Lulamisa Timhaka Hi Lirhandzu

1, 2. Hi swini swikarhatu leswi ku vulavuliwaka hi swona ka buku la Genesa, naswona swikombiso swoleswo swi nga hi pfunisa ku yini?

U TSHAMA u pimisa hi swikombiso swa Bibele swa vanhu lava nga tshama va holova hi xivona? Ka tindzima ta ku sungula ta buku la Genesa hi kuma swaku Khayini a dlaye Abele (Gen. 4:3-8); Lameke a dlaye djaha leli nga mu ba (Gen. 4:23); Valusi va swifuyu swa Abrahamu ni valusi va swifuyu swa Lota va holovile (Gen. 13:5-7); Agara a a tivona na a yampsa ku tlula Sara, funtshi Sara a kwatele Abrahamu (Gen. 16:3-6); Ismayele a a nga twani ni munhu funtshi hinkwavu a va mu nyenya. — Gen. 16:12.

² Hi mhaka muni timhaka leti ti tsaliwile ka Bibele? Ti tsaliwile swaku hi kota ku djondza ka swikombiso swa vanhu lava. Ku fana na hina, na vona a va ni xidjoho funtshi a va ni swikarhatu. Bibele li tale hi swikombiso swaswinene leswi hi nga swi tekelelaka ni swikombiso swa ku biha leswi hi kalaka hi nga fanelanga hi swi tekelela. Hi ndlela leyo, Bibele la hi pfuna ku lulamisa timhaka ni van’wani ni ku tlhela hi yendla ku rhula. — Rom. 15:4.

3. Hi ta djondza yini ka nhlokomhaka leyi?

³ Ka nhlokomhaka leyi, hi ta djondza swaku hi mhaka muni hi fanele hi lulamisa timhaka ni van’wani ni swaku hi nga swi yendlisa ku yini leswo. Hi ta tlhela hi djondza tindzimana tin’wani ta Bibele leti nga hi pfunaka ku tama hi va vanghanu va Yehovha ni van’wani.

HI MHAKA MUNIHI FANELE HI LULAMISA TIMHAKA?

4. Hi wani mapimiselo lawa ma nga hangalaka amisaveni hinkwayu, naswona ku yendleka yini hi mhaka ya leswo?

⁴ Sathana hi yena a yendlaka swaku vanhu va nga twanani va tlhela va va ni swikarhatu. Hi mhaka muni? Ka jardim la Edeni, Sathana a vule swaku vanhu va fanele va tilangela hi voxe leswi nga swinene ni swa ku biha, va nga na mhaka ni leswi Xikwembu xi swi vulaka. (Gen. 3:1-5) Mapimiselo lawo ma hangalakile ni misava hinkwayu, naswona ma yendla swaku ku va ni swikarhatu. Vanhu va vanyingi va pimisa swaku va ni mfanelo ya ku tilangela leswi nga swinene ni swa ku biha. Va tibyela, va rhangisa mavonelo ya vona funtshi va pimisa swaku leswi va swi vulaka hi swona swi nga swinene minkama hinkwayu. Naswona a va na mhaka ni swaku swiboho swa vona swi ta vavisa van’wani. Leswo swi yendla swaku vanhu va va ni swikarhatu. Bibele li vula swaku “munhu lweyi a rhandzaka ku kwata a pfuxa mholovo; lweyi a hantlaka a kwata a djoha hintamu.” — Swiv. 29:22.

5. Yesu a vule swaku vanhu va fanele va yendla yini swaku va lulamisa timhaka?

⁵ Ka Nkulumi ya le Ntshaveni, Yesu a djondzise vanhu lisima la ku yendla swaku ku va ni ku rhula ni ku kala va nga holovisani ni vanhu van’wani hambiloko swi nga vevuki ku yendla leswo. Hi xikombiso, a djondzise swaku va fanele va va vanene, va hanyisana hi ku rhula ni van’wani, va hlwela ku kwata, va hantlisela ku lulamisa timhaka va tlhela va rhandza lava va va nyenyaka. — Mat. 5:5, 9, 22, 25, 44.

6, 7. a) Hi mhaka muni swi li swa lisima ku tekela ku lunghisa timhaka ni vamakwerhu? b) Hi swini swivutiso leswi vanhu va Yehovha hinkwavu va faneleke va tivutisa?

⁶ Loko hi lava swaku Yehovha a yamukela wugandzeli la hina, hi fanele hi yendla ku rhula ni vamakwerhu. Ku khongela, ku chumayela ni ku ya mintlhanganwini, a swi na lisima ka Yehovha loko hi nga twanani ni vamakwerhu. (Marka 11:25) Swaku hi va vanghanu va Yehovha swi lava hi rivalela swihoxo swa van’wani. — Lerha Luka 11:4; Vaefeza 4:32.

⁷ Yehovha a lava swaku vanhu va yena va rivalelana va tlhela va va vanghanu. Tivutisi: ‘Na tekela ku va rivalela vamakwerhu loko va ni hoxela? Na swi rhandza ku va na vona?’ Loko u vona swaku swi lava u yampsisa ka mhaka ya ku rivalela, khongela ka Yehovha u kombela swaku a ku pfuna. Loko u li munhu wa ku tiveka hansi, Papayi wa hina lweyi a nga matilweni a ta yingisa a tlhela a hlamula swikhongelo swa wena. — 1 Yo. 5:14, 15.

U NGA SWI KOTA KU SWI TSHIKA SWI HUNDZA?

8, 9. Hi nga yendla yini loko munhu a hi kwatisa?

⁸ Hinkwerhu ha phazama. Hi mhaka leyo, swi nga yendleka munhu a vula kumbe a yendla nchumu lexi nga ta hi kwatisa. (Ekl. 7:20; Mat. 18:7) U ta ku yini loko leswo swi yendleka? Leswi nga tshama swi yendlekela vamakwerhu van’wani swi hi djondzisa mhaka ya lisima. Makwerhu mun’we wa xisati a lose vamakwerhu vambirhi va xinuna kambe mun’we ka vona a kwatisiwe hi ndlela leyi makwerhu lweyi a nga va losa hi yona. Nkama vamakwerhu lava va nga sala voxe, makwerhu lweyi a nga kwatisiwa a sungule ku vulavula ku biha hi makwerhu lweyi wa xisati. Kambe makwerhu lweyi mun’wani, a mu khumbukise swaku makwerhu lwiya wa xisati se a a ni 40 wa malembe na a tirhela Yehovha hi ku tshembeka hambileswi a a kumana ni swikarhatu. A a tiyiseka swaku makwerhu lweyi a a nga lavi ku va kwatisa. I mpsini leswi makwerhu lweyi a nga kwatisiwa a nga swi yendla? A te: “Swa twala.” A gama a swi tshika swi hundza.

⁹ Hi djondza yini? Loko hi kwatisiwa hi munhu, swi le ka hina ku langa swaku hi ta yendla yini. Loko hi rhandza munhu hi ta mu rivalela. (Lerha Swivuriso 10:12; 1 Pedru 4:8.) Ka Yehovha swi xonga hintamu loko hi rivalela ‘swihoxo.’ (Swiv. 19:11; Ekl. 7:9) Se loko munhu a vula kumbe a yendla nchumu lexi nga ta ku kwatisa tivutisi leswi: ‘Ni nga swi kota ku swi tshika swi hundza? Indjhe swa laveka swaku ni swi yendla mhaka yayikulu?’

10. a) Makwerhu mun’wani wa xisati a titwise ku yini nkama va nga vulavula ku biha hi yena, naswona a yendle yini? b) Buku la Matewu 6:1-4 li mu pfunise ku yini ku tama a tsaka ka ntirho lowu a wu yendlelaka Yehovha?

¹⁰ Se hi ta ku yini loko van’wani va vulavula ku biha hi hina?Loko leswo swi yendleka a swi vevuki ku swi tshika swi hundza. Vona leswi nga yendlekela mupfuli wa ndlela lweyi hi nga ta mu vitana Luciana. Van’wani bandleni a va vulavula ku biha hi ntirho wa yena wa ku va mupfuli wa ndlela, va tlhela va sola ndlela leyi a a wu tirhisa hi yona nkama. A kwate hintamu naswona a kombele ku pfuniwa hi vamakwerhu lava nga ni wunghanu la ku tiya na Yehovha. Vamakwerhu va tirhise Bibele swaku va mu pfuna ku vona swaku a xa lisima hintamu hi leswi Yehovha a mu vonisaka xiswona ku nga li leswi van’wani va swi pimisaka hi yena. A tsake hintamu nkama a nga lerha Matewu 6:1-4. (Lerha.) Tindzimana leti ti mu khumbukise swaku a xa lisima hintamu i ku yendla swaku Yehovha a tsaka. Hi mhaka leyo, a swi tshike swi hundza. Swoswi hambiloko van’wani va vulavula ku biha hi ntirho wa yena, a tshama na a tsakile hikusa wa swi tiva swaku a yendla hinkwaswu a nga swi kotaka swaku a tsakisa Yehovha.

U TA YENDLA YINI LOKO SWI LAVA U LUNGHISA TIMHAKA

11, 12. a) Mukreste a fanele a yendla yini loko a khumbuka swaku ku ni makwerhu a nga mu kwatela? b) Hi djondza yini ka ndlela leyi Abrahamu a nga lunghisa timhaka hi yona? (Vona mufoto wu nga ku sunguleni ka nhlokomhaka leyi.)

¹¹ “Hinkwerhu ha phazama minkama ya yinyingi.” (Yak. 3:2) A hi nge u tiva swaku ku ni makwerhu lweyi a nga kwatisiwa hi leswi u nga swi vula kumbe ku swi yendla. U fanele u yendla yini? Yendla leswi Yesu a nga swi vula. A te: “Loko u tisa gandzelo la wena ka altari, kutani u khumbuka na wu li kolanu swaku makwenu a ku kwatelile, siya gandzelo la wena kolanu phambheni ka altari, u rhanga hi ku ya lunghisa mhaka ya kona ni makwenu, se hi kona u nga ta vuya u ta nyikela gandzelo la wena.” (Mat. 5:23, 24) Bula ni lweyi a nga ku kwatela hi xikongomelo xa ku yendla ku rhula. Pfumela swaku hi wena u nga phazama funtshi u nga zami ku mu nyika nandzu. U nga khohlwi: Xa lisima hintamu i ku hanyisana hi ku rhula ni vamakwerhu.

¹² Bibele li vulavula hi vanhu va Yehovha lava va nga lulamisa timhaka va tlhela va yendla swaku ku va ni ku rhula. Hi xikombiso, Abrahamu a a ni swifuyu swa swinyingi, sobrinyu wa yena Lota na yena a a li na swona. Valusi lava a va va tirhela va sungule ku holovisana hi mhaka ya ndhawu leyi a va ta lusela ka yona. Leswi Abrahamu a a lava ku yendla ku rhula, a tshike Lota a langa ndhawu yayinene. (Gen. 13:1, 2, 5-9) Lexi i xikombiso xaxinene ka hina! Ku nga va swaku Abrahamu a luzile hi ku va a tshike Lota a langa ndhawu yayinene? Ihim, hikusa Yehovha a game a tshembisa ku katekisa Abrahamu hi minchumu ya yinyingi ku tlula leyi a nga yi luza. (Gen. 13:14-17) Hi djondza yini? Loko hi lunghisa timhaka ta hina hi lirhandzu hambiloko ho luza xanchumu, Yehovha a ta hi katekisa.^[1]

13. I mpsini leswi makwerhu a nga swi yendla nkama makwerhu mun’wani a nga vulavula hi ndlela ya ku biha na yena? Hi djondza yini ka xikombiso xa yena?

¹³ Vona xikombiso xa swoswinyana. Makwerhu mun’wani lweyi a nga vekiwa swaku a vonelela departamentu lin’wani la kongresu, a fonele makwerhu wa xinuna a kombela swaku va tirha xikan’we kongresu. Makwerhu lweyi a nga foneliwa a vulavule minchumu ya yinyingi ya ku kala yi nga tsakisi, a gama a tima foni. A yendle leswo hikusa a a kwatisiwe hi makwerhu lweyi khale a a vonelela departamentu lolelo. Makwerhu lweyi a wa ha li ku vekiwa swaku a vonelela departamentu leli a nga kwatanga kambe a nga swi tshikanga swi hundza. Loko ku hundze wora a tlhele a fonela makwerhu lweyi a kombela swaku va kumana kuva va bula. Ka vhiki li nga landzela hi vambirhi va kumanile ka Yindlo ya Wugandzeli. Ndzhaku ka loko va khongele ka Yehovha, makwerhu lweyi a tlhamusele xikarhatu lexi a a li na xona ni makwerhu lweyi khale a a vonelela departamentu leliya la kongresu. Makwerhu lweyi a vonelelaka departamentu swoswi, a mu yingisele kahle makwerhu lweyi funtshi a tlhele a bula na yena hi tindzimana ta Bibele leti a ti fambisana ni mhaka ya kona. Loko ku hundze wora na va bula va yendle ku rhula. Funtshi va tirhe hi ku twanana akongresu. Makwerhu lweyi a tsake hintamu hileswi a nga lehiseliwa mbilu a tlhela a kombiwa wunene.

NI FANELE NI VULAVULA NI MADODA LOKO SWI KU YINI?

14, 15. a) Hi loko swi te yini lani hi faneleke hi yendla leswi Yesu a nga swi vula ka buku la Matewu 18:15-17? b) Hi swini swilo swinharhu leswi Yesu a nga vula swaku hi fanele hi swi yendla, naswona hi fanele hi swi yendla hi xikongomelo xini?

¹⁴ Minkama ya yinyingi loko ku ni xikarhatu ka vamakwerhu vambirhi va fanele va xi lulamisa hi voxe. Kambe minkama yin’wani a swi koteki ku yendla leswo. Minkama yin’wani swi nga ha lava swaku vamakwerhu va kombela ku pfuniwa hi van’wani hi lani li vulaka hi kona buku la Matewu 18:15-17. (Lerha.) Xidjoho lexi Yesu a nga vulavula hi xona ka tindzimana leti, a hi mhaka yayitsongo leyi makwerhu a nga na yona ni makwerhu mun’wani. Hi swi tivisa ku yini leswo? Yesu a vule swaku loko mudjohi a nga lavi ku txintxa hambiloko makwavu wa yena, vafakazi ni vamakwerhu lava rhangelaka bandleni va vulavule na yena, mudjohi a fanele a voniwa “ku fana ni munhu wa matiko ni muhakelisi wa rhesa.” Namuntlha leswo a swi ta vula swaku munhu a fanele a susiwa bandleni. Swidjoho swoleswo swi nga ha patsa swilo swa ku fana ni ku kanganyisa kumbe ku lumbeta. Kambe a hi swidjoho swa ku fana ni ku famba masangu ni munhu lweyi u kalaka u nga chadanga na yena, kumbe ku va wanuna a famba masangu ni wanuna mun’wani kumbe wansati a famba masangu ni wansati mun’wani, kumbe ku va munhu a djikela nhlengeletanu kumbe ku gandzela swikwembu swa mavunhwa. Leswi i swidjoho swaswikulu leswi swi faneleke swi lulamisiwa hi madoda ya bandla.

¹⁵ Leswi Yesu a nga swi vula swi kombisa leswi hi nga mu pfunisaka xiswona makwerhu hi lirhandzu. (Mat. 18:12-14) Hi nga swi yendlisa ku yini leswo? 1) Hi ku zama ku yendla ku rhula ni makwerhu na hi nga zanga hi peta van’wani. Swi nga yendleka swi lava hi bula na yena makhambi ya manyingi. Kambe, loko leswo swi nga yi lunghisi mhaka ke? 2) Hi fanele hi vulavula ni makwerhu na hi ni munhu mun’wani lweyi a yi tivaka kahle mhaka kumbe lweyi a nga hi pfunaka ku vona swaku leswi makwerhu a nga swi yendla swi bihile hikakunene. Loko u swi kota ku lulamisa mhaka u ta va u yendle ku rhula ni makwerhu, kambe loko u nga swi koti ku yendla ku rhula ni makwerhu hambiloko se mi bulile ka kunyingi, 3) u fanele u byela madoda hi mhaka ya kona.

16. Hi mhaka muni leswi Yesu a nga swi vula swi pfuna swi tlhela swi kombisa lirhandzu loko hi lulamisa timhaka?

¹⁶ Minkama ya yinyingi a swi bohi ku yendla swilo swinharhu leswi nga kombisiwa ka Matewu 18:15-17. Leswo swa pfuna funtshi swi kombisa lirhandzu. Hi mhaka muni? Hikusa minkama ya yinyingi mudjohi a hantla a pfumela swaku a phazamile a tlhela a lulamisa xikarhatu. Hi mhaka leyo, a swi bohi swaku a susiwa bandleni. Lweyi a nga kwatisiwa a fanele a rivalela makwavu wa yena a tlhela a yendla ku rhula na yena. Se, hi ku ya hi leswi Yesu a nga swi vula a hi swinene ku tekela ku byela madoda mhaka ya hina. Hi fanele hi byela madoda ntsena loko hi yendle swilo swimbirhi swa ku sungula leswi Yesu a nga swi vula hi tlhela hi tiyiseka swaku leswi makwerhu a nga swi yendla swi bihile hikakunene.

17. Hi yini minkateko leyi kumiwaka hi lweyi a yendlaka hinkwaswu leswi a nga swi kotaka swaku a va ni ku rhula ni van’wani?

¹⁷ Leswi hi nga ni xidjoho hi ta va kwatisa van’wani. Mudjondzisiwa Yakobe a te: “Lweyi a kalaka a nga kwatisi van’wani hi leswi a swi vulaka, a hetisekile, a kota ni ku lawula muzimbha wa yena hinkwawu.” (Yak. 3:2) Swaku hi lulamisa timhaka ni van’wani hi fanele hi yendla hinkwaswu leswi hi nga swi kotaka swaku hi va ni ku rhula. (Ps. 34:14) Loko hi yendla leswo, hi ta va ni wunghanu lalinene ni vamakwerhu va hina hi tlhela hi twanana na vona. (Ps. 133:1-3) Xa lisima hintamu hi leswaku hi ta va ni wunghanu la ku tiya na Yehovha “Xikwembu lexi nyikaka ku rhula”. (Rom. 15:33) Hi to kuma minkateko hinkwayu leyi loko hi lulamisa timhaka ni van’wani hi lirhandzu.