Julho

A kuwulawula cinyikiwo ci tako hi ka Nungungulu wa hina wa lirandzo. Hambulezvo, a cinyikiwo leci a ci tirisiwangi khwatsi. Sathani i no hembela Evha, niku a mawunwa lawo ma mahile ku va wonha va tlhela va luza kumbhelela. (Gen. 3:1-4) Adhamu yenawu i tirisile hi ndlela ya hava a cinyikiwo leci, a cikhati a nga mu nyika nandzu Evha na Jehovha hi kota ya zvihoxo zvakwe. (Gen. 3:12) Kana yenawu i hembele Jehovha andzhako ka loku a dele makabye wakwe Abheli. (Gen. 4:9) Inyamutlha a kutala ka zvilo zvi sixtiriwako zvi na ni mawulawulela yo kari ya hava. A zvigondzani zvizwa mawulawulela ya hava cikoleni, niku a vanhu va hombe vonawu vazwa mawulawulela lawo le ntirweni. Loku hi nga ti woneli, hi ngazwa mawulawulela ya hava hi guma hi sangula ku ma tirisa. Hi lisine, kota maKristu, hi lava ku tsakisa Jehovha, hikwalaho a hi lavi ku wulawula zvilo zva hava. Hi lava ku tirisa cinyikiwo leci co hlamalisa ca ku wulawula, hi ndlela ya yinene kasi ku dhumisa a Nungungulu wa hina. w22.04 4 ¶¶1-3

Jesu i wa hi ni mawonela ma nene xungetano hi titshomba. I wa ti buza hi zvakuga ni zvakunwa. (Luka 19:2, 6, 7) Ka khati go kari i mahile a vhinyo ya yinene nguvhu, ku nga cihlamaliso cakwe co sangula. (Joh. 2:10, 11) Niku ka siku legi a nga dawa hi gona i wa bohile tinguwo to dhura. (Joh. 19:23, 24) Kanilezvi Jesu a nga tsikangi a titshomba tiva tona ta lisima wutomini gakwe. Jesu i gondzisile lezvaku loku hi rangisa Mufumo wa Nungungulu, Jehovha i ta hi nyika lezvi zvi lavekako. (Mat. 6:31-33) A votala va vhuneka hi ku tirisa wusungukati ga Nungungulu xungetano hi mali. Wona cikombiso ca makabye wo kari a nga chadhangiko waku hi Dhaniyeli. I wula lezvi: “A cikhati ndzi nga hi muswa ndzi no boha ku a nchumu wa lisima wutomini ga mina ku wa tava ku tirela Jehovha.” Kota lezvi a nga olovisa wutomi gakwe, Dhaniyeli i zvi kotile ku tirisa a cikhati cakwe ni wutlhari gakwe ka mitiro yo tala ya hlengeletano. I engeta, aku: “A ku na mali yi nga ringanisiwako ni makatekwa lawa Jehovha a ndzi nyikako.” w22.05 21-22 ¶¶6-7

Hi nga komba lezvaku ha li randza lisine hi ku gondza Bhibhiliya ni mabhuku ma seketelwako ka gona hi kukhandzakanya. Hikwalaho, kani hi na ni cikhati muni na hi hi lisineni, contlhe cikhati hi na ni zvotala zva ku zvi gondza. A ku gondza a zvi vevuki kanilezvi a mabhindzu ya kona ma hundza ni kwihi kutikarata hi nga ku mahako. A hi hontlheni hi zvi randzako a ku lera ni ku gondza. Kanilezvi Jehovha wa hi ramba lezvaku hi simama ku “hlota” ni ku “lavisisa” kasi hi li zwisisa khwatsi a lisine. (Mav. 2:4-6) Loku hi ti karata, contlhe cikhati ha vhuneka. Na a wulawula hi cigondzo cakwe wutsumbu ca Bhibhiliya, Corey i wula lezvaku i veka kupima ka vhesi gin’we hi khati. I tlhamusela lezvi: “Ndzi lera a mitlhamuselo yontlhe ya lahasi, ndzi cuwuka a mitsalo yontlhe ya lomu matlhelweni ndzi tlhela ndzi hlota a mahungu man’wani. . . . Ndzi gondza zvilo zvo tala nguvhu hi mahela legi!” Kani hi tirisa a mahela legi kutani gin’wani, hi komba lezvaku a lisine la lisima ka hina laha hi ti nyikako cikhati hi tlhela hi ti karata kasi ku li gondza.— Lis. 1:1-3. w22.08 17 ¶13; 18 ¶¶15-16

A cikhati leci a nga hi laha misaveni Jesu, i tirisile zvivangwa kasi ku vhuna vapizani vakwe a ku tiva Jehovha. Wona a cin’we ca zvigondzo lezvi Jesu a gondzisileko. Jehovha i kombisa lirandzo ka vanhu vontlhe. Ka Kanelo yakwe ya le Citsungeni, Jesu i wulawulile ni vapizani vakwe xungetano hi gambo ni vhula, zvi nga zvilo lezvi a vanhu vo tala va nga ehleketiko nguvhu hi zvona. Kanilezvi, a gambo ni vhula zva laveka nguvhu kasi hi hanya. Loku Jehovha i wo zvi lava, na a nga va nyiki a zvilo lezvo lava va kalako va nga mu tireli. Kanilezvi, i kombisa lirandzo a va tsuwukisela gambo a tlhela a va nisela vhula a vanhu vontlhe. (Mat. 5:43-45) Jesu i tirisile zvilo lezvo kasi ku gondzisa vapizani vakwe ku Jehovha i lava lezvaku hi kombisa lirandzo ka vanhu vontlhe. Contlhe cikhati hi wonako gambo na gi pela hi ndlela yo saseka nguvhu, kutani hi wonako vhula na yi ku fetsefetse yi hi nyika ku pepa, hi nga ehleketa hi lirandzo la Jehovha lo kala cihlawulela. A lirandzo lakwe li nga hi kuca ku hinawu hi kombisa lirandzo hi ku chumayela vanhu vontlhe. w23.03 17 ¶¶9-10

Cini ci nga hlamalisa mupostoli Johani? Wasati a nga khilele civandza co pswhuka. A wasati loye “cibhayi leci ca hombe” niku i vitaniwa ku i “Bhabhuloni wa Hombe”. I maha “wubhayi” ni “tihosi ta misava”. (Kuv. 17:1-5) Himani a “Bhabhuloni wa Hombe”? A wasati loyi a nga yimeli a hlengeletano ya politika hiku ku wuliwa lezvaku i maha wubhayi ni varangeli va politika. (Kuv. 18:9) Niku a kuva a tshamile laha ka civandza zvi komba ku i zama a ku rangela a tihosi leto. A cin’wani kambe, a wasati loyi a nga yimeli a tihlengeletano ta mabhindzu ta tiko legi ga Sathani. A tihlengeletano leto ti kumbukiwa kun’wani lomu ka bhuku ga Kuvhululelwa niku ti vitaniwa ku “vaxavisi va laha misaveni”. (Kuv. 18:11, 15, 16) Le Bhabhuloni wa kale ku wa hi tsindza ga wukhongeli ga mawunwa. Hikwalaho, a Bhabhuloni wa Hombe i yimela a tixaka tontlhe ta wukhongeli ga mawunwa. Kunene, a Bhabhuloni wa Hombe wukhongeli gontlhe ga mawunwa. — Kuv. 17:5, 18. w22.05 11 ¶¶14-16

Ka zvikhati zvo kari a vamamani va ti wutisa lezvaku a ku a n’wana wa mina i ta hlawula a ku tirela Jehovha ke. Phela a vapswali va zvi tiva a zvikarato lezvi a vana vabye va kumanako nazvo tikweni legi ga Sathani. A cin’wani kambe, a vamamani vo tala va kumana ni cikarato ca ku wundla vana voce kutani ni nuna a kalako a nga khozeli Jehovha. A vapswali lava va wundlako vana ka ngango wu hambeneko hi wukhongeli a hi vona voce va kumanako ni zvikarato. Hambu a vapswali lava hi wumbiri gabye va nga lisineni, zva va karatela a ku khumba a timbilu ta vana vabye lezvaku vava malandza yo tsumbeka ya Jehovha. Ni ka cihi ciyimo u nga karateki. Jehovha i ta ku vhuna. U nga wutisa a vapswali van’wani va wutlhari lezvi va tirisisako zvona a tiferamenta leti ti nga kona ka wukhozeli gabye ga ngango. (Mav. 11:14) Jehovha a nga ku vhuna ku u bhula ni vana va wena. Mu kombele lezvaku a ku vhuna a ku tiva lezvi a vana va wena va zvi pimisako ni lezvi va ti zwisako zvona. — Mav. 20:5. w22.04 17 ¶4, 7; 18 ¶9

Hi nga kulisa a lirandzo la hina hi Jehovha hi ku mu tiva khwatsi a N’wana wakwe, loyi a kombisako hi kumbhelela a matshamela ya Papayi wakwe. (Mah. 1:3) A ndlela ya yinene ya ku tiva Jesu ku gondza a mune wa tiIvhangeli. Loku ku hi lezvaku a wu na tolovelo wa ku lera a Bhibhiliya siku ni siku, hikuyini u nga sanguliko zvezvi? Laha u lerako a matimu ya Jesu yisa nguvhu kupima ka matshamela yakwe. I wa hi munhu wa ku tshineleleka; hi lirandzo i no angarela vanana mawokweni yakwe. (Mar. 10:13-16) I wa maha vapizani vakwe va tlhatlheka; va wa nga chavi ku mu byela lezvi va nga ti zwisisa zvona. (Mat. 16:22) Ka mhaka leyi, Jesu i pimanyisile a Papayi wakwe wa le tilweni. Jehovha yenawu wa tshineleleka nguvhu. Hi nga tshinela kakwe hi mukhongelo. Laha hi khongelako hi nga chulula a mbilu ya hina ka yena na hi tsumba lezvaku a nga ta hi lamula. Wa hi randza niku wa hi khatalela. — 1 Ped. 5:7. w22.08 3 ¶¶4-5

Kota Muvangi wa hina, Jehovha wa tiva zvontlhe xungetano hi hina. Hi nga alakanyela lezvi: Jehovha wa tiva lezvi a munhu ni munhu laha misaveni a nga tshamisa zvona. (Lis. 139:15-17) Hikwalaho, wa ku wona a kungambheleli loku hi ku kumileko ka vapswali va hina. Niku i wona zvo hundza lezvo, i wona lezvi zvi humeleleko wutomini ga hina, lezvi zvi mahileko ku hiva lezvi hi nga tshamisa zvona nyamutlha. Kota lezvi Jehovha a hi tivako khwatsi zvi mu kuca ku a hi mahela yini? Zvi mu kuca ku a hi mahela wuxinji. (Lis. 78:39; 103:13, 14) Jehovha i kombile lezvaku wa zvi lava nguvhu a ku hi tsetselela. Wa zvi zwisisa ku hi kota ya lezvi a munhu wo sangula, Adhamu, a zvi mahileko hontlheni hi vawonhi niku hi magumo hi tafa. (Rom. 5:12) Ku wa nga hi na ndlela ya ku hi ti tlhatlhisa ha hoce kutani ku tlhatlhisa mun’wani ka ciruko leco. (Lis. 49:7-9) Hambulezvo, a Nungungulu wa hina wa lirandzo i kombisile kuzwela-wusiwana a tlhela a maha malulamiselo ya ku hi tlhatlhisa. Kota lezvi Johani 3:16 a kombako, Jehovha i no rumela N’wana wakwe a pswalilweko yece kasi a ta hi fele. — Mat. 20:28; Rom. 5:19. w22.06 3 ¶¶5-6

A mhaka leyi ya ku lava va tsetselelako vonawu va ta tsetselelwa yi vekilwe kubaseni hi Jehovha ka lezvi a byelileko a nandza gakwe Joba. A wanuna loye wo tsumbeka i wa bayisilwe nguvhu hi magezu yo tlhava lawa a nga byelilwe hi vavanuna vanharu — Elifaze, na Bhildhadhe na Zofare. Jehovha i byelile Joba lezvaku a va khongelela. Andzhako ka loku Joba a mahile lezvo, Jehovha i no mu katekisa. (Joba 42:8-10) A ku veka civiti zvi na ni mhango. Jehovha i lava lezvaku hi ti buza hi kupepa ku nehiwako hi ku nga veki civiti. (Efe. 4:31, 32) I hi kuca ku hi tsika a “khulo ni zanga”. (Lis. 37:8) Wutlhari a ku landzela a wusungukati legi. A ku veka civiti zvi nga hi vangela mhango hi tlhelo ga nyama ni ga maalakanyo. (Mav. 14:30) Loku hi vekela civiti wokari a zvi bayisi a munhu loye a hi khunguvanyisileko. Zvi fana ni loku hinwa a vhenene, a yi vangeli mhango a van’wani; yi vangela hina wutsumbu. Kanilezvi loku hi tsetselela van’wani ho ti nyika cinyikiwo hina wutsumbu. Hi kuma kurula ka maalakanyo ni ka mbilu hi tlhela hi zvi kota ku simama ku tirela Jehovha. w22.06 10 ¶¶9-10

A kutsumba ka hina ku hi vhunisa ku khwatsi i capacete, ku vhikela kupima ka hina ku tlhela ku hi vhuna ku hi nga hanyeli ku ti tsakisa, lezvi zvi nga wa ta wonha wunghana ga hina na Jehovha. (1 Kor. 15:33, 34) A kutsumba ka hina ku nga tlhela ku hi vhikela ku hi nga alakanyi ku hambu ho zamisa kuyini hi nga ta zvi kota ku tsakisa Jehovha. Alakanya lezvaku Elifaze, loyi a nga ti byela ku o chavelela Joba, i wulile zvilo zvo fana ni lezvo. I te: ‘Cini munhu, lezvaku ave loyi a hlazvekileko ke?’ A tlhela a wula lezvi xungetano hi Nungungulu: ‘Hambu a vabasileko vakwe a nga va tsumbi; ina, ni matilo a ma basangi kuwoneni kakwe.’ (Joba 15:14, 15) A hi kubiha ka mawunwa lawo! Wa zvi alakanya ku himani a lavako ku u ti wonisa lezvo? Hi Sathani. Phela wa zvi tiva ku loku u tshamela ku ti wonisa lezvo, a kutsumba ka wena ku ta ku pfhorototo. Hikwalaho, u nga kholwi mawunwa lawo. U nga tshuki u kanakana ku Jehovha i lava ku wena u hanya kala kupindzuka. A lisine hi ku wa zvi lava niku i ta ku vhuna ku u hanya kala kupindzuka futsi. — 1 Tim. 2:3, 4. w22.10 25-26 ¶¶8-10

Sathani i wa lava lezvaku Joba a kholwa ku i wa xaniseka hi kota ya lezvi Jehovha a nga kala a nga ha mu tsakeli. Hi cikombiso, Sathani i no tirisa bhubhutsa ga hombe kasi ku hohlola a yindlu leyi a vana vontlhe va 10 va Joba va nga hi ka yona na va kari vaga. (Joba 1:18, 19) I tlhelile a maha lezvaku ku relela ndzilo hi le tilweni wu ta lovisa a mitlhambi ya Joba ni malandza lawa ma nga hlayisa mitlhambi. (Joba 1:16) Kota lezvi a bhubhutsa ni ndzilo zvi ngata hi le tilweni, Joba i alakanyile lezvaku zvi wata hi ka Jehovha. Kota wuyelo ga lezvo, Joba i no kholwa lezvaku i wa khunguvanyisile Jehovha hi ndlela yo kari. Hambulezvo, i no ala ku rukatela a Papayi wakwe wa le tilweni. Joba i wa zvi tiva ku hi malembe yo tala, Jehovha i wa mu nyikile zvilo zvo tala zva zvinene. Makunu i no ehleketa lezvaku lezvi a nga tsaka hi ku amukela zvilo lezvo zva zvinene i wa fanele ku ti yimisela ku amukela ni zvo biha. Hikwalaho, i no wula lezvi: ‘A gi dhumiswe a vito gakwe!’ — Joba 1:20, 21. w22.06 21 ¶7

Jesu i va nyikile citlharihiso co fana a vapizani vakwe ci tsalilweko ka Johani 17:14. Handle ko kanakana ha ku wona a kutatiseka ka ciphrofeto leci, nguvhunguvhu ndzeni ka 100 wa malembe ma ha hi ku hundzako. Hi ndlela muni? Cikhatanyana ndzhako ka loku Jesu a yimisilwe kota Hosi ya wuMesiya hi 1914, Sathani i no hlongoliwa le tilweni. Zvezvi i vhalelwe kusuhani ni laha misaveni, na a rindzela kulovisiwa. (Kuv. 12:9, 12) Kanilezvi a nga rindzeli na a kondlile mawoko. Sathani i zangarile nguvhu niku i chulula a zanga yakwe hehla ka vanhu va Nungungulu. (Kuv. 12:13, 17) Hi cigelo leco a tiko gi hi vengako nguvhu ku hundza kale. Hambulezvo, a hi na cigelo ca ku chava Sathani ni valandzeli vakwe. Wutshan’wini ga lezvo, hi na ni kutsumba ko fana ni loku mupostoli Pawule a nga hi nako. I tsalile lezvi: “Loku Nungungulu a hi na hina, himani a to hi vhukela?” (Rom. 8:31) Hi nga tsumba Jehovha hi kumbhelela. w22.07 18 ¶¶14-15

Jesu i wa nga karateki hi ku alakanya lezvaku ku wa ta vhumaleka vatiri kugumeseni ka tiko. I wa zvi tiva lezvaku a magezu ya kuphrofeta ya mutsali wa tisimu ma wa ta tatiseka: “A vanhu va wena vata hi litsako, laha wena u hlomako a yimpi ya wena.” (Lis. 110:3) Loku u patseka ntirweni wa kuchumayela u vhunetela Jesu ni nandza go tsumbeka niku u vhunetela ku tatisa a ciphrofeto leci. A ntiro wa kuchumayela a wu nyimi kanilezvi ku na ni zvikarato. A cin’we ca zvikarato leci a vachumayeli va Mufumo va kumanako naco kuvhukelwa. A vadhuki, ni varangeli va wukhongeli ni varangeli va politika va maha votala vava ni mawonela ya hava hi ntiro wa hina. Loku a maxaka ya hina, lava hi tivanako navo ni vatiri-kulori va kanganyiswa hi mawunwa lawo va nga hi kurumeta ku tsika ku tirela Jehovha ni ku nyima ku chumayela. Ka matiko yo kari, a valala va hina va vhukela vamakabye va hina, va va dzukisela kutani ku va khoma va tlhela va va vhalela paxweni. w22.07 8 ¶1; 9 ¶¶5-6

Jehovha i lava lezvaku hi ti nyika cikhati ca ku gondza Bhibhiliya hi kukhandzakanya hi tlhela hi ehleketa khwatsi hi lezvi hi zvi gondzako. A cikhati leci hi tirisako lezvi hi zvi gondzako, a kukholwa ka hina ko kula hi tlhela hi tshinela kusuhani ni Papayi wa hina wa le tilweni. Kota wuyelo ga lezvo, ha tiya kasi ku timisela zvikarato. Jehovha i tlhela a va nyika moya wakwe wo basa lava va tsumbako Mhaka yakwe. Niku a moya lowo wu nga hi nyika a “ntamu wa hombe wo hundza wa munhu” kasi hi timisela ni cihi cikarato. (2 Kor. 4:7-10) Hi ku vhuniwa hi Jehovha, a “nandza go tsumbeka ni go tlhariha” gi humesa tindzima to tala, ni tivhidhio, ni mimuzka, leyi yi hi vhunako ku aka kukholwa ko tiya hi tlhela hi tshama na hi khindlimukile hi tlhelo ga moya. (Mat. 24:45) Jehovha i gondzisa vanhu vakwe lezvaku va randzana ni ku chavelelana zvikhatini zva zvikarato. (2 Kor. 1:3, 4; 1 Tes. 4:9) A vamakabye va zvi lava nguvhu a ku hi vhuna ku hi simama hi tsumbekile a cikhati leci hi kumanako ni zvikarato. w22.08 12 ¶¶12-14

Hi ku wulawula hi matshamela ya manene ya vamakabye va hina hi kutlhatlheka hi va nyika a zvigelo zvo engeteleka zva lezvaku va tshinelelana, lezvi zvi akako bandla lirandzweni. Ka zvikhati zvo kari, hambu a maKristu yo buvha ma nga tshuka ma nga zwanani ka mhaka yo kari kutani ku phikizana. Lezvo zvi humelele mupostoli Pawule ni munghana wakwe wa hombe Bharnabhasi. A vavanuna lava va vambiri va no kanetisana nguvhu xungetano hi ku teka Marku ka liendzo labye la wurumiwa li nga landzela. Va no “holova nguvhu” va gumesa va hambana. (Miti. 15:37-39) Kanilezvi Pawule, na Bharnabhasi na Marku va no lema a lifa li nga hi ka kuzwanana kabye. Andzhako ka cikhati, Pawule i no wulawula zvazvinene hi Bharnabhasi na Marku. (1 Kor. 9:6; Kol. 4:10) Hinawu hi fanele ku lungisa ni gihi zunga hi nga tshukako hiva nago ni van’wani lomu bandleni hi tlhela hi simama ku veka kupima ka matshamela yabye ya manene. Hi ndlela leyo, hi ta vhuvhumisa kurula ni wumun’we. w22.08 23 ¶¶10-11

Laha hi zamako ku hanya hi milayo ya Jehovha yo lulama, hi fanele ku potsa ku lamula van’wani ni ku ti maha vo lulama. Hi tshama na hi alakanya lezvaku Jehovha hi yena a “Mulamuli wa tiko” gontlhe. (Gen. 18:25) Jehovha a nga hi nyikangi a ntiro lowo wa kulamula. Wona a cikombiso ca Josefa, a wanuna wo lulama. I no potsa ku lamula van’wani, hambu lava va nga mu khomile hi ndlela yo biha. A vamakabye vakwe va no mu vhukela, va mu xavisa kota khumbi va tlhela va kholwisa papayi wabye lezvaku Josefa i file. Andzhako ka malembe yo kari, Josefa i no tlhangana kambe ni ngango wakwe. Lezvi makunu a nga hi hosi ya ntamu, Josefa na a lamulile vamakabye vakwe zva xapi a tlhela a hlota ndlela ya ku ti photela. A vamakabye va Josefa va wa chava ku a maha zvezvo, hambu lezvi va nga ti sola hi mbilu yontlhe hi kota ya lezvi va nga mahile. Kanilezvi Josefa i no va tiyisekisa, aku: ‘Mu nga chavi; kasi ndzi ta ti veka wutshan’wini ga Nungungulu xana ke?’ (Gen. 37:18-20, 27, 28, 31-35; 50:15-21) Josefa i no ti koramisa a tsika kulamula mandleni ya Jehovha. w22.08 30 ¶¶18-19

U wa zvi tiva ku Jehovha a nga ku tirisa kasi ku hlamula mukhongelo wo huma mbilwini wa makabye wo kari? Kani u dhota, nandza go vhunetela, phayona kutani muhuweleli basi, wenawu a nga ku tirisa kasi ku vhuna vamakabye. Kani u muswa kutani munhu wa hombe, kani u wanuna kutani u wasati, wenawu a nga ku tirisa. Loku a wokari a randzako Jehovha a khongela kakwe a kombela ku a mu vhuna, Nungungulu wa hina i tolovela ku tirisa madhota ni vamakabye van’wani vo tsumbeka lezvaku va mu “tiyisa nguvhu” a munhu loye. (Kol. 4:11) Ha tsaka nguvhu hi ku tirela Jehovha ni vamakabye va hina hi ndlela leyi. Hi nga vhuna ni ku chavelela vamakabye va hina loku ku humelela ntungu, mhango, kutani loku va xanisiwa. Hi nga xuva ku vhuna van’wani, kanilezvi loku a va ngango wa hinawu va xaniseka lezvo zvi nga hi karatela. Hambulezvo, hi fanele ku vhuna vamakabye va hina, niku Jehovha wa tsaka loku hi maha zvontlhe hi zvi kotako kasi ku va vhuna. — Mav. 19:17 w22.12 22 ¶¶1-2

A lirandzo hi gona tshamela ga tshinya gi nga hi vhunako kuva vanhu vo tsumbeka. Jesu i wulile lezvaku a milayo yimbiri ya hombe ku randza Jehovha ni muakelani wa hina. (Mat. 22:37-39) A lirandzo la hina hi Jehovha li hi kuca ku pimanyisa cikombiso cakwe co mbhelela ca kutsumbeka. Hi cikombiso, a lirandzo la hina hi vamakabye li hi kuca ku hi nga hlawuteli zvihundla zvabye. Hi wa nga ta tshuka hi hlawutela zvilo zvi nga wa ta va bayisa, ku va dhanisa kutani ku va maha va karateka. A kutikoramisa ku hi vhuna ku hiva vanhu vo tsumbeka. A muKristu wo ti koramisa a nga ti karateli kuva yena wo sangula ku byela van’wani a mahungu yo kari. (Filp. 2:3) A nga hundzeleti a lisima lakwe hi ku maha van’wani va alakanya ku wa tiva zvilo zva ku a nga faneli ku wulawula hi zvona. A kutikoramisa kambe ku ta hi vhikela ku hi nga xwanyi zvilo zva mavalivali zvaku a ku wulawuliwi hi zvona lomu ka Bhibhiliya kutani ka mabhuku ya hina ma seketelwako ka Bhibhiliya. w22.09 12 ¶¶12-13

A ngilozi yi no byela Dhaniyeli lezvaku a ciphrofeto leci ci nga ka bhuku ga Dhaniyeli ci wa ta zwisisiwa hi kumbhelela hi vanhu va Nungungulu, kanilezvi ‘ku hava a wakubiha a nga [wa] ta zvi zwisisa’. (Dan. 12:10) Zvezvi cikhati ca ku hi zvi kombisa hi mahanyela ya hina lezvaku a hi vanhu va kubiha. (Mala. 3:16-18) Jehovha i kari a hlengeleta lava a va wonako kota ‘tshomba yakwe’, kutani tshomba yo hlawuleka. Handle ko kanakana, hi zvi lava nguvhu a kuva cikari kabye. Kunene, hi hanya cikhatini co tsakisa nguvhu. Kanilezvi a zvilo zvo tsakisa nguvhu hi lezvi zvi to maheka zvezvanyana. Lokuloku hi ta wona a kulovisiwa ka wubihi gontlhe. Andzhako ka lezvo, hi ta wona a kutatiseka ka lezvi Jehovha a tsumbisileko Dhaniyeli, zvaku: ‘U ta vhuka u amukela a ciavelo ca wena a kumbheleni ka masiku’. (Dan. 12:13) Wa gi rindzela hi mahlo yo pswhuka a siku legi Dhaniyeli ni maxaka ya wena va to ‘vhuka’ hi ka vafileko? Loku zvi hi lezvo, maha zvontlhe zvi kotekako kasi u simama u tsumbekile. Loku u maha lezvo, tiyiseka lezvaku a vito ga wena gi ta simama bhukwini ga wutomi legi Jehovha a tsalako. w22.09 24 ¶17; 25 ¶¶19-20

A magezu lawa ma mu tiyisile nguvhu Ezekiyeli. Hikuyini? Hakuva kuzvilava Ezekiyeli i alakanyile lezvaku Jehovha i byelile Mosi na Isaya a magezu yo fana ni lawa a cikhati leci a nga va hlawula ku vava vaphrofeti vakwe. (Ekso. 3:10; Isa. 6:8) Ezekiyeli i wa zvi tiva kambe lezvi Jehovha a vhunisileko zvona a vaphrofeti lavo va vambiri a ku hlula zvikarato. Hikwalaho, a cikhati leci Jehovha a nga mu byela makhati mambiri, aku: ‘Ndza ku ruma’, Ezekiyeli i wa hi ni cigelo co zwala ca ku tsumba lezvaku Jehovha i wa ta mu vhuna. A cin’wani kambe, lomu ka bhuku ga Ezekiyeli, a magezu lawa yaku: ‘A gezu ga Jehovha gi nota ka mina’ hi ma kuma makhati yo tala. (Ezek. 3:16) A ku tsika lezvo, a magezu lawa yaku: ‘A gezu ga Jehovha gi nota [“kambe,” NWT] ka mina’ wonawu ma kumeka hi kuphindaphinda. (Ezek. 6:1) Handle ko kanakana, Ezekiyeli i wa tiyiseka lezvaku i wa rumilwe hi Jehovha. A cin’wani kambe, lezvi Ezekiyeli a nga hi n’wana wa mupristi, kuzvilava i wa gondzisilwe hi papayi wakwe lezvi Jehovha contlhe cikhati a tiyisekisileko zvona a vaphrofeti vakwe lezvaku i wa ta va vhuna. Ka Isaka, na Jakobe, na Jeremiya, Jehovha i wulile lezvi: ‘Ndzi na wena’. — Gen. 26:24; 28:15; Jer. 1:8. w22.11 2 ¶3

Hambu lezvi Adhamu na Evha va nga wonha va tlhela va va tisela kufa a vana vabye, Jehovha a nga cicangi maalakanyo yakwe xungetano hi kungo gakwe. (Isa. 55:11) Jehovha wa ha hi ni kungo ga lezvaku a vanhu vo tsumbeka va hanya kala kupindzuka. Wona lezvi Jehovha a nga wula ni ku maha kasi ku tatisa kungo gakwe. Jehovha i tsumbisile lezvaku i ta vhuxa vafileko, a va nyika a lungelo ga ku hanya kala kupindzuka. (Miti. 24:15; Tit. 1:1, 2) Joba, a wanuna wo tsumbeka, i wa tiyiseka lezvaku Jehovha wa zvi xuva nguvhu a ku vhuxa vafileko. (Joba 14:14, 15) Muphrofeti Dhaniyeli i wa zvi tiva lezvaku a vanhu va na ni kutsumba ka ku vhuxiwa hi ka vafileko, va nyikiwa a lungelo ga ku hanya kala kupindzuka. (Lis. 37:29; Dan. 12:2, 13) A vaJudha va masikwini ya Jesu vonawu va wa zvi tiva lezvaku Jehovha i ta ma nyika a “wutomi ga pindzukelwa” a malandza yakwe yo tsumbeka. (Luka 10:25; 18:18) Jesu i wulawulile hi citsumbiso leci hi kuphindaphinda niku yena wutsumbu i vhuxilwe hi ka vafileko hi Papayi wakwe. — Mat. 19:29; 22:31, 32; Luka 18:30; Joh. 11:25. w22.12 4-5 ¶¶8-9

Jehovha i hi ramba lezvaku hi tshinela kakwe. (Jak. 4:8) I lava kuva Nungungulu wa hina, ni Papayi wa hina ni Munghana wa hina. I hlamula mikhongelo ya hina a tlhela a hi vhuna zvikhatini zva zvikarato. Niku i tirisa a hlengeletano yakwe kasi ku hi gondzisa ni ku hi vhikela. Hi nga tshinela ka Jehovha hi ku khongela kakwe ni ku lera a Mhaka yakwe hi tlhela hi ehleketa hi yona. Laha hi mahako lezvo, hiya hi mu randza nguvhu ni ku mu tsakela. Hi kuceka ku mu nyika lezvi zvi mu ringanako, ku nga ku mu ingisa ni ku mu dhumisa. (Kuv. 4:11) Laha hi yako hi mu tiva khwatsi Jehovha, hi taya hi mu tsumba nguvhu ni ku tsumba a hlengeletano leyi a yi tirisako kasi ku hi vhuna. Hambulezvo, Sathani i zama ku hi kutsongwani-kutsongwani hi nga ha mu tsumbi Jehovha ni hlengeletano yakwe. Kanilezvi hi nga zvi kota ku potsa a mitlhamu yakwe. Loku a kukholwa ka hina ni kutsumba ka hina ka Jehovha zvi tiyile zvi ku nde, hi nga ta fularela a Nungungulu wa hina ni hlengeletano yakwe. — Lis. 31:13, 14. w22.11 14 ¶¶1-3

A maKristu yo tala ya lisine ma kari ma veka mhangweni a kutlhatlheka kabye hambu ni wutomi gakwe futsi hi ku randza Jehovha kota Hosi ya Hombe ka Tontlhe. Va ti yimisele ku tsumbeka, a ku fana ni vaHebheru vanharu lava va ponisilweko kuswa hi ndzilo hi ku simama va tsumbeka ka Loyi a Hundzeleleko Kutlakuka. Dhavhidha, a mutsali wa tisimu, i tsalile lezvi xungetano hi ku simama hi tsumbeka ka Jehovha: ‘Jehovha i lamula matiko; tsema mhaka ya mina, Jehovha, khwatsi hi kululama ka mina ni nongameto wu nga ka mina.’ (Lis. 7:8) I tlhelile a tsala lezvi: ‘Ngha a wunene ni kululama zvi ndzi londzowota, hakuva mina ndza ku langutela.’ (Lis. 25:21) A ku na ndlela yin’wani ya ku hanya wutomi ga ginene, ahandle ka ku simama hi tsumbeka ka Jehovha, hi nga tshuki hi tsika ku mu ingisa. Loku hi maha lezvo, hi ta ti zwisa ku khwatsi hi mutsali wa tisimu, loyi a ngaku: ‘Va katekile lava va mbheleleko mahanyeleni yabye, lava va fambako nayweni wa Jehovha.’ — Lis. 119:1. w22.10 17 ¶¶18-19

Ka mabhulo wontlhe lawa Joba a vileko nawo wutomini gakwe, a yo hlamalisa ka wona hi lawa a vileko nawo na Jehovha Nungungulu. Ka mabhulo lawo, Jehovha i byelile Joba lezvaku a cuwuka zvilo zvo kari zvo saseka lezvi a zvi vangileko. Lezvo zvi wa ta vhuna Joba a ku tiva lezvaku Jehovha i ni wutlhari ga hombe nguvhu niku zvi wa ta mu vhuna ku a tsumba nguvhu a ku Jehovha a nga zvi kota ku nyika malandza yakwe zvontlhe lezvi zvi lavekako ka wona. Hi cikombiso, Joba i alakanyisilwe lezvaku lezvi Nungungulu a zvi kotako ku hlayisa zvihari, zvi komba ku a nga zvi kota ku hlayisa na yenawu. (Joba 38:39-41; 39:1, 5, 13-16) Laha Joba a nga ehleketa hi zvivangwa, i gondzile zvotala hi matshamela ya Nungungulu. Hinawu hi nga gondza zvotala hi Nungungulu wa hina loku hi hlola zvivangwa zvakwe. Hambulezvo, a hi contlhe cikhati zvi nga hi olovelako ku maha lezvo. Loku hi hanya lomu dhoropeni, hi nga tshuka hi nga zvi woni siku ni siku lezvi Jehovha a zvi vangileko. Hambu loku hi hanya le tlhaveni, hi nga tshuka hi nga kumi cikhati ca ku hlola zvivangwa zva Jehovha. Kanilezvi zva vhuna a ku ti nyika cikhati ni ku ti karatela ku hlola zvivangwa. w23.03 15 ¶¶1-2

Jesu i te a “kutsekatseka ka hombe ka misava” ni tin’wani timhango zvi wa ta humelela a magumo na ma nga se chikela. (Luka 21:11) I tlhelile aku a “wubihi” gi wa ta engeteleka. Lezvo ha zvi wona futsi hakuva ku na ni wugevenga, tihanyi ni terrorismo. (Mat. 24:12) Jesu a nga wulangi lezvaku lezvi zvi wa ta humelela ntsena ka lava Jehovha a va tsikileko. Hi lisine, a malandza yo tala yo tsumbeka ya Jehovha ma welwa hi timhango. (Isa. 57:1; 2 Kor. 11:25) Jehovha a nga kala a nga hi vhikeli hi cihlamaliso ka timhango tontlhe, kanilezvi i ta hi nyika zvontlhe zvi lavekako kasi hi nga jujeki kupima hi tlhela hiva ni kurula. Lezvo zvi ta hi olovela loku hi ranga hi maha makungo ya lezvi hi to maha. Xana a ku ti longisela loko ku komba ku a hi mu tsumbi Jehovha? Ne ni kutsongwani. Hi lisine, a ku ranga hi ti longisela na ku nga se maheka a mhango yo kari zvi komba lezvaku ha kholwa ku wa hi khatalela hi ntamu wakwe. Hi ndlela muni? A Mhaka ya Nungungulu yi hi kuca ku hi ti longisela ka timhango leti ti nga humelelako. w22.12 18 ¶¶9-10

A cikhati leci Josefa a nga hi paxweni, Jehovha i no maha ku a hosi ya Gibhite yiva ni miloro yimbiri yi nga yi karata nguvhu. A cikhati leci a hosi yi nga tiva lezvaku Josefa wa zvi kota ku tlhamusela miloro, yi no mu vitanisa. Hi ku vhuniwa hi Jehovha, Josefa i no tlhamusela a miloro leyo a tlhela a hlamalisa Faro hi wusungukati legi a nga mu nyika. Laha Faro a nga wona lezvaku Jehovha i zvin’we na Josefa, i no mu yimisa kota muwoneleli wa zvakuga tikweni gontlhe ga Gibhite. (Gen. 41:38, 41-44) Hi ndzhako ka cikhati, ku nova ni ndlala ya hombe yi ngaba tiko gontlhe ga Gibhite ni ga Khanani, a tiko legi a maxaka ya Josefa ma nga hanya kona. Makunu Josefa i wa hi ka ciyimo caku a nga zvi kota ku ponisa maxaka yakwe ni ku hlayisa a lixaka leli Mesiya a nga wa ta huma hi ka lona. Zvi te dlunya lezvaku hi Jehovha a nga maha lezvaku zvontlhe lezvi Josefa a nga zvi maha zvi mu fambela khwatsi. Hi kugumesa, Jehovha i no hundzula a cikungo co biha ca vamakabye va Josefa civa ndlela leyi a nga yi tirisa kasi ku tatisa a kungo gakwe. w23.01 17 ¶¶11-12

A munhu a ti wonelako i tshama na a ma vhulile ka ni yihi mhango yi nga wonhako wunghana gakwe na Jehovha niku i ti karatela ku yi potsa. Hi ndlela leyo, i simama lirandzweni la Nungungulu. (Mav. 22:3; Jud. 20, 21) Mupostoli Pawule i byelile maKristu lezvaku ma ti wonela. Hi cikombiso, i byelile maKristu ya le Efesusi aku: “Ti woneleni nguvhu kufambeni ka n’wina. Mu nga mahisi ku khwatsi a mu tlharihangi kanilezvi fambani kota vatlharihileko.” (Efe. 5:15, 16) Sathani i zama ku wonha wunghana ga hina na Jehovha. Hikwalaho, a Bhibhiliya gi hi kuca ku ti karatela “ku tiva lezvi Jehovha a zvi randzako” kasi hi ti vhikela ka mitlhamu yontlhe ya Sathani. (Efe. 5:17) Kasi hi maha zviboho zva zvinene, hi fanele ku zwisisa kutani ku tiva “lezvi Jehovha a zvi randzako.” Hi nga maha lezvo hi ku gondza Bhibhiliya hi kukhandzakanya hi tlhela hi ehleketa hi lezvi hi gondzako. Laha hi yako hi zwisisa a kurandza ka Jehovha hi tlhela hi zama kuva ni “kupima ka Kristu” hi ta zvi kota ku famba “kota vatlharihileko,” hambu loku ku nga hi na nayo wo kongoma kasi ku hi rangela. — 1 Kor. 2:14-16 w23.02 16-17 ¶¶7-9

U khandzakanyisa kuyini a ku basisa muti wa wena? Kuzvilava na u nga se sangula ku tshama, u ranga hi ku wu basisa. Kanilezvi zvini zvi nga wa ta humelela loku u wo kala u nga wu basisi kambe? Kota u zvi tivako, a chaka ni lithuri zvi nga tala hi kuhatlisa. Kasi a muti wa wena wu tshama na wu basile, u fanele ku wu basisa hi kukhandzakanya. Hi zvalezvo futsi zvi lavekako kasi hi simama ku chukwatisa a maalakanyo ya hina ni wumunhu ga mina. Hi lisine, na hi nga se bhabhatiswa hi ti karatile nguvhu kasi ku cica lezvi zvi nga laveka wutomini ga hina kasi hi ‘ti hlazva ka zvontlhe zvi nyenyezisako a nyama ni moya’. (2 Kor. 7:1) Hambulezvo, zvezvi hi fanele ku ingisa wusungukati ga Mupostoli Pawule ga ku ‘simama hi mahiwa lava vaswa’. (Efe. 4:23) A chaka ni lithuri zva tiko legi zvi nga tata maalakanyo ya hina hi kuhatlisa. Kasi hi simama ku tsakisa Jehovha, hi fanele ku tshama na hi hlola maalakanyo ya hina, wumunhu ga hina, ni mixuvo ya hina. w23.01 8 ¶¶1-2

Hi nga alakanyela lezvi zvi nga kari zvi tsakisisa zvona a ku ingisela Jesu na a gondzisa! A kutala ka zvikhati, i wa tshaha Mitsalo yo Basa, niku yontlhe i wa yi tiva hi hloko! Hi lisine, a cikhati leci Jesu a nga bhabhatisiwa a tlhela a totiwa hi moya wa kubasa, zvi wonekisa ku i no alakanya lezvi a zvi hanyileko na a nga se pswaliwa laha misaveni. A magezu yo sangula ma tsalilweko a nga wula andzhako ka ku bhabhatiswa, ni yokari a nga wula na a lava kufa, i ma tshahile ka Mitsalo. (Deut. 8:3; Lis. 31:5; Luka 4:4; 23:46) Ndzeni ka malembe manharu ni khihlanya lawa Jesu a nga tira laha misaveni, i wa tolovela ku lera Mitsalo, a tshaha yokari a tlhela a yi tlhamusela mahlweni ka vanhu. (Mat. 5:17, 18, 21, 22, 27, 28; Luka 4:16-20) Na a nga se sangula a ntiro wakwe laha misaveni, ku hundzile malembe yo hlaya Jesu na a lera a tlhela azwa Mhaka ya Nungungulu hi kuphindaphinda. Handle ko kanakana, Jesu i wa muzwa Mariya na Josefa na va tshaha Mitsalo ka mabhulo yabye ya siku ni siku. (Deut. 6:6, 7) Hi nga tiyiseka lezvaku hi maSabhadho wontlhe Jesu i waya sinagogeni ni va ngango wakwe. (Luka 4:16) Hi nga tiyiseka kambe lezvaku loku va hi seyo i wa ingisela khwatsi a cikhati leci a Mitsalo yi nga leriwa. w23.02 8 ¶¶1-2

Ku na ni zvigelo zvo tala zvi hi mahako hi randza Jehovha. Hi cikombiso, wa zvi zwisisa ku hi yena ‘cibuka ca wutomi’ ni lezvaku hi yena Munyiki wa “zvinyikiwo zvontlhe zvo saseka ni zvinyikiwo zvontlhe zvo mbhelela”. (Lis. 36:9; Jak. 1:17) Zvontlhe zvilo lezvi hi ti buzako hi zvona zvita hi ka Nungungulu wa hina wo hana ni wa lirandzo. A cinyikiwo co saseka ka zvontlhe, leci Jehovha a hi nyikileko, i hakhelo ya kutlhatlhisa. Hikuyini hi nga wulako lezvo? Ehleketa hi kubohana loku ku nga kona cikari ka Jehovha ni N’wana wakwe, Jesu. Jesu i wulile lezvi: “Papayi wa ndzi randza” niku minawu “ndza mu randza Papayi”. (Joh. 10:17; 14:31) A kubohana kabye ku yile ku kula nguvhu laha va nga tshama zvin’we hi tibhiliyoni ta malembe. (Mav. 8:22, 23, 30) Hi nga ehleketa lezvi Nungungulu zvi mu bayisisileko zvona a ku vhumela ku a N’wana wakwe a xaniseka a tlhela afa. Jehovha wa va randza vanhu — a ku patsa na wena — laha ka kuza a ti yimisela ku nyikela a N’wana wakwe wo randzeka kota muphahlo kasi wena ni van’wani mu hanya kala kupindzuka. (Joh. 3:16; Gal. 2:20) Leco hi cona cigelo ca hombe ci hi mahako hi randza Nungungulu. w23.03 4-5 ¶¶11-13

Hi fanele ku ala a tigondzo ta vadhuki. Jesu i kawukile vokari va bandla ga Pergamumi hi kota ya lezvi va nga vhuvhumisa a mitlawa. (Kuv. 2:14-16) I no dzundza a va bandla ga Tiyatira, lava va nga kalile ku tiva lezvi va nge “zvilo zvo eta zva Sathani” a tlhela a va kuca lezvaku va simama ku “khoma zvi tiya” lisineni. (Kuv. 2:24-26) A maKristu lawa ma nga vhumelile a ku kokiwa hi tigondzo leto ta mawunwa ma wa fanele ku ti sola. Ahati hina nyamutlha ke? Hi fanele ku ala ni yihi gondzo yi nga yelaniko ni maalakanyo ya Jehovha. A vadhuki va nga “wonekisa ku khwatsi va khozela Nungungulu” kanilezvi va “kaneta a ntamu wa kona”. (2 Tim. 3:5) Zva olova a ku pola ni ku ala a tigondzo ta mawunwa loku hi randza a ku gondza a Mhaka ya Nungungulu. (2 Tim. 3:14-17; Jud. 3, 4) Hi fanele ku ti karatela ku a wukhozeli ga hina gi amukeleka ka Jehovha. Loku ku hi ku ha maha a nchumu wo kari wu nga mahako ku a wukhozeli ga hina gi nga amukeleki ka Jehovha, hi fanele ku tekela ku maha cokari kasi gi amukeleka. — Kuv. 2:5, 16; 3:3, 16. w22.05 4 ¶9; 5 ¶11