Hikuyini a Vakustumunyu va Jehovha va kalako va nga kulungeli a tiferiyadho to kari?
A Vakustumunyu va Jehovha va zvi tivisa kuyini ku va fanele ku kulungela kutani ku nga kulungeli a masiku yo kari ya tiferiyadho?
Na va nga se boha a ku va ta hlengela kutani ku nga hlengeli ka feriyadho yo kari, a Vakustumunyu va Jehovha va ranga hi ku hlola lezvi a Bhibhiliya gi wulako hi mhaka leyo. A tiferiyadho to kari ni mibuzo zva tshova a matshinya ya milayo ya Bhibhiliya. Ka zviyimo lezvo, a Vakustumunyu va Jehovha a va patseki ka zvona. Xungetano hi tiferiyadho tin’wani, a Kustumunyu mun’we ni mun’wani i ti mahela a ciboho cakwe ha yece na a “ti karatela ku hlayisa livhalo li basileko mahlweni ka Nungungulu ni ka vanhu”. — Mitiro 24:16.
Na va nga se boha ku va ta hlengela ka feriyadho yo kari, a Vakustumunyu va Jehovha va ti maha a zviwutiso zvo kari zvo kota lezvi zvi landzelako.a
Xana a feriyadho yi huma hi ka gondzo yi nga seketelwiko ka Bhibhiliya?
Tshinya ga nayo ga Bhibhiliya: “‘Humani cikari kabye, mu ti hambanisa navo’, ku wula Jehovha, ‘tsikani ku henya cilo co kala kuhlazveka’”. — 2 Va Le Korinte 6:15-17.
Kasi va ti hambanisa hi kumbhelela ni tigondzo to kala ku hlazveka hi tlhelo ga moya, ku nga tigondzo ti hambanako ni lezvi a Bhibhiliya gi gondzisako, a Vakustumunyu va Jehovha a va kulungeli a tiferiyadho to kota leti ti landzelako.
Tiferiyadho ti yelanako ni ku kholwa ka van’wani vanungungulu kutani ku va khozela.Jesu i te: “Khozela Jehovha, a Nungungulu wa wena, niku hi yena yece u faneleko ku mu tirela.” (Matewu 4:10) Hi ku ingisa a cileletelo leco, a Vakustumunyu va Jehovha a vagi a Khisimuso, Phasika, kutani a 1 de Maio, hakuva a tiferiyadho leti ti sukela ka wukhozeli ga vanungungulu va mawunwa na ku nga hi Jehovha. Ahandle ka lezvo, a va hlengeli ka tiferiyadho to kota:
Kwanzaa. Hi kuya hi Encyclopedia of Black Studies (Enciclopédia ya zvigondzo zva vanhu va ntima), a vito legi ga ku Kwanzaa “gita hi ka magezu ya ciSwahili yaku matunda ya kwanza, ma wulako ku ‘mihandzu yo sangula’ niku [lezvo] zvi komba ku a feriyadho leyi yi sangulele ka mibuzo yo sangula ya kutshovela leyi yi tsalilweko lomu ka matimu ya Afrika”. Hambu lezvi a vanhu vo kari va alakanyako lezvaku a Kwanzaa a hi mubuzo wa wukhongeli, a bhuku Encyclopedia of African Religion (Enciclopédia ya wukhongeli ga Afrika) gi fananisa a Kwanzaa ni mubuzo wa lomu Afrika lowu a “mihandzu yo sangula yi nyikelwako ka vanungungulu ni ka tinguluve kota ndlela yo va bonga”; gi engeta giku: “I moya walowu wa wun’we wa kubonga a makatekwa ma nyikiwako hi tinguluve wu wonekako ka feriyadho ya Kwanzaa ya valandi va le Amerika.”
Kwanzaa
Mubuzo wa hweti kutani mubuzo wu mahiwako kwalomu ka Setembro ni Outubro. Hi kuya hi Dhisionario ga tiferiyadho ni mibuzo ya tiko, “a mubuzo lowu wu mahiwa kasi ku dzundza a nungungulu wa cisati wa hweti”. Wu patsa a cihena ca ku “a vavasati va korama mahlweni ka nungungulu wa cisati, lezvi hi ciChina zvi vitaniwako ku i kowtow, [kota ndlela yo kombisa cichavo]”. Religions of the World — A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices (Wukhongeli ga misava yontlhe — Enciclopédia yi tlhamuselako zvontlhe hi tigondzo ni zvimaho)
Noruz (Nowruz). “A mubuzo lowu wu sukela ka wukhongeli ga zoroastrismo niku gin’we ga masiku yo basa nguvhu ka kalendariyo ga kale ga zoroastriano. . . . Hi tolovelo, a Moya wa Hlikanhi, wu tivekako kota Rapithwin, wu nga khomiwa hi kanu wu yisiwa lomu hasi hi Moya wa Cirami ndzeni ka tihweti ta cirami, loku wu wuya wu wa mahelwa mubuzo ni hlikanhi hi siku ga Noruz, hi kuya hi mukhuwo wa zoroastriana.” — Unesco.
Mubuzo wa Yalda (Shab-e Yalda) Hi kuya hi bhuku ga tigondzo ta cimwinyi, a mubuzo lowu wa ku kulungela a nguva ya cirami “wu yelana ni ku khozela Mitra”, a nga nungungulu wa kuwonekela. Ku alakanyelwa kambe lezvaku a feriyadho leyi yi yelana ni ku khozela a vanungungulu va gambo va vaRoma ni va vaGreki.b
Dia de Ação de Graças (Siku ga ku nyika zvinyikiwo). A ku fana ni Kwanzaa, a feriyadho leyi yi sukela ka mibuzo ya kale ya kutshovela leyi yi nga dzundza a vanungungulu vo hambanahambana. Hi kufamba ka cikhati, “a mikhuwo leyi ya kale yo tiveka nguvhu yi no pimanyisiwa hi tichichi ta wukristu”. — A Great and Godly Adventure —The Pilgrims and the Myth of the First Thanksgiving.
Tiferiyadho ti seketelwako ka zvihena kutani ka tinjombo. A Bhibhiliya gi wula lezvaku lava va mu longiselako a “meza a nungungulu wa Tinjombo” va cikari ka lava va ‘fularelako Jehovha’. (Isaya 65:11) Hikwalaho, a Vakustumunyu va Jehovha a va patseki ka mibuzo leyi yi landzelako:
Ivan Kupala. “Hi kuya hi lezvi a vanhu vo tala va zvi kholwako, ka siku ga [Ivan Kupala], a ntumbuluko wu humesa a mintamu ya wona hi masalamuso, niku loku a munhu a hi ni kutiya-hlana ni loku a hi ni njombo a nga kuma a ntamu wo kari”, ku wula a bhuku The A to Z of Belarus (A kala Z ga Belarus). Kusanguleni a mubuzo lowu wu wa hi feriyadho ya wuhedheni yi nga kulungela a siku legi gi nga hi hlikanhi wo leha nguvhu. Wu mahiwa hi Junho. Kanilezvi hi kuya hi Encyclopedia of Contemporary Russian Culture (Enciclopédia ya mahanyela ya nyan’waka ya Rússia), “a feriyadho leyo ya wuhedheni yi no patsiwa ni feriyadho ya Chichi [“siku ga vobasa” Johani Mubhabhatisi] andzhako ka loku [a vahedheni] va amukele a wuKristu”.
Lembe giswa ga Lunar (Lembe giswa ga ciChina kutani Lembe giswa ga ciKoreano). Hi kuya hi bhuku Mooncakes and Hungry Ghosts — Festivals of China (Tibholu ta hweti ni zvijusa zvi nga ni ndlala — Mibuzo ya le China), “ka cikhati leco ca lembe, a ku hundza ni ka cihi cin’wani, leci a ngango ni vanghana ni maxaka wu ci lavako nguvhu ku ti vitanisela tinjombo, ku va nyika wudzundzo a vanungungulu ni tinguluve ni ku xuva lezvaku a lembe giswa gi neha tinjombo”. Hi kufanana, a lembe giswa ga ciKoreano “gi patsa a kukhozela a tinguluve, zvihena zva ku hlongola mimoya ya kubiha, ku ti karatela ku a lembe giswa gita ni tinjombo ni [kuvhumba] kasi ku tiva lezvi a lembe giswa gi tako nazvo”. Encyclopedia of New Year’s Holidays Worldwide (Enciclopédia ga mibuzo ya Lembe giswa misaveni yontlhe).
Lembe giswa ga ciChina
Tiferiyadho ti seketelwako ka mawonela ya ku a muhefemulo a wufi. A Bhibhiliya gi zvi komba laha kubaseni lezvaku a muhefemulo wu ngafa. (Ezekiyeli 18:4) Hikwalaho, a Vakustumunyu va Jehovha a va patseki ka tiferiyadho ti xaxametiwako hi kulandzela, leti ti vhuvhumisako a gondzo ya ku a muhefemulo a wufi:
Siku ga mihefemulo yontlhe (Siku ga vafileko). Hi kuya hi New Catholic Encyclopedia (Enciclopédia giswa ga Katolika) lego gi wa hi siku “ga ku alakanya vontlhe va fileko”. A bhuku legi gi tlhela giku “kusukela kwalomu ka lembe ga wu 500 kala ka lembe ga wu 1500 Nguveni ya Hina, a vanhu vo tala va wa kholwa lezvaku ka siku lego, a mihefemulo leyi yi nga hi purgatório yi wa humelela kota cijusa, noyi, khele ni zvin’wani ka lava va nga yi wonhela a cikhati va nga ha hanya”.
Mubuzo wa Qingming (Ching Ming) ni Mubuzo wa zvijusa zvi nga ni ndlala. A mibuzo leyi ya yimbiri yi mahelwa ku dzundza a vafileko. Ka mubuzo lowu wa Qingming, “ku hisiwa a zvakuga, byala, mali ya maphepha kasi a vafi va ngazwi ndlala, kuzwa tora ne ku vhumala mali”, ku wula a bhuku Celebrating Life Customs Around the World — From Baby Showers to Funerals. A bhuku legi gi tlhela gi wula lezvaku “ka hweti ya zvijusa zvi nga ni ndlala, khwatsi-khwatsi ka wusiku ga hweti yo tala, [lava va patsekako ka mubuzo lowu va kholwa lezvaku] ku na ni kuzwanana ka hombe cikari ka lava va fileko ni lava va hanyako a ku hundza ni ka gihi gin’wani wusiku, hikwalaho, zva lisima a ku maha zvontlhe kasi ku rulisa a vafileko ni ku dzundza a tinguluve”.
Chuseok. A bhuku The Korean Tradition of Religion, Society, and Ethics, gi wula lezvaku a mubuzo lowu wu patsa “ku yi nyika zvakuga ni vhinyo a mihefemulo ya lava va fileko”. A zvinyikiwo lezvo zvi kombisa a “gondzo ya lezvaku a muhefemulo wu simama wu hanya andzhako ka kufa ka miri”.
Tiferiyadho ti yelanako ni wudhimoni. A Bhibhiliya gi ni wihi “a vhumbako, ni loyi a tirisako masalamuso, ni loyi a hlahluvako, ni muloyi, ni loyi a hutsutsako van’wani, ni loyi a yako tin’angeni, kutani muvhumbi, kutani ni wihi a wutisako tinguluve . . . cinyenyeko ka Jehovha”. (Dhewuteronome 18:10-12) Hikwalaho, kasi ku ti hambanisa hi kumbhelela ni wihi nchumu wu yelanako ni wudhimoni — a ku patsa ni ku hlahluva hi ku tirisa tinyeleti (yi nga ndlela yo kari ya kuvhumba) — a Vakustumunyu va Jehovha a va patseki ka Halloween ne ka tiferiyadho ti landzelako:
Lembe giswa ga Sinhala ni Tamil. “A zvihena ni mikhuwo yi yelanako ni cimaho leci . . . zvi patsa a ku maha a mitiro yo kari hi cikhati co kari co kongoma leci a vahlahluvi va tirisako tinyeleti va ci yimisileko kasi ku tisa tinjombo.” —Encyclopedia of Sri Lanka.
Songkran. (Lembe giswa ga Tailândia). A vito ga mubuzo lowu wa le Azia “gi sukela ka gezu sânscrita . . . gi wulako ‘kuhundza’, niku [a mubuzo lowu] wu komba a kuhundza ka gambo hi ka mitlawa ya zodíaco ya Áries”. — Food, Feasts, and Faith — An Encyclopedia of Food Culture in World Religions (Zvakuga, mibuzo ni kukholwa — Enciclopédia ga magela ka wukhongeli ga tiko gontlhe).
Mibuzo yi nga ka Nayo wa Mosi, wu nga fuvisiwa hi muphahlo wa Jesu. A Bhibhiliya gi ngalo: “Kristu hi yena magumo ya Nayo”. (Va Le Roma 10:4) A matshinya ya milayo ya Nayo wa Mosi wu nga nyikilwe Izrayeli wa kale ma ha tira ka maKristu. Hambulezvo, a maKristu a ma mahi mibuzo ya nayo lowo, nguvhunguvhu leyi yi kombako a kuta ka Mesiya hakuva a maKristu ma kholwa lezvaku Jesu i tile. A Bhibhiliya gi ngalo: “A zvilo lezvi i ndzhuti wa lezvi zvi nga hata, kanilezvi a zva civiri hi Kristu.” (Va Le Kolosi 2:17) Hi kota ya lezvo ni lezvi ka ku a mibuzo yo kari yi gumesile yi patsa mikhuwo yi lwisanako ni Bhibhiliya, a Vakustumunyu va Jehovha a va patseki ka mibuzo leyi yi landzelako:
Hanuká. A mubuzo lowu wu kulungela a ku nyikelwa ka wumbiri ka tempeli ya ciJudha ya Jerusalema. Kanilezvi a Bhibhiliya gi wula lezvaku Jesu i mahile Mupristi wa Hombe wa “tenda [kutani tempeli] ga hombe ni go mbhelela ku hundza wontlhe gi nga mahiwangiko hi mandla ya munhu, ku nga ku a hi ga laha misaveni”. (Mahebheru 9:11) Ka maKristu, a tempeli leyi ya moya yi vhaletile a tempeli ya hombe ya civiri ya le Jerusalema.
Rosh Hashaná (Lembe giswa ga ciJudha). Legi i siku go sangula ga lembe ga ciJudha. Zvikhatini zva kale, a mubuzo lowu wu wa patsa a miphahlo yo hlawuleka yi nga nyikelwa ka Nungungulu. (Mitsengo 29:1-6) Hambulezvo, Jesu Kristu, kota Mesiya, i no “fuvisa muphahlo ni munyikelo”, a zvi maha zvi nga ha vhuni nchumu mahlweni ka Nungungulu. — Dhaniyeli 9:26, 27.
Xana a feriyadho leyi yi vhuvhumisa a wuhlengeli ga tichichi?
Tshinya ga nayo ga Bhibhiliya: “Kuhlengela muni a nga nako loyi a kholwako ni loyi a nga kholwiko ke? Kubohana muni loku a tempeli ya Nungungulu yi nga nako ni zvifananiso ke?” — 2 Va Le Korinte 6:15-17.
Hambu lezvi a Vakustumunyu va Jehovha va ti karatelako a ku hanya hi kurula ni vaakelani vabye ni ku kombisa cichavo hi fanelo leyi a mun’we ni mun’wani a nga nayo ya ku hlawula lezvi a lavako ku kholwa ka zvona, va potsa a ku hlengela ka tiferiyadho ti vhuvhumisako a wuhlengeli ga tichichi, kota lezvi hi zvi wonako ka zvikombiso lezvi zvi landzelako.
Mibuzo yi dzundzako a ciro ca wukhongeli kutani zvimaho zvi vhuvhumisako a kuzwana ka wukhozeli ga vanhu va tichichi to hambanahambana. A cikhati leci Nungungulu a nga rangela a vanhu vakwe vaya ka tiko giswa legi a vanhu va kona va nga hi ni wukhongeli gin’wani, i va byelile lezvi: “U nga mahi civhumelwano navo kutani ni vanungungulu vabye . . . hakuva u wa ta tirela a vanungungulu vabye niku lezvo zvi wa tava ntlhamu ka wena.” (Eksodhusi 23:32, 33) Hikwalaho, a Vakustumunyu va Jehovha a va hlengeli ka tiferiyadho leto, kota lezvi hi zvi wonako ka zvikombiso lezvi zvi landzelako.
Loi Krathong. Ka mubuzo lowu wa le Tailândia, “a vanhu va maha mingelo hi matluka, va chela ka yona a mavhela ni libani va gumesa va hoxela a mingelo leyo lomu matini. Ku alakanyelwa lezvaku a mingelo leyo yi famba ni mabhadhi (azar). Hi lisine, a mubuzo lowo wu kulungela a nkondzo wo basa wu siyilweko hi Bhudha”. — Encyclopedia of Buddhism (Enciclopédia ya ciBhudha).
Siku ga kutisola ka vahanyi va tiko. Hi kuya hi ciro co kari ca wuhosi ci kumbukiwako ka jornali go kari ga Papua-Nova Guiné, a vanhu va patsekako ka cimaho leci “va vhumelelana ni tigondzo ta wuKristu”. A ciro leco ci wula lezvaku a kukulungelwa ka Siku ga kutisola ka vahanyi va tiko zvi vhuna a ku vhuvhumisa a “a matshinya ya milayo ya wuKristu lomu tikweni”.
Vesak. “Legi hi gona a siku go basa nguvhu ka ciBhudha niku gi kulungela a kupswaliwa ka Bhudha, kuwonekela kakwe ni kufa kakwe kutani ku chikelela a Nirvana.” — Holidays, Festivals, and Celebrations of the World Dictionary (Dhisionario ga tiferiyadho ni mibuzo ya tiko).
Vesak
Mibuzo yi seketelwako ka mikhuwo ya wukhongeli yi kalako yi nga seketelwi hi Bhibhiliya. Jesu i byelile a varangeli va wukhongeli aku: “Mu chipisile a mhaka ya Nungungulu hi kota ya zvihena zva n’wina.” I tlhelile a wula lezvaku a kukhozela kabye ka mahala hakuva “a zvigondzo lezvi va zvi gondzisako zvileletelo zva vanhu”. (Matewu 15:6, 9) Hi kota ya ku ingisa a citlharihiso leci ca Jesu, a Vakustumunyu va Jehovha a va hlengeli ka zvimaho zvo hambanahambana zva wukhongeli, zvo kota lezvi zvi landzelako:
Epifania (Timkat, Siku ga tihosi tinharu). A mubuzo lowo wu kulungela a kuendzelwa ka Jesu hi vahlahluvi va tirisako tinyeleti ni kubhabhatisiwa kakwe. Wona “wu mahile lezvaku a mibuzo yo kari ya wuhedheni yi nga mahiwa hi cikhati ca wuxika yiva ya wuKristu, leyi yi nga dzundza vanungungulu va mati ma khulungako ni micongo”. (The Christmas Encyclopedia — Enciclopédia ya makhisimuso) A mubuzo wu yelanako ni cimaho leci wu vitaniwako ku i Timkat, “wu huma hi ka mikhuwo ya vanhu”. — Encyclopedia of Society and Culture in the Ancient World (Enciclopédia ya vanhu ni ntumbuluko wa vanhu va kale).
Mubuzo wa kutekiwa ka nhwana Mariya aya tilweni. A mubuzo lowu wu kulungela a gondzo ya lezvaku a mamani wa Jesu i yile tilweni hi miri wakwe wa nyama. “A gondzo leyi yi wa nga tiviwi hi maKristu yo sangula niku a yi kumbukiwi lomu ka Mitsalo”, ku wula bhuku Religion and Society — Encyclopedia of Fundamentalism
Mubuzo wa ku kulungela a kuxura ka nyimba ka Mariya na a nga hi na ciwonho. “A mhaka ya ku Mariya i xurile nyimba na a nga hi na ciwonho a yi gondzisiwi hi kukongoma lomu ka Mitsalo. . . . I gondzo ya Chichi.” — Nova Enciclopédia Católica (Enciclopédia giswa ga Katolika)
Quaresma. Hi kuya hi Nova Enciclopédia Católica (Enciclopédia giswa ga Katolika), a cikhati leci ca kutisola ni kupfhunga ci yimisilwe “hi zana ga malembe ga wumune”, na ku hundzile a 200 wa malembe ni kuhundza andzhako ka loku a Bhibhiliya gi tsalilwe. Xungetano hi siku go sangula ga Quaresma, a Enciclopédia leyi yi wula lezvi: “A mukhuwo wa ku a makholwa ma nyikiwa khuma hi Wazithathu wa Khuma wu mahiwa misaveni yontlhe kusukela hi Sínodo de Benevento, hi 1091.”
Meskel (kutani Maskal). Mubuzo wa le Etiopia wu kulungelako “a kupoliwa ka Cihambano ca lisine (a cihambano leci Kristu a nga belelwa ka cona); ku dzivelwa mindzilo va tlhela va kina matlhelweni ya wona”, ku wula a Encyclopedia of Society and Culture in the Medieval World. Kanilezvi a Vakustumunyu va Jehovha a va tirisi cihambano wukhozelini gabye.
A feriyadho leyo yi dzundza munhu, hlengeletano kutani nchumu wo kari wu yimelako tiko?
Tshinya ga nayo ga Bhibhiliya: “Jehovha i ngalo: ‘I rukatelwe loyi a tsumbako a munhu, loyi a tsumbako a ntamu wa munhu, ni loyi a mbilu yakwe yi fularelako Jehovha.’” — Jeremiya 17:5.
Hambu lezvi va khatalako hi van’wani va tlhela va va khongelela, a Vakustumunyu va Jehovha a va patseki ka zvimaho kutani mibuzo yi landzelako:
Tiferiyadho ti dzundzako a hosi kutani munhu wo kari wa lisima. A Bhibhiliya gi ngalo: “Kasi mu kateka, tsikani ku tsumba munhu, loyi a nga kuhefemula ntsena tinhovhini takwe. A munhu i vhuna yini ke?” (Isaya 2:22) Hikwalaho, a Vakustumunyu va Jehovha a va kulungeli, hi cikombiso, a siku ga ku alakanya a kupswaliwa ka hosi kutani muzindza.
Ku kulungela a bandeira ga tiko. A Vakustumunyu va Jehovha a va kulungeli a Siku ga bandeira. Hikuyini? Hakuva a Bhibhiliya gi wula lezvi: “Ti woneleni ka zvifananiso.” (1 Johani 5:21) Nyamutlha a vanhu vo kari a va woni a bandeira kota cifananiso kutani nchumu wa ku wu khozela, kanilezvi a mutsali wa matimu Carlton J. H. Hayes i tsalile lezvaku “a cikombiso-tshinya ca kukholwa ca tiko ni nchumu lowu wu faneleko ku khozelwa hi votala lomu tikweni i bandeira”.
Tiferiyadho kutani mibuzo leyi yi dzundzako vobasa. Zvini zvi nga humelela a cikhati leci a wanuna wo kari a chavako Nungungulu a nga khizamela mupostoli Pedro? A Bhibhiliya gi ngalo: “Pedro i no mu vhuxa, aku: ‘Suka u yima; minawu ndzi munhu wo kota wena.’” (Mitiro 10:25, 26) Kota lezvi Pedro ni vapostoli van’wani va nga ala ku khizamelwa kutani ku khomiwa hi ndlela yin’wani yo hlawuleka, a Vakustumunyu va Jehovha a va patseki ka zvimaho zvi dzundzako vanhu va woniwako kota vobasa, zvo kota lezvi zvi landzelako:
Siku ga vontlhe vobasa. Lowu “mubuzo wa ku dzundza vobasa vontlhe. . . . A ku tiveki lomu wu sukelako kona”. — Nova Enciclopédia Católica. (Enciclopédia giswa ga Katolika)
Mubuzo wa Nhwana Mariya wa Guadalupe. A mubuzo lowu wu dzundza “a wobasa wa cisati a vhikelako a México”, loyi a vokari va kholwako ku hi Mariya a mamani wa Jesu. Va kholwa lezvaku i humelele hi cihlamaliso ka murimi wo kari hi 1531. — The Greenwood Encyclopedia of Latino Literature (Enciclopédia Greenwood ga mabhuku ya ciLatino).
Mubuzo wa Nhwana Mariya wa Guadalupe
Siku ga vito. “A siku ga vito i siku ga mubuzo wu mahelwako a wobasa loyi a cin’wanana ci chuliwako a vito gakwe a cikhati leci ci bhabhatisiwako kutani ku krismariwa”, ku wula a bhuku Celebrando os Costumes da Vida pelo Mundo — De Chás de Bebê a Funerais. A bhuku legi gi tlhela giku “ka siku legi a vanhu va maha zvilo zvi yelanako nguvhu ni wukhongeli”.
Mibuzo ya politika kutani mitlawa ya ku chukwatisa wutomi ga vahanyi va tiko. A Bhibhiliya gi ngalo: “I chukwana a ku tsutsumela ka Jehovha a ku hundza ku tsumba vanhu.” (Lisimu 118:8, 9) A Vakustumunyu va Jehovha a va patseki ka ku kulungela a Siku ga vavasati ni Siku ga vaswa lawa ma seketelako a matsima ya politika kutani ya vanhu. Vona va kholwa lezvaku hi Nungungulu basi a to lulamisa a zvikarato zva vanhu na ku nga hi munhu. Hi cigelo caleco, a Vakustumunyu va Jehovha a va patseki kambe ka ku kulungela a Siku ga ku fuvisiwa ka wukhumbi kutani mibuzo yin’wani yo fana ni lowo. Wutshan’wini ga lezvo, va tsumba lezvaku Mufumo wa Nungungulu basi wu to mbheta a zvikarato zvo fana ni cihlawulela ni ku nga khomiwi hi ndlela yo fana. — Va Le Roma 2:11; 8:21.
A feriyadho leyo yi tlakusa a tiko go kari kutani ntlawa wo kari wa vanhu?
Tshinya ga nayo ga Bhibhiliya: “Nungungulu a nga na cihlawulela, kanilezvi, ka tixaka tontlhe, loyi a mu chavako ni ku maha zvakululama wa amukeleka kakwe.” — Mitiro 10:34, 35.
Hambu lezvi a kutala ka Vakustumunyu va Jehovha va gi randzako a tiko legi va nga pswaliwa ka gona, a va hlengeli ka mibuzo leyi yi tlakusako a tiko kutani ntlawa wo kari wa vanhu, yo kota leyi yi landzelako:
Zvimaho zvi dzundzako masochwa. Wutshan’wini ga ku vhuvhumisa a yimpi, Jesu i va byelile lezvi a valandzeli vakwe: “Simamani ku randza valala va n’wina, mu khongelela ni lava va mu xanisako”. (Matewu 5:44) Hikwalaho, a Vakustumunyu va Jehovha a va kulungeli a masiku ma dzundzako a masochwa, a ku patsa ni tiferiyadho ti landzelako:
Siku ga Anzac. “A gezu Anzac gi wula masochwa ya Austrália ni ya Nova Zelândia”, niku “hi kufamba ka cikhati, a Siku ga Anzac gi no maha siku ga ku alakanya lava va fileko yimpini”. — Historical Dictionary of Australia (Dhisionario ga Matimu ya Austrália).
Siku ga Antigos combatentes (Siku ga kualakanya). A tiferiyadho leti ti dzundza a “ma Antigos combatentes ni lava va nga dawa ka yimpi yi mahekileko lomu tikweni”. — Encyclopædia Britannica.
Mibuzo ya ku kulungela a matimu ya tiko kutani independência. Xungetano hi valandzeli vakwe, Jesu ite: “Vona a hi va tiko a ku khwatsi hi lezvi minawu ndzi nga hiko wa tiko.” (Johani 17:16) Hambu lezvi va zvi tsakelako a ku gondza hi matimu ya tiko, a Vakustumunyu va Jehovha a va hlengeli ka zvimaho lezvi:
Siku ga Austrália. Hi kuya hi Worldmark Encyclopedia of Cultures and Daily Life, a feriyadho leyi yi kulungela a “siku legi a masochwa ya maNgiza ma nga gwimba a bandeira le Austrália kota cikombiso ca lezvaku a tiko lego gi wa fumiwa hi vona, hi 1788”.
Siku ga Guy Fawkes. “I siku legi a tiko gi kulungelako ni ku alakanya a siku legi Guy Fawkes ni vaseketeli van’wani va Katolika va nga tsandzeka ku daya hosi James wo Sangula ni zviro zva mufumo wa maNgiza hi 1605.” — A Dictionary of English Folklore.
Siku ga Independência. Ka matiko yo tala, legi “i siku legi a vanhu va kulungelako a kutlhatlheka ka tiko gabye”. — Merriam-Webster’s Unabridged Dictionary.
A feriyadho leyi yi vhuvhumisa a ku nga ti khomi ni mahanyela yo biha?
Tshinya ga nayo ga Bhibhiliya: “Ci enele a cikhati leci ci hundzileko na mu maha kurandza ka matiko, laha mu nga kari mu famba mahanyeleni ya tingana, ni ku vhura hi kunavela ka kubiha, ni kupopiweni, ni mibuzweni ya vhilinganya, ni mabyaleni, ni manyaleni ya ku khozela a zvifananiso.” — 1 Pedro 4:3.
Na va landza a tshinya legi ga nayo ga Bhibhiliya, a Vakustumunyu va Jehovha a va patseki ka mibuzo ya vhilinganya ni kunwa nguvhu byala. Kanilezvi a Vakustumunyu va Jehovha va zvi randza ku tshama va ku ge ni vanghana vabye niku ka zvikhati lezvo va nga hlawula kunwa byala hi kuringanisela kutani ku nganwi. Va ti karatela ku landza a wusungukati ga Bhibhiliya, gaku: “Kani moga, kani monwa, kani hi cihi leci mu ci mahako, mahani zvontlhe zviva wudzundzo ka Nungungulu.” — 1 Va Le Korinte 10:31.
Hikwalaho, a Vakustumunyu va Jehovha a va patseki ka makarnavhali kutani mibuzo yo fana na wona leyi yi vhuvhumisako mahanyela ya tingana ma soliwako hi Bhibhiliya. Zvi patsa a mubuzo wa ciJudha wa Purime. A kale, a Purime yi wa kulungela a kutlhatlheka ka vaJudha hi zana ga malembe ga wu 5 A.E.C. Kanilezvi nyamutlha hi kuya hi bhuku Essential Judaism a “mubuzo lowu wu cicilwe wuva lowu wa ciJudha wu vitaniwako ku i Mardi Gras kutani Karnavhali”. Ka mubuzo lowu, “a vavanuna va boha tinguwo ta vavasati, a vanhu a va ti khomi, ku nwiwa ku tlula mpimo ku tlhela ku vangiwa guwa ga hombe”.
A Vakustumunyu va Jehovha lava va nga kulungeliko a tiferiyadho to kari va ma randza a maxaka ya wona ke?
Ina. A Bhibhiliya gi gondzisa lezvaku a vanhu va fanele ku randza a zviro zvontlhe zva laha ngangweni va tlhela va zvi kombisa cichavo na va ngayi hi ku va wukhongeli muni. (1 Pedro 3:1, 2, 7) Kunene, loku a Kustumunyu wo kari wa Jehovha a tsika ku patseka ka mibuzo yo kari, a maxaka yo kari ma nga mu kwatela, ma bayiseka hambu ku tizwa na ma nga ha randziwi. Na va tiva lezvo, a Vakustumunyu vo tala va Jehovha va maha cokari kasi ku komba a maxaka yabye lezvaku va ma randza, va tlhamusela hi ndlela ya cichavo a zvigelo zva zviboho zvabye ni ku endzela a maxaka yabye ka zvikhati zvin’wani.
Xana a Vakustumunyu va Jehovha va betela van’wani a ku kulungela a tiferiyadho to kari?
Ahihi. Vona va kholwa lezvaku a munhu ni munhu i fanele ku ti mahela ciboho cakwe yena n’winyi. (Joxuwa 24:15) A Vakustumunyu va Jehovha va ‘dzundza vanhu va tixaka tontlhe’ na ku nga khataliseki lezvi va zvi kholwako. — 1 Pedro 2:17.
a A ndzima leyi a yi xaxameti tontlhe a tiferiyadho leti a Vakustumunyu va Jehovha va kalako va nga patseki ka tona, ne a yi kumbuki wontlhe a matshinya ya milayo ya Bhibhiliya ma nga tirako.
b Mithra, Mithraism, Christmas Day & Yalda, de K. E. Eduljee, pajina 31-33.