exihundleni? (Vona nhlamuselo.)

² Ku teka xikombiso xin’we ntsena, xana swi tise ku yini leswaku nghwazi Adolf Hitler a va khanselara—ni mufumi—eJarimani? A ku ri hi ku tirhisa ku rhandza ka le xihundleni ka politiki ka nghwazi ya vaphophu leyi, Kurt von Schleicher, khanselara la hundzeke wa Jarimani a yi hlamuseleke tanihi “muxaka wa muxengi loyi hi ku kwetsima a landzeriwaka hi Yudasi Iskariyota.” Loyi a a ri Franz von Papen, loyi a kuceteleke Catholic Action ni varhangeri etindhawini ta vumaki leswaku va tikarhatela ku lwisana ni vukhomunisi ivi va hlanganisa Jarimani ehansi ka Hitler. Tanihi xiphemu xa ku xavisa xikhundla, von Papen u endliwe museketeri wa khanselara. Hitler u rhume vapfhumba lava rhangeriweke hi von Papen ku ya eRhoma ku ya endla ntwanano wa xinghana exikarhi ka Nazi State na Vatican. Phophu Pius XI u phofulele varhumiwa va Jarimani ndlela leyi a nkhenseke ha yona leswi “Hulumendhe ya Jarimani sweswi yi rhangeriwaka hi wanuna loyi a lwisanaka ni Vukhomunisi handle ko hundzuka,” naswona hi July 20, 1933, enkhubyeni lowukulu eVatican, Cardinal Pacelli (loyi hi ku hatlisa a a fanele ku va Pophu Pius XII) u sayine ntwanano lowu.a

3. (a) N’wamatimu u tsale yini mayelana ni Ntwanano exikarhi ka Mfumo wa Manazi ni wa Vatican? (b) Hi nkarhi wa minkhuvo ya Vatican, i ku bumabumela kwihi loku nyikiweke Franz von Papen ke? (c) I xiphemu xihi lexi Franz von Papen a xi tlangeke loko Manazi ya hlula Austria?

³ N’wamatimu un’wana wa tsala: “Ntwanano [na Vatican] a ku ri ku hlula lokukulu ka Hitler. Wu n’wi nyike vuseketeri lebyinene bya mahanyelo lebyi a byi kumeke ematikweni ya le handle, naswona leswi a swi huma eka xihlovo lexi tlakukeke swinene.” Hi nkarhi wa minkhuvo ya Vatican, Pacelli u dzunise von Papen hi ku bumabumela lokukulu ka vaphophu ka Xihambano Lexinene xa ku Lerisa ka Pius.b Eka buku yakwe leyi nge: The Gathering Storm, leyi humesiweke hi 1948, Winston Churchill u hi byela ndlela leyi von Papen a yeke emahlweni ha yona a tirhisa “ku twala kakwe tanihi Mukhatoliki lonene” leswaku a kuma nseketelo wa kereke wa ku tekiwa ka Austria hi Manazi. Ku xixima siku ra ku velekiwa ka Hitler, hi 1938 Cardinal Innitzer u lerise leswaku tikereke hinkwato ta Austria ti yimisa mujeko wa swastika, ti chaya tibele ta tona ni ku khongelela murhangeri wa Manazi.

4, 5. (a) Ha yini nandzu wa ngati lowu tsemaka nhlana wu ri emakatleni ya Vatican? (b) Tibixopo ta Khatoliki eJarimani ti nyike nseketelo wa le rivaleni eka Hitler hi ndlela yihi?

⁴ Hikwalaho nandzu lowu tsemaka nhlana wu le ka Vatican! Tanihi xiphemu lexikulu xa Babilona Lonkulu, yi pfune swinene eku ngheniseni ka Hitler evuhosini ni le ku n’wi nyikeni ka vuseketeri bya “mahanyelo.” Vatican yi suke eka ntwanano wa ku rhula yi ya eka tihanyi ta Hitler letikulu. Hi nkarhi wa malembe layo leha ya ku chava Vunazi, muprista lonkulu wa Rhoma a nga hlamulanga loko madzana ya magidi ya masocha ya Khatoliki ya ri karhi ya lwa ni ku fa eku dzunisiweni ka mfumo wa Manazi ni loko timiliyoni ta lava nga ni khombo ti ri karhi ti dlayeteriwa etichembarini ta gasi ta Hitler.

⁵ Tibixopo ta Khatoliki ta Jarimani ti tlhele ti nyikela nseketelo wa le rivaleni eka Hitler. Hi siku leri fanaka leri Japani, munghana wa Jarimani enyimpini hi nkarhi wolowo, ma hlasele Pearl Harbor hi vusukumbele, The New York Times a yi rhwale xiviko lexi: “Nhlengeletano ya Tibixopo ta Khatoliki ta Jarimani leti hlengeletaneke eFulda ti bumabumele ku nghenisiwa ka ‘xikhongelo xa nyimpi’ lexo hlawuleka lexi faneleke ku hlayiwa eku sunguleni ni le ku heleni ka minhlangano hinkwayo ya Xikwembu. Xikhongelo a xi kombela Xikwembu leswaku xi katekisa mavuthu ya Jarimani hi ku hlula ni ku nyikela nsirhelelo eka vutomi ni rihanyo ra masocha hinkwawo. Tibixopo nakambe ti lerise vafundhisi va Khatoliki ku hlayisa ni ku tsundzuka masocha ya Jarimani ‘lama nga emisaveni, elwandle ni le moyeni’ kan’we hi n’hweti edyondzweni leyi hlawulekeke ya Sonto.”

6. Misava a yi ta va yi ponisiwe eka gome ni tihanyi tihi letikulu loko a ku nga vanga ni vuoswi bya moya exikarhi ka Vatican ni Manazi?

⁶ Loko a ku nga vanga ni mhaka ya rirhandzu exikarhi ka Vatican ni Manazi, misava a yi ta va yi ponisiwile egomeni ra makume-kume ya timiliyoni ta masocha ni vaaki lava dlayiweke enyimpini, Vayuda va timiliyoni ta tsevu lava dlayiweke hi leswi va nga riki Vaaryan ni—lava rhandzekaka swinene emahlweni ka Yehova—magidi ya Timbhoni ta yena, lava totiweke ni va “tinyimpfu tin’wana,” va tokote tihanyi letikulu, Timbhoni to tala ti fa etikampeni ta nxaniso ta Manazi.—Yohane 10:10, 16.

Xivono Xa Le Kusuhi Xa Muoswi

7. Muapostola Yohane u xi hlamusela njhani xivono xa le kusuhi xa muoswi lonkulu?

⁷ Xi fanela swonghasi xivono lexi humelelaka evuprofeteni bya Nhlavutelo! Loko hi ya eka ndzima 17, tindzimana 3 ku ya eka 5, hi kuma Yohane a vulavula hi ntsumi a ku: “Hi loko ntsumi yi ndzi teka, yi ndzi yisa emananga ndzi ri eMoyeni, kutani ndzi vona wansati a tshamile ehenhla ka xivandzana xa ribungu lexi a xi tele hinkwako hi mavito yo sandza Xikwembu; xivandzana xa kona a xi ri na tinhloko ta 7 ni timhondzo ta khume. Wansati a a ambele tinguvu to vangama ta xivunguvungu ni leto tshwuka, a tikhavisile hi nsuku, ni maribye ya nkoka, ni vuhlalu bya nxavo lowukulu; evokweni ra yena a a tamele xinwelo xa nsuku lexi taleke hi manyala ni thyaka ra vuoswi bya yena, emombyeni wa yena a kutsariwile vito leri nhlamuselo ya rona yi nga ya xihundla, leri nge ‘Babilona Lonkulu, manana wa vuoswi ni wa manyala ya misava.”’

8. (a) Muoswi lonkulu u rhwele yini eka xinwelo xa yena xa nsuku, xisweswo a va la titivisaka? (b) Babilona Lonkulu hi ndlela yo fanekisela “u ambale tinguvu ta xivunguvungu ni ta ribungu” naswona a sasekisiwa hi nsuku ni maribye ya risima ni tiperla” hi ndlela yihi?

⁸ Laha Yohane u xiya Babilona Lonkulu a ri kusuhi swinene. Hakunene i wa le mananga wolawo, exikarhi ka swivandzana swa nhova leswi tshamaka eka wona. Muoswi loyi lonkulu u hlamuseriwa kahle hi leswi a nga swi tamela eka xinwelo xa yena, hambi leswi hi ku kanganyisa xi langutekaka xi vangama ehandle. U nwa murhi lowu nga manyala emahlweni ka Xikwembu. Vunghana bya yena ni misava, tidyondzo takwe ta mavunwa, ku tilawula kakwe ka mahanyelo, ku oswa kakwe na mimfumo ya misava—ku hava ni xin’we xa swilo leswi lexi pfumeleriwaka hi Yehova, “loyi a avanyisaka misava hinkwayo.” (Genesa 18:22-26; Nhlavutelo 18:21, 24) Oho, ndlela leyi a tibombisaka ha yona! U dume hi tikereke takwe ta tiko leti nga ni miako leyi kanganyisaka ni mafasitere lama nga ni tinghilazi ta mihlovo-hlovo, miako yakwe leyi nga ni swin’wetsin’wetsi ni titempele ta Mabudha, titempele ni tindhumba takwe leti ku nga khale ti xiximiwa. Ku pfumelelana ni tifexeni ta manguva lawa leti vekiweke hi muoswi lonkulu, vaprista ni tinghwendza takwe va ambale tinguvu leto durha ta ribungu, ta xivunguvungu ni ta xitshopani.—Nhlavutelo 17:1.

9. Babilona Lonkulu u na matimu wahi yo leha ya nandzu wa ngati, naswona Yohane u hetelela nhlamuselo ya yena hi laha ku faneleke hi ndlela yihi?

⁹ Kambe, lexi solekaka ngopfu i torha rakwe ra ngati. Yehova u ni ku sengisa ka nkarhi wo leha loku a faneleke ku ku lulamisa emhakeni yoleyo! U seketele varhangeri lava nga ni torha ra ngati va minkarhi ya manguva lawa ni matimu lama nyenyetsaka ya ku halata ngati lama tlhelelaka endzhaku hi malembe xidzana yo tala, hi tinyimpi ta vukhongeri, Minkonaniso, Tinyimpi ta Nkutsulo, ina, ku tlhelela le ndzhaku eka ku dlawela ku pfumela ka van’wana va vaapostola ni ku dlaya N’wana wa xiviri wa Xikwembu, Hosi Yesu Kriste ni swin’wana. (Mintirho 3:15; Vaheveru 11:36, 37) Engetela ku dlayeteriwa ka Timbhoni ta Yehova eka leswi hinkwaswo emalembeni ya sweswinyana hi ntlawa lowu baleselaka, ku hayeka, xihloka, hi muchini wo pulukanisa tinhloko, fumu ni ku khomiwa ka tihanyi emakhotsweni ni le minxaxeni ya nxaniso. A swi hlamarisi leswi Yohane a gimetaka nhlamuselo ya yena hi ku: “Kutani ndzi vona nsati wa kona a pyopyiwile hi ngati ya vahlawuriwa va Xikwembu ni ngati ya lava va dlayiweke hi mhaka ya ku landza Yesu”!—Nhlavutelo 17:6.

‘XIHUNDLA XA WANSATI NI XIVANDZANA’

10. (a) Muoswi lonkulu u ti xanisise ku yini Timbhoni ta Yehova ku ta fikela esikwini leri? (b) Vafundhisi va Babilona Lonkulu i varhangeri va njhani?

¹⁰ Yohane u ‘hlamale ngopfu’ eka leswi a swi voneke. Namuntlha, na hina ha hlamala! Hi va-1930 na va-1940, muoswi lonkulu u tirhise Catholic Action ni makungu ya politiki ku xanisa ni ku yirisa Timbhoni leti tshembekaka ta Yehova. Ku ta fikela namuntlha, laha a nga tirhisaka nkucetelo lowu aneleke, Babilona Lonkulu u hambeta a hinganyeta, a sivela ni ku sandza ntirho wa Timbhoni ta Yehova, leti twarisaka ntshembo lowu vangamaka wa Mfumo wa Xikwembu. Hi ku pfalela madzana ya timiliyoni eka tinhlengeletano ta vukhongeri bya muoswi lonkulu, vafundhisi vakwe va tirha tanihi ‘varhangeri lava feke mahlo lava fambisaka mabofu,’ va va yisa emuhochweni wa ku lovisiwa. E-e, muoswi lowo biha a nga ka a vuli kun’we na muapostola Pawulo a ku: “Ndzi tiyisa emahlweni ka n’wina leswaku a ndzi nga vi na nandzu loko un’wana wa n’wina a ya eku loveni.”—Matewu 15:7-9, 14; 23:13; Mintirho 20:26.

11, 12. Hi xihi xihundla xa ‘xivandzana xa ribungu’ lexi rhwaleke muoswi lowo biha naswona i ku voningeriwa kwihi loku Timbhoni ta Yehova ti ku amukeleke mayelana ni xihundla lexi hi 1942?

¹¹ Hi ku xiya ku hlamala ka Yohane, ntsumi yi te eka yena: “U hlamalela yini? Ndzi ta ku byela xihundla xa wansati loyi, ni xa xivandzana lexi a tshameke ehenhla ka xona, xa tinhloko ta 7 ni timhondzo ta khume.” (Nhlavutelo 17:7) Xana “xivandzana” lexi i yini ke? Malembe lama tlulaka 600 emahlweninyana, muprofeta Daniel u vone swivandzana swa xivono naswona u hlamuseriwe leswaku swivandzana leswi swi yimela “tihosi,” kumbe vuhosi bya politiki laha misaveni. (Daniel 7:2-8, 17; 8:2-8, 19-22) Laha Yohane u vona ku hlangana ka vuhosi byo tano exivonweni—‘xivandzana xa ribungu.’ Lowu i Ntwanano wa Matiko lowu endliweke hi vanhu lowu humeleleke exivonweni xa misava hi 1920 kambe xi nghena ekheleni ra ku ka xi nga tirhi nchumu loko Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava yi tlhekekile hi 1939. Kambe, hi xihi “xihundla xa nsati loyi, ni xa xivandzana” ke?

¹² Hi ku rhandza ka Xikwembu, Timbhoni ta Yehova ti kume ku voningeriwa eka xihundla xexo hi 1942. Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava hi nkarhi wolowo a yi tinyike matimba, naswona vo tala va anakanye leswaku yi ta fika eArmagedoni. Kambe Yehova a a ri ni mianakanyo leyi hambaneke! A ka ha ri ni ntirho wo tala lowu Timbhoni takwe a ti fanele ku wu endla! Eka Nhlengeletano ya tona ya le Tilweni ya Misava Leyintshwa ya September 18-20, 1942, loko doroba-nkulu ra Cleveland, Ohio, ri hlanganisiwe ni tindhawu tin’wana ta 51 eUnited States, Nathan H. Knorr muungameri wa Sosayiti ya Watch Tower, u nyikele nkulumo ya le rivaleni leyi nge, “Ku Rhula—Xana Ku Nga Khomelela Ke?” Eka yona u pfuxete Nhlavutelo 17:8, leyi vulavulaka hi ‘xivandzana xa ribungu’ lexi “a xi ri kona, kutani a xa ha ri kona, kambe xi ta fanela ku tlhandluka xi huma hi le kheleni lero enta ku ya ni ku ya, xi ya eku loveni.” U kombise ndlela leyi Ntwanano wa Matiko ‘a wu ri kona’ ha yona ku sukela hi 1920 ku fikela hi 1939. Manuku xiyimo xa ku ka ‘wu nga ri kona,’ xi fikeleriwile hikwalaho ka ku fa ka Ntwanano. Kambe endzhaku ka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, ku hlangana loku ka matiko a ku thandluka ekheleni. Xana ku vhumba koloko loku seketeriweke eBibeleni ku hetisekile ke? Hakunene ku hetisekile! Hi 1945 “xivandzana” xa matiko hinkwawo xi humile ekheleni ra xona ra ku ka xi nga tirhi nchumu tanihi Nhlangano wa Matiko.

13. Xana Babilona Lonkulu u ye emahlweni a phikelela tindlela ta yena to fana ni ta muoswi ni “xivandzana” xa UN hi ndlela yihi?

¹³ Babilona Lonkulu, hambi leswi a tsanisiweke hi ku wa kakwe, u hambetile a landzelela tindlela takwe to fana ni ta muoswi ni “xivandzana” xa UN. Hi xikombiso, hi June 1965, varhangeri lava humaka eka marhavi ya misava ya vukhongeri ya nkombo lama kongomisaka, lama vuriwaka ya Vukriste ni lawa ya nga riki ya Vukriste, ku vuriwe leswaku ya yimele hafu ya vaaki va misava, lava hlengeletaneke eSan Francisco ku tlangela nkhuvo wa vu-20 wa siku ra ku velekiwa ka UN.c Hi lembe rero leri fanaka, Phophu Paul VI u hlamusele UN tanihi “ntshembo wo hetelela wa ntwanano ni ku rhula,” ivi endzhakunyana, Phophu John Paul II a phofula ntshembo wakwe wa leswaku “Nhlangano wa Matiko wu ta tshama wu ri huvo leyi tlakukeke ya ku rhula ni ku lulama.” Hi 1986 mfumo wa misava wa vukhongeri bya mavunwa wu rhangerile eku seketeleni ka Lembe ra ku Rhula ra Matiko Hinkwawo ra UN. Kambe xana ku rhula ni nsirhelelo wa ntiyiso swi tile hi ku fambisana ni swikhongelo swa vona swa vukhongeri ke? Nikantsongo! Hi laha ku engetelekaka, matiko lama nga swirho swa UN ma kombisa leswaku a ma na rirhandzu ra xiviri eka muoswi lonkulu.

Ku Paluxa Muoswi

14. I ntirho wihi wo hlawuleka lowu “xivandzana” xa UN xi nga na wona leswaku xi wu hetisisa naswona leswi swi hlamuseriwe njhani hi ntsumi ya Xikwembu?

¹⁴ Hi nkarhi lowu faneleke, ‘xivandzana xa ribungu’ hi xoxe xi fanele ku ya eku lovisiweni. Kambe emahlweni ka ku va leswi swi humelela, ni le mahlweni ka ku hlasela ka xona ka vuharhi ko hetelela eka vanhu va Xikwembu, xivandzana xexo xa UN xi na ntirho lowu hlawulekeke wo wu endla. Yehova u nghenisa ‘mianakanyo yakwe etimbilwini ta xivandzana ni timhondzo ta xona leti nyikiweke matimba.’ Hi vuyelo byihi ke? Ntsumi ya Xikwembu ya hlamula yi ku: “Timhondzo ta khume leti u ti voneke, tona swin’we ni xivandzana, swi ta venga nsati loyi wa muoswi, swi ta endla leswaku a swela ni ku sala a nga ambalanga nchumu, swi dya nyama ya yena, swi n’wi hisa hi ndzilo.” ‘U tidzunisile hi ku tshama entsakweni lowu khomisaka tingana,’ kambe sweswi hinkwaswo ka swona leswi swi n’wi helerile. Miako yakwe ya vukhongeri leyi kanganyisaka ni tinhundzu takwe leto tala swi nge n’wi ponisi. Hi laha ntsumi yi vulaka ha kona: “Hikwalaho ka swona, mintungu hinkwayo yi ta n’wi wela ehenhla hi siku rin’we, a kuma mavabyi yo chavisa, ni mahlomulo, ni ku sika, kutani u ta hisiwa hi ndzilo, hikuva [Yehova] Xikwembu, muavanyisi wa yena, u ni matimba lamakulu.”—Nhlavutelo 17:16, 17; 18:7, 8.

15. Xana swigangu swa politiki swa muoswi, kun’we ni van’wamabindzu lavakulu, va ta endlisa ku yini eku weni ka yena?

¹⁵ Swigangu swa yena swa politiki swi ta rilela ku wa ka yena, swi ku: “Yo! Yo! wena muti lowukulu, wena Babilona muti wa matimba, hikuva ku avanyisiwa ku ku fikele hi nkarhinyana ntsena!” Hi laha ku fanaka, van’wamabindzu lavakulu, lava bindzuleke hi ndlela yo biha na yena, va ta “rila ni ku ba nkosi, va ku: ‘Yo! Yo! . . . hi nkarhinyana ntsena, rifuwo leri hinkwaro ri herisiwile.’”—Nhlavutelo 18:9-17.

16. Vanhu va Xikwembu va ta endlisa ku yini loko muoswi lonkulu a herisiwa naswona Nhlavutelo yi swi tiyisa njhani leswi ke?

¹⁶ Hambi swi ri tano, xana i nhlamulo yihi leyi vanhu va Xikwembu hi voxe va nga ta yi endla? Hinkwavo ka vona lava va katsiwile eka marito ya ntsumi lama nge: “Tsakani hi mhaka ya wona, wena tilo, na n’wina vahlawuriwa va Xikwembu, ni vaapostola, ni vaprofeta, hikuva Xikwembu xi wu avanyisile, xi mi rihiselela.” Hi ku copeta ka tihlo Babilona Lonkulu u ta va a cukumetiwile, a nga ka a nga ha tlheli a rhukana vito ra Yehova leri kwetsimaka. Ku lovisiwa ka muoswi lonkulu ku ta tisa ku tlangela ni tinsimu ta ku hlula eku dzuniseni ka Yehova. Tanihi yo sungula ya minxaxamelo ya tinsimu ta ku dzunisa Yehova, risimu ra ntsako ri ta twala: “Aleluya! Ku hlayiseka, ni ku kwetsima, ni matimba, i swa Xikwembu xa hina, hikuva ku avanyisa ka xona minkarhi hinkwayo ka tshembeka, ku lulamile. Xi avanyisile muoswi lonkulu, loyi a boriseke misava hi vuoswi bya yena, kutani xi rihiserile ngati ya malandza ya xona ehenhla ka yena.”—Nhlavutelo 18:20-19:3.

17. Endzhaku ka ku herisiwa ka muoswi lonkulu, mintirho ya Xikwembu ya ku avanyisa yi ta yisa ku yini emahlweni eku hetisekeni?

¹⁷ Mintirho ya ku avanyisa ka Xikwembu yi ta hela hi xihatla loko “Mufumi wa vafumi ni Hosi ya tihosi,” Kriste Yesu, a kandziyela “vhinyo ya vukarhi lebyo chavisa bya Xikwembu lexi nga ni matimba hinkwawo” eArmagedoni. Kwalaho u ta herisa vafumi vo biha ni van’wana lava saleke hinkwavo va nhlengeletano ya Sathana emisaveni. Tinyanyana leti dyaka nyama ti ta dya mintsumbu ya vona. (Nhlavutelo 16:14, 16; 19:11-21) Hi fanele hi tsaka swinene swonghasi leswi nkarhi wa Xikwembu wo susa hinkwaswo leswi nga tengangiki, leswi thyakeke ni leswi onhaka emisaveni ya hina leyo saseka wu tshineleke!

18. Hi kwihi ku chaputa loku hlamarisaka ka buku ya Nhlavutelo?

¹⁸ Xana koloko i ku chaputa ka buku ya Nhlavutelo? E-e, a yi si chaputa! Hikuva loko lava 144 000 va pfuxeriwe etilweni hinkwavo, vukati bya Xinyimpfana bya sungula. “Mutekiwa” wakwe loyi a tibombiseleke nuna wakwe, u vekiwa ‘etilweni lerintshwa,’ kutani ku suka kwalaho wa xika, hi ku fanekisela, tanihi mupfuni wa Muteki wa yena eku hetisiseni ka xikongomelo xa Yehova xo “endla swilo hinkwaswo swi va leswintshwa.” Vuxongi bya moya bya mutekiwa hi lebyiya bya muti lowu kwetsimaka, Yerusalema Lontshwa, lowu Yehova Xikwembu xa Matimba Hinkwawo a wu voningaka hi ku kwetsima ka yena, naswona Xinyimpfana i rivoningo ra wona. (Nhlavutelo 21:1-5, 9-11, 23) Kutani laha Nhlavutelo yi fikelela ku chaputa ka yona loku hlamarisaka, hi ku kwetsimisiwa ka vito ra Yehova ni ra Xinyimpfana, Kriste Yesu, kun’we ni mutekiwa wa xona, Yerusalema Lontshwa, va ya emahlweni va katekisa vanhu lava yingisaka hi vutomi lebyi nga heriki eParadeyisini ya laha misaveni.

19. (a) Handle ko huma eka Babilona Lonkulu, i yini xin’wana lexi lavekaka leswaku u pona? (b) I xirhambo xihi xa xihatla lexi xa ha pfulekeke naswona nhlamulo ya hina yi fanele yi va yihi?

¹⁹ Xana u xalamukele ku pfumala ku tshembeka eka vukhongeri bya mavunwa ivi u huma eka Babilona Lonkulu? Naswona xana u ri tekile goza rin’wana ro ta eka Yehova Xikwembu, ha Yesu Kriste, hi ku tinyiketela hi mbilu hinkwayo loku yisaka enkhuvulweni ke? Leswi na swona swa laveka leswaku u ponisiwa! Leswi nkarhi lowu vekiweke wa ku tisa ka Yehova ku avanyisa ko hetelela wu tshinelaka, xirhambo xi twakala hi xihatla lexikulu: “Moya ni Mutekiwa va ri: ‘Tana!’” Onge hinkwavo lava yingisaka xirhambo xexo va nga nyikela vutomi bya vona eka Yehova ivi va chivirika eku vuleni va ku: “Tana!” ni le ka van’wana. Ina, “loyi a nga ni torha a a te; ni loyi a swi navelaka a a teke mati ya vutomi a nga hakeli.” (Nhlavutelo 22:17) Xirhambo xa ha pfulekile. Hakunene u ta tsaka loko u teka xiyimo xa wena naswona u hlayisa xiyimo xexo emahlweni ka xiluvelo xa Xikwembu ni xa Xinyimpfana tanihi un’wana wa vanhu va Yehova lava tinyiketeleke, lava khuvuriweke. Nkarhi lowu vekiweke wu tshinele ku tlula leswi u nga ha swi ehleketaka! Ina, ku chaputa loku hlamarisaka ka Nhlavutelo ku tshinele!

Tanihi ku dlayelela Dyondzo ya Xihondzo xo Rindza, ya vhiki leri, mufambisi u fanele ku kombela ku hlayiwa ka Xiboho lexi landzelaka naswona a xi pfuxeta hi mpfuno wa swivutiso leswi nyikiweke. Lexi i Xiboho lexi nyikeriweke emisaveni hinkwayo eNtsombanweni wa Muganga wa Timbhoni ta Yehova wa “Vululami Bya Xikwembu” hi 1988, emakumu ya nkulumo leyi nge “‘Muoswi’ Lowo Biha—Ku Wa Ni Ku Lovisiwa Ka Yena.”

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 11]

KU MIYELA KA PHOPHU

Ebukwini yakwe leyi nge Franz von Papen—His Life and Times, leyi humesiweke hi 1939, H. W. Blood-Ryan u hlamusela hi vuxokoxoko ndlela leyi nghwazi yoleyo ya vaphophu yi tiseke Hitler emfun’weni ha yona ni ku hetisisa ntwanano wa Vatican ni Vanazi. Malunghana ni ku lovisiwa loku chavisaka, loku katsaka Vayuda, Timbhoni ta Yehova ni van’wana, mutsari u ri: “Ha yini Pacelli [Pophu Pius XII] a miyerile ke? Hikuva ekungwini ra von Papen ra Mfumo wa Rhoma wo Kwetsima wa jarimani Vupela-dyambu u vone xivumbeko lexi tiyeke xa Kereke ya Khatoliki, na Vatican wu tlhelele nakambe exitulwini xa ku fuma ka nkarhinyana . . . Pacelli yoloye sweswi u tirhisa matimba ya vurhangeri bya moya ehenhla ka timiliyoni ta vanhu, kambe a swi nga talanga ku twa marito yo vilela mayelana ni tihanyi ni ku xanisa ka Hitler. . . . Tanihi leswi ndzi tsalaka tilayeni leti, masiku manharhu ya ku dlaya ma hundzile naswona a ku na xikhongelo lexi teke xi huma eka Vatican ehenhleni ka vanhu lava katsekeke eka njhekanjhekisano, lava hafu leyikulu ya vona ku nga Makhatoliki. A swi ta vava swinene ku vula loko vavanuna lava, lava tekeriweke minkucetelo ya vona hinkwayo ya le misaveni, va yima emahlweni ka Xikwembu, Lexi nga ta va sengisa. Va ta tisirhelela ha yini ke? Ku hava!”

[Bokisi leri nga eka tluka 15]

KU KATSEKA KA VATICAN

The New York Times ya March 6, 1988, yi vike leswaku Vatican a yi langutela vuyelo lebyi tlakukeke swinene bya R148,3 wa timiliyoni hi 1988. Phepha ri te: “Ndzhwalo wa timali wa ntsindza wun’wana hi ku ringanyeta wu katsa xitshembiso lexi endliweke hi 1984 xo hakela kwalomu ka R600 wa timiliyoni eka vini va Banco Ambrosiano. Vatican a yi katsekile swinene ebankini ya Milan emahlweni ka ku wa ka yona hi 1982.” Hakunene a yi katsekile lerova eka vunwa byebyo, Vatican yi ale hi laha ku heleleke ku yisa vatirhela-mfumo vanharhu lava lawulaka lava tlakukeke va Vatican, ku katsa na bixopo-nkulu wa le Amerika, leswaku va ya konanisiwa etihubyeni ta le Italy!

[Swifaniso leswi nga eka tluka 12]

Vatican yi hlanganyela nandzu wa ngati lowu tsemaka nhlana na von Papen na Hitler

[Swihlovo Swa Kona]

UPI/Bettman Newsphotos

UPI/Bettmann Newsphotos

[Swifaniso leswi nga eka tluka 15]

Ematshan’wini yo seketela Mfumo wa Xikwembu, vaphophu va twarise UN tanihi ‘ntshembo wo hetelela wa ku rhula’

[Xihlovo Xa Kona]

Swiengetelo: Swifaniso swa UN