Ku Tirha Hi Ku Hiseka

HI KU VULA KA HANS VAN VUURE

Mixo wun’wana hi 1962, Paul Kushnir, mulanguteri wa rhavi ra Sosayiti ya Watch Tower le Netherlands, u hlangane na mina ehlalukweni ra xifundzha xa Rotterdam. A hi tshame hi langutanile ekhefini leyi timboni ta yona a ti voningiwe katsongo loko a ku eka mina: “Wa swi vona Hans, loko wo amukela xiavelo lexi, wena na nghamu ya wena mi ta kuma thikithi ro famba mi nga ha vuyi?”

“INA, ndza tshemba leswaku na Susie u ta pfumelelana na swona.”

“Hi swona, vulavula na Susie. Swi nga antswa loko mo hatlisa mi ndzi byela xiboho xa n’wina.”

Mixo lowu landzeleke hi n’wi hlamule hi ku: “Hi ta ya.” Kutani hi December 26, 1962, hi lelane na maxaka ni vanghana eRivaleni ra Swihaha-mpfhuka leri funengetiweke hi gamboko ra Schiphol le Amsterdam, ivi hi hahela endhawini leyi a hi ri varhumiwa vo sungula va nsimu yoleyo—Netherlands New Guinea (laha sweswi ku nga Irian Vupela-dyambu, Indonesia)—tiko ra Vapapua.

Xana hi kanakanile ku amukela xiavelo lexi a xi non’hwanyana? Nikatsongo. A hi tinyiketele ku endla ku rhandza ka Xikwembu hi mbilu hinkwayo, naswona hi ve ni ntshembo wa leswaku xi ta hi seketela. Loko hi languta endzhaku, ha swi vona leswaku ntshembo wa hina eka Yehovha a wu nga ri wa hava. Kambe ndzi nga si mi hlamusela leswi humeleleke le Indonesia, mi nge ndzi mi byela ta malembe ya hina ya le ndzhaku.

Vuleteri Hi Nkarhi Wa Nyimpi

Hi 1940 loko ndzi ri na khume ra malembe hi vukhale ndyangu wa ka hina wu endzeriwe ro sungula hi Arthur Winkler Mbhoni leyi chivirikaka. Vatswari va mina va hlamale ngopfu loko va twa leswi Bibele yi swi vulaka hi tidyondzo ta mavunwa ta Vujagana. Tanihi leswi Netherlands a ri ri ehansi ka Jarimani ya Manazi ni leswi Timbhoni ta Yehovha a ti xanisiwa, vatswari va mina a va fanele ku endla xiboho xa leswaku va tihlanganisa na nhlengeletano yoleyo leyi yirisiweke kumbe e-e. Va kunguhate ku tirhisana na yona.

Endzhaku ka sweswo, ku chivirika ka manana ni ku tinyiketela ku lahlekeriwa hi ntshunxeko hambi byi ri vutomi swi ndzi khumbile. Siku rin’wana u fambe hi xikanyakanya xakwe 11 wa tikhilomitara, a yima emunyameni ni nkwama wakwe loku hlohleriweke hi swiphephana swa Bibele. Loko ku fika nkarhi wo sungula tsima leri ro hlawuleka, u tsutsumise xikanyakanya hi laha a a kota ha kona, nkarhi na nkarhi a nghenisa voko enkwameni wakwe, a hangalasa swiphephana eswitarateni. Eku heteleleni mugadi un’wana wa xikanyakanya loyi a a n’wi landza hi le ndzhaku u n’wi hundzile a ri karhi a huwelela hi mahika a ku: “Manana, manana u wise swin’wana!” Hi fe hi ku hleka loko Manana a hi rungulela mhaka leyi.

Hambi leswi a ndza ha ri ntsongo, a ndzi swi tiva leswi a ndzi lava ku swi endla hi vutomi bya mina. Eka wun’wana wa minhlangano ya hina exikarhi ka 1942, loko mufambisi a vutisile a ku, “I mani la navelaka ku khuvuriwa enhlanganweni lowu landzelaka?” Ndzi yimise voko. Vatswari va mina va langutane hi ku hlamala, va tivutisa loko ndzi swi twisisa leswi ku tinyiketela koloko swi vulaka swona. Kambe hambi leswi a ndzo va na malembe ya 12 ntsena, a ndzi swi twisisa leswi ku tinyiketela eka Xikwembu swi vulaka swona.

Ku chumayela hi yindlu na yindlu hi ri karhi hi sariwe endzhaku hi Manazi a swi lava ku va ni vuxiyaxiya. Leswaku ndzi papalata ku nghena emakaya ya lava va nga ndzi mangalelaka, ndzi famba-fambe ndzi tsala tiadirese hi siku leri vaseketeri va Manazi va nga damarheta mimfungho emafasitereni ya vona. Wanuna un’wana u ndzi vonile kutani a huwelela a ku: “Hi swona jaha ra mina. Va tsale—hinkwavo ka vona!” A ndzi ri ni magugu kambe a ndzi nga xalamukanga ngopfu! Endzhaku ka nyimpi hi 1945, hi tsakele ntshunxeko lowukulu wo chumayela lowu a hi wu languterile.

Ku Sungula Ka Ntirho-vutomi

Hi November 1, 1948, endzhaku ko heta xikolo, ndzi amukele xiavelo xa mina xo sungula xo chumayela nkarhi hinkwawo tanihi phayona. N’hweti leyi tlhandlameke Makwerhu Winkler u endzele ndyangu lowu a ndzi tshama na wona. Swi tikomba onge a a tela ku ta vona xiyimo xa mina hikuva endzhakunyana ndzi rhamberiwe ku ya tirha ehofisini ya rhavi ra Sosayiti le Amsterdam.

Endzhaku ka swona ndzi komberiwe ku endzela mavandlha ya Timbhoni ta Yehovha tanihi mulanguteri wa xifundzha. Kutani eku heleni ka 1952, ndzi amukele xirhambo xo nghenela ntlawa wa vu-21 wa Xikolo xa Bibele xa Gilead xa Watchtower eNew York leswaku ndzi kuma vuleteri bya vurhumiwa. Eku heleni ka 1952, nhungu wa hina lava humaka eNetherlands hi khandziye xikepe xa Nieuw Amsterdam ivi hi tlutela eAmerika.

Loko khoso ya xikolo yi ya eku heleni, Maxwell Friend, un’wana wa vadyondzisi, u te: “Mi ta rivala swo tala swa swilo leswi mi swi dyondzeke laha, kambe ha tshemba leswaku swilo leswinharhu a swi nge suki etimbilwini ta n’wina: ripfumelo, ntshembo ni rirhandzu.” Swin’wana leswi nga sukiki emianakanyweni ni le mbilwini ya mina i risima ra ku tsundzuka ku tirha ka nhlengeletano ya Yehovha hi ku hiseka.

Endzhaku ka sweswo ndzi hetiwe matimba swinene. Hafu ya ntlawa wa hina wa Madachi—ku katsa na mina—hi averiwe ku tlhelela endzhaku le Netherlands. Hambi leswi ndzi hetiweke matimba, a ndzi nga khunguvanyekangi. A ndzi tshemba ntsena leswaku a ndzi nga ta rindza malembe ya 40, ku fana na Muxe wa khale ndzi nga si amukela xiavelo xa le tikweni rimbe.—Mintirho 7:23-30.

Munghana La Nga Mpfuno Swinene

Loko Fritz Hartstang, munghana wa mina la kotisaka tatana a twe hi makungu ya mina ya vukati, u te: “Wolowo i nhlawulo lowunene.” Tata wa Susie, Casey Stoové, a ri murhangeri wa Vandla leri a ri lwa ni Manazi hi nkarhi wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava. Kambe loko a hlangane ni Timbhoni hi 1946, u hatlise a amukela mintiyiso ya Bibele. Hi ku hatlisa yena ni vana vanharhu eka vana vakwe va tsevu—Susie, Marian na Kenneth—va khuvuriwile. Hi May 1, 1947, vana lava hinkwavo va sungule ntirho wa nkarhi hinkwawo tanihi maphayona. Hi 1948, Casey u xavise bindzu rakwe ivi na yena a sungula ku phayona. Endzhaku u te: “Malembe wolawo a ma tsakisa swinene evuton’wini bya mina!”

Ndzi tolovelane na Susie hi 1949, loko a rhamberiwe ku ya tirha ehofisini ya rhavi le Amsterdam. Hambi swi ri tano, lembe leri tlhandlameke yena ni makwavo Marian va tlhelele endzhaku ku ya nghenela tlilasi yo vu-16 ya Gilead ivi va famba hi xikepe va ya exiavelweni xa vurhumiwa—eIndonesia. Hi February 1957, endzhaku ka malembe ya ntlhanu ya ntirho wa vurhumiwa Susie u vuyele eNetherlands leswaku hi ta tekana. Hi nkarhi lowu a ndzi ri mulanguteri wa xifundzha ni le malembeni hinkwawo ya vukati bya hina, nkarhi hinkwawo u ve ni moya wo tinyiketa hi mbilu hinkwayo entirhweni wa Mfumo.

Endzhaku ka mucato wa hina, hi ye emahlweni hi endzela mavandlha eswiphen’wini swo hambana swa Netherlands. Malembe ya Susie ya ntirho wa vurhumiwa eswiavelweni swo nonon’hwa ma n’wi tolovete ku endla maendzo ya hina hi xikanyakanya eka mavandlha hi ku landzelelana ka wona. Hi 1962 loko hi ri entirhweni wa xifundzha, Makwerhu Kushnir u te le Rotterdam kutani a hi rhambela ku ya eIrian Vupela-dyambu, le Indonesia.

Ntirho Wa Vurhumiwa Le Indonesia

Hi fike edorobeni ra Manokwari—a ku ri tiko ro hlamarisa swinene! A hi twa mipfumawulo yo chavisa ya vusiku bya ndhawu yo hisa, ni mumu, ni ritshuri. Nakambe a ku ri na Vapapua va kwala tikweni lava a va ambala tinjhovo ntsena, va khoma mabanga naswona a va rhandza ku hi landzelela va ringeta ku khumba nhlonge ya hina leyo basa—leswi a swi nga toloveleki hakunene.

Ku nga si hela mavhiki ma nga ri mangani hi fikile, vafundhisi va hlaye papila etikerekeni, leri a ri hlamusela ku tivonela eka Timbhoni ta Yehovha, ivi va ri nyika hinkwavo lava nga kona. Xitichi xa xiya-ni-moya xa kwalaho xi haxe papila leri emoyeni. Vafundhisi vanharhu va tile ivi va hi kombela leswaku hi ya tshama endzeni ka tiko hi ya chumayela vanhu lava a va va vitana “vahedeni.” Mufambisi lonkulu wa maphorisa ya le Papua u hi kombele leswaku hi suka, naswona xirho xa maphorisa ya le xihundleni xi hi byele leswaku va karhi va kunguhata ku hi dlaya.

Kambe a hi hinkwavo lava a va hi kaneta. Mulawuri wa politiki wa Mapapua, la nga Mudachi a a ri kusuhi ni ku ya eNetherlands, u hi tivise eka tihosi to hlaya ta Vapapua. A va byela a ku: “Timbhoni ta Yehovha ti ta tisa vukhongeri byo antswa bya Vukreste lebyi mi nga byi tiviki. Hikokwalaho mi fanele mi va amukela.”

Endzhaku mutirheli wa hulumendhe u tshinelele Susie exitarateni a n’wi hlevela a ku: “Hi vikeriwe leswaku mi sungule ntirho lowuntshwa laha, kambe a hi nge mi pfumeleri mi tshama. Kambe . . . loko a mi ri ni kereke.” Ku lumiwa ndleve mayana! Hi ku hatlisa hi wise makhumbhi ya yindlu ya hina, hi forisa switulu, hi veka ni tafula ra xivulavuri, ivi ehandle emahlweni ka yindlu hi veka mfungho lowu nge “Holo Ya Mfumo.” Hi rhambe mufambisi leswaku a hi endzela. U pfumele hi nhloko a n’wayitela a tlhela a tibanyana nhloko hi sasankambana onge hi loko a ku: ‘A hi ku tlhariha ka n’wina.’

Hi June 26, 1964, endzhaku ka lembe na hafu hi fikile, 12 wa swichudeni swa hina swa Bibele swo sungula swa Vapapua swi khuvuriwile. Ku nga ri khale ku landzele van’wana va 10, kutani avhareji ya hina ya lava vaka kona eminhlanganweni yi ve 40. Maphayona mambirhi ya le Indonesia ma tile ma ta hi pfuna. Hi December 1964, loko vandlha ra le Manokwari ri tiye kahle, rhavi ra Sosayiti ra le Indonesia ri hi nyike xiavelo xo ya chumayela kun’wana.

Hi nga si famba, nhloko ya Ndzawulo ya Timhaka ta Vanhu ya hulumendhe yi hi vitanele exihundleni yi ku: “Mbilu ya mina ya vava hi leswi mi fambaka. Vhiki na vhiki vafundhisi a va ndzi kombela leswaku ndzi mi hlongola hikuva va ri mi kha mihandzu ya mirhi ya vona. Kambe ndzi te ka vona: ‘A swi tano, va nonisa mirhi ya n’wina.’” U engete a ku: “Kwihi na kwihi laha mi yaka kona, hambetani mi lwa. Mi ta hlula!”

Exikarhi Ka Ntlawa Lowu Lwaka Na Mfumo

Vusiku byin’wana hi September 1965 loko hi ri karhi hi tirha entsindza wa Djakarta, lava lwisanaka ni mfumo va Makhomunisi va dlaye varhangeri vo tala va nyimpi ivi va hisa Djakarta, naswona va sungule nyimpi ya muvango leyi vangeke ku susiwa ka holobye-nkulu, Sukarno. Ku ringanyetiwa leswaku ku fe vanhu va 400 000!

Siku rin’wana a hi ri eku chumayeleni kambe a ku ri ni ku buluka ka swibamu ni ku hisiwa exitarateni lexi landzelaka. Siku leri tlhandlameke, hi twe leswaku masocha ma lava ku mbundzuxa muako lowu nga kusuhi wa Makhomunisi. Vini va tindlu va hi langute hi ku chava loko hi lava ku vulavula na vona, kambe loko va twe rungula ra hina ra Bibele, va we timbilu ivi va hi pfumelela ku nghena. Va titwe va sirheletekile hi ku va na hina. Nkarhi wolowo wu hi dyondzise ku titshega hi Yehovha ni ku tiyisela swiyimo sweswo swa maxangu.

Ku Hlula Minkaneto Yin’wana

Eku heleni ka 1966 hi rhurhele emutini wa Ambon eswihlaleni swa Molucca dzonga. Exikarhi ka vaaka-tiko lava nga ni xinghana, hi kume vanhu vo tala lava tsakelaka swa moya. Vandlha ra hina leritsongo ri kule hi ku hatlisa, naswona nhlayo ya lava vaka kona yi fike eka dzana. Hikwalaho varhangeri va tikereke ta Vujagana va endzele Hofisi ya Timhaka ta Vukhongeri va sindzisa mulawuri wa yona leswaku a hi hlongola eAmbon. Kambe etafuleni ra mulawuri, va vone ku kombisiwe tibuku ta Sosayiti ya Watch Tower! Hi ku hluleka ku ncinca mianakanyo ya mulawuri, va vonane ni vatirhela-mfumo va Ndzawulo ya Vukhongeri eDjakarta, va lwela leswaku hi hlongoriwa, ku nga ri eAmbon ntsena kambe eIndoneisa hinkwaro.

Sweswi a swi languteka onge va ta humelela, hikuva February 1, 1968 a ri vekiwe ku va siku ra ku hlongoriwa ka hina. Hambi swi ri tano, vamakwerhu va hina va Vukreste eDjakarta va vonane ni mutirhela-mfumo la tlakukeke wa Mumoslem eka Ndzawulo ya Vukhongeri, kutani u pfune ku herisa kungu leri. Ku tlula kwalaho, nawu lowo sungula wu herisiwile ivi ku nghenisiwa varhumiwa van’wana.

Xisweswo, emalembeni ya khume lama landzeleke, hi tirhe etindhawini ta tintshava, emakhwatini na le mativeni, yo hlamarisa en’walungwini wa Sumatra ni varhumiwa vo huma eAustralia, Austria, Jarimani, Philippines, Sweden ni le United States. Ntirho wo chumayela wu ye emahlweni, ngopfu-ngopfu eka Vabatak, ku nga ntlawa lowukulu etikweni leri.

Hambi swi ri tano, eku heteleleni makungu ya vukhongeri ma humelerile eku yirisiweni ka ntirho wa hina wo chumayela hi December 1976, naswona vunyingi bya varhumiwa byi suke byi ya eka swiavelo swa matiko man’wana. Eku heteleleni na hina, hi boheke ku suka hi 1979.

Ku Ya Le Amerika Dzonga

Hi nkarhi lowu a hi ri na 50 wa malembe ya vukhale, naswona hi tivutisile loko hi ta swi kota ku ya etikweni rin’wana. Susie u vutisile a ku: “Xana hi fanele ku amukela xiavelo xin’wana kumbe hi ya wisa?”

Ndzi hlamule ndzi ku: “Ina Susie, kwihi na kwihi laha Yehovha a hi rhambeleke ku ya kona u hi hlayisile. I mani la tivaka leswi vumundzuku byi hi khomeleke swona?” Xisweswo hi fike exiavelweni xa hina lexintshwa, etikweni ra Suriname le Amerika Dzonga. Ku nga si hela tin’hweti timbirhi a hi tlhelele entirhweni wo famba-famba naswona hi titwe hi ri ekaya.

Loko hi languta endzhaku eka malembe yo tlula 45 ya vutirheli bya nkarhi hinkwawo, mina na Susie hi vona nkoka wo seketeriwa hi vatswari va hina leswaku hi khomelela entirhweni wa vurhumiwa. Hi 1969, loko ndzi vona vatswari va mina nakambe endzhaku ka malembe ya tsevu, tatana u ndzi vitanele etlhelo a ku ka mina: “Loko Manana o rhanga a fa, u nga vuyi ekaya. Tshama exiavelweni xa wena. Ndzi ta tihanyisa. Kambe loko ko rhanga mina, u ta twa hi Mana wa wena leswaku mi fanele mi swi endlisa ku yini.” Manana u vule tano na yena.

Vatswari va Susie va ve ni langutelo ro tano ro pfumala vutianakanyi. Eka nkarhi wun’wana Susie u hambane na vona ku ringana malembe ya 17, kambe a va n’wi tsalelangi na rito rin’we ro n’wi heta matimba. Kavula, loko vatswari va hina a va ri hava mpfuno a hi ta va hi vuyile ekaya. Hi leswaku vatswari va hina va ve ni moya lowu fanaka wa ntirho wa vurhumiwa ku kondza va fa, naswona va tirhele Yehovha hi ku hiseka loku va ku byaleke etimbilwini ta hina.—Ringanisa 1 Samuwele 1:26-28.

Nakambe hi khutaziwe hi mapapila ya vamakwerhu vo tshembeka. Ku tlula malembe ya 30 ya ntirho wa vurhumiwa, va nga ri vangani a va hi tsalela n’hweti na n’hweti! Kambe xa nkoka ngopfu, a hi n’wi rivali Tatana wa rirhandzu wa le tilweni, Yehovha, loyi a tivaka ku hlayisa malandza yakwe ya la misaveni. Hikokwalaho, tanihi leswi hi tshinelelaka ku chaputa ka swiendlakalo leswi a hi swi languterile, mina na Susie hi lava ku “langutela siku ra [Yehovha]” hi ri karhi hi ya emahlweni hi tirhela Yehovha hi ku hiseka.—2 Petro 3:12.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Loko hi tekanile hi 1957

[Xifaniso lexi nga eka tluka 29]

A hi ku tsakisa ka swona—ku vona vana va tsevu va va maphayona!