E Pefea te Tāua o te Munatonu ki a Koe?
“Ka iloa ne koutou te munatonu, ko te munatonu foki ka fakasaoloto ne ia koutou.”—IOANE 8:32.
“SE A te munatonu?” I te taimi ne ‵sili atu ei ne Pilato a te fesili tenei, ne foliga mai me ne fakauiga a ia ki te munatonu e pelā eiloa mo tena uiga masani. Kae i te sua feitu, ne fatoa oti atu eiloa a pati a Iesu, penei: “Tena te mea ne fanau mai ei au, kae ne vau foki ei au ki te lalolagi nei, ke molimau au ki te munatonu.” (Ioane 18:37, 38) E ‵kese mai mea kolā ne fakauiga a Pilato ki ei, ne fakauiga a Iesu ki te munatonu fakavae mai te Atua.
Kilokiloga a te Lalolagi ki te Munatonu
2 Ne fai mai a Paulo, penei: “Me se ko tino katoa e talitonu ki te talaiga.” (2 Tesalonia 3:2) E mafai foki o fai penā e uiga ki te munatonu. Faitalia me ko maua ne tatou a te avanoaga ke iloa a te munatonu mai te Tusi Tapu, e ‵teke tonu a te tokoukega o tino ki ei. Kae ui ei, e tāua ‵ki te mea tenā! Ne fai mai a Iesu: “Ka iloa ne koutou te munatonu, ko te munatonu foki ka fakasaoloto ne ia koutou.”—Ioane 8:32.
3 Ne fai mai a te apositolo ko Paulo me ka se maua a te munatonu i poto mo tu mo aganū a tino. (Kolose 2:8) E tonu, e faka‵se tino sāle a vaegā akoakoga penei. Ne fakailoa atu ne Paulo ki Kelisiano i Efeso me kafai e tali‵tonu latou ki mea konā, ka fai latou e pelā me ne tamā tama‵liki i te feitu faka-te-agaga kolā “e peipei ne galu, io me agina foki ne matagi o akoakoga a tino fai togafiti, kola e takitaki ‵se ne latou a tino i olotou togafiti ma‵sei e maua.” (Efeso 4:14) E fakamalosigina te “fai togafiti” o tino i aso nei ne tino fai tala ‵loi kolā e ‵teke atu ki te munatonu mai te Atua. A vaegā tala ‵loi penei e ‵fuli fakakotua i ei te munatonu kae e taku atu a mea ‵loi e pelā me ne mea ‵tonu. Ko te mea ke iloa aka a te munatonu faitalia a faifaiga fai lemū i konei, e ‵tau o suke‵suke mo te fakamaoni ne tatou a te Tusi Tapu.
Kelisiano mo te Lalolagi
4 I te fakasino atu ki a latou kolā ne fai mo fai ne ana soko, ne talo atu a Iesu ki a Ieova, penei: “Ke fakatapu ne koe latou ki te munatonu; i tau muna se munatonu.” (Ioane 17:17) Ka fakatapugina a vaegā tino penei, io me ‵vae keatea, ko te mea ke tavini atu latou ki a Ieova mo te fakasalalauatuga o tena igoa e pelā foki mo tena Malo. (Mataio 6:9, 10; 24:14) E ui eiloa e se maina a tino katoa i te munatonu a Ieova, e tuku mai ne ia a tena munatonu tenā e pelā me se meaalofa ki tino katoa kolā e salasala ki ei, faitalia te lotou telega, fenua, io me ko te kāiga ne vau i ei. Ne fai mai a te apositolo ko Petelu, penei: “Se mea tonu i te Atua e se fakailoga tino. So se tino o so se fenua e mataku ki te Atua, kae amiotonu foki, e talia faeloa a ia ne te Atua.”—Galuega 10:34, 35.
5 E sau‵tala fakatasi a Kelisiano mo nisi tino ki te munatonu mai loto i te Tusi Tapu, kae se ko tino katoa e fia‵fia ki ei. Ne fakailoa mai a Iesu, penei: “E puke fakapagota koutou ne tino o ave o fakasala, kae tamate foki. E takalia‵lia a fenua katoa ki a koutou, ona ko toku igoa.” (Mataio 24:9) Ne tusi mai a John R. Cotter se faifeau mai Aialani e uiga ki te tusi siki tenei i te 1817, penei: “A taumafaiga [a Kelisiano] ke ‵fuli ne latou a olaga o tino ki te ‵lei ne seki fai ei a tino ke loto fakafetai ki a latou kae ne fai fua i ei ke takalia‵lia kae ke fakasauā atu ki soko konā ona ko te fakaasi faka‵sau mai ne latou olotou mea ‵se.” A vaegā tino fakasauā penei “e se talia kae se a‵lofa foki ki te mea tonu tela e fakaola ne ia latou.” Ona ko te pogai tenei, “e tuku mai ne te Atua a te mana o te fai mea ‵se ke galue i loto i a latou, ko te mea ke talitonu latou ki te mea ‵se. A te ikuga o latou katoa e se talitonu ki te mea tonu, kae e fia‵fia eiloa ki te agasala, e fakasalagina latou.”—2 Tesalonia 2:10-12.
6 E polopoloki mai a te apositolo ko Ioane ki Kelisiano kolā e ola i te lalolagi fai taua tenei: “Sa tuku otou loto ki te lalolagi io me ko so se mea faka te lalolagi. . . . Konei katoa a mea e taku ko mea faka te lalolagi: ko manakoga agasala, ko mea e matea ne tino kae ma‵nako ki ei, mo mea katoa i te lalolagi nei kola e fakamata‵mata ki ei a tino. E seai eiloa se mea o mea konei e mafua mai i te Tamana; e mafua katoa mai i te lalolagi.” (1 Ioane 2:15, 16) I te faiatuga me “konei katoa a mea” e seai eiloa se mea e galo i te fakamatalaga a Ioane. Ona ko te pogai tenei e se ‵tau mo tatou o fakamalosi aka a te manako ki so se mea e tuku mai ne te lalolagi tenei telā e mafai o takitaki ‵se i ei tatou kea‵tea mai te munatonu. A te ‵saga tonu atu ki pati polopoloki a Ioane ka fakamalosi aka i ei ke ‵fuli ‵tou olaga ke ‵lei atu. E pefea la?
7 I te tausaga e 2001, ne fai ne Molimau a Ieova i te lalolagi kātoa a akoga faka-te-Tusi Tapu e silia atu i te fa mo te afa miliona i fale o tino, i te akoako atu ki tino taki tokotasi pelā foki mo tamā potukau a mea kolā e manakogina ne te Atua ke maua ne tino te ola se-gata-mai. E pelā me se ikuga, e tusa mo te toko 263,431 a tino ne papatiso. Ne fai a te mainaga o te munatonu e pelā me se mea tāua ki soko ‵fou konei, kae ne tiakina ne latou a taugasoa mo amioga ma‵sei, ko amioga kolā e se fiafia ki ei te Atua kolā ko lauiloa valevale i te lalolagi nei. Talu mai te taimi ne papatiso i ei, ko oti ne fakaiku aka ne latou ke ola e ‵tusa mo tulaga kolā ko oti ne fakatoka ne Ieova mō Kelisiano katoa. (Efeso 5:5) E mata, e tāua ‵ki a te munatonu ki a koe?
E Alofa a Ieova ki a Tatou
8 Faitalia a te tulaga se ‵lei kātoatoa o tatou, ona ko te alofa fakamagalo o Ieova e talia eiloa ne ia a ‵tou tukuatuga, e pelā me punou ifo a ia ki lalo ke fakapilipili atu tatou ki a ia. Tela la e akoako mai ne ia tatou ke fakamaluga aka a ‵tou fakamoemoega mo ‵tou manakoga. (Salamo 113:6-8) E talia foki eiloa ne Ieova ke ati aka se vā fakataugasoa mo ia, kae ne folafola mai ne ia me ka tausi eiloa ne ia tatou māfai e ‘mua tatou o ‵sala tena Malo mo tena amiotonu.’ Ne folafola mai ne ia me kafai e fai ne tatou a te mea tenei ka puipui ne tatou a tatou eiloa i te feitu faka-te-agaga: “Ka fakaopoopogina atu a mea katoa kona ki a koutou.”—Mataio 6:33.
9 Ne filifili ne Iesu ana apositolo e toko 12 kae ne fakatoka ne ia se fakavae mō te fakapotopotoga o Kelisiano fakaekegina kolā ne fai fakamuli e pelā me ko “te Isalaelu a te Atua.” (Kalatia 6:16; Fakaasiga 21:9, 14) Ne taku fakamuli a latou konei e pelā me ko “te ekalesia a te Atua ola . . . ko te pou mo te lagolago o te munatonu.” (1 Timoteo 3:15) Ne fakailoa mai ne Iesu a tino o te fakapotopotoga tenā e pelā me ko “te tavini fakamaoni kae poto.” Ne fai mai a Iesu me e panaki mo te tavini fakamaoni tenā a te fakasoaatuga ki Kelisiano “olotou meakai, i taimi e ‵kai ei latou.” (Mataio 24:3, 45-47; Luka 12:42) Kafai e seai ne ‵tou meakai ka ‵mate tatou i te fia‵kai. I se auala tai ‵pau, kafai e se ‵kai tatou ki meakai faka-te-agaga, ka vāivāi kae ‵mate tatou i te feitu faka-te-agaga. Tela la, a te nofo tonu mai o “te tavini fakamaoni kae poto” se fakamaoniga e tasi me e tausi mai tatou ne Ieova. Ke maua faeloa ne tatou a te loto fakafetai ki meakai tāua faka-te-agaga kolā ne fakatokagina mō tatou e auala i te “tavini” tenā.—Mataio 5:3.
10 A te kai ki meakai faka-te-agaga e aofia i ei te faiga o sukesukega totino. E aofia foki i ei te ‵kau fakatasi mo nisi Kelisiano mo te ‵kau atu ki fakatasiga a te fakapotopotoga. E mata, koi masaua ‵lei ne koe au mea ne kai i te ono masina, i me ko te ono vaiaso ko ‵teka? Ailoga. Kae ui ei, faitalia a meakai ‵lei ne fakatoka ke kai ne koe ne fakaolaola ne mea konā a koe. Kae se taumate e ‵pau eiloa a meakai kolā ne kai ne koe fakamuli nei mo meakai konā. E penā foki eiloa a meakai faka-te-agaga kolā e maua i fakatasiga faka-Kelisiano. Kāti ka se masaua ne tatou a fakamatalaga likiliki kolā ko oti ne lagona muamua ne tatou i fakatasiga. Kae se taumate, ko oti ne ‵sae mai fakafia a fakamatalaga konā. Kae ne meakai faka-te-agaga, kolā e tāua ki ‵tou ola. E tuku mai sāle ne ‵tou fakatasiga a meakai ‵lei i te feitu faka-te-agaga, kolā e fakasoa mai i te taimi tonu.
11 I te ‵tou ‵kau atu ki fakatasiga faka-Kelisiano ko maua ne tatou se tiute. E fakatonu mai ki Kelisiano ke ‘fakatau fakama‵losi te sua tino ki te sua tino,’ mai te fesoasoani atu ki taina tali‵tonu i te fakapotopotoga ke fakaasi “te alofa mo te fai mea ‵lei.” A te faiga o ‵tou fakatokaga ke ‵kau atu mo te faiga o ‵tou tusaga i fakatasiga faka-Kelisiano katoa e fakamalosi aka ei a te ‵tou fakatuanaki pelā foki loa ki nisi tino. (Epelu 10:23-25) E pelā mo tamā tama‵liki kolā e ‵kai filifili, kāti e manakogina ne nisi tino a fakamalosiga e uke ke puke ‵mau ki meakai faka-te-agaga. (Efeso 4:13) Se fakaasiga o te alofa ke tuku atu a fakamalosiga penā ki tino kolā e manakogina ne latou ko te mea ke ‵tupu aka latou e pelā me ne Kelisiano ko ma‵tua, e pelā mo te tusi a te apositolo ko Paulo: “A meakai ma‵keke e mo tino ma‵tua fua, kola ko oti ne akoako ke iloa ne latou o tami ki te kesekesega o te ‵lei mo te masei.”—Epelu 5:14.
Te Tausiga ki a Tatou Eiloa i te Feitu Faka-te-Agaga
12 E mafai o fakamalosi mai tatou ne ‵tou avaga io me ko ‵tou matua i te auala ki te munatonu. E penā foki eiloa a toeaina i te fakapotopotoga, e mafai o tausi mai ki a tatou e pelā me ne mamoe mai lalo i te lotou tausiga. (Galuega 20:28) Kae e panaki tonu mo oi te tiute ke tumau eiloa tatou i te olaga telā e fakavae ki te munatonu? A te tonuga loa, i o tatou taki tokotasi a te tiute tenā. Kae e tonu eiloa a te mea tenā faitalia ko taimi ‵lei io me ko taimi faiga‵ta. Ke mafaufau ki te tala tenei.
13 Ne kai‵kai a tamā mamoe i se malae moukuā e tasi i Sikotilani kae takafilifili ifo se mamoe e tasi i te feitu o te mauga kae to ki luga i se kogā laukele pāpā mai lalo. Ne seki ai sena pakiaga, kae ne se mafai o ‵toe kake aka ki luga me ko tō mataku. Tenā ne kamata ei o tagitagi. Ne lagona ne tena matua a ia, tenā ne kamata foki o tagi ke oko ki te taimi ne vau ei te tausi mamoe o fakasao te tamā mamoe tenā.
14 Ke mafaufau ki te fakasologa o mea ne ‵tupu. Ne kalaga mai a te tamā mamoe ki se fesoasoani, ne fakaopoopo atu ki tena tagi ko te tagi a tena matua, kae ne gasuesue eiloa a te tausi mamoe ke fakasao a ia. Kafai e mafai o lavea ne se tamā mamoe mo tena matua a mea fakama‵taku kae ka‵laga fakavave atu ki se fesoasoani, e mafai foki o fai tatou penā māfai ko ‵siga tatou i te feitu faka-te-agaga io me ko fakafesagai atu ki fakalavelave fakama‵taku kae faka‵poi mai te lalolagi a Satani, i ne? (Iakopo 5:14, 15; 1 Petelu 5:8) E mafai ne tatou o fai penā, maise eiloa māfai e se lava te ‵tou iloaga ona ko te mea koi fo‵liki tatou io me ko koi ‵fou tatou i te munatonu.
A te Tautali Atu ki Fakatakitakiga a te Atua e Aumai ei te Fiafia
15 Ke mafaufau ki te tāua ke malamalama i te Tusi Tapu mo te filemu o te mafaufau telā e maua ne latou kolā e tavini atu ki te Atua o te munatonu. Ne isi se lomatua telā ko 70 ana tausaga kae ne kau atu ki te Lotu Egelani i tena olaga kātoa. Ne talia ne ia ke fai sena akoga faka-te-Tusi Tapu mo se Molimau a Ieova. Ne fatoa tauloto ne ia i ei me i te igoa o te Atua ko Ieova kae ne ‵kau atu foki a ia ki te faiga penei “Amene” i te fakaotiga o ‵talo fakamafanafana loto mō tino katoa kolā ne fai i te Kingdom Hall. Ne fai mai a ia mo te loto talitonu, penei: “I lō te fakaataata ne tatou a te Atua e pelā me ‵mao mai i a tatou tino vāivāi, ne aumai ne koe a ia ki ‵tou tafa e pelā me se taugasoa pele. Ne fatoā lagona ne au se vaegā mea penā.” Kāti ka se mafai eiloa o galo i te tino fiafia tenei a te taimi muamua ne iloa ei ne ia te munatonu. I se auala tai ‵pau, ke se puli i a tatou a te taimi muamua telā ne talia kae ne fakatāua ei ne tatou a te munatonu.
16 E mafau‵fau a te tokoukega o tino me kafai e uke olotou sene, ka fia‵fia latou. Kae ui ei, kafai e fai ne tatou a te mauaga o sene e pelā me ko te ‵toe fakamoemoega sili, kāti ka logo‵mae tatou “i puapuaga e uke.” (1 Timoteo 6:10) Ke mafaufau ki te tokoukega o tino e ‵togi olotou tiketi manuia, fakamāumāu sene ki te pelētupe, fakamāumāu valevale olotou sene i maketi, mo te mafau‵fau faeloa ke manuia latou. Ne nāi tino fua e manuia i mea kolā ne fakamoe‵moe latou ki ei. Ke oko foki eiloa ki a latou kolā e maua fakapoi fua te lotou maumea, e se maua foki ne latou a te fiafia i ei. E ‵kese mai ei, a te fiafia tumau e maua māfai e fai ne tatou a te loto o Ieova, te ga‵lue tasi mo te fakapotopotoga Kelisiano fakatasi mo te takitakiga a te agaga tapu o Ieova mo te fesoasoani o ana agelu. (Salamo 1:1-3; 84:4, 5; 89:15) Kafai e fai ne tatou a mea konei, ka oko mai ki a tatou a fakamanuiaga seki fuafuagina. E mata, e tāua ‵ki eiloa a te munatonu ki a koe ke aumai ei a fakamanuiaga ki tou olaga?
17 Ke mafau‵fau ki te mea ne tupu ki te apositolo ko Petelu. I te tausaga ko te 36 T.A. ne fai tena malaga faka-misionale ki te Koga Laugatasi o Salona. Ne nofo a ia i Lita, telā ne faka‵lei ei ne ia a te tino ‵pili ko Ainea kae ne toe faka‵soko atu tena malaga ki te kogātai o Iopa. I konā ne fakatu aka ne ia a Tokasi mai te mate. E fai mai te Galuega 9:43 ki a tatou, penei: “Ne nofo eiloa a ia i Iopa i aso e uke, i te fale o Simona, se tagata faite mea ki pa‵kili o manu.” E fakaasi mai ne te malaga a Petelu me e se fakailoga tino a ia i tena tavini atu ki tino i loto i te fakai tenā. E pefea la? Ne tusi mai se tagata telā e poto i te Tusi Tapu ko Frederic W. Farrar, penei: “E seai eiloa se tino telā e tausi faka‵lei kae tautali ki Tulafono faka-Mose e talia ke nofo i te fale o se tagata faite mea ki pakili o manu. A faifaiga i te galuega tenei e pelā mo pakili o manu mo foitino ‵mate o manu valevale mo mea faigaluega kolā e fakaaogā i ei e fai ei ke lailai a te tino i te kilokiloga a tino fai tulafono loto makeke. Faitalia eiloa te “tu pili ki te tai” a te fale o Simona kae sē pili atu ki te fale e galue ei a ia ki ana manu, “ne fai eiloa ne Simona se galuega telā e fai pelā me se mea fakatakalialia kae e se āva a nisi tino ki a latou,” ko pati a Farrar.—Galuega 10:6.
18 A te tino sē fakamailoga tino ko Petelu ne talia ne ia te talimalō ‵lei o Simona, kae ne maua ne Petelu i konā a fakatonuga seki fuafuagina mai te Atua. Ne lavea ne ia se fakaasiga telā e fakatonu atu ki a ia ke kai ki manu kolā e se ‵ma i tulafono a te kau Iutaia. Ne ita a Petelu ki ei me ne seki “kai eiloa ki se mea kai lailai io me se meakai se ‵ma.” Kae ne fai atu fakatolu ki a ia, penei: “Sa taku fakalailai ne koe a te mea ko oti ne faka‵ma ne te Atua.” E manino ‵lei me ne “‵numi te mafaufau o Petelu me se a te uiga o te fakaasiga ne matea ne ia.”—Galuega 10:5-17; 11:7-10.
19 Ne seki iloa ne Petelu me i te aso mai mua atu i ei ne fatoā lavea foki ne Konelio, se tagata mai Fenua Fakaatea, se fakaasiga i Kaisaleia telā e 30 maila te mao mai te koga ne nofo ei a Petelu. Ne fakatonu atu ne te agelu a Ieova a Konelio ke uga atu se tavini ke ‵sala aka a Petelu i te fale o Simona, te tagata faite mea ki pakili o manu. Ne uga ne Konelio ana tavini ki te fale o Simona kae ne ‵foki tasi atu latou mo Petelu ki Kaisaleia. I konā ne talai atu ei a ia ki a Konelio mo tena kāiga mo ana taugasoa. Ne iku atu ei ki te fai o latou mo fai a tino muamua mai Fenua Fakaatea kolā ne seki pilitome ke tali‵tonu kae ke faitofigina ne te agaga tapu pelā me ne tino pule i te Malo o te Atua. Faitalia eiloa me ne seki pilitome a tagata konā, ne papatisogina katoa latou kolā ne lagona ne latou te fakamatalaga a Petelu. Ne ‵tala atu ei a te avanoaga ki tino mai fenua fakaatea, kolā ne kilo‵kilo ki ei a tino Iutaia e pelā me lai‵lai, ke fai e pelā me ne tino o te fakapotopotoga Kelisiano. (Galuega 10:1-48; 11:18) Ko tafaga la te tauliaga taulia tenei mō Petelu—telā ne maua ne ia me ne fakatāua ne ia a te munatonu kae ne takitaki atu ei a ia ke saga tonu atu ki fakatonuga a Ieova kae ke galue e ‵tusa mo tena fakatuanaki!
20 E polopoloki mai a Paulo, penei: “Ona ko tatou e fai‵pati ki te mea tonu i te alofa, ke ola ake fakatasi tatou mo Keliso i so se feitu, me ko ia ko te ulu o mea katoa.” (Efeso 4:15) E tonu ka aumai ne te munatonu a te fiafia tu ‵kese māfai e fakamuamua ne tatou i ‵tou olaga te munatonu tenā kae talia ne tatou a Ieova e auala i tena agaga tapu ke takitaki ei tatou. Ke masaua faeloa a te fesoasoani o agelu i te faiga o ‵tou galuega talai. (Fakaasiga 14:6, 7; 22:6) Ko tafaga la te taulia o tatou ke maua ne vaegā fesoasoani penā i te galuega telā ne fakatonu mai ne Ieova ke fai ne tatou! A te tumau i te fakamaoni ka takitaki atu ei tatou ke ‵viki ki a Ieova, te Atua o te munatonu, ki te se gata mai. E mata, e isi se mea e tāua atu i te mea tenā?—Ioane 17:3.
Ne a Mea ne Tauloto ne Tatou?
• Kaia e se talia i ei ne te tokoukega o tino a te munatonu?
• E kilo‵kilo atu pefea a Kelisiano ki mea i te lalolagi a Satani?
• Se a te kilokiloga e ‵tau o maua ne tatou ki fakatasiga, kae kaia?
• Ne a tiute e panaki mo tatou i te tausiga ki a tatou eiloa i te feitu faka-te-agaga?
[Fesili mo te Sukesukega]
1. E ‵kese pefea te uiga o te pati “munatonu” ki a Pilato mo Iesu?
2. Ne a pati a Iesu kolā e fakaasi atu i ei te tāua o te munatonu?
3. Se a te mea e ‵tau o fakaeteete tatou ki ei e uiga ki amioga fai togafiti?
4. Ko oi a tino e avanoa ki ei te munatonu, kae se a te tiute o latou kolā e maua ne latou te munatonu tenā?
5. Kaia e fakasauā sāle i ei a Kelisiano?
6. Ne a manakoga e se ‵tau o fakamalosi aka ne Kelisiano?
7. E fakamalosi aka pefea ne te iloaga tonu a tino loto fakamaoni?
8. E saga mai pefea a Ieova ki te ‵tou tukuatuga, kae kaia e tāua ei ke ‘sala muamua ki te malo’?
9. Ko oi “te tavini fakamaoni kae poto,” kae e tausi mai pefea ne Ieova tatou mai te fakaaogāga o te “tavini” tenei?
10. Kaia e tāua ei ke ‵kau faeloa ki fakatasiga katoa?
11. Ne a ‵tou tiute māfai e ‵kau atu ki fakatasiga faka-Kelisiano?
12. E panaki tonu mo oi te tiute ke tumau eiloa tatou i loto i te munatonu? Fakamatala mai.
13, 14. Mai te tala e uiga ki te tamā mamoe, e mafai pefea ne tatou o maua a te fesoasoani ‵tau i te feitu faka-te-agaga?
15. Ne a lagonaga ne oko atu ki se fafine i te taimi ne kau atu ei a ia ki te fakapotopotoga Kelisiano?
16. (a) Se a te mea e mafai o tupu māfai e fakamuamua ne tatou te fakamoemoega ke maua ne tatou a tupe e uke? (e) E mafai pefea o maua ne tatou a te fiafia tonu?
17. Se a te mea e fakaasi mai ne te ‵nofo tasi o Petelu mo Simona, te tagata faite mea ki pakili o manu, e uiga ki faifaiga a te kau apositolo?
18, 19. (a) Kaia ne seki maina ei a Petelu i te fakaasiga telā ne maua ne ia? (e) Ne a fakamanuiaga seki fuafuagina ne oko atu ki a Petelu?
20. Ne a fesoasoani mai te Atua e maua ne tatou māfai e fakamuamua ne tatou a te munatonu i ‵tou olaga?
[Mape/Ata i te itulau e 30]
TE TAI LASI
Kaisaleia
TE KOGA LAUGATASI O SALONA
Iopa
Lita
Ielusalema
[Ata i te itulau]
Ne tautali eiloa a Petelu ki fakatonuga a te Atua kae ne maua ne ia a fakamanuiaga seki fuafuagina
[Te Fakamatalaga]
Map: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.
[Ata i te itulau e 27]
Ne molimau atu a Iesu ki te munatonu
[Ata i te itulau e 29]
E pelā mo meakai faka-te-foitino, e aogā eiloa a meakai faka-te-agaga ki ‵tou malosi