Loko Munhu A Fa Ku Ni Moya Lowu Salaka Wu Hanya?
Nhlamulu ya Bibele
Rito la Xiheberu leli nge rúahh ni rito la Xigriki leli nge pneúma, lawa minkama ya yinyingi ma hundzuluxeliwaka ma va “moya” ma ni tintlhamuselo ta tinyingi. Hinkwawu ka wona ma vula nchumu lexi vanhu va nga kalaka va nga swi koti ku xi vona naswona ma kombisa swaku ku ni matimba lama tirhaka. Rito la Xiheberu ni la Xigriki ma tirhiseliwa ku vula 1) moya lowu baka, 2) matimba lawa ma yendlaka leswaku vanhu, swiharhi ni minsinya swi hanya lani misaveni, 3) matimba lama taka hi ka mbilu ya munhu lama yendlaka leswaku a vula ni ku yendla swilo hi ndlela ya ku karhi, 4) marito lawa ma taka hi ka munhu wa ku kala a nga voneki, 5) vanhu lava nga ni muzimbha wa ku kala wu nga voneki 6) matimba ya Xikwembu lawa ma tirhaka kumbe moya wa ku kwetsima. — Eksoda 35:21; Tipisalema 104:29; Matewu 12:43; Luka 11:13.
Adamu a a nga na moya lowu a wu ta tama wu hanya loko se a file
Nkama Yehovha Xikwembu a nga yendla wanuna wa ku sungula ku nga Adamu, Bibele li vula swaku ‘a mu fufute ku hefemula ka wutomi ka tinhompfu ta yena’ se Adamu “a va munhu lweyi a hanyaka.” (Genesa 2:7) Hilani hi nga swi vona hi kona ka ndzimana leyi, moya kumbe ku hefemula ka wutomi ku vuliwa matimba lawa munhu a nga na wona kumbe matimba lawa ma yendlaka swaku munhu a tama a hanya.
Indjhe moya wu nga swi kota ku tama wu hanya wona woxe?
Tipisalema 104:29 yi li: “[Yehovha], loko u susa moya lowu swi wu hefemulaka [rúahh], swa fa swi tlhelela ka wuthulu.” Funtshi Yakobe 2:26 yi vula swaku ‘muzimbha lowu kalaka wu nga na wutomi [pneúma] wu file’. Ka tindzimana leti, “moya” wu fanekisela nchumu lexi yendlaka swaku muzimbha wu kota ku hanya, muzimbha wa fa loko wu nga na moya. Hi mhaka leyo, ka Bibele, a rito leli nge rúahh a li hundzuluxeliwanga li va “moya” ntsena, kambe li tlhela li vula “matimba” kumbe matimba ya wutomi. Hi xikombiso, loko Xikwembu xi vulavula hi ndhambi ya masiku ya Nowa xi te: “Ni ta tisa ndhambi misaveni leswaku yi helisa hinkwaswu leswi hanyaka [rúahh]. Swilo hinkwaswu leswi nga misaveni swi ta helisiwa.” (Genesa 6:17; 7:15, 22) Hi mhaka leyo, rito leli nge “moya” li vula matimba lawa ma kalaka ma nga voneki lawa ma yendlaka leswaku swivumbiwa hinkwaswu swi tama swi hanya.
Xikombiso lexi nga hi pfunaka ku twisisa mhaka
Ku fana ni leswi radiyu li lavaka gezi leswaku li kota ku tirha, muzimbha wa hina na wona wu lava moya wa wutomi leswaku wu tama wu hanya. Hi xikombiso, pimisa hi radiyu leli tirhaka hi mapilha. Loko radiyu li ni mapilha, u gama u li ligara, la chaya li sungula ku tirha. Kambe loko radiyu li nga na mapilha a li nge chayi. Swi hi ku fanana ni maradiyu lawa ma tirhaka hi gezi, ma chaya ntsena loko ma tlhomiwe ka gezi, kambe loko ku nga na gezi a ma chayi. Kambe a gezi kumbe mapilha ko va matimba ntsena, naswona matimba lawa a ma koti ku twa nchumu kumbe ku pimisa. Swi hi ku fanana ni moya wa wutomi lowu vanhu va nga na wona, wona hi woxe a wu koti ku pimisa kumbe ku twa nchumu. Kambe loko munhu a nga na moya wa wutomi, miri wa yena wa fa a gama a “tlhelela ka wuthulu” hi lani mupisalema a nga vula hi kona. — Yakobe 2:26
Loko buku la Ekleziyaxta 12:7 li vulavula hi munhu lweyi a nga fa li li: “Wuthulu li tlhelela misaveni lani li taka hi kona ni matimba ya wutomi ma tlhelela ka Xikwembu xa ntiyiso lani ma taka hi kona.” Loko moya, kumbe matimba ya wutomi ma huma ka muzimbha wa munhu, muzimbha wolowo wa fa, wu tlhelela ka wuthulu ku nga lani wu taka hi kona. Swa fana ni matimba ya wutomi, ma tlhelela ka Xikwembu ku nga lani ma taka hi kona. (Yobo 34:14, 15; Tipisalema 36:9) Leswi a swi vuli swaku matimba lawayani ya wutomi ma haha ma ya matilweni, kambe swi vula swaku loko munhu a fa ko va Yehovha lweyi a nga mu pfuxaka swaku a tlhela a hanya. Hi marito man’wani, wutomi la yena se li le ka mavoko ya Xikwembu, ko va Xikwembu lexi nga yendlaka swaku matimba ya wutomi ya munhu lwiyani ma tlhelela ka yena swaku a tlhela a hanya.
Se yi ta hi kwini djondzo leyi vulaka swaku loko munhu a fa, moya wa yena wu tama wu hanya?
Djondzo leyi vulaka swaku loko munhu a fa, moya wa yena wu tama wu hanya a yi ti hi ka Bibele, kambe yi ta hi ka tidjondzo ta filozofiya ta Vagriki. Phela Xikwembu a xi swi lavi swaku hi patsa tidjondzo ta xona ni mafilozofiya ya vanhu. Ku hambana ni leswo Bibele li li: “Tivoneleni swaku ku nga vi ni munhu lweyi a mi phasaka hi wutlharhi la misava leyi ni marito ya wukanganyisi, leswi sekeliwaka ka swihena swa vanhu”. — Vakolosa 2:8.