Janeiro

A kukholwa ka Timote ku wa seketelwa ka lisine leli li nga mu kokile a tshinela ka Jehovha. Wenawu u fanele ku gondza Bhibhiliya u tlhela u tiyiseka lezvaku lezvi gi zvi gondzisako xungetano hi Jehovha lisine. Kasi ku maha lezvo, u fanele ku tiyiseka hi tigondzo tinharu ta lisima hi wutsongwani ga kona. Yo sangula, u fanele ku tiyiseka lezvaku Jehovha Nungungulu hi yena Muvangi wa zvilo zvontlhe. (Ekso. 3:14, 15; Mah. 3:4; Kuv. 4:11) Ya wumbiri, u fanele ku tiyiseka lezvaku a Bhibhiliya mahungu ma pimisilweko hi Nungungulu kasi a vanhu va ma tiva. (2 Tim. 3:16, 17) Ya wunharu, u fanele ku tiyiseka lezvaku Jehovha i na ni hlengeletano ya vanhu va mu khozelako na va rangelwa hi Kristu niku a vanhu lavo Vakustumunyu va Jehovha. (Isa. 43:10-12; Joh. 14:6; Miti. 15:14) Lezvo a zvi lavi kuza u tiva zvontlhe lezvi a Bhibhiliya gi zvi wulako. A kungo ga wena gi fanele kuva ku tirisa ‘kupima ka wena kontlhe’ kasi u tiyiseka lezvaku u li kumile lisine. — Rom. 12:1. w20.07 10 ¶¶8-9

A ciphrofeto leco ci tlhamusela a butho ga humbi gi nga ni tinghohe to fana ni ta vanhu ni “zvilo zvo fana ni zvidlodlo zva ouro” lomu tihlokweni. (Kuv. 9:7) A humbi leyo yi no xanisa “vanhu lava [valala va Nungungulu] va nga hava cifungo ca Nungungulu zvikandzeni zvabye” hi cipimo ca ntlhanu wa tihweti, ku nga cikhati leci a humbi yi hanyako. (Kuv. 9:4) Lezvi zvo khwatsi zvi wula a malandza ya Jehovha ma totilweko. A malandza lawo ma tiya-hlanha ma chumayela a kulamula ka Nungungulu ka tiko legi go biha niku lezvo zvi maha ku vontlhe lava va gi seketelako va xaniseka. Xana hi lava ku wula ku a humbi leyi yi tlhamuselweko ka Joeli 2:7-9 yi hambene ni humbi leyi ku wulawuliwako hi yona ka bhuku ga Kuvhululelwa? Ina. Lomu ka Bhibhiliya, ka zvikhati zvin’wani a nchumu walowu wa wun’we wu nga fananisa a zvilo zvo hambana. Hi cikombiso, ka Kuvhululelwa 5:5, Jesu i vitaniwa ku i “nghala ya lixaka la ka Judha”, kuveni ka 1 Pedro 5:8 Sathani i tlhamuselwa kota “nghala yi bhongako”. w20.04 3 ¶8; 5 ¶10

Hagari, a nandza ga cisati ga Sara, i no maha wupumbu andzhako ka loku a nyikelwe ka Abrahama a maha sati wakwe. A cikhati a nga xura nyimba i no sangula ku chepeta Sara hi lezvi a nga hi hava n’wana. A ciyimo ci no bindza nguvhu laha ka kuza Sara a mu hlongola. (Gen. 16:4-6) Kota vanhu vo kala kumbhelela, hi nga wona Hagari kota wasati wo biha ntsena, loyi a nga tshovela lezvi a nga byala. Kanilezvi Jehovha i wa wona zvo hundza lezvo. I no mu rumelela a ngilozi yakwe. A cikhati leci a ngilozi yi nga mu kuma, yi no mu vhuna ku cica mawonela yakwe yi tlhela yi mu katekisa. Hagari i no zvi tiva lezvaku Jehovha i wa mu wona niku i wa tiva zvontlhe hi ciyimo cakwe. I no khumbeka nguvhu laha ka kuza a mu byela ku u “Nungungulu loyi a wonako”. (Gen. 16:7-13) Zvini lezvi Jehovha a nga zvi wona ka Hagari? I wa tiva zvontlhe lezvi zvi nga humelele wutomini ga Hagari ni zvontlhe lezvi a nga zvi timisela. Hambu lezvi Jehovha a nga zvi tiva ku zvi wa nga hi zvi nene a ku Hagari a nga kombisi cichavo ka Sara, i chelile kota hi lezvi zvi nga mu humelele wutomini gakwe ni zvontlhe lezvi a nga zvi timisela. w20.04 16 ¶¶8-9

Mupostoli Pawule i wulile lezvaku wontlhe maKristu ya lisine ma le ka mapalisana. (Mah. 12:1) Hina hontlheni, a vanana ni va hombe, lava va ntamu ni va gome, hi fanele ku timisela kala magumo loku hi lava ku amukela nchachazelo lowu Jehovha a hi tsumbisako. (Mat. 24:13) Pawule i wa hi ni kutlhatlheka ko wulawula hakuva i wa zvi kotile ku ‘tsutsuma kala magumo’. (2 Tim. 4:7, 8) Kanilezvi, khwatsi-khwatsi cini a mapalisana lawa Pawule a wulawulileko hi wona? Ka zvikhati zvo kari i tirisile a zvikombiso zva mihlakano yi nga mahiwa le Grekia wa kale kasi ku gondzisa timhaka ta lisima. (1 Kor. 9:25-27; 2 Tim. 2:5) Ka makhati yo tala, i fananisile a mahanyela ya maKristu ni mapalisana ya kutsutsuma. (1 Kor. 9:24; Gal. 2:2; Filp. 2:16) A munhu i sangula “ku tsutsuma” a cikhati leci a ti nyikelako ka Jehovha a tlhela a bhabhatiswa. (1 Ped. 3:21) I chikela magumo ya mapalisana yakwe a cikhati leci Jehovha a mu nyikako a nchachazelo wa wutomi ga pindzukelwa. — Mat. 25:31-34, 46; 2 Tim. 4:8. w20.04 26 ¶¶1-3

A Bhibhiliya gi wula lezvi: “A Hosi yi tsumbekile, yi ta mu tiyisa ni ku mu vhikela ka loyi wa kubiha.” (2 Tes. 3:3) Makunu, Jehovha i hi vhikelisa kuyini? Jehovha i hi nyikile matlhari ya moya ma nga hi vhikelako yimpini leyi hi lwako na Sathani. (Efe. 6:13-17) A matlhari lawo ya moya ma tiyile niku a ma tshuki ma tsandzeka ku hi vhikela. Kanilezvi kasi ma hi vhikela, zvi lava ku hi boha wontlhe — ina, hi boha hi nga tlhatlhi ne gin’we. Hi cikombiso, hi fanele ku boha libhandi la lisine, leli li yimelako lisine li nga lomu ka Mhaka ya Nungungulu. Hikuyini? Hi ku Sathani i “papayi wa mawunwa.” (Joh. 8:44) Ku hundza malembe yo tala nguvhu na a hemba niku i zvi kotile ku ‘kanganyisa tiko gontlhe’! (Kuv. 12:9) Kanilezvi, a lisine li nga lomu ka Bhibhiliya la hi vhikela kasi hi nga pengisiwi. Hi bohisa kuyini a libhandi leli lo fananisa? Hi maha lezvo hi ku gondza lisine hi Jehovha, hi ku mu khozela “hi moya ni lisine,” ni ku tsumbeka ka zvilo zvontlhe wutomini ga hina. — Joh. 4:24; Efe. 4:25; Mah. 13:18. w21.03 26-27 ¶¶3-5

Leci ci nga maha ku a tiko ga Izrayeli giva go hlawuleka nguvhu hi ku hi kwalomo a vanhu va nga mu khozela kona Jehovha. Kusukela hi Pentekosta ya 33 Nguveni ya Hina, a ‘tiko’ lego a ga ha vangi wutshamu ga ku gi nga kona laha misaveni. Lezvo zva zwisiseka hakuva a vanhu va Jehovha nyamutlha va kona misaveni yontlhe. Hambulezvo, a ‘tiko go saseka’ nyamutlha i paradhise ga moya ga vanhu va Jehovha. A paradhise lego gi patsa ku khozela Jehovha hi ku maha mitlhangano ni ku chumayela. Masikwini lawa yo gumesa a hosi ya le n’walungu ya nghena makhati yo tala “tikweni go saseka”. Hi cikombiso, a cikhati leci a mufumo wa vaNazi le Alemanya wu nga hi hosi ya le n’walungu, nguvhunguvhu ka Yimpi ya Wumbiri ya Misava, a hosi leyi yi nghenile “tikweni go saseka” hi ku xanisa ni ku daya a vanhu va Nungungulu. Andzhako ka Yimpi ya Wumbiri ya Misava, a cikhati leci a União Soviética a ngava hosi ya le n’walungu yenawu i no nghena “tikweni go saseka” hi ku xanisa vanhu va Nungungulu ni ku va yisa tivaleni ta xanisa. w20.05 13 ¶¶7-8

Wona a zvikombiso zva vavanuna vo kari va hanyileko Jesu na a nga seta laha misaveni, lava va vileko vanghana va Nungungulu. A mun’we wabye hi Abrahama loyi a kombisileko kukholwa ko tiya. Andzhako ka 1000 wa malembe ni ku hundza Abrahama na a file, Jehovha i no mu vitana ku i “xaka ga mina”. (Isa. 41:8) Hikwalaho, hambu hi kufa a ku zvi koti a ku hambanisa Jehovha ni vanghana vakwe va hombe. Abrahama wa hanya maalakanyweni ya Jehovha. (Luka 20:37, 38) A cin’wani cikombiso hi Joba. Laha a tingilozi tontlhe ti nga tlhangene le tilweni, Jehovha i no wulawula hi Joba na a nga kanakani. I no mu vitana ku wanuna a “mbheleleko kululameni, loyi a chavako Nungungulu, a nyenya kubiha”. (Joba 1:6-8) A cin’wani cikombiso hi Dhaniyeli. Jehovha i wa ti zwisa kuyini hi Dhaniyeli, loyi a mu tireleko hi cipimo ca 80 wa malembe tikweni ga vanhu va nga kala va nga khozeli Jehovha? Hi makhati manharu, a tingilozi ti no tiyisekisa wanuna loyi lezvaku wa ‘randzeka nguvhu’. (Dan. 9:23; 10:11, 19) Hi nga tiyiseka lezvaku Jehovha wa gi donela mari a siku legi a to vhuxa vanghana vakwe vo randzeka lava va fileko. — Joba 14:15. w20.05 26-27 ¶¶3-4

A cigondzani ca ci nene ca Bhibhiliya kuzvilava ci nga gondza a milayo ya Nungungulu ci tlhela ci yi tsakela. Kanilezvi, a ku ci ta mu ingisa Jehovha hi ku mu randza? Alakanya lezvaku Adhamu na Evha va wa wu tiva a nayo wa Nungungulu hambulezvo va wa nga mu randzi. (Gen. 3:1-6) Hikwalaho, hi fanele ku maha zvo hundza ku gondzisa van’wani xungetano hi zvileletelo ni milayo ya Nungungulu yo luluma. A zvileletelo ni milayo ya Jehovha contlhe cikhati zvi nene ka hina. (Lis. 119:97, 111, 112) Kanilezvi, a zvigondzani zva hina kuzvilava a zvi nge zvi wonisi lezvo loku zvi nga zwisisi lezvaku Jehovha i vekile a milayo leyo hi ku hi randza. Hikwalaho hi nga ha wutisa a zvigondzani zva hina lezvaku: “U alakanya ku hikuyini Nungungulu a byelako malandza yakwe lezvaku ma maha lezvi kutani a ma betelako lezvi? Xana lezvo zvi komba yini hi yena?” Loku hi vhuna a zvigondzani zva hina lezvaku zvi ehleketa hi Jehovha zvi tlhela zviva ni lirandzo la hombe hi vito gakwe, zvi ta hi olovela ku khumba a timbilu tabye. A zvigondzani zva hina zvi ta randza milayo ya Jehovha zvi tlhela zvi randza ni Muveki wa yona. Zvi ta kula kukholweni zvi tlhela zvi zvi kota ku timisela loku zvi kumana ni zvikarato. — 1 Kor. 3:12-15. w20.06 10 ¶¶10-11

Hi fanele kuva ni lihlazva-mbilu hakuva zvi teka cikhati kasi a munhu a wuya ka Jehovha. A kutala ka lava va nga holile kale va wula lezvaku va wuyile bandleni andzhako ka ku endzelwa makhati yo tala hi madhota ni vamakabye van’wani laha bandleni. A makabye wo kari wa ku hi Nércia wa le Azia i tsalile lezvi: “Ku na ni munghana wo kari laha bandleni a ndzi vhunileko nguvhu. I wa ndzi randzisa ku khwatsi makabye wa mina wa nhondzo. I ndzi alakanyisile a zvikhati zva zvi nene lezvi hi vileko nazvo zvin’we. I ndzi ingisele hi lihlazva-mbilu a cikhati leci ndzi nga ti phofula niku i wa nga kanakani ku ndzi nyika wusungukati. I vile munghana wa mina wa hombe, a nga longile ku ndzi vhuna contlhe cikhati.” Loku a munhu a khunguvanyekile zvi nga bayisa ku khwatsi cilondza. A zwela wusiwana wu nga fana ni muri wa ntamu wu nga tirako a cilondza leco. A vanhu vo kari va holileko, va khunguvanyisilwe zva kale hi vamakabye vo kari laha bandleni kanilezvi zva ha va bayisa ni nyamutlha. Hi kota ya lezvo, a va zvi xuvi ku tlhelela ka Jehovha. A vokari va nga alakanya lezvaku va khomilwe hi ndlela ya hava. Va nga lava wokari wa ku a va ingisela a tlhela a zwisisa kutizwa kabye. w20.06 26 ¶¶10-11

Khati ni khati u alako a ku maha zvilo zvo biha, zvi ta ku olovela a ku maha lezvi zvi lulamileko. Alakanya kambe lezvaku a mawonela ya hava ya tiko legi xungetano hi masango mata hi ka Sathani. Hikwalaho a cikhati leci u alako ku ehleketa a ku fana ni vanhu va tiko legi wo ‘hlula wa kubiha’. Ha zvi tiva lezvaku Jehovha hi yena a ringanelwako hi ku hi byela lezvi zvi nga ciwonho. Niku hi maha zvontlhe hi zvi kotako kasi hi nga mahi ciwonho. Kanilezvi loku hi maha ciwonho, hi wulela ciwonho leco ka Jehovha hi mukhongelo. (1 Joh. 1:9) Loku hi maha ciwonho ca hombe, hi kombela civhuno ka madhota lawa Jehovha a ma yimisileko lezvaku ma hi khatalela. (Jak. 5:14-16) Hambulezvo, a hi faneli ku tizwa nandzu hi kota ya zvilo zvo biha hi zvi mahileko kale. Hikuyini? Hakuva a Papayi wa hina wa lirandzo i humesile hakhelo ya ku tlhatlhisa hi ku tirisa N’wana wakwe kasi a zviwonho zva hina zvi tsetselelwa. Loku Jehovha a ku i ta hi tsetselela loku hi kombisa a kutisola ka lisine, i ta hi tsetselela futsi. Hikwalaho a ku na nchumu wu nga hi tsandzekisako ku mu tirela na hi hi ni livhalo li basileko.— 1 Joh. 2:1, 2, 12; 3:19, 20. w20.07 22-23 ¶¶9-10

Ka cikhati co kari Jehovha i wa hi yece. Kanilezvi i wa nga hi na ciwundza. A zvizi zvi lava ku Jehovha ava ni munhu mun’wani kasi a tsaka. Hambulezvo, Jehovha i wa lava van’wani a ku va ti buza hi wutomi. Makunu, Jehovha i no sangula ku vanga zvilo hi ku kuciwa hi lirandzo. (1 Joh. 4:19) Jehovha i no sangula hi ku vanga Jesu, a N’wana wakwe wa matewula. I no guma a tirisa N’wana loye kasi a vanga zvilo “zvontlhe”, a ku patsa ni tingilozi ta talela ga cima. (Kol. 1:16) Jesu i tsakile nguvhu hi ku tira ni Papayi wakwe. (Mav. 8:30) A tingilozi tonawu ti no tsaka laha ti nga wona Jehovha na Jesu na va vanga tilo ni misava. Ti zvi kombisisile kuyini? Ti no “kanyuluka hi kutsaka” tiba mandla, niku handle ko kanakana ti simamile tiba mandla hi ku tsaka siku ni siku legi Jehovha a nga kari a maha mitiro yakwe yo hlamalisa, nguvhunguvhu laha ti nga mu wona na a vanga munhu. (Joba 38:7; Mav. 8:31) A zvivangwa zvontlhe lezvo zvi komba lirandzo ni wutlhari ga Jehovha. — Lis. 104:24; Rom. 1:20. w20.08 14 ¶¶1-2

Jehovha i hi vangile kasi hi randza van’wani ni ku hinawu hi randziwa. Hikwalaho, loku a wokari a hi zonda zva hi bayisa nguvhu hambu ku tlhela hi chava futsi. A makabye wo kari i wulile lezvi: “A cikhati leci a masochwa ma nga ndziba, ma ndzi rukatela, ma tlhela ma ndzi dzukisela hi lezvi ndzi nga Kustumunyu ya Jehovha, ndzi chavile zva tanani mu ta wona ndzi tlhela ndzi tizwa na ndzi nga vhuni nchumu.” A ku nyenyiwa hi ndlela leyi zva bayisa; kanilezvi a zvi hi hlamalisi. Jesu i wa sina a wulile lezvaku hi ta zondiwa. Hikuyini a tiko gi va zondako a vapizani va Jesu? Hi ku a ku fana na Jesu, a hi “va tiko”. (Joh. 15:17-19) Hi kota ya lezvo, a hi khozeli mifumo ya tiko legi kutani zvifananiso zva yona; hambulezvo, ha yi kombisa cichavo. Hi khozela Jehovha basi. Hi seketela a fanelo ya Nungungulu ya ku fuma vanhu — leyi Sathani ni “pswalo” wakwe va lwako ni ku a nga fumi. (Gen. 3:1-5, 15) Hi chumayela lezvaku a Mufumo wa Nungungulu hi wona woce wu to zvi kota ku mbheta zvikarato zva vanhu niku zvezvanyana wu ta lovisa vontlhe lava va nga wu seketeliko. (Dan. 2:44; Kuv. 19:19-21) Lawo mahungu ya ma nene ka vanhu vo ti koramisa, kanilezvi ya kubiha ka vakubiha. w21.03 20 ¶¶1-2

Jehovha wa va nyika wudzundzo a vamakabye va cisati, hi ku va nyika ntiro wa lisima lomu bandleni. Va dzundziwa hi kuva cikombiso ci nene hi ku kombisa wutlhari, kukholwa, ku hiseka, kutiya hlanha, ku hana, ni mitiro ya yi nene. (Luka 8:2, 3; Miti. 16:14, 15; Rom. 16:3, 6; Filp. 4:3; Mah. 11:11, 31, 35) Ha tsaka kambe hi kuva ni vamakabye vo tala va kulileko hi tanga. Kuzvilava a vakhosaheleko lavo va kumana ni zvikarato zvo tala hi kota ya tanga. Hambulezvo, va ti tsitsirita ntirweni wa ku chumayela. Va tlhela va tirisa a ntamu wabye wontlhe kasi va gondzisa van’wani ni ku va tiyisa. Ha vhuneka hi matshango yabye. Jehovha wa va nyika wudzundzo, niku hinawu ha va nyika. (Mav. 16:31) A vaswa va hina vonawu a va sali ndzhako! Va kumana ni zvikarato zvo tala hakuva va kula ka tiko legi rangelwako hi Sathani na gi tele hi tifilozofiya to biha. Hambulezvo, hontlheni ha tiyisiwa a cikhati hi wonako a vaswa va hina na va hlamula mitlhanganweni, va tira kuchumayeleni, ni ku tiya hlanha va yimela a kukholwa kabye. Muswa, tiyiseka lezvaku u na ni ntiro wa lisima lomu bandleni ga Jehovha. — Lis. 8:2. w20.08 21-22 ¶¶9-11

A cikhati hi sangulako ku ti tivekisa kota Vakustumunyu va Jehovha hi tlhela hi chumayela, hi nga tshuka hi vhukelwa hi maxaka, hi hlekiwa hi vanghana; a van’wani va nga ala va tlhela va kaneta lezvi hi chumayelako. Zvini u nga mahako kasi u tiya hlanha? Co sangula, tiyiseka lezvaku Jesu wa ha rangela a ntiro lowu wa ku chumayela na a hi kwale tilweni. (Joh. 16:33; Kuv. 14:14-16) Ca wumbiri, u nga kanakani lezvaku Jehovha i ta simama ku maha lezvi a nga tsumbisa, zva ku i ta ku hlayisa. (Mat. 6:32-34) Laha a kukholwa ka wena ku yako ku tiya, wenawu u taya u tiya nguvhu hlanha. U kombisile kukholwa ka hombe a cikhati leci u nga byela vanghana ni maxaka ya wena lezvaku u sangulile ku gondza Bhibhiliya ni Vakustumunyu va Jehovha ni kuya mitlhanganweni yabye. Ha tiyiseka kambe lezvaku u cicile zvotala nguvhu wutomini ga wena, ni ka mahanyela ya wena kasi u hanya hi milayo ya Jehovha yo lulama. Zvonawu lezvo zvi lavile kutiya-hlanha. Laha u toya u maha lezvi zvi lavekako kasi u tiya hlanha, tiyiseka lezvaku ‘Jehovha Nungungulu wa wena i zvin’we na wena kontlhe lomu u tova kona’. — Jox. 1:7-9. w20.09 4-5 ¶¶11-12

Hosi Asa cikombiso ci nene mhakeni ya ku songa cikhumba na ca ha tsakama a tsumba Jehovha. I tirele Jehovha ka zvikhati zvo nonoha ni ka zvikhati zva ku rula. Kwale kusanguleni, ‘a mbilu ya Asa yi wa mbhelele ka Jehovha.’ (1 Tih. 15:14) A yin’we ya tindlela a nga komba hi tona lezvaku i wa khozela Jehovha hi mbilu yontlhe, kuve ku fayetela zvifananiso, a mbheta wukhozeli ga mawunwa lomu Judha. A Bhibhiliya gi wula lezvaku ‘i no susa a maalati ya vamatiko, ni matshamu ma tlakukileko, a khungumulela a zvifananiso, a tshoveletela a zvifananiso’. (2 Kro. 14:3, 5) I zile a papaxa ni kokwani wakwe Maaka ka cikhundla ca wuhosana leci a nga hi ka cona. Hikuyini? Hakuva i wa kuca vanhu lezvaku va khozela cifananiso. (1 Tih. 15:11-13) Asa a nga no khungumulela zvifananiso basi. I tlhelile a kuca vanhu va le mufun’weni wa Judha lezvaku va tlhelela wukhozelini ga lisine, va khozela Jehovha yece. Jehovha i katekisile Asa ni vaIzrayeli hi ku va nyika kurula. Laha Asa a nga kari a fuma, “a tiko gi wa rulile” hi cipimo ca 10 wa malembe. — 2 Kro. 14:1, 4, 6. w20.09 14 ¶¶2-3

A zvilo zva hina zva lisima ha tolovela ku khomisa van’wani kasi va zvi hlayisa. Hi cikombiso, hi nga veka mali ya hina bhanko. A mali leyo, hi rindzela lezvaku yi hlayiseka — yi nga yiviwi hi munhu. Mupostoli Pawule i alakanyisile Timote lezvaku i wa nyikilwe nchumu wa lisima — ku nga ku tiva lisine hi kungo ga Nungungulu hi vanhu. I wa nyikilwe ni thomo ga ku “chumayela a mhaka” ni ku “maha ntiro wa muvhangeli”. (2 Tim. 4:2, 5) Pawule i kucile Timote lezvaku a hlayisa lezvi a nga nyikilwe. A ku fana na Timote, hinawu hi nyikilwe zvilo zva lisima kasi hi zvi hlayisa. Jehovha i hi randzile nguvhu hi ku hi gondzisa lisine li nga lomu ka Mhaka yakwe, a Bhibhiliya. A lisine i tshomba ya lisima hakuva li hi gondzisa ndlela ya kuva ni wunghana na Jehovha li tlhela li hi tlhamusela lezvi hi nga li kumisako zvona a litsako la lisine wutomini. Loku hi kholwa lisine lelo hi tlhela hi hanya hi lona, hi tlhatlhisiwa ka tigondzo ta mawunwa hi tlhela hi potsa mahanyela ya kubiha.— 1 Kor. 6:9-11. w20.09 26 ¶¶1-3

A cigondzani ci fanele ku zvi wona lezvaku a lisine wa li randza u tlhela u li kholwa. Loku ci zvi wona lezvo, ci ta zvi tsakela lezvi ci gondzako. Loku zvi ringana, mu byele lezvi u vhunekisako zvona hi ku hanya hi matshinya ya milayo ya Bhibhiliya. Lezvo zvi ta mu vhuna ku wona lezvaku a Bhibhiliya gi na ni wusungukati gi nene legi gi nga mu vhunako yenawu. A cikhati mu gondzako, mu hlawutele lezvi a van’wani va nga zvi hlulisa zvona a zvikarato lezvi yena a kumanako nazvo. U nga famba ni muhuweleli wokari wa ku a cikombiso cakwe ci nga vhuna loyi u gondzako naye. Vhuna cigondzani ca wena a ku wona lezvi zvi vhunisako zvona a ku hanya hi matshinya ya milayo ya Bhibhiliya. Loku va hanya kota nuna ni sati, zvi ngava chukwana a ku vontlhe va vambiri va gondza. Loku u nga gondzi navo vontlhe, ramba loyi mun’wani kasi va ta gondza hi wumbiri gabye. Kuca cigondzani ca wena lezvaku ci bhulela maxaka ni vanghana lezvi ci zvi gondzako. — Joh. 1:40-45. w20.10 16 ¶¶7-9

Josefa na Mariya va gondzisile Jesu laha ka kuza a kula na a tsakelwa hi Nungungulu. Va landzele a zvileletelo lezvi Jehovha a nyikako vapswali. (Deut. 6:6, 7) Va wa mu randza nguvhu Jehovha niku lezvi va nga zvi lava nguvhu ku a vana vabye vonawu va mu randza nguvhu Jehovha. Josefa na Mariya va hlawulile ku khozela Jehovha hi kukhandzakanya ni vana vabye. Lezvo zvi komba ku vhiki ni vhiki va waya mitlhanganweni lomu sinagogeni ga le Nazareta va tlhela vaya Jerusalema lembe ni lembe va yaga Phasika. (Luka 2:41; 4:16) Loku vaya ka matshamu lawo hi ngango, kuzvilava va wa londzowota cikhati leco kasi ku gondzisa Jesu ni vamakabye vakwe a matimu ya vanhu va Jehovha. Kuzvilava va wa patsa ni ku hundza hi ka matshamu ma kumbukiwako lomu ka Mitsalo. Laha a ngango wu ngaya wu kula, kuzvilava zvi wa nga mu oloveli Josefa na Mariya a ku simama va khozela Jehovha hi kukhandzakanya. Hambulezvo, va simamile va rangisa ku khozela Jehovha kota ngango va tlhela vava ni mabhindzu ya ma nene nguvhu. A gin’we ga kona ku simama va randza Jehovha kota ngango. w20.10 28 ¶¶8-9

Loku a makabye wo kari a ku ramba ku muya fambisa cigondzo, zvi nene a ku loku u zvi kota u vhuxeta lezvi mu to ya gondzisa. A phayona go hlawuleka ga ku hi Dhina gi wula lezvi: “A zvo ku ndzi tsakisa loku loyi ndzi fambako naye a vhuxetile mahungu ya cigondzo leco! Lezvo zvi maha ku a tlhamusela zvilo zvo buvha khwatsi.” A mhaka yin’wani hi ku a cigondzani ci ta zvi wona lezvaku n’wentlhe mu longile khwatsi. I ta gondza zva hombe ka cikombiso ca n’wina. Hambu loku u nga zvi koti ku vhuxeta zvi eta, zama ku tiva timhaka-tshinya ta cigondzo leco hi kutsongwani ka kona. A ku khongela zva lisima nguvhu ka cigondzo ca Bhibhiliya. Hikwalaho, ranga u ehleketa hi lezvi u to wula loku va ku kombela ku maha mukhongelo. Lezvo zvi ta maha ku a mukhongelo wa wena wu zwisiseka khwatsi. (Lis. 141:2) A makabye wo kari wa le Japão wa ku hi Sakura, wa yi alakanya khwatsi a mikhongelo yi mahilweko hi makabye loyi a mugondzisi wakwe a nga tolovela ku famba naye. Sakura i wula lezvi: “Ndzi wa zvizwa khwatsi ku a makabye loye i na ni wunghana go tiya na Jehovha. Maku ndzi wa lava ku mu tekelela. A cikhati a nga khongela a patsa ni vito ga mina, ndzi wa zvizwa ku va ndzi randza.” w21.03 9-10 ¶¶7-8

Jesu i byelile mupostoli Pawule lezvaku i wa ta chikela Roma. Kanilezvi a vaJudha vo kari le Jerusalema va no xuxa cikungo ca ku lavelela Pawule kasi va mu daya. Loku a komandante wa masochwa ya vaRoma, Klaudhyu Lisiya, a zwile cikungo leco, i no ta vhuna Pawule. Klaudhyu i no tekela ku laya a butho ga hombe ga masochwa lezvaku gi teka Pawule gi mu yisa Khezariya. Loku va chikele Khezariya, Govhernadhori Felisi i no laya lezvaku Pawule “a vhalelwa ndlwini ya wuhosi ya Herodhi”. Hikwalaho, lava va nga lava ku daya Pawule va wa nga ta zvi kota ku mu kuma. (Miti. 23:12-35) Kanilezvi Felisi i wa vhaletilwe hi Festu cikhundleni ca wugovhernadhori niku i wa lava “ku tsakelwa hi vaJudha”. Makunu i no wutisa Pawule, aku: “Wa zvi lava kuya Jerusalema u ya lamuliwa seyo mahlweni ka mina?” Lezvi Pawule a nga zvi tiva ku kuzvilava le Jerusalema i wa ta ya dawa, i te: “Ndzi kombela ku yisa mhaka ya mina ka Khezari!” Festu a hlamula aku: “U kombele ku yisa mhaka ya wena ka Khezari; u taya ka Khezari.” Hi ku famba ka cikhati, Pawule i wa ta chikela Roma, ku nga hi kule ni vaJudha lava va nga lava ku mu daya. — Miti. 25:6-12. w20.11 13 ¶4; 14 ¶¶8-10

Ka zvikhati zvin’wani ha tshuka hi tizwa nandzu. Hi cikombiso, a vokari va tizwa nandzu hi lezvi va zvi mahileko na va nga se gondza lisine. A van’wani va tizwa nandzu hi zvihoxo va zvi mahileko andzhako ka kubhabhatiswa. (Rom. 3:23) Hi lava ku maha zva zvi nene. Kanilezvi “hontlheni ha phazama makhati yo tala”. (Jak. 3:2; Rom. 7:21-23) Hambu lezvi zvi nga tsakisiko a ku tizwa nandzu, zvi nga hi vhuna. Hikuyini? Hi ku loku hi tizwa nandzu zvi hi kuca ku cica mahanyela ya hina hi tlhela hi ti yimisela ku nga ha phinda a zvihoxo zvalezvi zva zvin’we. (Mah. 12:12, 13) Hi tlhelo gin’wani, hi nga tizwa nandzu wo hundza mpimo, ku nga ku simama hi tizwa nandzu hambu loku hi ti solile, Jehovha kambe na a kombile lezvaku i hi tsetselele. A ku tizwa nandzu wo kota lowo zvi na ni mhango. (Lis. 31:10; 38:3, 4) Hikwalaho, zva lisima a ku hi ti wonela ka ntlhamu lowu wa ku tizwa nandzu wo hundza mpimo. A ca lisima nguvhu ku ehleketa hi lezvi Sathani a to tsakisa zvona loku hi nyima ku tirela Jehovha hambu loku yena a ha simama ku hi randza! — Wona ni mongo wa 2 Va Le Korinte 2:5-7, 11. w20.11 27 ¶¶12-13

A muLevhi loyi a nga tsala Lisimu 73 i no sangula ku navela wutomi ga vakubiha. I wa nga naveli wubihi legi va nga kari va gi maha. Kanilezvi, hi ku va wa wonekisa ku khwatsi va hanya khwatsi. (Lis. 73:2-9, 11-14) I wa va wonisa ku khwatsi va le paradhiseni — va ganyile, va hanya wutomi ga gi nene, ne a va karateki hi nchumu. Zvi lavile ku a muLevhi loyi a zama ku wona zvilo hi mawonela ya Jehovha. Lezvo zvi mu vhunile ku a kuma kurula kambe a tlhela a tsaka. I wulile lezvi: ‘Loku ndzi hi na [Jehovha] a ndzi naveli nchumu misaveni.’ (Lis. 73:25) Hinawu, hi nga tshuki hi navela wutomi ga vakubiha va wonekisako ku khwatsi va hanya khwatsi. A litsako labye a hi la lisine, li nga ta tshanelwa hi gambo. (Mutsh. 8:12, 13) A ku navela wutomi gabye, ku ti nehela kukarateka ni ku ti kokela livhundzi hi tlhelo ga moya. Hikwalaho, loku u tshuka u navela wutomi ga vakubiha va wonekisako ku khwatsi zvi va fambela khwatsi, maha lezvi a nga maha a muLevhi loyi. Ingisa wusungukati ga Nungungulu ga lirandzo u tlhela u ti patsa ni van’wani va mahako kurandza ka Jehovha. Loku u randza Jehovha a ku hundza zvontlhe, u tava ni litsako la lisine u tlhela uva ndleleni ya ku kuma “wutomi legi hakunene gi nga wutomi.” — 1 Tim. 6:19. w20.12 19-20 ¶¶14-16

A cikhati u khongelako ka Jehovha u mu chululela kukarateka ka wena, u nga rivali ku mu bonga. Hambu loku a ciyimo ca hina ci nonoha, zva vhuna nguvhu a ku ehleketa hi makatekwa lawa Jehovha a hi nyikako. Loku u tshuka u vhumala magezu ya ku wula khwatsi lezvi u ti zwisako zvona, alakanya lezvaku hambu mukhongelo wo koma wo kota ku: ‘Jehovha ndzi vhuni’, wa hlamula a mukhongelo wo fana ni lowo. (2 Kro. 18:31) Hlota wutlhari ga Jehovha, u nga zami ku lulamisa zvikarato hi wutlhari ga wena. Ka khati go kari masikwini ya Isaya, laha a vaJudha va nga chava ku dhumelwa hi vaAsiriya va va hlula va guma va va fumela, va no kombela vaGibhite lezvaku va va vhuna. (Isa. 30:1, 2) Jehovha i no va tlharihisa lezvaku va wa ta tshovela kubava hi lezvi va nga kari va zvi maha. (Isa. 30:7, 12, 13) I no tirisa Isaya, a byela vanhu lezvi va nga fanele ku maha kasi va hanya kuruleni. I va byelile lezvi: ‘A ntamu wa n’wina mu ta wu kuma kuruleni ni ku tsumba’ Jehovha. — Isa. 30:15b. w21.01 3-4 ¶¶8-9

Kota nchachazelo wa kutsumbeka kabye, a maKristu ma totilweko ma tava tihosi ni vapristi na Jesu le tilweni. (Kuv. 20:6) Jehovha na Jesu ni tingilozi va ta tsaka nguvhu laha va to wona a 144 000 wa vatotilweko na va amukela a nchachazelo wabye wa le tilweni. Andzhako ka ku wulawula hi lava va 144 000 va nga tihosi ni vapristi, mupostoli Johani i wonile zvilo zvo tsakisa nguvhu, ku nga “citshungu ca hombe” ci ponileko Armagedhoni. A kuhambana ni ntlawa wo sangula, a ntlawa lowu wa wumbiri wa hombe nguvhu laha ka ku a ntsengo wa wona a wu tiveki. (Kuv. 7:9, 10) Va wa “bohile a tinguwo to basa ta kuleha”, zvi kombako ku va wa “nga hi na noda” ya tiko ga Sathani niku va simamile va tsumbekile ka Nungungulu na Kristu. (Jak. 1:27) Va wa banguleka vaku va hanyisilwe hi kota ya lezvi Jehovha na Jesu, a Yivhana ya Nungungulu, va va maheleko. A cin’wani kambe, va wa khomile micindzu, zvi kombako ku va vhumela hi mbilu yontlhe lezvaku Jesu i Hosi yi yimisilweko hi Nungungulu. — Wona ni mongo wa Johani 12:12, 13. w21.01 16 ¶¶6-7

A wanuna a nga gondza ku rangela khwatsi a ngango wakwe hi ku pimanyisa lezvi Jehovha na Jesu va rangelisako zvona. Hi cikombiso, wona tshamela ga kutikoramisa. Jehovha hi yena a nga ni wutivi ni wutlhari a ku hundza vontlhe. Hambulezvo, wa demba ndleve a ingisela mawonela ya malandza yakwe. (Gen. 18:23, 24, 32) Jehovha i mbhelele. Hambulezvo zvezvi, a nga rindzeli ku hi maha zvilo zvo mbhelela. Wutshan’wini ga lezvo, i vhuna vanhu vo kala ku mbhelela lezvaku zvi va fambela khwatsi ntirweni wakwe ni ku tlhela va tsaka. (Lis. 113:6, 7) A Bhibhiliya giza giku Jehovha “muvhuni”. (Lis. 27:9; Mah. 13:6) Hosi Dhavhidha i wa zvi tiva lezvaku a ntiro wa hombe lowu a nga nyikilwe i zvi kotile ku maha ntsena hi lezvi Jehovha a nga ti koramisa a mu vhuna. Wona cikombiso ca Jesu: Hambu lezvi a nga hi Hosi ni Mugondzisi wa vapizani vakwe, i va hlambisile mikondzo. Jesu futsi i te: “Ndzi mu nyikile cikombiso, kasi na n’winawu mu fela ku maha kota lezvi ndzi mahileko ka n’wina.” (Joh. 13:12-17) Hambu lezvi Jesu a nga hi Hosi, i wa nga rindzeli ku a van’wani va mu tirela. Kanilezvi, i no va tirela yena. — Mat. 20:28. w21.02 4 ¶¶8-10

Vaswa, phela mu nga maha zvotala ntirweni wa Jehovha! A kutala ka n’wina ma ha tiyile khwatsi ni ku mu na ni ntamu. A bandla mu nga gi vhuna nguvhu futsi. Kuzvilava laha mu nga kona mu ya hiku co hlwela a cikhati leci mu to yimisiwa kota malandza yo vhunetela. Hambulezvo, zva koteka ku na u ti zwisa ku a vamakabye va ku kanyisa vaku wa hi n’wanana nguvhu ni ku a wu seva ni wutlhari ga ku va ku nyika mitiro ya lisima. Hambu lezvi kuzvilava u nga mu tsongwani, ku ni zvilo u nga mahako zvezvi kasi a vamakabye laha bandleni va ku tsumba va tlhela va ku kombisa cichavo. Wena jaha, zvi kona u zvi tivako ku maha, lezvi zvi nga vhunako van’wani laha bandleni? A kutala ka n’wina zvi kona mu zvi tivako. Hi cikombiso, kuzvilava wa zvi wona ku a vamakabye vo kari va kulileko va tsaka nguvhu loku va gondzisiwa ku tirisa a mithableti yabye ni michini yin’wani kasi va ti gisa hi tlhelo ga moya. Loku wena jaha u gondzisa vamakabye lavo va nga vhuneka nguvhu. Zvontlhe u mahako, zvi mahe hi ndlela ya ku a Papayi wa wena wa le tilweni a tizwa matshandza hi wena. w21.03 2 ¶1, ¶3; 7 ¶18

Hambu loku a sati a gondzile ku pala nuna, a nuna wakwe hi yena a faneleko ku rangela ka wukhozeli ga ngango ni ka mitiro yin’wani ya moya. (Efe. 6:4) A sati i fanele ku ti koramisa a ingisa nuna wakwe. Kanilezvi, i fanele ku maha zvontlhe a zvi kotako kasi ku tiyisa kukholwa kakwe. Hikwalaho, i fanele ku ti xavela cikhati kasi a ti mahela cigondzo cakwe ni ku ehleketa hi lezvi a zvi gondzako. Lezvo zvi ta mu vhuna ku a simama ku randza Jehovha, a mu kombisa cichavo a tlhela a xalala hi ku ti koramisa a ingisa nuna wakwe. A vasati va ti koramisako va ingisa vanuna vabye hi ku randza Jehovha va ta tsaka nguvhu a ku hundza lava va nga ingisiko a lulamiselo ga Jehovha xungetano hi lava va rangelako. Lava va ti koramisako va veka cikombiso ci nene ka majaha ni vanhanyana. Lezvi va mahako kambe zvi maha ku laha ngangweni ni laha bandleni kuva ni lirandzo ni kurula. (Tit. 2:3-5) Inyamutlha, a kutala ka lava va tirelako Jehovha vavasati.— Lis. 68:11. w21.02 13 ¶¶21-23

Mupostoli Pawule i vekile cikombiso ci nene mhakeni ya ku tiya hlanha ni kutimisela. Ka zvikhati zvin’wani i wa mbhela ntamu. Kanilezvi i wa zvi kota ku timisela hakuva i wa tsumba Jehovha a tsutsumela ka yena kasi a mu nyika ntamu wu nga laveka. (2 Kor. 12:8-10; Filp. 4:13) Hinawu loku hi ti koramisa hi zvi zwisisa lezvaku zvi lava ku hi vhuniwa hi Jehovha, hi ngava ni ntamu lowo ni kutiya-hlanha. (Jak. 4:10) A mhaka yo tiya hi ku a zvikarato lezvi hi kumanako nazvo a hi ku khwatsi ho tsayisiwa hi Jehovha. Mupizani Jakobe i hi tiyisekisa hi magezu lawa: “Loku munhu a ringiwa, a nga faneli ku wula ku: ‘Ndzi ringiwa hi Nungungulu.’ Hakuva Nungungulu a nga ringiwi hi zvilo zvo biha, ne a nga ringi munhu.” (Jak. 1:13) Loku hi tiyiseka lezvo, a wunghana ga hina ni Papayi wa hina wa lirandzo gi ta tiya nguvhu. Phela Jehovha ‘a nga hundzuki kutani ku cica’. (Jak. 1:17) Lezvi a nga vhuna maKristu ya zana ga malembe go sangula ka zvikarato zvabye, hi ku hinawu nyamutlha i ta hi vhuna. Mu kombele hi mbilu yontlhe kasi a ku nyika wutlhari, kukholwa ni kutiya-hlanha. I ta hlamula mikhongelo ya wena. w21.02 31 ¶¶19-21

U nga tiyisa cigondzani ca Bhibhiliya ci tako mitlhanganweni, hi ku ci khatalela. (Filp. 2:4) U nga mu dzundza hi ni cihi a cicako wutomini gakwe, ku mu wutisa zvokari hi cigondzo cakwe, hi va ngango wakwe kutani ntiro wakwe. Kanilezvi, u nga mu ngheni phaketini. A mabhulo lawo ma nga maha ku a ku randza mu tlhela chatana wunghana. Loku u chata wunghana ni cigondzani, wo ci vhuna ku ci kula kasi ci bhabhatiswa. Laha loyi u gondzako naye a simamako ku kula a tlhela a cica mahanyela yakwe, mu vhune ku a tizwa na nga hi mupfhumba; kanilezvi na a hi n’wana wa laha bandleni. U nga maha lezvo hi ku tolovela ku mu ramba mu ta hlakana zvin’we. (Mah. 13:2) Loku a cigondzani ci sangula kuya kuchumayeleni, u nga ci ramba kambe muya chumayela zvin’we. Diego, wa le Brazil, i wula lezvi: “A vamakabye vo tala va wa ndzi ramba hiya kuchumayeleni. Yive ndlela ya yi nene ya ku va tiva khwatsi. Laha ndzi nga tira navo, ndzi wa gondza zvotala ndzi tlhela ndzi sangula ku randza Jehovha na Jesu.” w21.03 12 ¶¶15-16

Jesu i byelile vapizani vakwe lezvaku va randza valala vabye. (Mat. 5:44, 45) Lezvo zva olova ke? Ne ni kutsongwani. Kanilezvi, zva koteka hi ku vhuniwa hi moya wo basa wa Nungungulu. A mihandzu ya moya yi patsa lirandzo, lihlazva-mbilu, wunene, kusasa, kukholwa, kuolova, ni kutikhoma. (Gal. 5:22, 23) A matshamela lawa wontlhe ma hi vhuna ku timisela loku hi zondiwa. Ku ni vanhu vo tala va cicileko va tsika ku hi xanisa hi ku wona sati, kutani n’wana, hambu vhizinyu wabye na a kombisa matshamela lawa ma tako hi ka Nungungulu. A kutala kabye va vhumelile lisine niku zvezvi vamakabye va hina vo randzeka. Hikwalaho, loku zvi ku karatela ku randza lava va ku zondako hi ku tirela Jehovha, kombela moya wo basa ka Jehovha. (Luka 11:13) Ahandle ka lezvo, kholwisa mbilu ya wena lezvaku contlhe cikhati, a ku maha lezvi Nungungulu a zvi lavako hi zvona zva zvi nene. (Mav. 3:5-7) A ku zondiwa zva bayisa nguvhu. Kanilezvi, a lirandzo li nga hi vhuna ku timisela hambu loku hi zondiwa. Loku hi randza lava va hi zondako, zvi nga va kuca ku va cica. Lezvo kambe zvi tsakisa Jehovha. Ni loku lava va hi zondako va nga cici, hi nga simama ku tsaka. w21.03 23 ¶13; 24 ¶15, ¶17

Joyeli i wa phrofeta xungetano hi yimpi. (Joe. 2:1, 8, 11) Jehovha i wulile lezvaku i wa ta tirisa a “yimpi” yakwe (masochwa ya Bhabhuloni) kasi ku tsayisa vaIzrayeli lava vo kala ku ingisa. (Joe. 2:25) A yimpi leyo yi ringanelwa khwatsi hi ku vitaniwa ku ya le ‘N’walungu’ hakuva a vaBhabhuloni va wa ta dhumela a tiko ga Izrayeli hi le n’walungu. (Joe. 2:20) A masochwa lawo ma fananisiwa ni butho ga humbi. Xungetano hi wona, Joyeli i te ngalo: ‘A [musochwa] mun’we ni mun’wani i famba hi ndlela yakwe; . . . Va hangalaka mutini, . . . va nghena lomu tindlwini hi majanela khwatsi makhamba.’ (Joe. 2:8, 9) Hi nga zama ku wona a ciyimo leco hi mahlo ya maalakanyo: Kontlhe ku na ni masochwa. A ku na ka ku fihlala. A nga kona a nga ponako a cipadha ca vaBhabhuloni. A ku fana ni humbi, a vaBhabhuloni (kutani maKaldheya) va dhumele a dhoropa ga Jerusalema hi 607 Mahlweni ka Nguva ya Hina. A Bhibhiliya gi bika lawa: ‘A hosi ya maKaldheya, . . . a nga nyenyeletelangi majaha, hambu ni vanhanyana, ne hambu zvikhosana zvi nga ni wuvhu.’ — 2 Kro. 36:17. w20.04 5 ¶¶11-12