Ke Fakaaogā te Pelu o te Agaga ke ‵Teke Atu ei ki Faifaiga sē Fakamaoni

“E ‵TAU MO KOUTOU O PEI KI TE FOITINO FOU, TELA NE FAITE I FOLIGA O TE ATUA I TE AMIOTONU MO TE ‵MALU.” ​—⁠Efeso 4:⁠24.

I TE taimi ne pule malosi mai ei a te Emupaea o Loma, ne fai te mea tenā mo fai te ‵toe pulepulega lasi a tino i te lalolagi i te vaitaimi tenā. Ona ko te ma‵goi o tulafono a te kau Loma, koi fakaaogā a tulafono konā i fakavae o atufenua e uke. Kae e tiga eiloa te uke o mea ne fai ne te Malo o Loma, ne seki mafai ne ana kautau o fakatakavale te fili faigata e tasi: ko faifaiga sē fakamaoni. Kae fakamuli ifo ne gasolo o vave atu te fakatakavalega o te kau Loma ona ko faifaiga sē fakamaoni.

A te apositolo ko Paulo se tino e tokotasi telā ne nofo fakaalofa mai lalo i tino pule Loma sē fakamaoni. Kāti ne iloa ‵lei ne te kovana ko Filiki telā ne fakamasino aka ne ia a Paulo me e seai sena agasala. Ne aofia Filiki i toe kovana sē fakamaoni i ana aso, kae ne fakatalave ne ia te faiga o te fakamasinoga o Paulo me ne fakamoemoe a ia ke avatu ne Paulo a tupe ki a ia ke ‵togi ei tena saolotoga.​—⁠Galuega 24:​22-26.

Ne seki avatu ne Paulo se meaalofa fakakolekole ki a Filiki, kae ne faipati ‵tonu atu a ia ki tou tagata e uiga ki “te amiotonu mo te loto kufaki.” Ne seki sui ne Filiki ana amioga, kae ne nofo atu a Paulo i te falepuipui me ne ita a ia ma ‵togi te fakamasinoga i te faiga o se meaalofa fakakolekole. Ne talai atu ne ia te fekau e uiga ki te munatonu mo te fakamaoni, kae ne ola foki e tusa mo te mea tenā. Ne tusi atu penei a ia ki Kelisiano Iutaia: “E talitonu matou me tonu faeloa omotou mafaufau, me ma‵nako faeloa matou o fai te mea tonu i taimi katoa.”​—⁠Epelu 13:⁠18.

Ne ‵kese ‵ki ana amioga i lō amioga masani i aso konā. A te taina o Filiki, ko Palasi ne aofia i toe tino mauko‵loa i te lalolagi i aso konā, kae ne maua ne ia te lasiga o ana koloa​—⁠kolā e fakatautau aka pelā me ko te $45 miliona​—⁠mai i meaalofa fakakolekole mo te kaisoa. Kae e mu‵tana fua ana koloa māfai e fakatusa ki te fia piliona tālā kolā ne ‵funa aka ne nisi pule sē fakamaoni i te 20 senitenali tenei i pagike. E manino i ei, me e fakavalevale fua te tino telā e talitonu me ko manumalo a malo i aso nei i te ‵teke atu ki faifaiga sē fakamaoni.

Ona ko te ‵mautakitaki o faifaiga sē fakamaoni i te fia o tausaga, e mata, e ‵tau o fakaiku aka me tenā fua te uiga masani o tino? Io me e mafai o fai se faiga ke taofi aka ei a faifaiga sē fakamaoni?

E Taofi Aka Pefea a Faifaiga sē Fakamaoni?

A te faiga muamua telā e ‵tau o fai ke taofi aka ei a faifaiga sē fakamaoni ko te talia o te manatu me e masei kae fakama‵taku foki a faifaiga sē fakamaoni, me e maua fua ne tino ma‵sei a mea aogā i ei kae e pa‵kia i ei a nisi tino. Kāti ko oti ne kamata o fai a gasuesuega i te feitu tenā. Ne fai mai penei a James Foley, te failautusi lagolago o te malo o te Iunaite Sitete: “E iloa ne tatou katoa me e fakamataku te faiga o meaalofa fakakolekole. E fakamakosu ne meaalofa fakakolekole te faiga o tonu ‵lei, e fakamasei i ei te atiakaga o te maumea mo mea tau tupe o te malo, e faka‵piko i ei a faifaiga fakapisinisi, kae e fai ei ke fakaa‵lofa a tino valevale i te lalolagi kātoa.” E loto ma‵lie a tino e tokouke ki tena manatu tenā. I a Tesema, 17, 1997, ne saina ei ne atufenua ‵lasi e 34 te “feagaiga e uiga ki meaalofa fakakolekole” telā e fakamatala mai pelā me “e aogā ‵ki i te ‵tekeatuga i te lalolagi kātoa ki faifaiga sē fakamaoni.” E fai mai te feagaiga tenā me “e ‵tau o fakasala te tino telā e ofo atu, e folafola atu io me e avatu a meaalofa fakakolekole ki so se sui o se malo fakaatea ke maua ei io me ke fakatumau ei a feagaiga fakapisinisi i va o malo.”

A te avatuga o meaalofa fakakolekole ke maua ei a pisinisi i nisi fenua, se tamā vaega fua o te fia o faifaiga sē fakamaoni. Kafai e fia taofi aka a faifaiga sē fakamaoni i feitu katoa, e ‵tau o fai te lua o faiga telā e faigata atu: ke ‵fuli ei a te loto o te tino io me ko loto o tino e tokouke. E ‵tau o takalia‵lia a tino i kogā koga katoa ki meaalofa fakakolekole mo faifaiga sē fakamaoni. Ka fatoā ‵galo atu ei a faifaiga sē fakamaoni ke maua ei a tupe. Ke fai penā, ne fai mai te mekesini ko te Newsweek me e ma‵natu aka a nisi tino me e ‵tau mo malo “o fakamalosi sāle aka a amioga ‵lei i olotou tino.” E fai mai foki te potukau ko te Transparency International, telā e ‵teke malosi atu ki faifaiga sē fakamaoni, me e ‵tau mo olotou tino o “fakamalosi aka a ‘amioga ‵lei’ i olotou koga ga‵lue.”

E aofia a amioga i te ‵teke atu ki faifaiga sē fakamaoni, kae e se manumalo i ei i te faiga fua o tulafono io me ko “te pelu” o fakasalaga. (Loma 13:​4, 5) E ‵tau o ‵toki aka te amio ‵lei mo te fakamaoni i loto o tino. A te ‵toe mea ‵lei ke fai penā ko te fakaaogāga o te mea telā e fakamatala mai ne te apositolo ko Paulo me ko te “pelu” o te agaga telā ko te Muna a te Atua, ko te Tusi Tapu.​—⁠Efeso 6:⁠17.

E Taku Fakamasei ne te Tusi Tapu a Faifaiga sē Fakamaoni

Kaia ne seki talia ei ne Paulo a faifaiga sē fakamaoni? Me ne fia fai ne ia te loto o te Atua, telā e “se talia foki ne ia a tino fai meaalofa fakakolekole.” (Teutelonome 10:17) Kae kāti ne masaua foki ne Paulo te fakatonuga mautinoa tenei e maua i te Tulafono a Mose: “E se tau foki o talia ne latou a meaalofa fakakolekole, me i meaalofa pena e fakakivi ne ia a mata o tino poto mo tino amiotonu, kae fai foki ne ia ke fai ne latou a ikuga se tonu.” (Teutelonome 16:19) Ne maina foki te tupu ko Tavita me e takalialia a Ieova ki faifaiga sē fakamaoni, kae ne fakamolemole atu a ia ki te Atua ke se aofia a ia i tino agasala, “ko latou kona e . . . toka faeloa o talia a meaalofa faka‵kolekole.”​—⁠Salamo 26:⁠10.

E isi aka foki a nisi pogai ko ‵teke atu ei a tino kolā e tapuaki atu mo te fakamaoni ki te Atua ki faifaiga sē fakamaoni. Ne tusi mai Solomona penei: “Kafai te tupu e taumafai ke manumalo te mea tonu, kae ka malosi te malo, kae kafai e saga fua ki tupe [“meaalofa fakakolekole,” New International Version], ko tena malo ka se aoga.” (Faataoto 29:⁠4) A te fai mea tonu e aumai ei te tokagamalie​—⁠kae maise eiloa māfai e kamata mai i toe tino ma‵luga. Kae e fakamativa fua ne faifaiga sē fakamaoni a te fenua. Ne fai mai penei te Newsweek: “I malo kolā e ma‵nako a tino katoa ke maua olotou tusaga i tupe mai faifaiga sē fakamaoni kae e iloa foki ne latou te auala e maua ei a tusaga konā, e gasolo eiloa o ma‵sei a mea tau tupe i malo konā.”

Faitalia me e se fakamasei katoatoa i ei a mea tau tupe, e ‵fiu sāle a tino fai mea ‵tonu māfai e se taofi aka a faifaiga sē fakamaoni. (Salamo 73:​3, 13) E agasala atu foki i ei ki te ‵tou Atua, ko ia telā ne tuku mai ne ia te manakoga ki a tatou ke maua a faifaiga fakamaoni. I aso ko ‵teka, e isi ne taimi ne gasuesue ei a Ieova ke fakagata atu ei a faifaiga matagā. E pelā mo ana pati ‵toko ne fai atu ki tino i Ielusalema e uiga ki te pogai ka tiaki ei ne ia latou ke ‵ta ne olotou fili.

Ne fai atu te Atua penei e alatu i tena pelofeta ko Mika: “Faka‵logo mai ki a au, koutou takitaki o Isalaelu, kola e takalialia i te mea tonu kae fiafia ki mea masei. A takitaki o te fa‵kai e talia ne latou a meaalofa fa‵kolekole mai tino i faiga o olotou fakamasinoga, a faitaulaga e ma‵nako ki se togi manafai e akoako atu ne latou a te tulafono. . . . Tela la, ona ko koutou, a Siona ka fakamalū pela me se fatoaga; Ielusalema ka maofaofa valevale, ka ko te mauga tela e tu ei te Faletapu ka fai pela me se vao pupu.” Ne masei valevale te olaga i Isalaelu ona ko faifaiga sē fakamaoni, e pelā eiloa mo te fakamaseiga o Loma i te fia senitenali mai tua ifo i ei. E ‵tonu eiloa a pati konā a te Atua, me i te selau tausaga mai tua ifo o te taimi ne tusi ei ne Mika a pati konā, ne fakamaofa Ielusalema kae ne tiakina ne ana tino.​—⁠Mika 3:​9, 11, 12.

E seai se tino io me se fenua e ‵tau o sē fakamaoni. E fakamalosi atu te Atua ki tino ma‵sei ke tiakina olotou amioga kae ke ‵fuli ne latou olotou mafaufauga. (Isaia 55:⁠7) E manako a ia ke sui ne tatou taki tokotasi te kaimanako ki te sē kaiū kae ke sui foki te sē fakamaoni ki te amiotonu. E fakamasaua mai penei a Ieova: “Kafai e fakapuapuaga ne koe a tino mativa, ko tena uiga koe e teke ki te Atua tela ne faite ne ia latou; kafai e fai faka‵lei ne koe a tino mativa, ko te tapuakiga tafasili i te taua tena a koe.”​—⁠Faataoto 14:⁠31.

Ke Fakaaogā te Munatonu a te Tusi Tapu ke ‵Teke Faka‵lei Atu ei ki Faifaiga sē Fakamaoni

Se a te mea e mafai ei o fai se tino ke fai ne ia se vaegā ‵fuliga penā? Ko te malosi telā ne fakaosofia ei a Paulo ke tiakina tena olaga pelā me se Falesaio kae ke fai mo fai se soko fakamaoni o Iesu Keliso. Ne tusi mai a ia: “Te muna a te Atua e ola kae galue mo te mana.” (Epelu 4:12) Kae ko fakamalosi aka ne te munatonu mai te Tusi Tapu a te fakamaoni, ke oko eiloa ki tino kolā ne ‵numi masei i faifaiga sē fakamaoni. Ke mafaufau malie aka ki te tala tenei:

Ne fatoā oti te galuega a te tagata mai Eulopa ki Saegāla ko Alesana e pelā me se sotia, ne kau atu a ia ki se potukau o tino ma‵sei kolā ne kai‵soa, ne ‵faomea, kae avatu foki a meaalofa fakakolekole.a Ana muna: “A taku galuega ko te ‵fao mālō o tupe mai i tino faipisinisi mauko‵loa ko te mea ke puipui ei latou. Kafai ko oti ne fai taugasoa au ki se tino faipisinisi, ne fakamatakutaku atu a nisi tino i te motou potukau me ka ta ne latou a ia. Ne fai atu au me ka teu aka ne au te fakalavelave tenā​—⁠kae e tai pāpā ‵lei te ‵togi e ‵tau o tuku mai ki a au. Ne fakafetai sāle mai a tino kolā ne tuku mai olotou tupe me ne fesoasoani atu au ke ‵teu aka olotou fakalavelave, kae ko te tonuga loa ne māfua mai i a au a fakalavelave konā. Kāti e fai fakaa‵tea, me ne fiafia malosi au ki te vaega tenā o taku galuega.

“Ne fiafia foki au ki tupe ne maua i ei, mo te gali o te vaegā olaga ne māfua mai i ei. Ne fakatele sāle ne au se motokā ‵togi ‵mafa, ne nofo au i se fale gali, kae ne lava aku sene ke ‵togi so se mea e manako au ki ei. Ne ma‵taku sāle a tino ki a au, kae ne ma‵natu aka me i a au se mafi. Ne mafaufau au me e se mafai o takavale au i se mea, kae e se ‵tau foki o fakalogo au ki tulafono. Ne mafai o faka‵lei aka ne au so se fakalavelave mo te kau pulisimani i te fakaaogāga o se lōia atamai, telā ne iloa ne ia o fakasekeseke ki fakasalaga, io me mai i te avatuga o se meaalofa fakakolekole ki se tino telā e mafai o fesoasoani mai.

“Kae e se ti maua te alofa fakamaoni i tino kolā e fakalago‵lago sāle ki faifaiga sē fakamaoni ke maua ei olotou tupe. E tokotasi te tino i te motou potukau ne kamata o se fiafia mai ki a au, kae ne seki toe taulia au. Ne galo fakavave i a au taku motokā ‵togi ‵mafa, aku tupe, mo taku fāmau fiafai mea ‵togi ‵mafa. Ne ta fakamasei au. Kae ona ko te ‵fuliga tenā o toku olaga ne kamata ei au o mafaufau ‵mafa ki te aogā o te olaga nei.

“I nāi masina mai mua atu i ei, ne fai toku mātua mo fai se Molimau a Ieova, kae ne kamata o faitau sāle au ki olotou tusi. Ne mafaufau faka‵lei au ona ko te Faataoto 4:​14, 15: “Sa fano ki koga e olo ki ei a tagata amio masei. Sa tautali ki faiga a tino amio masei.” A vaegā fuaiupu penā ne fakatalitonu mai ki a au me e seai se taimi ‵lei i aso mai mua mō tino kolā e fia fai amioga ma‵sei. Ne kamata o ‵talo sāle atu au ki a Ieova kae akai atu ki a ia ke takitaki ne ia au i te auala tonu. Ne sukesuke au ki te Tusi Tapu fakatasi mo Molimau a Ieova, kae fakamuli ifo ne tuku atu ne au toku olaga ki te Atua. Ne fakamaoni eiloa au talu mai te taimi tenā.

“E tonu, e se ‵pau te uke o sene e maua ne au māfai e ola au i se olaga fakamaoni. Kae nei la e talitonu au me ka ‵lei toku olaga, kae ko aogā foki. Ko iloa ne au me ne nofo temutemu fua toku olaga mua mo ana mea fakagali‵gali ‵togi ‵mafa. Muamua, e seai soku loto lagona. Kae nei la, ona ko taku sukesukega ki te Tusi Tapu, e logo‵mae toku loto i so se taimi e fakaosoosogina ei a kita nei ke se fakamaoni​—⁠ke oko eiloa ki tamā mea fo‵liki. Ko taumafai nei au o ola e ‵tusa loa mo te Salamo 37:​3, telā e fai mai penei: “Fakatuanaki ki te Aliki kae fai mea lei; ke ola lei koutou i te fenua mo te filemu.”

“Sa Talia ne Togi Fakakolekole Kae ka Ola Leva Koe”

E pelā mo mea kolā ne iloa ne Alesana, e mafai ne te munatonu o te Tusi Tapu o fai se tino ke manumalo i faifaiga sē fakamaoni. Ne ‵fuli ne ia tena olaga e ‵tusa loa mo mea kolā ne fai atu ne te apositolo ko Paulo i tena tusi ki te kau Efeso: “Tela la, e ‵tau o tiakina otou foitino mua, kola e fai ne latou a koutou ke ola i otou olaga mua. A te foitino mua ko fakamaseigina valevale ne ona manakoga masei. E ‵tau o fakafou otou loto mo otou mafaufau katoa. E ‵tau mo koutou o pei ki te foitino fou, tela ne faite i foliga o te Atua i te amiotonu mo te ‵malu. Tela la, ke se toe iai se loi. A tino katoa e ‵tau o faipati ki olotou taina ki te mea tonu, i te mea ko tasi katoa tatou i te foitino o Keliso. A te tino tela e masani o kaisoa, e ‵tau mo ia o fakagata tena amioga tena, ka ko kamata o fakaputuputu mo tona olaga i fua o ana galuega ‵lei e fai ne ona lima, ko te mea ke mafai ne ia o fesoasoani ki tino ma‵tiva.” (Efeso 4:​22-25, 28) E fakalagolago atu eiloa te manuia o tino i aso mai mua ki vaegā ‵fuliga penā.

Kafai e se taofi aka, e mafai ne te kaimanako mo faifaiga sē fakamaoni o fakamasei te lalolagi, e pelā mo lā faiga ki te fakamaseiga o te Emupaea o Loma. Kae se mea fakafiafia loto, me e se manako te Atua telā ne faite ne ia a tino ke fai valevale fua a vaegā mea penā. Ko oti ne fakaiku aka ne ia ‘ke fakamasei a latou kola e fakamasei ne latou te lalolagi.’ (Fakaasiga 11:18) Kae e folafola atu foki a Ieova ki tino kolā e ma‵nako ke se toe ai ne faifaiga sē fakamaoni i te lalolagi nei me ko pili o oko mai “te lagi fou mo te lalolagi fou, e nofo i ei a te amiotonu.”​—⁠2 Petelu 3:⁠13.

E tonu, e se faigofie ke fakamaoni tatou i aso nei. Kae e fakatalitonu mai penei ne Ieova a mea kolā ka ‵tupu i aso mua mua: “Kafai e taumafai koe o sala sou maumea i se auala kaisoa, ka aumai fua ne koe se fakalavelave ki tou kaiga. Sa talia ne togi fakakolekole kae ka ola leva koe.”b (Faataoto 15:27) Kafai e ‵teke atu nei tatou ki faifaiga sē fakamaoni, e fakaasi atu i ei ne tatou te ‵tou loto fakamaoni māfai e ‵talo atu penei tatou ki te Atua: “Ke oko mai tou Malo, ke fai te mea e loto koe ki ei i lalo nei, e pela mo te faiga i te lagi.”​—⁠Mataio 6:⁠10.

A koi fakatali‵tali tatou ke gasuesue te Malo, ke na “toki” ne tatou taki tokotasi “te amiotonu” mai i te sē talia ne tatou o faifaiga sē fakamaoni. (Hosea 10:12) Kafai e amio tatou penā, ka fakaasi atu foki ne ‵tou olaga te malosi o te Muna fakaosofia a te Atua. E mafai o manumalo te pelu o te agaga i faifaiga sē fakamaoni.

[Fakamatalaga fakaopoopo]

[Ata i te itulau e 7]

Fakatasi mo te fesoasoani mai te Tusi Tapu, e mafai ei ne tatou o fakamalosi aka a uiga ‵fou kae ‵teke atu ki faifaiga sē fakamaoni