Swivutiso Swa Valerhi

Indjhe Timboni ta Yehovha ta swi pfumela swiyenge swaswitsongo swa ngati?

Nhlamulu leyi yi susiwe ka Murindzi wa 15 ka Junho wa 2000.

Nhlamulu leyi kongomeke hi leswaku a Timboni ta Yehovha a ti pfumeli ku cheliwa ngati. Hi kholwa swaku nawu wa Xikwembu mayelana ni ngati, a wu fanelanga wu txintxiwa swaku wu twanana ni leswi vanhu va swi lavaka. Hambileswo, leswi swoswi swi kotekaka kuva swiyenge swaswikulu swa ngati swi hambanisiwa, swi yendla swaku ku va ni swivutiso swa swinyingi. Loko Mukreste a yendla xiboho xa leswaku a ta pfumela kumbe a ta yala ku tirhisa madahelo wolawo a nga fanelanga a pimisa ntsena hi leswi a nga ta pfunekisaka xiswona kumbe hi nghozi leyi nga ha vaka kona loko a dahiwa hi ku tirhisa madahelo wolawo. Kambe a fanele a pimisa hi leswi Bibele li swi vulaka ni ndlela leyi xiboho xa yena xi nga ta khumba wunghanu la yena ni Xikwembu xa Matimba Hinkwawu.

Leswaku hi yi twisisa kahle mhaka leyi, a hi voneni leswi Bibele li swi vulaka, leswi xitoriya xi swi vulaka ni leswi vadotori va swi vulaka.

Yehovha Xikwembu a byele vhovho wa hina Nowa, swaku ngati a yi fanele yi voniwa na ku li nchumu wa lisima. (Genesa 9:3, 4) Hi ku famba ka nkama, minawu leyi Xikwembu xi nga yi nyika vanhu va Israyele a yi kombisa swaku ngati ya kwetsima. Xikwembu xi te: “Loko munhu mun’wani ni mun’wani wa yindlo ya Israyele kumbe wa tiko lin’wani lweyi a tshamaka na n’wina o dla ngati yin’wani ni yin’wani, munhu yelweyo ni ta fambela kule na yena.” Hi ku yala ku yingisa nawu wa Xikwembu, Muyisrayele a a ta yendla swaku ni Vayisrayele van’wani va nga wu yingisi. Hi mhaka leyo, Xikwembu xi tlhele xi ku: “[Munhu yelweyo] ni ta mu dlaya.” (Levhitika 17:10) Hi ku famba ka nkama, ka ntlhanganu lowu nga va kona aYerusalema, vapostolo ni madoda va vule swaku hi fanele hi ‘fambela kule ni ngati.’ Phela xidjoho xa ku dla ngati xa fana ni xidjoho xa ku yendla wuntunga la swa masangu ni ku gandzela swikwembu swa mavunhwa. — Mintirho 15:28, 29.

Ku ‘fambela kule ni ngati’ a swi vula yini ka Vakreste va nkama wa vapostolo? Vakreste a va nga dli ngati, ku nga na mhaka swaku yi swekiwile kumbe a yi swekiwanga. Funtshi a va nga dli nyama ya swiharhi leswi ngati ya swona yi kalaka yi nga halatiwanga hansi. Nakambe, a va nga dli swakudla leswi nga ni ngati, swa ku fana ni maxorisu lawa ma nga ni ngati. Ku dla ngati hi tindlela leto a swi lwisana ni nawu wa Xikwembu. — 1 Samuwele 14:32, 33.

Ku tala ka vanhu va khale a va swi vona swi nga bihanga ku dla ngati, hi lani hi swi vonaka hi kona ka leswi mutsali mun’wani lweyi a vitaniwaka Tertuliano a nga swi vula (wa século 2 ni 3 ka nguva ya Wukreste). Loko a hlamula a vanhu lava a va vula swaku Vakreste a va dla ngati, Tertuliano a vulavule hi mimfumu leyi a yi tiyisa mintwananu ya yona hi ku dla ngati. A tlhele a vula swaku “loko ku va ni swipetakulu swa ku lwa, van’wani a va kangatela ngati ya vanhu lava a va dlayiwa swaku va daha mavabyi ya ku wa.”

Ku yendla leswo (hambileswi Varoma van’wani a vo yendla leswo swaku va daha mavabyi) a swi bihile ka Vakreste. Tertuliano a te: “Hambi hi ngati ya swiharhi a hi cheli ka swakudla swa hina.” Varoma a va tirhisa swakudla leswi a swi cheliwe ngati swaku va ringa ku tshembeka ka Vakreste va ntiyiso. Tertuliano a tlhele a ku: “Swoswi na mi vutisa, hambileswi mi tivaka swaku [Vakreste] va yi nyenya ngati ya swiharhi, hi mhaka muni mi pimisa swaku va ni torha la ngati ya munhu?”

Namuntlha, a hi vanyingi lava pimisaka swaku minawu ya Xikwembu yi nga khumbeka loko dotori o vula swaku hi fanele hi cheliwa ngati. Hambileswi ti lavaka ku tama ti hanya, Timboni ta Yehovha ti tinyimiselile ku yingisa nawu wa Yehovha wa ku hlonipha ngati. Se leswo swi vula yini ka madahelo lama nga kona namuntlha?

Nkama lowu ku tirhisiwaka ngati swaku ku dahiwa vanhu swi nga sungula ku tala nkama ku nga hela Nyimpi ya Wumbirhi ya Misava, Timboni ta Yehovha ti swi vonile swaku leswo a swi lwisana ni nawu wa Xikwembu, funtshi ni swoswi ta ha pimisisa xileswo. Hambileswo, tindlela leti tirhisiwaka swaku ku dahiwa vanhu ti ya ti txintxa hi ku famba ka nkama. Ka masiku lawa swa koteka swaku vanhu va cheliwa xiyenge xin’we xa ngati, ku nga li hinkwaswu. Swiyenge swoleswo swi nga ha va: 1) Glóbulos vermelhos; 2) glóbulos brancos; 3) plaquetas ni 4) plasma. Hi ku ya hi xiyimu xa lweyi a vabyaka, vadotori va nga ha vula swaku muvabyi a cheliwa xin’we xa swiyenge leswi swaswikulu swa ngati. Ku cheliwa ka swiyenge swaswikulu swa ngati hi xin’we hi xin’we, swi yendla swaku a ngati yoleyi ya yin’we yi tirhisiwa ka vanhu va ku hambanahambana lava vabyaka. Se Timboni ta Yehovha ti kholwa swaku ku yamukela xin’we xa swiyenge leswi swaswikulu swa ngati, swi lwisana ni nawu wa Xikwembu. Xa ku tsakisa, hi leswaku ku landzela nawu wolowo wu nga ka Bibele, swa ti vhikela ka mavabyi ya manyingi, ku patsa ni mavabyi ya xivindzi ni HIV/SIDA, ku nga mavabyi lawa ma tlulelanaka hi ngati.

Hambileswo, leswi swi kotekaka ku susa swiyenge swaswitsongo swa ngati ka swiyenge swaswikulu swa yona, ku ni swivutiso mayelana ni ndlela leyi swiyenge swoleswo swaswitsongo swi tirhisiwaka hi yona. I yini swiyenge swaswitsongo swa ngati naswona i mpsini leswi Mukreste a faneleke a pimisa hi swona loko a lava ku yendla xiboho mayelana na swona?

Ngati yi vumbiwa hi swilo swa swinyingi. Hambi hi plasma leli 90% ya lona ku nga mati, li ni ma hormónios ya manyingi swinene, mimunyu ni swin’wani ku patsa ni chukela. A plasma li tlhela li va ni ma proteína lawa ma tiyisaka ngati ma tlhela ma vhikela muzimbha ka mavabyi. Vadotori va tirhisa ma proteína ya manyingi ya plasma. Hi xikombiso, lin’we la wona i xiyenge xa wu 8 lexi yendlaka swaku ngati yi tiya. Xiyenge lexi xi nyikiwa vanhu lava nga ni mavabyi ya ku humetela ngati yi nga nyimi. Kumbe loko munhu a tolovela ku vabya hi ku vevuka, vadotori va nga ha mu tlhava injeção la plasma la ngati ya vanhu lava swi karhataka swaku va vabya. Ma proteína man’wani ya plasma i murhi. Kambe leswi hi nga bula hi swona lani henhla swi kombisa ndlela leyi xiyenge xaxikulu xin’we xa ngati ku nga plasma, xi nga yavanyisiwaka xiswona swi va swiyenge swaswitsongo swa ngati.a

Ku fana ni leswi swi kotekaka ku susa swiyenge swaswitsongo swa ngati ka plasma, ni ka swiyenge leswi swin’wani swaswikulu (glóbulos vermelhos, glóbulos blancos, plaquetas) swa koteka ku susa swiyenge swaswitsongo swa swona. Hi xikombiso, ka ma glóbulos brancos swa koteka ku susa swiyenge swimbirhi leswi dlayaka ma bactérias ni ku daha mavabyi ya cancro. Naswona ka ma plaquetas ku nga susiwa swiyenge swaswitsongo leswi tirhiseliwaka ku daha swilondza. Funtshi ku ni mimirhi ya yinyingi leyi ya ha mahiwaka na yi susiwa ka swiyenge swaswikulu swa ngati. Mimirhi yoleyo a hi swiyenge swaswikulu swa ngati, kambe yi yendliwe hi ku tirhisa swiyenge swaswitsongo leswi nga susiwa ka swiyenge swaswikulu swa yona. Se ka mhaka leyi, Vakreste va nga pfumela ku tirhisa swiyenge swoleswo swaku va dahiwa? A hi nge vuli nchumu hi mhaka leyi. Bibele a li nyikeli swinawanawana. Hi mhaka leyo, Mukreste mun’wani ni mun’wani a fanele a tiyendlela xiboho hi ku ya hi lipfalu la yena, na a tiva swaku a ta tihlamulela ka Xikwembu.

Van’wani va yendle xiboho xa ku kala va nga pfumeli hambi hi swiyenge swaswitsongoo swa ngati. Va twisisa swaku loko va yendla leswo va va na va yingisa nawu wa Xikwembu wa ku ‘fambela kule ni ngati.’ Va twisisa swaku nawu lowu Xikwembu xi nga wu nyika Vayisrayele a wu vula swaku ngati ya xiharhi xin’wani ni xin’wani a yi fanele yi ‘halatiwa hansi.’ (Deteronoma 12:22-24) Hi mhaka muni leswo swi twala? Hikusa ku lunghiseleliwa ka ngati swaku ku yendliwa murhi, swi lava yi nga halatiwi, kambe yi vekiwa ka xanchumu. Phela hi swoleswo swi yendlaka swaku Vakreste va nga yi pfumeli mimirhi yoleyo, ku fana ni leswi va yalaka ku cheliwa 4 wa swiyenge swaswikulu swa ngati. Xiboho xa vona xi fanele xi hloniphiwa.

Vakreste van’wani va yendla xiboho xa ku hambana. Na vona a va pfumeli ku cheliwa ngati hinkwayu, ma glóbulos vermelhos, glóbulos brancos, plaquetas kumbe plasma. Hambileswo, va nga ha pfumela swaku dotori a va nyika murhi lowu nga ni swiyenge swaswitsongo swa ngati. Ni kola mavonelo ma nga ha hambana. Mukreste a nga ha pfumela ku tlhaviwa injeção leli nga ni swiyenge swaswitsongo leswi nga susiwa ka plasma kambe a yala ku tlhaviwa injeção leli nga ni swiyenge swaswitsongo leswi nga susiwa ka ma glóbulos brancos kumbe ma glóbulos vermelhos. Kambe i yini swi nga ha yendlaka swaku Vakreste van’wani va yendla xiboho xa ku pfumela swiyenge swaswitsongo swa ngati?

Ka “Swivutiso Swa Valerhi” swa Murindzi wa 1 ka Junho wa 1990, ku vuliwe swaku ma proteína ya swiyenge swaswitsongo swa plasma ma nga suka hi ka mamani lweyi a nga ni nyimba ma ya ka ngati ya n’wana. Leswo swi yendla swaku n’wana a vhikeliwa ka mavabyi. Nkama lowu ma glóbulos vermelhos ya n’wana ma hetaka ku yendla ntirho wa wona, a oxigénio leli ma fambisaka la hlutiwa, oxigénio lin’wani la txintxa li va bilirubina, leli sukaka hi ka n’wana li ya ka mamani na li hundza hi ka nkava naswona li humesiwa ni chaka lin’wani leli mamani a li humesaka. Vakreste van’wani va vula swaku leswi swi kotekaka swaku ngati yi suka ka munhu mun’we yi ya ka munhu mun’wani hi ndlela leyi, na vona va nga pfumela ku cheliwa swiyenge swaswitsongo swa plasma kumbe swiyenge swin’wani swaswitsongo swa ngati.

Leswi ku nga ni ku hambana ka mavonelo ni swiboho ka mhaka leyi, swi vula swaku mhaka leyi a hi ya nchumu? A swi vuli swona. Mhaka leyi i ya lisima hintamu. Ntiyiso hi lowu: Mhaka leyi hi nga bula hi yona lani henhla yi kombisa swaku Timboni ta Yehovha a ti pfumeli ku cheliwa ngati, hambi ko va swiyenge swaswikulu swa yona. Bibele li byela Vakreste swaku va ‘fambela kule ni minchumu leyi nga nyikeliwa ka swikwembu, ngati ni nsila ya swa masangu.’ (Mintirho 15:29) Kambe loko swi ta ka ku yamukela swiyenge swaswitsongo swa ngati leswi susiwaka ka swiyenge swaswikulu swa yona, Mukreste a fanele a yendla xiboho na a rhange hi ku pimisa kahle a tlhela a yendla xikhongelo hi mhaka leyi.

Vanhu va vanyingi va nga pfumela ku dahiwa hi murhi wun’wani ni wun’wani lowu tikombaka na wu pfuna, hambiloko swi ngo veka wutomi la vona nghozini, ku fana ni murhi lowu nga ni ngati. Kambe Mukreste wa ku tshembeka a fanele a pimisa kahle. A yendla xiboho hi ku ringanisela, a nga pimisi ntsena hi leswi murhi wu nga ta mu pfunisa xiswona. Timboni ta Yehovha ti yi khensa swinene minzamu leyi vadotori va yi yendlaka swaku ku va ni mimirhi yayinene, kambe ti rhanga hi ku pimisa kahle hi leswi murhi wolowo wu nga ta ti pfunisa xiswona ni nghozi leyi nga ha vaka kona. Kambe loko swi ta ka murhi lowu nga susiwa ka swiyenge swaswitsongo swa ngati, ti rhanga hi ku kambisisa kahle leswi Xikwembu xi swi vulaka ni ndlela leyi wunghanu la tona ni Munyiki wa wutomi li nga ta khumbekisaka xiswona. — Tipisalema 36:9.

I nkateko ku va Mukreste a va ni ku tiyiseka ka ku fana ni loku Mupisalema a nga va na kona, lweyi a nga te: “Yehovha Xikwembu i dlambu ni xivhikelo; a hi komba timpsalu a tlhela a hi yamukela. Yehovha a nge va tsoni minchumu yayinene lava fambaka hi ku tshembeka. Wa tsaka munhu lweyi a ku tshembaka!” — Tipisalema 84:11, 12.

[Ntlhamuselo]

[Kwadru ka pajina]

SWIVUTISO LESWI NGA HA VUTISIWAKA VADOTORI

Loko swi lava u operariwa kumbe u dahiwa hi murhi lowu nga ha tirhisaka swiyenge swaswitsongo swa ngati, vutisa leswi:

Vadotori hinkwavu lava nga ta ni daha va swi tiva swaku leswi ni nga Mboni ya Yehovha, a ni lavi ku cheliwa ngati kumbe swiyenge swaswikulu swa yona (ku nga glóbulos vermelhos, glóbulos brancos, plaquetas kumbe plasma) hambi swo yini?

Loko murhi lowu u nga ta dahiwa hi wona wu yendliwe hi plasma, glóbulos vermelhos, glóbulos brancos kumbe plaquetas, vutisa leswi:

Murhi lowu, wu yendliwe hi xin’we xa swiyenge swaswikulu swa ngati? Loko swi li leswo, u nga ni tlhamusela swaku wu yendlisiwe ku yini?

Mi ta tirhisa mpimu muni wa murhi lowu nga ni swiyenge swaswitsongo swa ngati, naswona mi ta swi yendlisa ku yini?

Loko lipfalu la mina li ni pfumelela ku cheliwa murhi lowu, hi yini nghozi leyi nga ha vaka kona?

Loko lipfalu la mina li nga ni pfumeleli ku cheliwa murhi lowu, hi wani madahelo man’wani lawa ma nga tirhisiwaka?

Loko se ni pimise hi mhaka leyi, ni nga ku byela siku muni xiboho xa mina?