E Ola te Muna a Ieova

Manatu Tāua Mai te Tusi ko Famasino

E SAGA atu pefea a Ieova ki ana tino māfai ko fulitua atu ana ki a ia o tapuaki ki atua ‵se? E pefea la māfai e tumau faeloa latou i te fai agasala kae ka‵laga atu fua ki a ia mō se fesoasoani māfai ko mafatia latou? E mata, ka faka‵sao eiloa ne Ieova a latou i se vaegā tulaga penā? Ka tali mai ne te tusi ko Famasino a fesili konei mo nisi fesili tāua aka foki. Ne fakaoti ne te pelofeta ko Samuelu a te tusi tenā kāti i te 1100 T.L.M., kae e aofia i ei a mea ne ‵tupu i loto i tausaga e 330​—⁠mai te mate o Iosua ki te fakasopoga o te tupu muamua o Isalaelu.

E pelā me se vaega o te muna io me ko te fekau ‵mana a te Atua, e aogā ‵ki eiloa a te tusi ko Famasino ki a tatou. (Epelu 4:12) A tala fakaofoofogia i loto i ei e fakamaina mai i ei ki a tatou a uiga o te Atua. E fakamalosi mai ki te ‵tou fakatuanaki a akoakoga kolā e tauloto ne tatou mai i ei kae fesoasoani mai foki ke puke ‵mautakitaki tatou ki “te ola tonu,” ko te ola se-gata-mai i te lalolagi fou a te Atua telā ne folafola mai. (1 Timoteo 6:​12, 19; 2 Petelu 3:​13) A faifaiga fakaola tino kolā ne fai ne Ieova mō ana tino e tuku mai i ei se ata o te faka‵saoga lasi telā ka fai ne tena Tama, ko Iesu Keliso, i aso mai mua.

KAIA NE MANAKOGINA I EI A FAMASINO?

(Famasino 1:1–​3:⁠6)

Mai tua o te fakatakavalega o tupu o Kanana mai lalo i te takitakiga a Iosua, olo atu ei a matakāiga takitasi o Isalaelu ki olotou kogā laukele o ‵nofo i ei. Kae ne seki ‵ta fakapalele ne latou a tino o fenua konā. Ne fai eiloa te mea tenei mo fai se matasele ki tino Isalaelu.

Ko tupulaga kolā ne o‵mai i tua o Iosua ‘ne seki iloa ne latou a Ieova mo ana galuega katoa ne fai mō Isalaelu.’ (Famasino 2:10) E se gata i ei, ne kamata o fai avaga latou mo tino Kanana kae tavini atu foki ki olotou atua. Tela la, tuku atu ei ne Ieova a tino Isalaelu ke fakatakavale ne olotou fili. I taimi ne ma‵sei malosi ei olotou fakalavelave, ne ka‵laga atu a tino Isalaelu ki te Atua tonu mō se fesoasoani. I loto i te lotou olaga fakalotu, fakapolitiki mo te olaga masani, e maua ei ne tatou a tala e uiga ki famasino kolā ne faka‵tu aka ne Ieova ke faka‵sao ei latou mai olotou fili.

Tali ki Fesili Faka-te-Tusi Tapu:

1:​2, 4​​—⁠Kaia ne fai ei a Iuta mo fai te matakāiga muamua ke ‵nofo i te laukele telā ne tuku atu mō latou? Se faiga masani ke tuku atu a te tauliaga tenei ki te matakāiga o Leupena, te ulumatua a Iakopo. Kae i tena valoaga a ko pili ei o mate, ne fai mai a Iakopo me e se maua ne Leupena te tulaga tenā me ne manatu māmā a ia ki tena tauliaga e pelā me se ulumatua. A Simeona mo Levi, kolā ne amio fakasauā ka ‵nofo salalau a laua i te fenua kātoa o Isalaelu. (Kenese 49:​3-5, 7) Tela la, a te tamaliki telā e tafa atu ki ei ko Iuta, ko te tokofa o tama‵liki a Iakopo. A Simeona telā ne olo fakatasi mo Iuta, ne maua fua ne ia ne tamā manafa i loto i te kogā laukele lasi o Iuta.a​—⁠Iosua 19:⁠9.

1:​6, 7​​—⁠Kaia ne ‵kati i ei ke ‵to a matikao lima mo matikao vae ma‵tua o tupu kolā ne fakatakavalegina? A te tino telā e seai ne ana matikao lima mo matikao vae ma‵tua e se aogā ke fano ki te taua. E aunoa mo matikao lima ma‵tua, e mafai pefea ne se sotia o fakaaogā ne ia se pelu io me se tao? Kae kafai e seai ne matikao vae ma‵tua, ka sē mafai o paleni faka‵lei te tu o te tino.

Akoakoga mō Tatou:

2:​10-​12. E ‵tau o isi se ‵tou polokalame masani o sukesukega ki te Tusi Tapu ko te mea ke sē ‘puli i a tatou a faifaiga a Ieova.’ (Salamo 103:⁠2) E ‵tau o faka‵goto ifo ne mātua a te munatonu mai te Muna a te Atua ki loto o olotou tama‵liki.​—⁠Teutelonome 6:​6-9.

2:​14, 21, 22. E talia ne Ieova ke ‵tupu a mea ma‵sei ki ana tino sē faka‵logo mō se pogai​—⁠ke matea ne latou te ma‵sei o mea konā, ke faka‵lei aka ei olotou amioga kae ke fakamalosi atu ke toe ‵foki atu ki a ia.

KO FAKA‵TU AKA NE IEOVA A FAMASINO

(Famasino 3:7–16:⁠31)

A tala fakaofoofogia e uiga ki taua a famasino ne kamata mai eiloa i te taimi ne fakagata ei ne Otinielu a te ‵nofo fakapagota o te kau Isalaelu mai lalo i te pulega a te tupu e tokotasi i Mesopotamia i tausaga e valu. Mai te fakaaogāga o se togafiti loto toa, ne tamate ei ne te famasino ko Euta a Ekelona, te tupu tinae ‵fula o Moapi. Ne tamate tokotasi eiloa ne Samekala mo te loto toa a tino Filisitia e toko 600 mai te fakaaogāga o se lakau telā e ‵taki sāle i ei a pulumakau. Mai te fakamalosiga a Tepola, se pelofeta fafine, fakatasi mo te fesoasoani o Ieova, ne fakatakavale ei ne Palako mo tena kautau foliki telā e toko sefulu afe fua, a te kautau malosi a Sesela. Ne fakatu aka ne Ieova a Kitiona kae tuku atu ke manumalo latou mo ana tāgata e toko 300 i tino Mitiana.

E auala i a Iefata, ne faka‵sao ne Ieova a Isalaelu mai tino Amoni. E aofia foki i tāgata e toko 12 kolā ne fai mo famasino i Isalaelu ko Toula, Iaila, Ipisani, Eloni mo Apatonu. Ne oti atu te vaitaimi o Famasino i a Samasoni, telā ne taua atu ki tino Filisitia.

Tali ki Fesili Faka-te-Tusi Tapu:

4:8​​—⁠Kaia ne kinau atu ei a Palako ke olo laua mo te pelofeta fafine ko Tepola ki te koga e fai i ei te taua? E manino ‵lei me ne seki talitonu katoatoa a Palako me ka fakatakavale tokotasi ne ia te kautau a Sesela. I te lotou olo fakatasi mo te pelofeta fafine e fakamaoni atu i ei ki a ia mo ana tāgata me maua ne latou te fesoasoani o te Atua kae ka maua ei ne latou te loto malosi. Tela la, a te kinau o Palako ke olo fakatasi latou mo Tepola e se se fakailoga o tena loto vāivāi kae ko te lasi o tena fakatuanaki.

5:​20​​—⁠Ne taua ifo pefea a fetu mai te lagi mō Palako? E se fai mai i te Tusi Tapu me ko agelu kolā ne fesoasoani atu, io me ne fatu ‵ka kolā ne fakamatalagina ne tāgata ‵poto a Sesela, io me ne mea fakataulaitu ki fetu kolā ne fakauiga ‵se ne tino ‵poto a Sesela. Kae e mautinoa eiloa, me ne kau eiloa te Atua ki ei.

7:​1-3; 8:​10​​—⁠Kaia ne fai atu ei a Ieova me ko tō tokouke a tāgata a Kitiona e toko 32,000 ke taua atu ki te kautau a te fili kolā e toko 135,000? Ona ko te mea ne tuku atu ne Ieova te manumalo ki a Kitiona mo ana tāgata. Ne seki manako te Atua ke mafau‵fau latou me ne fakatakavale ne latou a tino Mitiana i te lotou malosi eiloa.

11:​30, 31​​—⁠I te faiga o tena tautoga, e mata, ne mafaufau a Iefata ke ofo atu se tino ola e pelā me se taulaga? Ne ‵mao ‵ki te mea tenā mai te mafaufau o Iefata, me ne fai mai te Tulafono: “Sa ‵sunugina otou tama‵liki i luga i fatafaitaulaga ke fai mo taulaga.” (Teutelonome 18:10) Kae, ne mafaufau eiloa a Iefata ki se tino kae e se ki se manu. Kāti ne seki tausi a manu kolā e ‵lei ke ofo atu e pelā me ne taulaga i fale ‵nofo o tino Isalaelu. Kae ko te ofoatuga o se manu e pelā me se taulaga e se tāua malosi. Ne iloa ne Iefata me e mafai eiloa o fakafetaui atu ki a ia a tena tama fafine. A te tino tenei ka ofo atu e pelā me se ‘taulaga ‵sunu’ i te feitu tenei me ka tuku a te tino tenā ke tavini katoatoa atu ki a Ieova i tena faletapu.

Akoakoga mō Tatou:

3:​10. E se fakalagolago a te manuia i te feitu faka-te-agaga ki poto o tino, kae ki te agaga o Ieova.​—⁠Salamo 127:⁠1.

3:​21. Ne apo a Euta i te fakaaogāga o tena pelu mo te loto toa. E ‵tau foki o apo tatou i te fakaaogāga o ‘te pelu o te agaga, telā ko te Muna a te Atua.’ Ko tena uiga e ‵tau o fakaaogā ne tatou a te Tusi Tapu mo te loto toa i te galuega talai.​—⁠Efeso 6:17; 2 Timoteo 2:15.

6:​11-​15; 8:​1-3, 22, 23. E akoako mai ne te loto maulalo o Kitiona a mea tāua e tolu: (1) Kafai ko tuku mai se tauliaga ki a tatou, e ‵tau o ‵kilo atu ki te tiute telā e ‵tau o fai i ei i lō te tulaga lauiloa telā e maua mai i ei. (2) Kafai e fakafesagai atu ki tino kolā e fia kinau mai, a te fakaasiatuga o te loto maulalo ko te auala poto tenā. (3) E puipui tatou ne te loto maulalo ke sē fia fai tofi tatou.

6:​17-​22, 36-​40. E ‵tau foki o fakaeteete tatou ke “sa tali‵tonu ki a latou kolā e fai mai me e nofo i a latou a te Agaga.” I lō te fai penā, e ‵tau o “tofotofogina ke iloa tonu, me ko te Agaga e ‵nofo mo latou e vau mai i te Atua.” (1 Ioane 4:⁠1) Ke fakamautinoa aka me i pati fakatonutonu kolā e mafaufaugina ke tuku atu e fakavae eiloa ki te Muna a te Atua, se mea poto ke ‵sala atu se toeaina Kelisiano fou ki te fesoasoani o se toeaina atamai.

6:​25-​27. Ne poto a Kitiona i te faiga ke sē sōna kaitaūa a tino kolā ne ‵teke atu ki a ia. I te talaiatuga o te tala ‵lei, e ‵tau o fakaeteete tatou ke sē sōna fakaitaita atu tatou ki nisi tino i te auala e fai‵pati atu ei tatou.

7:⁠6. E uiga ki te tavini atu ki a Ieova, e ‵tau o fai tatou e pelā mo tāgata e toko 300 a Kitiona​—⁠ne matapula‵pula kae toka faeloa.

9:​8-​15. Ma‵faga o mea valea ko te fakamatamata kae fia fai tofi ma‵luga!

11:​35-​37. E mautinoa eiloa me ne aogā te fakaakoakoga ‵lei a Iefata ke fesoasoani atu ei ki tena tamaliki fafine ke ati aka ne ia se fakatuanaki lasi mo te uiga fia fai taulaga. E mafai ne mātua i aso nei o fakatoka ne latou se fakaakoakoga penā mō olotou tama‵liki.

11:40. A te fai atu o pati fakamālō ki se tino telā e fakaasi atu tena loto finafinau ki te taviniga a Ieova se fakamalosiga eiloa ki te tino tenā.

13:⁠8. I te akoakoga o olotou tama‵liki, e ‵tau o ‵talo atu a mātua ki a Ieova mo se fakatakitakiga kae ke tau‵tali eiloa ki tena takitakiga.​—⁠2 Timoteo 3:16.

14:​16, 17; 16:16. A te faimālō atu ki se tino mai te tagi kae fakafiufiu e mafai o fakamasei i ei se fesokotakiga ‵lei.

NISI AGASALA I ISALAELU

(Famasino 17:1–21:25)

A te vaega fakaoti o te tusi ko Famasino e aofia i ei a tala tāua e lua. Muamua ko te tala o te tagata ko Mika, telā ne faite ne ia se tupua i tena fale kae fakagalue ne ia se tino Levi ke galue pelā me se faitaulaga mō ia. Mai tua o te fakamaseiga o te fa‵kai ko Laisa, ne fakatu aka ei ne tino Tanu se fa‵kai i konā mō latou eiloa kae fakaigoa ne latou ki a Tanu. Mai te fakaaogāga o te tupua a Mika mo tena faitaulaga, ne fakatu ei ne latou se isi tapuakiga i Tanu. E fakamaoni mai me ne fakatakavalegina a Laisa mai mua o mate a Iosua.​—⁠Iosua 19:47.

Ne tupu a te lua o mea mai tua malie fua o te mate o Iosua. Ne fai ne nisi tāgata o te matakāiga o Peniamina mai Kipea a amioga finalalolagi matagā e uke telā toeitiiti kae fakaseai katoatoa atu ei te matakāiga tenā​—⁠e toko 600 fua a tāgata ne ‵sao. E ui i ei, ne fai eiloa se fakatokaga fakapito mō latou ke maua olotou avaga, kae ne momea aka te aofaki o latou ki te aofaki toeitiiti ko katoa te toko 60,000 tāgata tau i te taimi o te pulega a Tavita.​—⁠1 Nofoaiga Tupu 7:​6-11.

Tali ki Fesili Faka-te-Tusi Tapu:

17:6; 21:25​​—⁠Kafai ko masani o fai ne ‘tino taki tokotasi a mea ‵lei i tena kilokiloga eiloa,’ e mata, ka māfua mai i ei a faifaiga faivalevale? E se penā loa, me ne tuku mai ne Ieova a fakatokaga e lava kae ‵toe ke takitaki ei ana tino. Ne tuku atu ne ia a te Tulafono mo faitaulaga ke akoako ei latou e uiga ki ana auala. E auala i te Ulima mo te Tumema, e mafai ei o fesokotaki atu te faitaulaga sili ki te Atua e uiga ki mataupu tāua. (Esoto 28:30) E maua foki i fa‵kai katoa a tāgata ma‵tua kolā e mafai o tuku atu ne latou a pati fakatonutonu aogā. Kafai e fakaaogā ne se Isalaelu a fakatokaga konei, ko maua ei ne ia a fakatakitakiga ‵lei mō tena loto lagona. A te fai ne ia ‘o mea ‵lei i tena kilokiloga eiloa,’ e iku atu eiloa ki te faiga o mea ‵lei. I te suā feitu, kafai e se saga atu se tino ki te Tulafono kae fai eiloa ana fakaikuga totino e uiga ki mea tau amioga mo te tapuakiga, ka iku atu ei ki te masei.

20:​17-​48​​—⁠Kaia ne talia ei ne Ieova ke fakatakavale ne tino Peniamina a nisi matakāiga fakalua taimi, faitalia me ne ‵tau o fakasala a latou? Mai tena taliaga ke ‵mate a tino e tokouke mai matakāiga fakamaoni i te taimi muamua, ne tofotofo ei ne Ieova te lotou fakaikuga ke ‵fulu faka‵ma ne latou a Isalaelu mai amioga matagā.

Akoakoga mō Tatou:

19:​14, 15. A te sē ma‵nako o tino Kipea o fakaasi atu te uiga talimālō se fakaasiga tenā o te lotou vāi‵vāi i mea tau amioga. E fakamalosi mai ki Kelisiano ke “alofa kaimalie io me uiga talimālō.”​—⁠Loma 12:⁠13.

Te Faka‵saoga i Aso Mai Mua

Ko pili fua nei o fakaseai ne te Malo o te Atua i lima o Iesu Keliso a te lalolagi masei tenei kae ka faka‵sao ne ia a tino amio‵tonu. (Faataoto 2:​21, 22; Tanielu 2:44) ‘Ka ‵mate katoa atu ei a fili o Ieova, kae ko tino fua kolā e a‵lofa ki a ia ka ola e pelā mo te malosi o te la!’ (Famasino 5:31) Ke na fakamaoni atu ne tatou i a tatou e a‵lofa ki a Ieova mai te fakagaluegāga o mea ne tauloto ne tatou mai te tusi ko Famasino.

A te munatonu fakavae telā e fakafokifoki mai i te tusi ko Famasino tenei: A te fakalogo ki a Ieova e iku atu ki te mauaga o fakamanuiaga e se lausia, a ko te sē fakalogo e iku atu ki fakalavelave fakama‵taku. (Teutelonome 11:​26-28) E tāua ‵ki eiloa ke ‘talia io me fakalogo mo te loto kātoa’ ki te faiga o te loto o te Atua!​—⁠Loma 6:17; 1 Ioane 2:17.

[Fakamatalaga mai lalo]