E Lavea ne Koe te Fakailoga o te Fakatasi Mai o Iesu?
E SEAI se tino e manako ke masaki malosi io me aofia i se fakalavelave tupu fakafuasei. Ko te mea ke ‵kalo keatea mai vaegā fakalavelave penā, e saga faka‵lei atu se tino poto ki fakailoga kolā e fakasino atu ki mea fakama‵taku konā kae gasuesue o fai a mea kolā e ‵tau o fai. Ne fakamatala mai ne Iesu se fakailoga fakapito telā e ‵tau o iloa ne tatou. A te fakailoga telā ne fakasino atu ki ei ka pokotia i ei te lalolagi kātoa mo tino katoa i ei. E aofia i ei a koe mo tou kāiga.
Ne faipati loa a Iesu e uiga ki te Malo o te Atua, telā ka fakaseai ne ia a amioga ma‵sei kae ‵fuli i ei te lalolagi ki se palataiso. Ne fia iloa malosi ne ana soko a te mea tenei mo te taimi ka oko mai i ei te Malo tenā. Ne fesili atu latou: “Ne a . . . a fakailoga e iloa ei tou foki mai mo te gataga o te lalolagi?”—Mataio 24:3.
Ne iloa ne Iesu me ka oti ne tamate a ia kae toe fakatu aka, e ‵tau o ‵teka atu te fia o tausaga kae fatoā fakasopo a ia e pelā me ko te Tupu Faka-Mesia ke pule atu ki tino katoa. Ona ko te mea e se lavea ne tino a tena faūga mo fai te tupu, ne tuku mai ne Iesu se fakailoga ke iloa ei ne ana soko a tena “foki mai” io me ko tena fakatasi mai e pelā foki mo “te gataga o te lalolagi.” E aofia i te fakailoga tenei a vaega kese‵kese e uke kolā kafai e tuku fakatasi ka lavea atu i ei se fakailoga e tasi—ko te fakailoga o te foki mai io me ko te fakatasi mai o Iesu.
Ne fakamau faka‵lei ne tino tusi evagelia ko Mataio, Maleko mo Luka a te tali a Iesu. (Mataio, mataupu 24 mo te 25; Maleko, mataupu 13; Luka, mataupu 21) E isi foki a nisi fakamatalaga e uiga ki te fakailoga tenā ne fakamau ki lalo ne nisi tino kolā ne tusi ne latou te Tusi Tapu. (2 Timoteo 3:1-5; 2 Petelu 3:3, 4; Fakaasiga 6:1-8; 11:18) E se ofi a fakamatalaga likiliki katoa i te mataupu tenei, kae ka mafau‵fau loa tatou ki mea tāua e lima o te fakailoga telā ne faipati ki ei a Iesu. Ka lavea ne koe i ei a te tāua o te mea tenā ki a koe eiloa.—Ke onoono ki te pokisi i te itulau e 6.
“Te Kamataga o se Vaitaimi Fou”
“E fai taua te suā fenua ki te suā fenua, mo te suā malo ki te suā malo.” (Mataio 24:7) Ne lipoti mai a te nusipepa Siamani ko te Der Spiegel, me mai mua o te 1914, a tino “ne tali‵tonu me ka isi se fakamoemoega gali i aso mai mua telā ka lasi ‵ki ei te saolotoga, te ‵lei o te olaga mo te manuia.” Kae ne ‵fuli a mea katoa. “A te taua telā ne kamata i a Aokuso 1914 kae oti i a Novema 1918, se mea fakaofoofogina kae fakapoi. Ne ‵fuli fakapoi i ei a olaga o tino, kae ne oti atu i ei te vaitaimi mua kae kamata mai i ei se vaitaimi fou,” ko pati i te mekesini ko te GEO. E silia atu i te toko 60 miliona a sotia mai konitineta e lima ne aofia i te taua fakamataku tenā. Kae e nofo pelā ki se toko 6,000 tupu sotia ne ‵mate i aso takitasi. Talu mai te taimi tenā, ne ‵kilo atu a tino tusitala mai tupulaga kese‵kese e pelā foki mo olotou kilokiloga fakapolitiki “ki tausaga mai te 1914 ki te 1918 e pelā me ko te kamataga o se vaitaimi fou.”
Ne tuku atu ne te Taua Muamua a te Lalolagi a ‵fuliga e uke ki olaga o tino katoa kae ‵pei atu ei latou ki loto i aso fakaoti o te olaga tenei. Ne aofia a taua e uke atu, kinauga kolā ne fakaaogā i ei a meatau mo amioga takafia‵toa mai tua ifo i te senitenali eiloa tenā. Ne seki gasolo aka o ‵lei a tulaga o te olaga i te kamataga o te senitenali tenei. I tafa o taua, ko lavea atu foki a nisi vaega o te fakailoga tenā.
Oge, Masaki mo Mafuie
“E oko mai a oge.” (Mataio 24:7) Ne fia‵kai valevale a tino i Eulopa i te taua muamua a te lalolagi, kae ne pokotia a tino katoa i te lalolagi i oge meakai talu mai i te taimi tenā. Ne tusi mai a te tino tusitala ko Alan Bullock me i te 1933 i Lusia mo Ukraine, “ne salalau valevale atu a potukau o tino fia‵kai i te vao . . . Ne ‵fonu a tafatafa o auala i foitino o tino ‵mate.” Ne lavea foki ne se tino puke tala ko T. H. White a te oge telā ne poko i Henan, se kogā fenua i Saina. Ne tusi mai a ia: “Kafai e tupu se oge, toeitiiti ko mea katoa ko mafai o kai, ko mafai o tuki ke malūlū ko kai ei, ko ‵fuli ei ne te foitino ke maua te malosi mai ei. Kae, ko te mataku ki te mate e fai ne ia te tino ke kai ki so se mea telā e sē ‵tau o kai ki ei.” Se mea fakafanoanoa me ko fai a oge e pelā me ne mea masani i Afelika i tausaga fakamuli nei. E ui eiloa e lava a meakai mō tino katoa mai i te lalolagi, e fakatautau te UN Food and Agriculture Organization, me e nofo pelā ki se toko 840 miliona tino i te lalolagi kātoa e mu‵tana ‵ki olotou meakai e kai.
“Ka oko mai a . . . masaki i koga katoa.” (Luka 21:11) “E fakatautau pelā me e nofo ki te toko 20 ki te toko 50 miliona o tino ne ‵mate i te masaki ko te fulū faka-Sepania i te 1918, telā e sili fakafia atu i tino ne ‵mate i te famai ko te Black Death io me ko te taua muamua a te lalolagi,” ko te lipoti mai te Süddeutsche Zeitung. Talu mai te taimi tenā, e se mafai o iloa te aofaki o tino kolā ko oti ne pokotia i masaki e pelā mo te malalia, smallpox, māmā ‵pala (TB), polio mo te kolela. Kae e ‵kilo atu eiloa a te lalolagi mo te poi ki te salalau o te SELAMETE e aunoa mo se faka‵leiga ki ei. Ko ‵numi valevale nei tatou i te uke o masaki faitalia te gasolo atu ki mua o poto fakatokitā. E fesoasoani mai a te tulaga tenei, telā e se iloa ne tino katoa, ke iloa ne tatou a te vaitaimi fakaofoofogia telā ko ‵nofo tatou i ei.
“Mafuie.” (Mataio 24:7) Talu mai te 100 tausaga ko ‵teka, ko oti ne ‵mate atu te fia selau afe o tino i mafuie. E ‵tusa mo se fakamatalaga e tasi, a mafuie kolā e mafai o fakamasei ne latou a fale kae fakapāpā te laukele, e nofo ki te 18 te aofaki masani i te tausaga, talu mai te 1914. Kae ko nisi mafuie fakama‵taku kolā e mafai o lepe ne latou a fale, e ‵tupu sāle fakatasi i te tausaga. Faitalia te uke o poto ‵fou e maua, e tumau eiloa te aofaki o tino e ‵mate ona ko te gasolo aka o tokouke a tino e ‵nofo i fa‵kai kolā e ‵tu i koga e masani o ‵tupu i ei a mafuie.
Se Tala Fakafiafia!
A te ukega o mea e aofia i te fakailoga o aso fakaoti ne mea fakafanoa‵noa. Kae ne fai mai foki ne Iesu se tala fakafiafia.
“A te Tala ‵Lei tenei e uiga ki te Malo, e fakamatala atu ki te lalolagi kātoa, mō fai te molimau ki tino katoa.” (Mataio 24:14) A te galuega telā ne kamata ne Iesu—ko te talaiatuga o te tala ‵lei o te Malo—ka oko atu eiloa ki tena fakaotiga fakafiafia i loto i aso fakaoti. Tenā eiloa te mea ko tupu nei. E talai atu nei ne Molimau a Ieova a te fekau i te Tusi Tapu kae e akoako foki ne latou a tino kolā e fia‵fia ke fakagalue ne latou i aso takitasi a olotou mea e tauloto. Nei la, ko silia atu i te ono miliona a Molimau kolā e talai atu nei i fenua e 235 i ‵gana e sila atu i te 400.
Ke masaua la, me ne seki fai mai a Iesu me ka fakagata aka a mea katoa ona ko te tulaga masei o te lalolagi. Ne seki fai mai foki a ia me ka ‵fonu te lalolagi kātoa i te vaega fua e tasi o te fakailoga. Kae ne ‵valo mai ne ia a mea e uke kolā kafai e tuku fakatasi ka maua i ei te fakailoga telā ka mafai o lavea mai i so se koga o te lalolagi.
I lō te kilo atu fua ki mea ‵tupu takitasi, e mata, e lavea ne koe se fakailoga telā e tāua ‵ki ki te lalolagi kātoa? Ka pokotia malosi a koe mo tou kāiga i mea kolā ko ‵tupu nei. Kāti ka fesili ifo tatou penei, kae kaia la e ‵saga atu fua ki ei a nāi tino?
E Tāua Atu Ou Manakoga Totino
“E Tapu te Kou‵kou,” “Fakamataku,” “Fakatele Malie.” E lavea sāle ne tatou a nāi fakailoga mo faka‵pulaga konei kae e se fia ‵saga atu a nisi tino ki ei. Kaia? Me e faigofie ke ‵saga atu fua tatou ki mea kolā e mafau‵fau tatou me e aogā totino ki a tatou eiloa. E pelā mo te mea tenei, kāti i nisi taimi, e ma‵nako tatou o fakatele ma‵kini a ‵tou mea fakateletele ki te makini telā e tapu i te tulafono, io me e ma‵nako malosi tatou o kou‵kou i koga kolā ko oti ne fakatapu. Kae ko te se fia saga atu ki vaegā fakailoga penā se mea valea.
E pelā me se fakaakoakoga, i Nepal, e nofo ki te toko 800 tino e ‵mate kae toko 5,000 e pa‵kia malosi i fakalavelave ‵tupu i auala, i tausaga takitasi. E ‵tusa mo te mekesini e tasi, “a te ukega o vaegā fakalavelave penā e ‵tupu fua me e se fia ‵saga atu a tino fakateletele ki fakailoga o te auala io me ofa ne latou a tulafono o te auala.” Se mea fakafanoanoa, me i te se fia ‵saga atu ki fakailoga e mafai eiloa o iku atu ki se fakalavelave fakamataku.
Ne a la pogai e se fia ‵saga atu ei a tino ki te fakailoga telā ne fakamatala mai ne Iesu? E mafai o faka‵kivi olotou mata ne te kaimanako mo te fia maumea, faka‵mū ne te manatu māmā, te fakalotolotolua, te ‵to fakalave‵lave i mea masani o te olaga io me ko te mataku ma sē takutakua. E mata, e isi se mea i mea konei e fai ne ia koe ke se fia saga atu ki te fakailoga o te fakatasi mai o Iesu? E mata, e se se mea poto ke na matea ne tatou te fakailoga kae ke gasue‵sue e ‵tusa mo te mea tenā?
Te Olaga i te Lalolagi Palataiso
E gasolo o tokouke a tino e ‵saga atu nei ki te fakailoga o te fakatasi mai o Iesu. Ne tusi mai a Kristian, se tagata avaga i Siamani penei: “A taimi nei ko taimi ma‵sei. E seai se fakalotolotolua me ko ‵nofo atu tatou i ‘aso fakaoti.’ ” E fakaaogā ne laua mo tena avaga a taimi e uke ke fai‵pati atu ki nisi tino e uiga ki te Malo faka-Mesia. E nofo foki a Frank i te fenua tenā. E fakamalosi ne laua mo tena avaga a nisi tino e uiga ki te tala ‵lei mai te Tusi Tapu. Ne fai mai a Frank: “Ona ko te tulaga ko tu ei te lalolagi, e manava‵se a tino e tokouke e uiga ki mea ka ‵tupu i aso mai mua. E taumafai māua o fakamalosi atu ki a latou mai te fakaaogāga o valoaga i te Tusi Tapu e uiga ki te lalolagi palataiso.” E fakataunu ne Kristian mo Frank a te vaega e tasi tenei o te fakailoga a Iesu—ko te talaiatuga o te tala ‵lei o te Malo.—Mataio 24:14.
Kafai ko oko ki te gataga o aso fakaoti, ka fakaseai atu ei ne Iesu a te olaga tenei mo tino kolā e ‵lago atu ki ei. Tenā la, ka fakatonutonu mai i ei ne te Malo Faka-Mesia a mea i luga i te lalolagi, telā ka tuku atu ki ei a tulaga faka-Palataiso kolā ko leva ne folafola mai. Ka fakasaoloto ei a tino mai masaki mo te mate, kae ka toe faka‵tu aka a tino ‵mate ki luga i te lalolagi tenei. Konei eiloa a mea ‵gali e fakatali‵tali ki ei a tino kolā e lavea ne latou a te fakailoga o taimi konei. E mata, e se se mea poto ke tauloto koe ki mea e uke atu e uiga ki te fakailoga tenā mo mea e ‵tau o fai ne se tino ke sao a ia i te gataga o te olaga tenei? E tonu, se mea tāua ‵ki eiloa te mea tenei ki tino taki tokotasi katoa.—Ioane 17:3.
[Te Manatu Tāua i te itulau e 4]
Ne ‵valo mai ne Iesu a mea e uke kolā kafai e tuku fakatasi ka maua i ei te fakailoga telā ka mafai o lavea mai i so se koga o te lalolagi
[Te Manatu Tāua i te itulau e 6]
E mata, e lavea ne koe se fakailoga telā e tāua ‵ki ki te lalolagi kātoa?
[Pokisi/Ata i te itulau e 6]
FAKAILOGA E MATEA EI ASO FAKAOTI
Taua ‵lasi kae tu ‵kese.—Mataio 24:7; Fakaasiga 6:4
Oge mea‵kai.—Mataio 24:7; Fakaasiga 6:5, 6, 8
Famai.—Luka 21:11; Fakaasiga 6:8
Te gasoloakaga o amioga ma‵sei.—Mataio 24:12
Mafuie.—Mataio 24:7
Taimi faiga‵ta.—2 Timoteo 3:1
E sōna fiafai valevale ki tupe.—2 Timoteo 3:2
E se faka‵logo ki mātua.—2 Timoteo 3:2
Te sē lava o te loto alofa.—2 Timoteo 3:3
E sili atu te fiafia ki manakoga totino i lō te Atua.—2 Timoteo 3:4
Te sē lava o te loto pulea.—2 Timoteo 3:3
E ita ki te ‵lei.—2 Timoteo 3:3
E se ‵saga ki mea fakama‵taku ka oko mai.—Mataio 24:39
E ‵teke atu a tino fakatauemu ki fakamaoniga o aso fakaoti.—2 Petelu 3:3, 4
Te talaiatuga o te Malo o te Atua i te lalolagi kātoa.—Mataio 24:14
[Te Fakamatalaga o Ata i te itulau e 5]
WWI soldiers: From the book The World War—A Pictorial History, 1919; poor family: AP Photo/Aijaz Rahi; polio victim: © WHO/P. Virot