Te Folafolaatuga o “te Tala ‵Lei e Uiga ki a Iesu”

1, 2. Ne ‵kese pefea te mea ne tupu mai taumafaiga ke fakagata te talaiatuga o te tala ‵lei i te senitenali muamua?

NE KAMATA a fakasauaga matagā, kae ne “fakasaua malosi” atu a Saulo ki te fakapotopotoga—se tugapati i te ‵gana mua telā e fakauiga loa ki toe fakasauaga fakatakalia‵lia. (Galu. 8:3) Ne ‵sola keatea a soko, kae ne foliga atu ki nisi tino me ka fakataunu eiloa te fakamoemoega o Saulo ke fakaseai ne ia te Lotu Kelisiano. Kae ne iku atu a te ‵solaga o Kelisiano ki se mea telā ne seki fakamoemoegina. Se a te mea tenā?

² Ne kamata “o folafola atu” ne latou kolā ne salalau valevale a “te tala ‵lei e uiga ki te muna a te Atua” i kogā koga kolā ne ‵sola latou ki ei. (Galu. 8:4) Mafaufau ki te mea tenei! Ne seki fakagata fua ne fakasauaga a te talaiatuga o te tala ‵lei kae ne fesoasoani atu eiloa ke fakasalalau atu te fekau tenā! Mai te salalauatuga o soko, ne seki iloa ne tino fakasaua konā, me ne fai fua ne latou te mea tenā ko te mea ke mafai o talai atu te fekau o te Malo ki koga ‵mao ‵ki. Kae e pelā mo te mea ka matea atu ne tatou, ko oti foki ne tupu se vaegā mea penā i aso nei.

“Latou Kolā ne Salalau Valevale” (Galu. 8:4-8)

3. (a) Ko oi a Filipo? (e) Kaia ne foliki ei te galuega talai ne fai i Samalia, kae se a te valoaga a Iesu e uiga ki te mea ka tupu ki te fa‵kai tenā?

³ Ne aofia a Filipo i a “latou kolā ne salalau valevale.”a (Galu. 8:4; ke onoono ki te pokisi “Filipo ‘te Tino Talai.’”) Ne fanatu a ia ki Samalia, se fa‵kai telā ne foliki fua te galuega talai ne fai i ei, me ne fakatonu atu a Iesu i se taimi e tasi penei ki apositolo: “Sa olo foki ki fa‵kai o Samalia; kae ke olo atu faeloa ki mamoe kolā ko ‵galo o te fenua o Isalaelu.” (Mata. 10:5, 6) Kae ne iloa ne Iesu me ka fai se molimau maea i Samalia fakamuli ifo, me ne fai atu penei a koi tuai o fanaka a ia ki te lagi: “Ka fai koutou mo molimau ki a au i Ielusalema, i Iuta kātoa mo Samalia, ke oko eiloa ki toe koga ‵mao i te lalolagi.”—Galu. 1:8.

4. Ne ‵saga atu pefea a tino Samalia ki te talaiga a Filipo, kae se a te mea kāti ne fesoasoani atu ki a latou?

⁴ Ne matea ne Filipo me i Samalia “ko ‵kena aka eiloa i fuataga e ‵tau o tau.” (Ioa. 4:35) Ne fai tena fekau e pelā me se ea fou ki tino kolā ne ‵nofo i konā, kae e faigofie ke matea atu te pogai e uiga ki ei. Ne seki fesokotaki atu a tino Iutaia ki tino Samalia, kae e tokouke ne takalia‵lia ki a latou. Kae ne matea ne tino Samalia me ne tuku atu ne te fekau o te tala ‵lei te fakamoemoega ki tino katoa e aunoa mo te fakailoga tino, kae ne ‵kese ‵ki te mea tenā mai manatu fakailoga tino o te kau Falesaio. Mai te molimau atu mo te loto finafinau e aunoa mo te fakailoga tino ki tino Samalia, ne fakaasi ei ne Filipo i a ia e se pisipisia i te fakailoga tino o tino kolā ne manatu fatauva ki a latou. Tela la, e se ‵poi tatou me ne fakalogo‵logo a tino Samalia e tokouke ki a Filipo mo te “loto tasi.”—Galu. 8:6.

5-7. Taku mai ne fakaakoakoga o te auala ne iku atu ei te ‵solaga o Kelisiano ki te fakasalalauatuga o te tala ‵lei i nisi koga.

⁵ I aso nei, e pelā eiloa mo te senitenali muamua, ne seki mafai o fakagata ne fakasauaga kolā e fai ki tino o te Atua a te lotou galuega talai. E uke taimi ne faimalo ei a Kelisiano ke olo mai suā koga ki te suā koga—ki se isi falepuipui io me se isi koga aka—kae ne fesoasoani atu fua te mea tenā ke fakaoko atu ei te fekau o te Malo ki tino i koga ‵fou konā. E pelā mo te molimau lasi kae magoi ne tuku atu ne Molimau a Ieova i loto i falepuipui fakasaua a te kau Nasi i te Taua i te Lua a te lalolagi. Ne fai mai penei se tino Iutaia telā ne fetaui mo Molimau i konā: “Ne fai ne te ma‵losi mo te loto ‵toa o Molimau a Ieova ke talitonu au me ne fakavae eiloa te lotou tapuakiga ki te Tusi Tapu—kae ne fai ei au mo fai se Molimau.”

⁶ E maua foki ne tino fakasaua se molimau i nisi taimi kae talia ne latou. E pelā mo te avatuga o te Molimau ko Franz Desch ki te falepuipui fakasaua ko Gusen i Austria, ne mafai o suke‵suke fakatasi lāua mo se sotia e tokotasi i ei. Mafaufau la ki te fia‵fia o lāua i te lā toe fetauiga i tausaga e uke mai tua ifo, i te fono o te atufenua a Molimau a Ieova, kae ko fai lāua tokolua mo fai ne tino talai o te tala ‵lei!

⁷ E penā foki a mea e ‵tupu māfai e fai ne fakasauaga ke ‵sola a Kelisiano mai se fenua e tasi ki te suā fenua. E pelā mo te molimau lasi telā ne fai i Mozambique i te taimi ne faimalo ei a Molimau i Malawi ke ‵sola atu ki konā i tausaga talu mai te 1970. Fakamuli ifo, ne ‵teke atu foki a tino i Mozambique, kae ne tumau eiloa te faiga o te galuega talai. Ne fai mai a Francisco Coana penei: “E tonu, e puke fakapagota a nisi o tatou i nisi taimi ona ko ‵tou galuega talai. Kae kafai e ‵saga mai a tino e tokouke ki te fekau o te Malo, e tali‵tonu tatou me e fesoasoani mai eiloa te Atua ki a tatou, e pelā eiloa mo tena fesoasoani ki Kelisiano i te senitenali muamua.”

8. E pokotia pefea a te galuega talai i mafuli‵fuliga i mea fakapolitiki mo mea tau tupe?

⁸ E tonu, a fakasauaga e se ko te pogai fua tenā ne salalau atu ei te Lotu Kelisiano ki nisi fenua. Ne ‵tala mai foki i tausaga fakamuli nei se avanoaga ke fakasalalau atu te fekau o te Malo ki potukau o tino i ‵gana kese‵kese mo fenua e uke, ona ko mafuli‵fuliga i te tulaga o mea tau tupe mo faifaiga fakapolitiki. E ‵sola keatea a nisi tino mai fenua e fai i ei a taua mo fenua ma‵tiva, kae e olo atu ki fenua kolā e tai ‵lei atu, kae ko oti ne kamata a tino konei o suke‵suke ki te Tusi Tapu i fenua ‵fou kolā ko ‵nofo latou i ei. Ko oti foki ne maua a koga talai ‵fou i ‵gana a tino e tokouke kolā e ‵sola mai olotou fenua ki nisi fenua ona ko faifaiga fakapolitiki. E mata, e taumafai malosi koe o talai atu ki tino “i atufenua katoa, matakāiga katoa, tino katoa, penā foki loa mo ‵gana katoa” i tou fenua?—Faka. 7:9.

“Tuku Mai Foki ki a Au te ‵Mana Tenei” (Galu. 8:9-25)

9. Ko oi a Simona, kae se a te pogai ne saga atu ei a ia ki a Filipo?

⁹ Ne fai ne Filipo a fakailoga e uke i Samalia. E pelā mo te faka‵leiga o tino ma‵saki kae afuli keatea a agaga ma‵sei. (Galu. 8:6-8) E tokotasi te tino ne ofo masei i meaalofa fakavavega kolā ne maua ne Filipo. A ia ko Simona, se tino faivailakau takutakua. E se tioa eiloa o fai mai a tino e uiga ki a ia penei: “A te tagata tenei ko te Malosi o te Atua.” Ne molimau tonu atu a Simona ki te ‵mana o te Atua, e ‵tusa mo vavega kolā ne fai ne Filipo, kae ne fai ei a Simona mō fai se tino talitonu. (Galu. 8:9-13) Kae ne tofotofogina a lagonaga o Simona fakamuli ifo. Pefea?

10. (a) Ne a mea ne fai ne Petelu mo Ioane i Samalia? (e) Se a te mea ne fai ne Simona i te mateaga ne ia te mauaga ne soko ‵fou te agaga tapu, i te taimi ne fakaeke atu ei a lima o Petelu mo Ioane ki luga i a latou?

¹⁰ I te taimi ne iloa ei ne apositolo te tokouke o soko i Samalia, ne uga atu ne latou a Petelu mo Ioane ki ei. (Ke onoono ki te pokisi “Ne Fakaaoga ne Petelu ‘a Kī o te Malo.’”) I te lā okoatuga, ne fakaeke atu a lima o te avā apositolo ki soko ‵fou, ko te mea eiloa ko maua ne latou te agaga tapu.b Ne ofo masei a Simona i te mateaga ne ia o te mea tenei. Ne fai atu a ia penei ki apositolo: “Tuku mai foki ki a au te ‵mana tenei, ko te mea ke maua ne so se tino telā e fakaeke oku lima ki luga i ei a te agaga tapu.” Ne ofo atu ne Simona a tupe ke ‵togi ki ei te tauliaga tapu tenā!—Galu. 8:14-19.

11. Se a te fakamalosiga ne tuku atu ne Petelu ki a Simona, kae ne saga atu pefea a Simona ki ei?

¹¹ Ne tali ‵tonu atu a Petelu ki a Simona penei. “Ke ‵mate fakatasi atu koe mo au siliva,” ko pati a te apositolo, “me e mafaufau koe i te meaalofa faivasaga a te Atua e maua e auala i tupe. E seai sou vaega io me se tusaga i te mea tenei, me i tou loto e se tonu i te kilokiloga a te Atua.” Ne fakamalosi atu ei a Petelu ki a Simona ke salamō kae ‵talo ko te mea ke mafai o fakamagalogina a ia. Ana muna: “Fakatagi atu ki a Ieova, me kafai e mafai, ko fakamagalo ei a mafaufauga ma‵sei i tou loto [“i tau togafiti tenei,” New Jerusalem Bible].” E maina ‵lei me i a Simona e sē se tino masei. Ne manako a ia o fai te mea tonu, kae ne faka‵segina fua a ia i se taimi toetoe. Tela la, ne fakamolemole atu a ia ki apositolo penei: “‵Talo ki a Ieova mō oku ko te mea ke seai se mea i mea kolā ne fai mai ne koulua e tupu ki a au.”—Galu. 8:20-24.

12. Se a te “faifaiga faka-Simona,” kae ne fai pefea mo fai se malei i Fenua Lotu Kelisiano?

¹² E fai te polopolokiga o Simona ne Petelu e pelā me se faka‵pulaga ke fakaeteete a Kelisiano i aso nei. E tonu, a te tugapati ko “faifaiga faka-Simona” ne māfua mai eiloa i te mea tenā. E fakasino atu loa a “faifaiga faka-Simona” ki te ‵togiga mo te fakatauatuga o tofi, maise eiloa i lotu. E ‵fonu eiloa a fenua lotu Kelisiano i faifaiga konei. E tonu, e fakaasi mai penei i te lomiga e iva o The Encyclopædia Britannica (1878): “E fakaasi mai i te sukesukega ne fai e uiga ki palota ‵funa a te Lotu Pope, me e seai eiloa se palota ne fai e aunoa mo te se lailai i faifaiga faka-Simona, kae i te ukega o taimi, a faifaiga faka-Simona e fai i palota ‵funa penā ko toe faifaiga fakatakalia‵lia kae fakamasiasi ki te mafaufau.”

13. Ne a auala e ‵tau o fakaeteete a Kelisiano i ei e uiga ki faifaiga faka-Simona?

¹³ E ‵tau o fakaeteete a Kelisiano i te agasala ko faifaiga faka-Simona. E pelā mo te mea tenei, e se ‵tau o takolekole ne se tino a toeaina mai te lakuatuga o meaalofa mo tavaega e uke, ke maua ei se tauliaga fakaopoopo i te fakapotopotoga. I te suā feitu, e ‵tau foki o fakaeteete a toeaina ke mo a e fapito latou ki tino mau‵mea. E aofia a mea e lua konā i faifaiga faka-Simona. E tonu, e ‵tau o mafau‵fau a tavini a te Atua katoa i a latou ne ‘tino sē taulia,’ kae e ‵tau o faka‵tali ke tuku atu ne te agaga o Ieova a tofiga e uiga ki tauliaga i te taviniga. (Luka 9:48) E seai se avanoaga i te fakapotopotoga saukātoa a te Atua mō latou kolā e ‵sala ki olotou “‵malu eiloa.”—Faata. 25:27.

“E Malamalama Koe i au Mea e Faitau?” (Galu. 8:26-40)

14, 15. (a) Ko oi te “eunuka mai Aitiope,” kae ne maua pefea a ia ne Filipo? (e) Ne saga atu pefea te tagata Aitiope ki te fekau a Filipo, kae kaia ne seki fai ei tena papatisoga e pelā me se faifaiga telā ne fai fakavave? (Ke onoono ki te fakamatalaga mai lalo.)

¹⁴ Nei la, ko fakatonu atu te agelu a Ieova ke malaga atu a Filipo i loto i te auala mai Ielusalema ki Kasa. So se fesili i te mafaufau o Filipo e uiga ki te pogai ne ‵tau ei o fanatu a ia ki konā, ne tali fakavave aka i te taimi ne fetaui ei lāua mo te eunuka Aitiope, telā ne “faitau ki te tusi a te pelofeta ko Isaia.” (Ke onoono ki te pokisi “Te ‘Eunuka,’ se a Tena Uiga?”) Ne fakamalosi atu te agaga o Ieova ke fakapilipili atu a Filipo ki te kaliota a te tagata tenā. “E malamalama koe i au mea e faitau?” ko tena fesili ki te Aitiope, kae tele atu i tafa o te kaliota. Ne tali atu te Aitiope penei: “E mafai pefea o malamalama au, māfai e seai se tino e fesoasoani mai ki a au?”—Galu. 8:26-31.

¹⁵ Ne ‵kami atu a Filipo ne te Aitiope ke fanaka ki luga i te kaliota. Mafaufau ki te lā sau‵talaga! Ko leva ne ‵numi a tino e uiga ki te “mamoe,” io me ko te “tavini,” i te valoaga a Isaia. (Isa. 53:1-12) Kae koi ma‵laga atu lāua, ne fakamatala atu ei ne Filipo ki te Aitiope, me ne fakataunu te valoaga tenei i a Iesu Keliso. E pelā mo latou kolā ne papatiso i te Penitekoso i te 33 T.A., ne iloa fakavave ne te Aitiope—telā ko oti ne ‵fuli ki te lotu Iutaia—a te mea e ‵tau o fai ne ia. Ne fai atu a ia ki a Filipo penei: “Kiloke! Tenei te vai; e isi se pogai e se ‵tau ei au o papatiso?” Ne papatiso ei a te Aitiope ne Filipo e aunoa mo te fakatalave!c (Ke onoono ki te pokisi “Te Papatisoga ki ‘te Vai.’”) Fakamuli ifo i ei, ne takitaki atu a Filipo ke fai ne ia se isi galuega i Asota, kae ne folafola atu faeloa ne ia te tala ‵lei i ei.—Galu. 8:32-40.

16, 17. E aofia pefea a agelu i te faiga o te galuega talai i aso nei?

¹⁶ E maua ne Kelisiano i aso nei te tauliaga ke fai ne latou te galuega telā ne fai ne Filipo. E uke taimi e fakaasi atu ei ne latou te fekau o te Malo ki tino kolā e fetaui mo latou i taimi seki fuafuagina, e pelā mo taimi e faima‵laga ei latou. E manino ‵lei me e se fetaui latou mo tino loto ‵lei i taimi e uke i se auala fakafuasei. Tenā eiloa te mea e ‵tau o tupu, me e fakaasi manino mai i te Tusi Tapu me e takitaki ne agelu a te faiga o te galuega talai, ko te mea ke oko atu te fekau “ki fenua katoa, mo matakāiga, ‵gana mo tino katoa.” (Faka. 14:6) Tenā eiloa te mea ne ‵valo mai ne Iesu e uiga ki te takitakiga a agelu i te faiga o te galuega talai. I tena tala fakatusa e uiga ki saito mo mouku, ne fai mai a Iesu me i te taimi e tau ei te fatoaga—ko te vaitaimi o te gataga o te olaga tenei—“a ko tino ‵kati saito ko agelu.” Ne fakaopoopo mai ana pati me i agelu konei “ka unu kea‵tea ne latou mai tena Malo a mea katoa kolā e fakavāivāi ei a tino e pelā foki mo tino solitulafono.” (Mata. 13:37-41) Ko te taimi foki tenā e fakamaopoopo ei ne agelu a tino kolā e fakamoe‵moe ke fai mo sui o te Malo i te lagi—kae fakamuli ifo ko te “vaitino e tokouke” o “nisi mamoe”—kolā e manako a Ieova ke aumai ki loto i tena fakapotopotoga saukātoa.—Faka. 7:9; Ioa. 6:44, 65; 10:16.

¹⁷ E pelā me se fakamaoniga me tenā eiloa te mea e tupu nei, e fai mai a nisi tino kolā e fetaui mo tatou i te ‵tou galuega, me ko oti ne ‵talo atu latou mō se fakatakitakiga i te feitu faka-te-agaga. Mafaufau ki te tala o se tokolua tino talai o te Malo kolā ne olo fakatasi mo se tamaliki foliki. Ne fai lāua me ka fakagata te lā galuega i te fakatutonu i te aso e tasi, kae ne manako malosi te tamaliki ke olo atu latou ki te suā fale. Ne fanatu eiloa te tamaliki ki te fale tenā kae tukituki atu i te mataloa! I te ‵talamaiga o te mataloa ne se fafine, ne olo atu ei te tokolua Molimau o fai‵pati ki a ia. Ne ‵poi lāua i te fakamatalaatuga ne te fafine, me ne fatoa oti eiloa ne ‵talo atu a ia ke āsi atu se tino o fesoasoani atu ke malamalama a ia i te Tusi Tapu. Ne fakatoka ei ke fai se akoga faka-te-Tusi Tapu i konā!

18. Kaia e se ‵tau ei o manatu mā‵ma tatou ki te ‵tou galuega talai?

¹⁸ E pelā me se vaega o te fakapotopotoga Kelisiano, e maua ne koe te tauliaga ke ga‵lue fakatasi koe mo agelu i te faiga o te galuega talai i aso nei, ke oko atu ki toe tino tokouke eiloa talu mai te kamataga o te galuega tenei. Ke mo a e manatu māmā koe ki te tauliaga tenei. Mai te fakatumauga o au taumafaiga, ka maua eiloa ne koe te fiafia lasi o folafola atu “a te tala ‵lei e uiga ki a Iesu.”—Galu. 8:35.