Ke Manumalo Koe i Vāivāiga Faka-te-foitino
“Ko te tuku atu otou mafaufau ke pulea ne te mea e manako ki ei te foitino, ka iku eiloa ki te mate.”—LOMA 8:6.
“KO TAVAE koe ne au, me tau o ma‵taku ki a koe a tino; e iloa ne au mo toku loto katoa, i au mea katoa e fai e fakaofoofogina kae gali.” (Salamo 139:14) Ne usu atu penā a te faisalamo a koi mafaufau ‵loto ei a ia ki se mea e tasi telā ne faite ne Ieova—ko te foitino. I lō te tukuatuga o vaegā tavaega ‵lei penā, e mafau‵fau a nisi faiakoga fakalotu me i te foitino se mea masei kae se mea faigaluega foki o te agasala. E fai mai a nisi tino me i te foitino ko “te gatu o te pouli faka-te-mafaufau, te fakavae o amioga matagā, te tuku fakatasiga o mea ma‵sei, amioga ma‵sei fakapouliuli, se mea mate koi ola, te tanuga telā e gasuesue.” E tonu, ne fai mai penei te apositolo ko Paulo: “Toku feitu faka te foitino, e seai eiloa se ‵lei e nofo i ei.” (Loma 7:18) Kae e mata, e fakauiga a te mea tenei me ko ‵nofo atu tatou i se foitino agasala e aunoa mo se fakamoemoega?
2 I nisi taimi, e fakaaogā ne te Tusi Tapu a te “foitino” ke fakauiga ki te tagata i tena tulaga sē ‵lei katoatoa e pelā me se tama agasala a Atamu telā ne ‵teke atu. (Efeso 2:3; Salamo 51:5; Loma 5:12) A te mauaga ne tatou o te mea tenā mai i a ia ko oti ne iku atu i ei ki te ‘vāivāi o te foitino.’ (Loma 6:19) Kae ne fakailoa mai penei a Paulo: “Ko te tuku atu otou mafaufau ke pulea ne te mea e manako ki ei te foitino, ka iku eiloa ki te mate.” (Loma 8:6) A te ‘tuku atu o te mafaufau ki mea e manako ki ei te foitino’ e fakauiga ki te pule mai mo te takitaki mai o manakoga o te foitino agasala ki a tatou. (1 Ioane 2:16) Tela la, kafai e taumafai tatou o fakafiafia atu ki te Atua, e isi faeloa se taua i te va o ‵tou manakoga faka-te-agaga mo ‵tou manakoga agasala telā e tumau eiloa i te fakamalosi mai ki a tatou ke fai faeloa ne tatou a ‘manakoga o te foitino.’ (Kalatia 5:17-23; 1 Petelu 2:11) Mai tua o te fakamatalamaiga o te taua fakalogo‵mae tenei i loto i a ia, ne fai mai penei a Paulo: “Ko seai la se tino malaia penei mo au! Ko oi la ka fakaola ne ia a au mai i te foitino mate tenei?” (Loma 7:24) E mata, ne seki mafai o ‵teke atu a Paulo ki tofotofoga? E tali mai eiloa te Tusi Tapu mo te mautinoa me e se penā!
E Maua Faeloa a Tofotofoga mo Agasala
3 E se fia tali‵tonu a tino e tokouke i aso nei me e isi se mea e igoa ki te agasala. E fakaaogā ne nisi tino a te pati “agasala” i se auala fai faka‵kata ke fakamatala atu ei a tamā mea ‵se a tino. E se iloa ne latou me “e ‵tau mo tatou katoa o ‵tu i mua o te nofoga fakamasino o Keliso, ko te mea ke mafai ne tatou takitokotasi o maua te ikuga o mea ne fai ne tatou i te olaga nei, me ko te ‵lei io me ko te masei.” (2 Kolinito 5:10) E mafai o manatu māmā a nisi tino ki ei kae fai mai penei: “E mafai ne au o ‵teke atu so se mea kae vaganā a tofotofoga!” E ‵nofo atu a nisi tino i fenua kolā e fakavae olotou tuu mo aganuu ki te fakataunuga o manakoga o te tino faitalia me e aofia i ei a meakai, faifaiga fakatauavaga, mea fai faka‵kata, io me ko taumafaiga. E se gata fua i te ma‵nako o latou ki mea katoa kae e ma‵nako latou ke na maua eiloa nei ne latou a mea konā! (Luka 15:12) E se ‵kilo atu latou ki te fiafia i aso mai mua o “te ola tonu.” Kae e ‵kilo atu fua latou ki fakafiafiaga i te vaitaimi nei. (1 Timoteo 6:19) Kae e akoako mai a te Tusi Tapu ki a tatou ke mafau‵fau faka‵lei kae ke matapula‵pula foki o ‵kalo keatea mai so se mea telā ka fakalogo‵mae ei tatou i te feitu faka-te-agaga io me ko nisi feitu. Tenei eiloa te faataoto mai te Atua: “A tino mafaufau e mafai o iloa ne latou manafai ko pili mai a fakalavelave, tela la, e mafai foki ei ne latou o kalo keatea mai i fakalavelave kona. Ka ko tino se mafaufau e ulu tonu atu eiloa ki loto i te fakalavelave, kae fakamuli ko salamo ei.”—Faataoto 27:12.
4 I te taimi ne tusi atu ei a Paulo ki Kelisiano kolā ne ‵nofo i Kolinito—se fa‵kai telā ne lauiloa i ana amioga fakalumalumagina—ne fakailoa atu ne ia me e fakama‵taku a tofotofoga mo te malosi o te agasala. Ne fai mai a ia penei: “Ko te tino tela e mafaufau i a ia ko ‵lei katoatoa, ke fakaeteete i a ia mana paku ki te agasala. Ko fakaosoosoga katoa kola e masani o maua ne koutou i otou auala, se mea e masani eiloa o oko mai ki tino. Me i te Atua e tausi tena folafolaga, kae se mafai foki o talia ne ia ke fakaosoosogina koutou ke sili atu i te otou malosi o ‵teke te fakaosoosoga; kae i te taimi e fakaosoosogina ei koutou, ka tuku atu ne ia a te malosi e kufaki ei koutou, kae fai foki ne ia se ala e ‵sao ei koutou.” (1 Kolinito 10:12, 13) A tatou katoa—talavou io me ko tino ma‵tua, tāgata mo fāfine—e fe‵paki mo tofotofoga e uke i te akoga, i galuega ‵togi, io me ko nisi koga aka. Tela la, ke na iloilo aka ne tatou a pati konā a Paulo kae ke iloa atu a te aogā o pati konā ki a tatou.
Ke mo a ma Mafaufau i a Koe ko ‵Lei Katoatoa
5 E fakamatala mai penei a Paulo: “Ko te tino tela e mafaufau i a ia ko ‵lei katoatoa, ke fakaeteete i a ia mana paku.” E fakamataku te manatu me i a tatou e ‵lei faeloa. E fakaasi mai i ei a te sē maina ‵lei i te uiga tonu mo te malosi o te agasala. Ona ko tino pelā mo Mose, Tavita, Solomona, mo te apositolo ko Petelu ne ‵tō atu ki te agasala, e mata, e ‵tau o mafau‵fau tatou me e se mafai o pa‵kū tatou? (Numela 20:2-13; 2 Samuelu 11:1-27; 1 Tupu 11:1-6; Mataio 26:69-75) E fai mai penei te Faataoto 14:16: “A tino poto e fakaeteete ke mo a e olo latou ki koga e tupu ei a fakalavelave, ka ko tino valea e se fakaeteete, e gasue o fai a mea kae se fuafua muamua olotou mea e tau o fai.” Kae e sili atu i ei, ne fai mai penei a Iesu: “E manako ki ei te loto, ka ko te foitino ko vaivai.” (Mataio 26:41) Ona ko te mea e seai se tino sē ‵lei katoatoa e sao mai i manakoga ma‵sei, e ‵tau o fakatāua malosi ne tatou a pati a Paulo kae ‵teke atu ki fakaosoosoga, me kafai e se fai penā, ka pa‵kū atu tatou ki te agasala.—Ielemia 17:9.
6 Se faiga poto ke fakatoka mō fakalavelave kolā e mafai o ‵tupu fakafuasei. Ne iloa ne te tupu ko Asa me i te vaitaimi o te filemu ko te taimi tonu ke ati aka ei ana ‵pui. (2 Nofoaiga Tupu 14:2, 6, 7) Ne iloa ne ia me ka tō tuai ke fatoā kamata o fakatoka i te taimi e oso mai ei te fili. E penā foki loa, e ‵lei atu a fakaikuga e uiga ki mea e fai i taimi o tofotofoga māfai e mafaufau faka‵lei ki ei i se tulaga filemu. (Salamo 63:6) A Tanielu mo ana taugasoa kolā ne ma‵taku ki te Atua ne fai olotou fakaikuga ke fakamaoni latou ki te tulafono a Ieova a koi tuai o fakamalosigina latou ke ‵kai ki mea‵kai a te tupu. Tela la, ne seki fakatalave latou o puke ‵mau ki te lotou fakaikuga ke se ‵kai ki mea‵kai sē ‵mā. (Tanielu 1:8) A koi tuai o ‵sae aka a fakaosoosoga, ke na fakama‵losi aka ne tatou ‵tou manakoga ke tumau te ‵ma o ‵tou amioga. Kae ka mafai ei o ‵teke atu tatou ki te agasala.
7 Ko oko eiloa i te fakamafanafana mai o pati a Paulo ki a tatou: “Ko fakaosoosoga katoa kola e masani o maua ne koutou i otou auala, se mea e masani eiloa o oko mai ki tino”! (1 Kolinito 10:13) Ne tusi mai penei te apositolo ko Petelu: “Ke mautakitaki koutou i te otou fakatuanaki kae ‵teke atu a ia keatea, me e iloa ne koutou i otou taina Kelisiano i te lalolagi katoa, e olo katoa latou i te vaega puapuaga e tasi.” (1 Petelu 5:9) E tonu, ko oti ne fe‵paki a nisi tino mo tofotofoga tai ‵pau kae ne manuia latou i te ‵teke atu ki ei fakatasi mo te fesoasoani o te Atua, kae e mafai foki o fai tatou penā. Kae e pelā me ne Kelisiano ‵tonu kolā e ola i se lalolagi e ‵fonu i fakalavelave, e ‵tau mo tatou o malamalama me ka tofotofogina tatou faitalia me e oko mai nei a tofotofoga konā io me e oko mai fakamuli. Kae e mafai la pefea o tali‵tonu tatou me ka manumalo tatou i vāivāiga faka-te-foitino mo tofotofoga ke agasala?
E Mafai o ‵Teke Atu Tatou ki Tofotofoga!
8 A te auala mautinoa e tasi ke fakagata aka ei a te ’pologa ki te agasala’ ko te ‵kalo keatea mai i fakaosoosoga māfai e mafai. (Loma 6:6) E fakamalosi mai penei ki a tatou a te Faataoto 4:14, 15: “Sa fano ki koga e olo ki ei a tagata amio masei. Sa tautali ki faiga a tino amio masei. Sa fai eiloa ne koe! Fakamao keatea mai i te masei! Sa saga ki ei, kae fano eiloa koe i tou auala.” E masani sāle o iloa ne tatou me ka iku atu a nisi fakanofonofoga ki te agasala io me ikai. Tela la, a te mea ‵lei ke fai ne se Kelisiano ko te “fano i tou auala,” kae faka‵mao keatea mai i so se tino mo so se mea mo so se koga telā e mafai o fakamalosi aka i ei a manakoga ‵se mo lagonaga sē ‵mā i loto i a tatou.
9 A te ‵tele keatea mai i se tulaga telā e fakaosooso mai ko te suā auala mautinoa ke manumalo ei i tofotofoga. Ne polopoloki mai penei a Paulo: “Fakagata te finalalolagi.” (1 Kolinito 6:18) Kae ne tusi mai a ia penei: “Ke ‵mao koutou mai tapuakiga ki tupua.” (1 Kolinito 10:14) Ne fai atu a te apositolo ki a Timoteo ke faka‵mao mai i te manako malosi ki maumea faka-te-foitino, e pelā foki mo “manakoga fakatamatane.”—2 Timoteo 2:22; 1 Timoteo 6:9-11.
10 Mafaufau ki te tupu o Isalaelu ko Tavita. I te taimi ne kilo atu ei a ia mai i te tuāfale o tena palesi, ne lavea ne ia se fafine matagali e koukou, kae ko ‵fonu tena loto i manakoga ma‵sei. Ne ‵tau o fano keatea a ia mai i te tuāfale kae ‵kalo keatea mai i te fakaosoosoga. I lō te fai penā, ne fesili atu a ia e uiga ki te fafine tenei—ko Patisepa—kae ne fakamataku ‵ki a mea ne ‵tupu i ei. (2 Samuelu 11:1–12:23) Kae i te suā tala, ne pefea a faifaiga a Iosefa i te taimi ne fakamalosi atu ei a te avaga a tena pule ke ‵moe laua? E fai mai penei te tala ki a tatou: “Ne tumau eiloa te avaga a Potifala o fai sale ki a Iosefa i aso takitasi ke moe laua, kae e se talia eiloa ne Iosefa.” Faitalia me ne seki maua ne Iosefa se tulafono i Tulafono faka-Mose, me ne seki ai ne tulafono penā i aso konā, kae ne tali atu a Iosefa ki tou fafine penei: “E mafai pefea ne au o fai se vaega mea masei pena, e agasala ei au i mua o te Atua?” I te aso e tasi ne futi mai ne tou fafine a ia, kae fai atu penei: “Vau ke moe taua.” E mata, ne nofo atu a Iosefa i konā kae taumafai o fakasakosako atu mo tou fafine? Ikai. “Ne fiti aka Iosefa, tele eiloa ki tua.” Ne seki tuku atu ne Iosefa se avanoaga ki se tofotofoga i faifaiga fakatauavaga ke pule atu ki a ia. Ne tele keatea a ia!—Kenese 39:7-16.
11 I nisi taimi e ma‵natu aka a tino me i te ‵tele keatea e fakaasi mai i ei te mataku, kae ko te tele keatea mai i se tulaga penā e masani sāle o fai mo fai te ‵toe auala poto. Kāti e fe‵paki sāle tatou mo se fakaosoosoga masani i te koga e galue ei tatou. E tiga eiloa e se mafai o ‵fuli ne tatou ‵tou galuega, kāti e isi ne nisi auala ke olo kea‵tea ei tatou mai i fakanofonofoga kolā e maua i ei a fakaosoosoga. E ‵tau o ‵tele keatea tatou mai so se mea telā e iloa ne tatou me e ‵se, kae e ‵tau o fakaiku aka ne tatou ke fai fua a mea ‵lei. (Amosa 5:15) I nisi koga, a te tele keatea mai i fakaosoosoga, e manakogina i ei a te ‵kalo keatea mai i ata ma‵sei i te Internet mo koga o fakafiafiaga sē ‵lei. Kāti e fakauiga foki i ei ki te ‵pei keatea o se mekesini io me ko te ‵salaga o nisi taugasoa ‵fou—ko tino kolā e a‵lofa ki te Atua kae e mafai o fesoasoani mai ki a tatou. (Faataoto 13:20) Faitalia me se a te mea e fakaosooso mai ki a tatou ke agasala, se mea poto ke fakaiku aka ne tatou ke ‵teke atu ki ei.—Loma 12:9.
Te Auala e Mafai ei o Fesoasoani Mai a ‵Talo
12 E tuku mai ne Paulo a te fakatalitonuga fakamalosi tenei: “Me i te Atua e tausi tena folafolaga kae se mafai foki o talia ne ia ke fakaosoosogina koutou ke sili atu i te otou malosi o ‵teke te fakaosoosoga; kae i te taimi e fakaosoosogina ei koutou, ka tuku atu ne ia a te malosi e kufaki ei ne koutou, kae fai foki ne ia se ala e ‵sao ei koutou.” (1 Kolinito 10:13) E tasi te auala telā e fesoasoani mai ei a Ieova ki a tatou ko te tali mai ki ‵tou ‵talo mō tena fesoasoani i te fakafesagai atu ki fakaosoosoga. Ne akoako tatou ne Iesu Keliso ke ‵talo atu penei: “Sa takitakigina matou ki se tofotofoga, kae faka‵sao mai matou mai te [tino] masei.” (Mataio 6:13) I te tali mai ki vaegā ‵talo mo te loto kātoa penā, ka se tuku tiaki ne Ieova a tatou ki tofotofoga; ka fakasao ne ia tatou mai i a Satani mo ana galuega faitogafiti. (Efeso 6:11, te fakamatalaga mai lalo, NW) E ‵tau o fakamolemole atu tatou ki te Atua ke fesoasoani mai ke iloa ne tatou a tofotofoga kae ke maua te malosi o ‵teke atu ki ei. Kafai e fakamolemole atu tatou ki a ia ke se taliagina tatou ke taka‵vale i te taimi e tofotofogina ei tatou, ka fesoasoani mai a ia ko te mea ke mo a ma tō fakaosooso tatou ne Satani, ‘te tino masei.’
13 E ‵tau o ‵talo atu faeloa tatou, kae maise eiloa i taimi kolā e fetaui ei tatou mo tofotofoga masani. E mafai o fai ne nisi tofotofoga ke ‵numi malosi tatou i ‵tou mafaufauga mo ‵tou kilokiloga kolā e fakamasaua mai i se auala lasi ‵ki a te vāi‵vāi o tatou. (Salamo 51:5) E pelā me se fakaakoakoga, ne a mea e mafai o fai ne tatou māfai ko masaua ne tatou a nisi faifaiga matagā kolā ne fai muamua ne tatou? E a māfai ko tofotofogina tatou ke toe ‵foki atu ki ei? I lō te taumafai fua ke ‵funa aka a vaegā lagonaga penā, ke tuku atu te mea tenā ki a Ieova i se ‵talo—ke fakafokifoki atu faeloa te mea tenā ki a ia māfai e ‵tau o fai penā. (Salamo 55:22) Fakatasi mo te ‵mana o tena Muna mo te agaga tapu, e mafai o fesoasoani mai a ia ki a tatou ke faka‵mā ‵tou mafaufau mai i manakoga sē ‵mā.—Salamo 19:8, 9.
14 I te iloaga ne ia o te fi‵ta o ana apositolo i te fatoaga o Ketesemane, ne fakamalosi atu a Iesu penei: “Sa ‵moe kae ‵talo, i te mea ma oko mai fakaosoosoga ki a koutou. E manako ki ei te loto, ka ko te foitino ko vaivai.” (Mataio 26:41) A te auala e tasi ke manumalo i ei i fakaosoosoga ko te matapulapula ki vaega kese‵kese o te fakaosoosoga tenā mo ana vaega kolā e se laveagofie. Se mea tāua foki ke ‵talo atu tatou e uiga ki fakaosoosoga e aunoa mo te fakatalave ko te mea ke toka tatou i te feitu faka-te-agaga o taua atu ki ei. Ona ko te mea e oko mai a fakaosoosoga ki feitu kolā e vāivāi tatou i ei, e se mafai o ‵teke atu ne tatou a mea konā i a tatou eiloa. E tāua ‵ki a te ‵talo ona ko te malosi telā e tuku mai ne te Atua e mafai o fesoasoani mai ki a tatou ke ‵teke atu ki a Satani. (Filipi 4:6, 7) Kāti e ma‵nako foki tatou ki te fesoasoani i te feitu faka-te-agaga mo ‵talo a “toeaina o te ekalesia.”—Iakopo 5:13-18.
Ke ‵Teke Malosi Atu ki Fakaosoosoga
15 I tafa o te ‵kalo keatea mai fakaosoosoga māfai e mafai, e ‵tau o ‵teke malosi atu tatou ki ei ke oko ki te taimi ko gata atu ei a mea konā io me ko ‵fuli ei ‵tou tulaga. I te taimi ne fakaosooso ei a Iesu ne Satani, ne ‵teke atu a ia ke oko ki te taimi ne fano keatea ei a Satani. (Mataio 4:1-11) Ne tusi mai penei a te soko ko Iakopo: “‵Teke atu te Tiapolo, ko sola ei a ia keatea mai i a koutou.” (Iakopo 4:7) E kamata a te ‵tekeatuga mai i te fakamalosi aka o ‵tou mafaufau ki te Muna a te Atua kae fakaiku aka mo te mautinoa me ka faka‵logo tatou ki ana fakatakitakiga. Se mea ‵lei ke masaua kae mafaufau ‵loto tatou ki tusi siki fakavae kolā e fesoasoani mai ki se vāivāiga fakapito o tatou. Se mea ‵lei ke ‵sala aka se Kelisiano matua—kāti se toeaina—telā e mafai o fakaasi atu ki ei a mea kolā e manava‵se tatou ki ei kae e mafai foki o olo atu tatou ki a ia mō se fesoasoani māfai e fe‵paki tatou mo se tofotofoga.—Faataoto 22:17.
16 E fakamalosi mai te Tusi Tapu ke fakapei ki luga i a tatou a te uiga fou. (Efeso 4:24) E fakauiga a te mea tenei ki te taliaga o Ieova ke fakamalosi kae ‵fuli ne ia ‵tou uiga. I te tusiatuga ki tena taina galue ko Timoteo, ne fai mai penei a Paulo: “Taumafai o fai te amiotonu, te olaga amio Atua, te fakatuanaki, te alofa, te kufaki mo te loto malalo. Tele ki te mea e mafai ne koe i te fakatautelega o te fakatuanaki, ke maua ne koe te manumalo ki te ola se gata mai; me tenei te ola ne kalagagina ei koe ne te Atua.” (1 Timoteo 6:11, 12) E mafai ne tatou o “taumafai o fai te amiotonu” mai i te sukesuke mo te loto fiafia ki te Muna a te Atua ko te mea ke maua se iloaga ‵loto ki ana uiga kae oti aka ko ola ei tatou e ‵tusa mo mea kolā e manako ki ei a ia. A te tautali atu ki se fakasologa kātoa o galuega faka-Kelisiano, e pelā mo te talaiga o te tala ‵lei mo te kau atu ki fakatasiga, e tāua foki. A te fakapilipili atu ki te Atua kae fakaaogā katoatoa ana fakatokaga faka-te-agaga e fesoasoani mai ke gasolo atu tatou ki mua i te feitu faka-te-agaga kae ke tumau i amioga ‵mā.—Iakopo 4:8.
17 E fakatalitonu mai a Paulo me i so se fakaosoosoga telā e fetaui mo tatou ka se mafai o silia atu i te atamai telā ne tuku mai ne te Atua ke fakafesagai atu ki ei. ‘Ka fai ne Ieova se ala e ‵sao ei tatou ko te mea ke mafai ne tatou o kufaki.’ (1 Kolinito 10:13) A te ‵tonuga loa, e se talia ne te Atua ke takavale tatou i se fakaosoosoga ona ko te mea e se lava ‵tou malosi faka-te-agaga ke tumau i te fakamaoni, māfai e tumau tatou i te fakalagolago atu ki a ia. E manako a ia ke manuia tatou i te ‵teke malosi atu ki te fakaosoosoga ke fai a te mea ‵se i tena kilokiloga. E sili atu i ei, e mafai o fakatuanaki tatou ki tena folafolaga tenei: “E se tiakina lele eiloa ne au a koutou, e se tuku tiaki lele eiloa ne au a koutou.”—Epelu 13:5.
18 Ne seki fakalotolotolua a Paulo e uiga ki te ikuga o tena taua atu ki vāivāiga faka-te-foitino. Ne seki kilo ifo a ia ki a eiloa e pelā me se tino fakaalofa telā e pule katoatoa ne ana manakoga faka-te-foitino. E ‵kese mai i ei, ne fai mai tou tagata penei: “E pena foki au, e fakapelepele eiloa toku malosi o talai te tala ‵lei. Ne fakataputapu fakamaoni toku foitino, ko te mea kafai e folafola atu ne au te tala ‵lei ki tino, e se ‵teke mai te Atua ki a au.” (1 Kolinito 9:26, 27) E mafai foki ne tatou o taua atu mo te manumalo ki te foitino sē ‵lei katoatoa. E auala i te Tusi Tapu, tusi faka-te-Tusi Tapu, fakatasiga faka-Kelisiano, mo taina Kelisiano ma‵tua, e tuku mai ne ‵tou Tamana faka-te-lagi alofa a fakamasauaga tumau kolā e mafai o fesoasoani mai ki a tatou ke kausaki atu ki te auala amiotonu. Fakatasi mo tena fesoasoani, e mafai o manumalo tatou i vāivāiga faka-te-foitino!
E Masaua ne Koe?
• Se a te uiga o te ‘tuku atu o te mafaufau ke pulea ne mea e manako ki ei te foitino’?
• E mafai pefea o fakatoka tatou māfai e fe‵paki tatou mo fakaosoosoga?
• Ne a mea e mafai ne tatou o fai ke fakafesagai atu ki tofotofoga?
• Se a te aogā o ‵talo i te fakafesagai atu ki fakaosoosoga?
• E iloa pefea ne tatou me e mafai o manumalo tatou i vāivāiga faka-te-foitino?
[Fesili mo te Sukesukega]
1. E pefea te kilokiloga a nisi tino ki te foitino o te tino, kae se a te fesili telā e ‵tau o mafau‵fau faka‵lei tatou ki ei?
2. (a) Se a te uiga o te ‘tuku atu o te mafaufau ke pulea ne te mea e manako ki ei te foitino’? (e) Se a te taua i te va o te “foitino” mo te “agaga” telā e fai i loto o tino kolā e ma‵nako o fakafiafia atu ki te Atua?
3. E pefea te kilokiloga a tino e tokouke ki te agasala mo tofotofoga, kae e fakailoa mai pefea ne te Tusi Tapu ke fakaeteete tatou i se vaegā kilokiloga penā?
4. Ne a pati polopoloki a Paulo kolā ne fakamau ki lalo i te 1 Kolinito 10:12, 13?
5. Kaia e fakamataku ei te manatu me ko ‵lei katoatoa tatou?
6. Ko te taimi fea e ‵tau ei o fakatoka tatou ki fakaosoosoga kae e mafai pefea o fakatoka ki ei?
7. Kaia e fakamafanafana mai ei ke iloa atu ne tatou me ko oti ne manuia a nisi tino i te ‵teke atu ki fakaosoosoga?
8. Se a te auala mautinoa ke ‵teke atu ki fakaosoosoga?
9. E faka‵mafa mai pefea i te Tusi Tapu te tāua ke ‵tele keatea mai tulaga kolā e faigofie ei ke pa‵ku atu tatou ki te agasala?
10. Ne a fakaakoakoga ‵kese e lua kolā e fakaasi mai i ei te tāua o te ‵tele keatea mai i fakaosoosoga?
11. Ne a mea e mafai ne tatou o fai māfai e fe‵paki sāle tatou mo se fakaosoosoga masani?
12. Ne a mea e fakamolemole atu tatou ki ei māfai ko ‵talo atu tatou ki te Atua penei: “Sa takitakigina matou ki se tofotofoga”?
13. Ne a mea e ‵tau o fai ne tatou māfai ko fe‵paki tatou mo tofotofoga masani?
14. Kaia e tāua ei a te ‵talo ke fakafesagai atu ki tofotofoga?
15. Ne a mea e aofia i te ‵teke atu ki fakaosoosoga?
16. E mafai pefea o tumau tatou i amioga ‵mā?
17. E iloa pefea ne tatou me ka se tuku tiaki ne te Atua a tatou i taimi o fakaosoosoga?
18. Kaia e mafai ei o fakamautinoa aka me ka manumalo tatou i vāivāiga faka-te-foitino?
[Ata i te itulau e 8]
E se akoako mai ne te Tusi Tapu me i a tatou e pule katoatoa ne ‵tou manakoga faka-te-foitino
[Ata i te itulau e 10]
A te ‵tele keatea mai i fakaosoosoga se auala mautinoa e tasi ke ‵kalo keatea mai i te agasala