E Manako a Ieova ko Ana Tino ke ‵Ma

1-3. (a) Kaia e ‵tau ei o fakamautinoa aka ne se mātua i tena tamaliki tagata e ‵ma? (e) Kaia e manako ei a Ieova ko ana tino ke ‵ma?

FAKAATAATA i tou mafaufau se mātua e fakatoka tena tamaliki tagata ki te akoga. E fakamautinoa aka ne ia me ne koukou faka‵lei tou tagata kae e ‵ma kae ‵lei ana gatu. E fai ne te mea tenei ke tupu malosi a ia kae fakaasi atu foki ei ki nisi tino i ana mātua e tausi faka‵lei ki a ia.

² A te ‵tou Tamana ko Ieova, e manako ko tatou ke ‵ma pakipaki. (Salamo 18:26) E iloa ne ia me ka aoga ki a tatou a te tumau i te ‵ma. Kae kafai a tatou e ‵ma, ka faka‵malu atu eiloa tatou ki a ia.—Esekielu 36:22; faitau te 1 Petelu 2:12.

³ Se a te uiga o te tausi tatou ke ‵ma? Kae kaia e ‵lei ei ke ‵ma tatou? I te taimi e suke‵suke ei tatou ki fesili konei, ka iloa ei ne tatou a nisi ‵fuliga kolā e ‵tau o fai ne tatou.

KAIA E MANAKOGINA EI KO TATOU KE ‵MA?

4, 5. (a) Kaia e ‵tau ei o ‵ma tatou? (e) Ne a mea e akoako mai ne mea ne faite e uiga ki te kilokiloga a Ieova ki te ‵ma ?

⁴ Ko te fakaakoakoga eiloa a Ieova e tauloto ei tatou ki mea e uiga ki te ‵ma. (Levitiko 11:44, 45) Tela la, a te pogai tāua e ‵tau ei o ‵ma tatou me ma‵nako tatou o “fakaakoako . . . ki te Atua.”—Efeso 5:1.

⁵ E akoako mai ne mea ne faite a te kilokiloga a Ieova ki te ‵ma. Ne faite ne Ieova a tamilosaga masani kolā e tausi ei te ‵tou ea mo vai ke ‵ma. (Ielemia 10:12) Mafaufau ki auala e uke e faka‵ma i ei ne te lalolagi a ia eiloa, mai tua foki loa o fakalailaiga e fai ne tino ki ei. E pelā me se fakaakoakoga, ne faite ne Ieova a microbes, ne manu fo‵liki kolā e mafai fua o lavea i mea fakaata. E mafai o ‵fuli ne manu fo‵liki konei a kaiga poisini ki mea ‵lei. E fakaofoofogina ‵ki te mea tenei. Ne fakaaoga foki ne saienitisi a manu fo‵liki konei ke toe faka‵ma aka ei a mea kolā ko oti ne fakalailaigina.—Loma 1:20.

6, 7. E fakaasi mai pefea i te Tulafono a Mose i tino kolā e tapuaki ki a Ieova e ‵tau o ‵ma?

⁶ E lavea foki ne tatou te tāua o te ‵ma mai i Tulafono kolā ne tuku ne Ieova ki tino Isalaelu e auala i a Mose. E pelā me se fakaakoakoga, e ‵tau mo tino o ‵ma i te feitu faka-te-foitino ke mafai ei o talia te olotou tapuakiga ne Ieova. I te Aso o te Faka‵māga, e ‵tau o koukou fakalua te faitaulaga sili. (Levitiko 16:4, 23, 24) Kae koi tuai o ofo atu ne nisi faitaulaga a taulaga, e ‵tau mo latou o ‵fulu olotou lima mo olotou vae. (Esoto 30:17-21; 2 Nofoaiga Tupu 4:6) I nisi fakanofonofoga, a te fakasalaga ki te tino e se fakalogo ki te tulafono e uiga ki te ‵ma, ko te mate.—Levitiko 15:31; Numela 19:17-20.

⁷ Kae pefea i aso nei? E uke a mea e mafai o tauloto ne tatou ki tulaga o Ieova mai i te Tulafono. (Malaki 3:6) E fakaasi faka‵lei mai i ei me i tino tapuaki a Ieova e ‵tau o ‵ma. E seki ‵fuli eiloa a tulaga o Ieova. I aso nei, koi manako eiloa a ia ke tumau ana tino i te ‵ma pakipaki.—Iakopo 1:27.

SE A TE UIGA KE ‵MA TATOU?

8. I auala fea e ‵tau ei mo tatou o ‵ma?

⁸ I te kilokiloga a Ieova, a te ‵ma, e se ko te tausi fua ki ‵tou foitino, ‵tou gatu mo fale ke ‵ma. A te ‵ma se mea telā e aofia i ‵tou olaga kātoa. E aofia i ei te ‵tou tapuakiga, ‵tou amioga mo ‵tou mafaufauga. Tela la, ke ‵ma tatou i te kilokiloga a Ieova, e ‵tau mo tatou o ‵ma pakipaki i feitu katoa o ‵tou olaga.

9, 10. Se a te uiga ke ‵ma tatou i ‵tou tapuakiga?

⁹ Te tapuakiga ‵ma. E se ‵tau mo tatou o aofia i so se vaega o lotu ‵se. I te taimi ne ‵nofo fakapagota i ei a tino Isalaelu i Papelonia, ne ‵nofo fakatasi latou mo tino kolā e aofia i lotu fapaupau ma‵sei. Ne ‵valo mai te pelofeta ko Isaia me i tino Isalaelu ka toe ‵foki ki te lotou fenua ko Isalaelu ke toe fakatu aka te tapuakiga tonu. Ne fai atu a Ieova ki a latou: “Olo kea‵tea mai konā, sa fakapa‵tele ki se mea sē ‵ma! Olo kea‵tea mai loto i a ia, tausi ke ‵ma koutou.” A te lotou tapuakiga ki te Atua e se mafai o ‵numi tasi mo akoakoga, faifaiga masani, io me ko tuu mo aganuu a lotu ‵se o Papelonia.—Isaia 52:11.

¹⁰ E ‵kalo kea‵tea foki a Kelisiano ‵tonu i aso nei mai i lotu ‵se. (Faitau te 1 Kolinito 10:21.) I te lalolagi kātoa, e uke a tuu mo aganuu, mo talitonuga masani e fakavae ki akoakoga a lotu ‵se. E pelā mo te ukega o tuu, e tali‵tonu a tino me isi se mea i loto i a tatou telā e tumau i te ola māfai e ‵mate tatou, kae uke a tuu e fakavae mai i te talitonuga tenei. (Failauga 9:5, 6, 10) E ‵tau mo Kelisiano o ‵teke atu ki vaegā tuu penā. E mafai o fakamalosi mai a ‵tou kāiga ke aofia tatou i vaegā tuu penei. Kae ona ko tatou e ma‵nako ke kilo mai a Ieova ki a tatou e pelā me ne tino e ‵ma, e se talia ne tatou a vaegā fakamalosiga penā.—Galuega 5:29.

11. Se a te mea e fakauiga ki ei a te ‵ma i mea tau amioga?

¹¹ Amioga ‵ma. Ke ‵ma tatou i te kilokiloga a Ieova, e ‵tau mo tatou o ‵kalo kea‵tea mai so se vaega o amioga fakatauavaga sē ‵tau. (Faitau te Efeso 5:5.) I te Tusi Tapu, e fai mai a Ieova ki a tatou ke “‵tele kea‵tea mai i amioga fakatauavaga sē ‵tau.” E fakaasi faka‵lei mai ne ia me i tino kolā e fai ne latou a amioga ma‵sei kae e se sala‵mō “ka se maua ne latou a te Malo o te Atua.”—1 Kolinito 6:9, 10, 18; onoono ki te Fakamatalaga Fakaopoopo i te 22.

12, 13. Kaia e ‵tau ei o ‵ma ‵tou mafaufauga?

¹² Mafaufauga ‵ma. A mafaufauga e masani o iku atu ki faifaiga. (Mataio 5:28; 15:18, 19) A mafaufauga ‵ma, ka fakamalosi aka ei tatou ke fai a mea i se auala ‵ma. E tonu, a tatou ne tino e se ‵lei katoatoa, tela la, e mafai o isi ne mafaufauga sē ‵tonu i nisi taimi. Kafai e ‵sae aka a mafaufauga penā, e ‵tau mo tatou o ‵teke fakavave atu ki ei. Kafai e se ‵teke fakavave atu ki ei, fakamuli ifo ka iloa ne tatou me ko se ‵ma a ‵tou loto. Ka kamata ei o ma‵nako tatou o fai a mea kolā e mafau‵fau faeloa ki ei. Kae i lō te fai penā, e ‵tau mo tatou o faka‵fonu ‵tou mafaufau ki mafaufauga ‵ma. (Faitau te Filipi 4:8.) Tela la, e ‵kalo kea‵tea tatou mai i mea pelā mo fakafiafiaga ma‵sei kae fakasaua. E filifili faka‵lei ne tatou a mea e fai‵tau tatou ki ei, onoono ki ei mo mea e fai‵pati ki ei.—Salamo 19:8, 9.

¹³ Ke tumau i te alofa o te Atua, e ‵tau mo tatou o ‵ma i ‵tou tapuakiga, ‵tou amioga mo ‵tou mafaufauga. Kae tāua foki ki a Ieova ke ‵ma tatou i te feitu faka-te-foitino.

E MAFAI PEFEA O ‵MA TATOU I TE FEITU FAKA-TE-FOITINO?

14. Kaia e tāua i ei ke tumau tatou i te ‵ma i te feitu faka-te-foitino?

¹⁴ Kafai e tausi ne tatou ‵tou foitino mo koga e ‵nofo i ei tatou ke ‵ma, ka aoga eiloa te mea tenā ki a tatou fakatasi mo nisi tino. Ka ‵lei ‵tou lagonaga, kae ka fia‵fia foki a nisi tino o ‵kau mai ki a tatou. Kae e isi aka se suā pogai tāua e ‵tau ei o ‵ma tatou i te feitu faka-te-foitino. Kafai tatou e ‵ma i te feitu faka-te-foitino, ka faka‵malu atu eiloa te mea tenā ki a Ieova. Mafaufau ki te mea tenei: Kafai e lavea ne koe se tamaliki telā e lailai faeloa, ka maua ne koe se kilokiloga sē ‵lei ki ana mātua. I se auala tai ‵pau, kafai e se atafai faka‵lei tatou ki a tatou eiloa kae e se tausi foki a tatou ke ‵ma, e mafai eiloa o maua ne tino se kilokiloga sē ‵lei e uiga ki a Ieova. Ne fai mai a Paulo: “E seai eiloa se mea e fai ne matou ke siga ei se tino, ko te mea ke seai se mea ‵se e maua aka i te motou galuega; kae e fakaasi atu ne matou i feitu katoa i a matou ko tavini a te Atua.”—2 Kolinito 6:3, 4.

15, 16. Ne a ‵tou mea e mafai o fai ke tumau tatou i te ‵ma?

¹⁵ ‵Tou foitino mo ‵tou gatu. A te tausiga o ‵tou foitino ke ‵ma e ‵tau o fai pelā me se vaegā masani o ‵tou mea e fai i aso katoa. E pelā mo te koukou faeloa i aso katoa. E ‵fulu ‵tou lima ki vai mo sopu, mai mua o fai ne tatou te kūka io me ‵kai tatou kae maise loa māfai ne fatoa oti ne fakaaoga ne tatou te fale foliki io me ne pa‵tele tatou ki se mea lailai. A te ‵fuluga o lima se mea faigofie fua, kae tāua ‵ki ke fakagata i ei a manu ma‵sei mo masaki ‵pisi. E mafai foki o faka‵sao i ei a ola. Kafai e seai ne ‵tou fale fo‵liki io me ne koga ne faite faka‵lei ke olo ki ei a fekau, e mafai eiloa o ‵sala tatou ki nisi auala ‵lei ke faka‵galo ki ei a mea konā. A tino Isalaelu i aso mua ne seki ai ne koga ne faite faka‵lei ke olo ki ei olotou fekau, tela la, ne tanu ne latou olotou fekau i te laukele, i se koga telā e ‵mao mai fale o tino mo koga e maua maua ei te vai.—Teutelonome 23:12, 13.

¹⁶ E se manakogina ko ‵tou gatu ke fakaofoofogia, ‵togi ‵mafa, io me ko vaega ‵fou. E ‵tau fua o ‵ma kae mata ‵lei. (Faitau te 1 Timoteo 2:9, 10.) E ma‵nako faeloa tatou o faka‵malu a Ieova e auala i ‵tou teuga.—Tito 2:10.

17. Kaia e ‵tau ei o tausi ne tatou a ‵tou fale mo matāfale ke ‵ma?

¹⁷ ‵Tou fale mo ‵tou matāfale. Faitalia te koga e ‵nofo i ei tatou, e tausi eiloa ne tatou ke ‵ma ‵tou fale. E ‵tau foki o tausi ne tatou ‵tou kā, pasikaiti, pasika, mo nisi mea fakatele‵tele ke ‵ma, maise eiloa māfai ko fakaaoga ne tatou ke olo ki fakatasiga io me ko te galuega talai. Masaua la, me i te galuega talai, e fai‵pati tatou ki nisi tino e uiga ki te olaga i te lalolagi palataiso ‵ma. (Luka 23:43; Fakaasiga 11:18) E ‵tau o fakaasi atu i foliga o ‵tou fale mo ‵tou matāfale i a tatou ko fakatoka atu nei ki te olaga i te lalolagi fou kae ‵ma.

18. Kaia e ma‵nako ei tatou ke tausi te ‵tou Fale Tapuaki ke ‵ma?

¹⁸ ‵Tou koga tapuaki. E fakaasi atu ne tatou me fakatāua ne tatou te ‵ma māfai e tausi faka‵lei ne tatou ‵tou koga tapuaki ke ‵ma, faitalia me ko te Fale Tapuaki io me ko koga kolā e fai i ei a fono. Kafai e isi ne tino ‵fou e ‵mai ki te Fale Tapuaki, e masani o lavea ne latou te ‵ma i te koga tenā. E faka‵malu atu ne te mea tenei a Ieova. E pelā me ne tino o te fakapotopotoga, e maua ne tatou katoa te tusaga ke tausi te ‵tou Fale Tapuaki ke ‵ma kae ‵lei.—2 Nofoaiga Tupu 34:10.

KE FAKAGATA A FAIFAIGA MASANI SĒ ‵MA

19. Ne a mea e ‵tau o ‵kalo kea‵tea tatou mai i ei?

¹⁹ E tiga eiloa e se taku mai i loto i te Tusi Tapu a amioga ma‵sei katoa kolā e ‵tau o ‵kalo kea‵tea tatou mai i ei, e tuku mai eiloa i ei a fakatakitakiga fakavae kolā e fesoasoani mai ke malamalama tatou i te kilokiloga a Ieova ki vaegā mea penā. E se manako a ia ke ‵pusi tatou io me fakaaoga ‵se a meainu ma‵losi mo vailakau tapu. Kafai tatou ko taugasoa o te Atua, ka ‵kalo kea‵tea tatou mai te faiga o mea konei. Kaia? Me āva malosi tatou ki te meaalofa ko te ola. A faifaiga penā e mafai o fai ei tatou ke ‵mate vave, fakamasei ‵tou foitino penā foki mo tino i ‵tou tafa. Ko oti ne taumafai a tino e tokouke ke fakagata a faifaiga ma‵sei penei ona ko te manava‵se ki olotou ola. Kae e pelā me ne taugasoa o Ieova, e fakagata ne tatou ona ko te ‵toe pogai tāua tenei—ko te ‵tou a‵lofa ki te Atua. Ne fai mai se talavou fafine e tokotasi: “Fakatasi mo te fesoasoani o Ieova, ko oti ne faka‵ma ne au toku olaga kae ko saoloto nei au mai faifaiga ma‵sei kolā ne umiti sāle au ki ei. . . . E iloa ne au me ne seki mafai ne au o fai a ‵fuliga konei i a au eiloa.” Ke sau‵tala nei tatou ki fakatakitakiga fakavae e lima mai i te Tusi Tapu kolā ka fesoasoani mai ke fakagata ne se tino a faifaiga fakama‵taku konei.

20, 21. Ne a vaegā faifaiga e manako a Ieova ke saoloto tatou mai ei?

²⁰ “Ona ko te mea ko maua ne tatou a folafolaga konei, e aku fagasele, ke faka‵ma la tatou mai i so se mea e fakalailai ei te foitino mo te agaga, ke katoatoa te ‵tou tulaga tapu i te ma‵taku ki te Atua.” (2 Kolinito 7:1) E manako a Ieova ke saoloto tatou mai faifaiga sē ‵ma kolā e mafai ei o fakamasei ‵tou mafaufau io me ko ‵tou foitino.

²¹ E taku mai i te 2 Kolinito 6:17, 18 a te pogai tāua e tasi e ‵tau ei o “faka‵ma . . . tatou mai i so se mea e fakalailai” ei tatou. Muna a Ieova ki a tatou: “Sa toe puke ki mea sē ‵ma.” Tauto mai ei a ia: “Ko puke mai ei ne au koutou ki loto kae ka fai au mo fai te otou Tamana, kae ko koutou ka fai mo aku tama tāgata mo aku tama fāfine.” Ao, ka alofa mai eiloa a Ieova ki a tatou e pelā me se tamana e alofa ki ana tama‵liki, māfai e ‵kalo kea‵tea tatou mai so se mea telā e fai ei tatou ke lai‵lai io me ke se ‵ma ki a ia.

22-25. Ne a fakatakitakiga fakavae mai te Tusi Tapu e mafai o fesoasoani mai ke fakagata ne tatou a faifaiga masani sē ‵ma?

²² “E ‵tau mo koe o alofa ki a Ieova tou Atua mo tou loto kātoa mo tou ola kātoa mo tou mafaufau kātoa.” (Mataio 22:37) Tenei te ‵toe tulafono tāua i tulafono katoa. (Mataio 22:38) E ‵tau eiloa o maua ne Ieova te alofa katoatoa mai i a tatou. E mafai pefea o a‵lofa tatou ki a ia māfai e fai ne tatou a mea kolā e mafai o fakatoetoe i ei ‵tou ola io me fakamasei i ei ‵tou mafaufau? I lō te fai penā, e fai ne tatou a mea katoa ke fakaasi atu i ei te āva ki te ola ne tuku mai ne ia ki a tatou.

²³ “E tuku atu ne [Ieova] ki tino katoa a te ola mo te mānava e pelā foki mo mea katoa.” (Galuega 17:24, 25) Kafai ne tuku atu ne sou taugasoa se meaalofa tāua ki a koe, e mata ka ‵pei ne koe kea‵tea io me fakamasei ne koe? A te ola se meaalofa fakaoofoofogia mai i a Ieova. E fakatāua malosi ne tatou te meaalofa tenei. Tela la, e ma‵nako tatou ke fakaaoga ‵tou ola i se auala telā e faka‵malu atu i ei ki a ia.—Salamo 36:9.

²⁴ “E ‵tau mo koe o alofa ki tou tuakoi e pelā mo koe ki a koe eiloa.” (Mataio 22:39) E se ko tatou fua e logo‵mae i ‵tou faifaiga masani sē ‵ma. E mafai foki o fakalogo‵mae atu ki tino i ‵tou tafa, kolā ko tino e a‵lofa malosi tatou ki ei. E pelā me se fakaakoakoga, e mafai o masaki malosi se tino sē ‵pusi telā e ‵nofo fakatasi mo se tino ‵pusi ona ko te mānava atu ki ana ausaga. Kae kafai e fakagata ne tatou a faifaiga masani ma‵sei, e fakaasi atu ei ki tino i ‵tou tafa i a tatou e a‵lofa ki a latou.—1 Ioane 4:20, 21.

²⁵ “Ke fakamasaua atu faeloa ki a latou ke faka‵logo ki malo mo tino pule.” (Tito 3:1) I te ukega o fenua, e se talia i te tulafono ke tausi io me fakaaoga a vailakau tapu. Kae ona ko Ieova ne fakatonu mai ke fakaasi atu te āva ki malo, e faka‵logo eiloa tatou ki vaegā tulafono penā.—Loma 13:1.

26. (a) Ne a mea e ‵tau o fai ne tatou ko te mea ke talia ne Ieova te ‵tou tapuakiga? (e) Kaia e fai ei te tumau i te ‵ma i te kilokiloga a te Atua e pelā me ko te ‵toe auala ‵lei ke ola i ei?

²⁶ Kafai e ma‵nako tatou ke fai mo taugasoa o Ieova, ka mafai o lavea ne tatou me manakogina ke fai ne tatou ne nisi ‵fuliga. Kafai e tonu, e ‵tau o na kamata fakavave tatou. E se faigofie ke fakagata fakavave se faifaiga masani sē ‵ma, kae e mafai eiloa o fai ne tatou! Ne tauto mai a Ieova me ka fesoasoani mai a ia ki a tatou. Ana muna: “Au, Ieova, ko tou Atua, ko te Atua telā e akoako ne ia koe ke ‵lei koe, ko te Atua telā e takitaki ne ia koe ki te auala e ‵tau o sasale ei koe.” (Isaia 48:17) Kafai e fakaoti ‵tou mafi ke tumau tatou i te ‵ma, e mautinoa eiloa me ka faka‵malu ne tatou a Ieova.