МАТТАЙ
Аңлатмалар. 15 нче бүлек
кулларын юмыйлар: Гигиена кагыйдәләрен үтәү түгел, ә йола буенча чистарыну күздә тотыла. Соңрак Бабыл Талмудында (Сота 4ә) кулларны юмыйча ашау фахишә белән якынлык кылуга тиңләштерелгән. Һәм анда куллар юу йоласын санга сукмаган кешеләр «дөньядан тамырлары белән йолкып алыначак» диелгән булган.
Аллаһыга багышланган бүләк: Канунчылар һәм фарисейлар, кеше үз акчасын, милкен я башка берәр нәрсәсен Аллаһыга багышласа, бу гыйбадәтханәнеке булып китә дип өйрәткән. Бу йола буенча, берәр угыл, берәр нәрсәне гыйбадәтханә өчен багышлап, аны үзендә тотып куллана алган. Кайберәүләр, күрәсең, үзләрендә булганны шул рәвешчә Аллаһыга багышлап, үз ата-аналары турында кайгырту вазифаларын үтәмәгән (Мт 15:6).
Икейөзлеләр: Мт 6:2 гә аңлатманы кара.
мисалны: Яки «гыйбрәтле хикәяне». (Мт 13:3 кә аңлатманы кара.)
зина: Монда кулланылган грек сүзе (мойхе́я) күплек санда тора һәм «зина кылу очраклары» дип бирелергә мөмкин. (Сүзлектән «Зина кылу» кара.)
фәхешлек: Монда порне́йа дигән грек сүзе күплек санда кулланыла һәм «фәхешлек кылу очраклары» дип бирелергә мөмкин. (Мт 5:32 гә аңлатманы һәм сүзлекне кара.)
финикияле: Яки «кәнганлы». Грекча ханана́йа. Борынгы вакытта Финикиядә яшәгән халык Нухның оныгы Кәнган токымыннан булган (Яр 9:18; 10:6), һәм тора-бара «Кәнган» исеме башлыча Финикиягә карата кулланыла башлаган. (Мк 7:26 га аңлатманы кара. Анда бу хатын «Сурия Финикиясендә яшәүче» дип атала.)
Давыт Улы: Мт 1:1; 15:24 кә аңлатмаларны кара.
сәҗдә кылды: Яки «башын иде; тирән хөрмәт күрсәтте». Гайсәне «Давыт Улы» (Мт 15:22) дип атап, яһүд булмаган бу хатын, күрәсең, аны вәгъдә ителгән Мәсих дип таныган. Ул аңа, берәр илаһка буларак түгел, ә Аллаһы вәкиленә буларак сәҗдә кылган. (Мт 2:2; 8:2; 14:33; 18:26 га аңлатмаларны кара.)
балалардан... көчекләргә: Муса кануны буенча, этләр нәҗес булганга, Язмаларда бу сүз еш кына тискәре мәгънәдә кулланыла (Лв 11:27; Мт 7:6; Фп 3:2; Ач 22:15). Әмма Гайсәнең сөйләшүе язылган Марк (7:27) һәм Маттай хәбәрләрендә бу сүзнең кечерәйтелгән формасы кулланыла һәм «көчек» я «йорт эте» дигән мәгънә йөртә, шулай итеп бу чагыштыру йомшартыла. Бәлки, бу шуны күрсәтәдер: Гайсә яһүд булмаган кешеләрнең үз йорт хайваннарын иркәләп дәшкән сүзен кулланган. Исраиллеләрне «балалар» белән, ә яһүд булмаганнарны «көчекләр» белән чагыштырып, Гайсә, күрәсең, ярдәм итү тәртибен күрсәтергә теләгән. Балалар һәм этләр булган йортта балаларны беренче булып ашатканнар.
гарипләр — савыга: Бу сүзләр кайбер кулъязмалардан алып куелган, әмма күпчелек борынгы һәм соңрак язылган күп кенә кулъязмаларда алар бар.
кызганам: Яки «жәллим». (Мт 9:36 га аңлатманы кара.)
зур кәрзин: Яки «азык-төлек кәрзине». Монда кулланылган грек сүзе сфири́с, күрәсең, Гайсә элегрәк якынча 5 000 ир-атны тукландырганда кулланылган кәрзиннәрдән зурракларын аңлата. (Мт 14:20 гә аңлатманы кара.) Дәмәшекътә Паулны «кәрзингә» утыртып, шәһәр стенасындагы бер тишек аша төшергән булганнар; бу кәрзин өчен шул ук грек сүзе кулланылган Рс 9:25 кә аңлатманы кара.
хатын-кызларны һәм балаларны исәпкә алмаганда: Бу могҗиза турында язганда, Маттай гына хатын-кызларны һәм балаларны телгә ала. Могҗизалы рәвештә тукландырылган халыкның тулаем саны 12 000 нән артык булгандыр.
Мәгәдән: Гәлиләя диңгезе тирәсендә Мәгәдән дип исемләнгән җир билгеле булмаса да, кайбер галимнәр Мәгәдән ул Магдала дип уйлый. Магдала исә Тибериядән төньяк-төньяк-көнбатышка таба якынча 6 км ераклыкта урнашкан Хирбет-Мадждал (Мигдал) дип санала. Параллель урында (Мк 8:10) бу җир Далмануфа дип атала. (Ә10 кушымт. кара.)