“Ke Toka . . . Otou Loto”

“Ko pili mai te gataga o mea katoa. . . . Ke toka foki otou loto ko te mea ke mafai ne koutou o ‵talo.”​—1 PETELU 4:7.

1. Se a te mea ne fakavae ki ei a akoakoga a Iesu?

A TE fakavae o akoakoga a Iesu Keliso i tena nofoga i te lalolagi ko te Malo o te Atua. E auala i te Malo tenā, ka taku ‵lei ei ne Ieova a tena pulega i te lagi mo te lalolagi kae faka‵malu aka ei tena igoa. Tenā te pogai ne akoako atu ei a Iesu ki ana soko ke ‵talo ki te Atua: “Ke oko mai tou Malo, ke fai te mea e loto koe ki ei i lalo nei, e pelā mo te faiga i te lagi.” (Mataio 4:​17; 6:​9, 10) Ko pili eiloa o fakaseai atu ne te Malo tenā a te lalolagi a Satani kae ka takitaki ne ia te faiga o te loto o te Atua i te lalolagi kātoa. E pelā mo te valoaga a Tanielu, “ka fakatakavale ne ia a malo katoa konā, [malo i aso nei] kae ka tumau ki te se-gata-mai.”​—Tanielu 2:​44.

2. (a) Ka iloa pefea ne soko o Iesu me ko fakatasi mai a Iesu e pelā me se tupu i te malosi o tena Malo? (e) Ne a nisi mea kolā e fakaasi mai i te fakailoga?

² Ona ko te mea ne fakatāua malosi ne soko o Iesu a te oko mai o te Malo o te Atua, ne fesili atu latou ki a ia: “Ne a . . . fakailoga e iloa ei tou foki mai mo te gataga o te lalolagi?” (Mataio 24:3) Ne manakogina se fakailoga matea me ka se mafai o lavea atu ne tino kolā e ‵nofo i te lalolagi a te fakatasi mai o Keliso i te malosi o te Malo. Ka aofia i te fakailoga tenā a vaega kese‵kese kolā ne ‵valo mai i te Tusi Tapu. E ‵tusa mo te mea tenā, ko soko fua o Iesu kolā e ola i te taimi tenā e mafai o matea ne latou me ko oti ne kamata o pule mai a ia i te lagi. Ko te taimi foki tenā e kamata ei te vaitaimi telā e fakaasi mai i te Tusi Tapu me ko “aso fakaoti” o te olaga matagā tenei e salalau i te lalolagi kātoa.​—2 Timoteo 3:​1-5, 13; Mataio 24:​7-​14.

Ke Toka Koutou i Aso Fakaoti

3. Kaia e ‵tau ei o toka faeloa a Kelisiano?

³ Ne tusi mai te apositolo ko Petelu: “Ko pili mai te gataga o mea katoa. E ‵tau mo koutou o kufaki kae ke toka foki otou loto, ko te mea ke mafai ne koutou o ‵talo.” (1 Petelu 4:7) Ne ‵tau o toka a soko o Iesu kae matapula‵pula ki mea e ‵tupu i te lalolagi kolā e fakaasi mai i ei me ko pule mai a ia e pelā me se tupu i te malosi o tena Malo. E gasolo o pili mai te gataga o te olaga masei tenei kae ‵tau foki o soloki aka te lotou matapula‵pula. Ne fai atu a Iesu ki ana soko: “Tela la, ke matapula koutou, me e se iloa ne koutou a te taimi e oko mai ei a te pule o te fale [o fakamasino a te lalolagi a Satani].”​—Maleko 13:​35, 36.

4. Fakaasi mai te ‵kese o te kilokiloga a tino i te lalolagi a Satani mo tavini a Ieova. (Ke aofia te pokisi i ei.)

⁴ A te tokoukega o tino e ‵nofo mai lalo i te pulega a Satani, kae e se matea ne latou a uiga o mea kolā e ‵tupu i te lalolagi. E se iloa ne latou me ko oti ne fakatasi mai a Keliso kae pule mai e pelā me se tupu i te Malo. Kae ko oti ne toka ‵lei a soko ‵tonu o Keliso kae matea foki ne latou a uiga ‵tonu o mea kolā ne ‵tupu i te senitenali ko teka. Talu mai te 1925, ne matea ei ne Molimau a Ieova me i te Taua Muamua a te Lalolagi e pelā foki mo mea kolā ne ‵soko atu ki ei, ne fakamaoniga mautinoa me ne kamata o pule mai a Keliso i te lagi i te malosi o te Malo i te 1914. Ne kamata foki i konā a aso fakaoti o te olaga matagā tenei mai lalo i a Satani. Kae e tokouke a tino e se iloa ne latou a uiga o mea konā, kae ne matea ne latou te lasi o te ‵kese o te vaitaimi mai mua o te Taua Muamua a te Lalolagi mo te vaitaimi mai tua ifo i ei.​—Ke onoono ki te pokisi “Ko Kamata te Vaitaimi o Fakalavelave.”

5. Kaia e tāua ei ke tumau tatou i te matapula‵pula?

⁵ Ko pili o kātoa te senitenali ne ‵tupu ei a mea fakama‵taku i kogā koga katoa i te lalolagi kolā e fakatalitonu mai i ei i a tatou ko ola i aso fakaoti. Ko toetoe ‵ki eiloa te taimi koi ‵toe a koi tuai o fakatonu atu a Ieova ki a Keliso ke takitaki ne ia a kautau ma‵losi o te lagi, ko agelu, ke taua atu ki te lalolagi a Satani. (Fakaasiga 19:​11-​21) E fakamalosi atu ki Kelisiano ‵tonu ke toka faeloa latou. Tela la, e tāua ‵ki ke tumau i te fai penā a koi fakatali‵tali tatou ki te oko mai o te gataga o te olaga tenei. (Mataio 24:42) E ‵tau o tumau tatou i te matapula‵pula, kae ke fakataunu foki ne tatou se galuega fakapito i te lalolagi kātoa mai lalo i te takitakiga a Keliso.

Se Galuega i te Lalolagi Kātoa

6, 7. E pefea te lasi o te galuega talai o te Malo ko oti ne fai i aso fakaoti konei?

⁶ Ne ‵valo mai a te galuega telā ka fai ne tavini a Ieova e pelā me se vaega o te fakailoga telā e fakaasi mai i ei i a tatou ko ‵nofo i aso fakaoti o te olaga matagā tenei. Ne fakamatala mai ne Iesu a te galuega tenei i te taimi ne laulau mai ei ne ia a mea kolā ka ‵tupu i te taimi o te gataga. Ne aofia i tena valoaga a pati aoga konei: “A te Tala ‵Lei tenei e uiga ki te Malo, e fakamatala atu ki te lalolagi kātoa, mo fai te molimau ki tino [“atufenua,” NW] katoa; ko oko mai ei te gataga.”​—Mataio 24:​14.

⁷ Mafaufau ki nisi mea e uiga ki te valoaga a Iesu. Ne foliki ‵ki te aofaki o tino talai o te tala ‵lei i te taimi ne kamata ei a aso fakaoti i te 1914. Nei la, ko oti ne fanaka te aofaki tenā i se auala lasi ‵ki. Ko sili atu i te 7,000,000 o Molimau a Ieova e talai atu nei i te lalolagi kātoa, i fakapotopotoga e silia atu i te 100,000. E fakaopoopo atu ki ei se aofaki o tino e toko 10,000,000 kolā ne ‵kau fakatasi mo Molimau a Ieova i te Fakamanatuga o te mate o Keliso i te 2008. A te mea tenā se fanakaga lasi ‵ki i te aofaki o tino kolā ne ‵kau atu ki ei i te tausaga mai mua atu i ei.

8. Kaia ne manuia ei te faiga o te ‵tou galuega talai faitalia a ‵tekemaiga?

⁸ Ko tafaga la te lasi o te molimau e uiga ki te Malo o te Atua telā e fai nei i fenua katoa a koi tuai o oko mai te gataga o te olaga tenei! E fakataunu eiloa te mea tenā faitalia me i a Satani ko “te atua masei o te lalolagi nei.” (2 Kolinito 4:4) E pule ne tou tagata a vaega fakapolitiki, faifaiga fakalotu, mo vaega fakapisinisi o te lalolagi tenei e pelā foki mo ana mea fakasalalau tala. Se a la te pogai ne manuia ei penei te galuega talai? Me e ‵lago atu ki ei a Ieova. Tenā te pogai ne gasolo ei ki mua te galuega talai o te Malo faitalia a taumafaiga a Satani ke taofi aka ne ia.

9. Kaia e mafai ei o fai atu me i te ‵tou manuia faka-te-agaga se vavega eiloa?

⁹ E mafai o fai atu me i te manuia o te galuega talai o te Malo mo te ga‵solo aka o tokouke a tino o Ieova e pelā foki mo te lotou iloa e uiga ki te Atua mo ana fuafuaga se vavega eiloa. E aunoa mo te ‵lago mai o te Atua, telā e aofia i ei te takitakiga mo te puipuiga o ana tino, ka sē mafai eiloa o fai te galuega talai. (Faitau te Mataio 19:26.) E mautinoa ‵lei i a tatou me ona ko te galuega a te agaga tapu o te Atua i loto o tino matapula‵pula kolā e fia‵fia o tavini atu, ka fai te galuega talai tenei ke oko eiloa ki tena fakataunuga manuia, “ko oko mai ei te gataga.” Ko oko eiloa i te pili mai o te taimi tenā.

‘Te Fakalavelave Lasi’

10. Ne fakamatala mai pefea ne Iesu a te fakalavelave lasi telā ka oko mai?

¹⁰ Ka oko mai te gataga o te olaga matagā tenei e auala i te mea telā e fakaigoa ki “te fakasauaga lasi [“fakalavelave lasi,” NW].” (Fakaasiga 7:​14) E se fakaasi mai i te Tusi Tapu a te leva o te taimi tenā, kae ne fai mai a Iesu: “Me i te fakalavelave e tupu i te taimi tenā, e tafa sili i te masei i fakalavelave katoa ko oti ne ‵tupu mai i te kamataga o te lalolagi, ke oko mai eiloa ki te aso tenā. E seai foki eiloa se fakalavelave penā e toe tupu.” (Mataio 24:21) Kafai e mafau‵fau tatou ki fakalavelave kolā ko oti ne pokotia i ei a tino, e pelā mo te Taua i te Lua a te Lalolagi telā ne ‵mate atu ei se 50 ki se 60 miliona o tino, a te fakalavelave lasi tenei ka tu poloki eiloa i te masei. Ka fakaoti eiloa te fakalavelave tenei ki te taua i Amaketo. Ko te taimi eiloa tenā ka ‵tala mai ei ne Ieova ana kautau fakaoko sala ke fakaseai atu ei a vaega katoa o te lalolagi a Satani.​—Fakaasiga 16:​14, 16.

11, 12. Se a te mea ka kamata ki ei te fakalavelave lasi?

¹¹ E se fakaasi mai i valoaga i te Tusi Tapu a te taimi tonu ka kamata ei te vaega muamua o te fakalavelave lasi, kae e fakaasi mai i ei ki a tatou a te mea fakaofoofogia telā ka kamata ki ei te fakalavelave tenā. A te mea tenā ko te fakaseaiga o lotu ‵se ne malo fakapolitiki. E fakaasi mai i valoaga i te Fakaasiga mataupu e 17 mo te 18, a lotu ‵se e pelā me se fafine talitagata telā e finalalolagi fakatasi mo malo fakapolitiki o te lalolagi. E fakaasi mai i te Fakaasiga 17:16 me ko pili mai te taimi ka takalia‵lia ei a malo konei ki te ‘fafine talitagata kae ka ta fakamasei ne latou a ia kae tuku i ei ke nofo fuafua; ka kai ne latou tona foitino, kae ‵sunu tona foitino ki te afi.’

¹² Kafai ko tupu te mea tenā “ko tuku atu [ei] ne te Atua i olotou loto [o pule fakapolitiki] a te manako ke fakataunu tena fuafuaga” ko te fakaseaiga o lotu ‵se. (Fakaasiga 17:17) Tela la, e mafai o fai atu me i te fakaseaiga tenei se fakatonuga eiloa mai te Atua. Tenā eiloa tena fakasalaga ki lotu ‵loi kolā ko leva ne akoako ne latou a akoakoga kolā e se fetaui mo te loto o te Atua kae fakasaua atu foki ki ana tavini. E se iloa ne te tokoukega o tino o te lalolagi a te fakaseaiga o lotu ‵se telā ko pili mai. Kae e iloa ne tavini fakamaoni a Ieova. Kae e fakailoa atu faeloa ne latou a te mea tenā ki tino i aso fakaoti konei.

13. Se a te mea e fakaasi mai i ei me e vave fua te fakaseaiga o lotu ‵se?

¹³ Ka ‵poi masei a tino māfai ko matea ne latou te fakaseaiga o lotu ‵se. E fakaasi mai i valoaga i te Tusi Tapu me e isi foki ne “tupu o te lalolagi” ka ka‵laga mai penei e uiga ki tena fakaseaiga: “Ko oko eiloa i te fakamataku! Ko oko eiloa i te masei! . . . Ko oti koe ne fakasala i te itula e tasi!” (Fakaasiga 18:​9, 10, 16, 19) A te fakaaogaga i te Tusi Tapu o te pati “i te itula e tasi” e fakaasi mai i ei me ka vave fua te faiga o te mea tenā.

14. Kafai ko taua atu a fili o Ieova ki ana tavini, ka saga atu pefea te Atua ki ei?

¹⁴ E iloa ne tatou me mai tua malie o te fakaseaiga o lotu ‵se, ka taua atu ei ki tavini a Ieova, kolā e fakasalalau atu faeloa ne latou a fekau o ana fakamasinoga. (Esekielu 38:​14-​16) I te taimi e kamata ei te taua tenā, ka taua ‵tonu atu eiloa a tino konā ki a Ieova, telā e folafola mai me ka puipui ne ia ana tino fakamaoni. E fai mai a Ieova: “Ko fakailoa atu ne au i toku kaitaua. . . . Ka iloa ei ne latou i a au ko te Aliki [ko Ieova].” (Faitau te Esekielu 38:​18-​23.) E fai mai te Atua e auala i tena Muna: “So se tino e fakapakia ne ia se tino i a koutou, [ana tavini fakamaoni] ko fakapakia ne ia te mea tafasili i te tāua i toku loto.” (Sakalia 2:8) Tela la, kafai ko kamata o taua atu ana fili ki ana tavini i te lalolagi kātoa, ka saga atu eiloa a Ieova ki a latou. Ka gasuesue eiloa a ia kae ka iku atu ki te vaega fakaoti o te fakalavelave lasi​—ko tena fakaotiga i Amaketo. Mai lalo i te takitaki ko Keliso, ka fakaoko atu ei ne kautau ma‵losi o te lagi, ko agelu, a te fakasalaga a Ieova ki te lalolagi a Satani.

Te Auala ka Pokotia ei Tatou

15. Ka pokotia pefea tatou i te iloa atu me ko pili mai te gataga o te olaga tenei?

¹⁵ Ka pokotia pefea tatou ona ko te iloa atu me ko pili mai te gataga o te olaga matagā tenei? Ne tusi mai te apositolo ko Petelu: “Kafai ko fakamaseigina a mea katoa penā, se vaegā olaga la pefea e fia ola koutou i ei? E ‵tau o faka‵malu kae fakatapu otou olaga mō te Atua!” (2 Petelu 3:​11) E faka‵mafa mai i pati konā a te manakoga ke tumau i te matapula‵pula ko te mea ke fetaui ‵tou amioga mo fakatonuga a te Atua kae ke aofia i ‵tou olaga a galuega o te taviniga tapu, e fakaasi atu i ei te ‵tou a‵lofa ki a Ieova. E aofia i galuega konā a te faiga o te mea e mafai o fai i te talaiatuga o te tala ‵lei o te Malo a koi tuai o oko mai te gataga. Ne tusi mai foki a Petelu: “Ko pili mai te gataga o mea katoa . . . kae ke toka foki otou loto, ko te mea ke mafai ne koutou o ‵talo.” (1 Petelu 4:7) E fakapili‵pili atu tatou ki a Ieova kae fakaasi atu te ‵tou a‵lofa ki a ia mai te fesokotaki atu faeloa ki a ia i ‵talo o fakamolemole atu ke tuku mai se fakatakitakiga e auala i tena agaga tapu mo tena fakapotopotoga i te lalolagi kātoa.

16. Kaia e ‵tau ei o ‵piki ‵mau tatou ki pati fakatonutonu a te Atua?

¹⁶ I taimi fakama‵taku konei, e manakogina ke ‵piki ‵mau tatou ki pati fakatonutonu i te Muna a te Atua: “Mafaufau faka‵lei ki auala e ‵tau o ola koutou i ei. Sa ola e pelā mo ne tino va‵lea, kae ke pelā mo tino ‵poto. Fakaaoga faka‵lei so se avanoa e maua ne koutou, i te mea ko aso ma‵sei a aso nei.” (Efeso 5:​15, 16) A amioga matagā i aso nei ko tuku eiloa ki togi. Ko oti ne fakaaoga ne Satani a mea e uke ke taofi aka ei a tino mai te faiga o te loto o Ieova io me ke se ‵saga atu eiloa latou ki ei. E iloa ne tatou a te mea tenei ona ko tatou ko tavini a te Atua, kae e se ma‵nako tatou o fai so se mea ke fakavāivāi aka ei te ‵tou a‵lofa fakamaoni ki te Atua. E iloa foki ne tatou te mea telā ko pili o tupu, kae e tali‵tonu tatou ki a Ieova mo ana fuafuaga.​—Faitau te 1 Ioane 2:​15-​17.

17. Fakamatala mai a lagonaga o tino kolā ka ‵sao atu i Amaketo māfai ko toe faka‵tu mai a tino ‵mate.

¹⁷ Ka fakataunu eiloa te folafolaga fakaofoofogia a te Atua ke faka‵tu aka a tino ‵mate, “me i tino ‵lei mo tino sē ‵lei, ka faka‵tu mai katoa mai te mate.” (Galuega 24:15) Ke onoono la me ne faka‵mafa mai i te folafolaga tenā a pati konei: “Ka faka‵tu mai katoa mai te mate”! E seai se fakalotolotolua e uiga ki ei, me ko oti ne faipati mai a Ieova e uiga ki ei! E folafola mai te Isaia 26:​19, penei: “A tino o te tou fenua kolā ne mate, ka toe ola mai. . . . A tino katoa kolā e ‵moe i olotou tanuga ka ala aka ki luga kae usu pese mo te fia‵fia! E pelā mo te ‵sau telā e aumai ne ia te ola fou ki te lalolagi, e penā foki a tino kolā ko leva ne ‵mate, me ka toe fakaola ne te Aliki.” Ne fakataunu muamua a pati konā i te faka‵fokiatuga ne te Atua ana tino i aso mua ki te lotou fenua tonu, e tuku mai i ei ki a tatou a te loto talitonu e uiga ki tena fakataunuga i te lalolagi fou. Ko tafaga la te lasi o te fiafia māfai ko toe fetaui a tino kolā ka toe faka‵tu mai mo olotou kāiga pele! E tonu, a te gataga o te lalolagi a Satani ko pili mai, kae ko pili mai foki a te lalolagi fou a te Atua. Ko oko eiloa i te tāua ke toka faeloa tatou!

E Masaua ne Koe?

• Se a te mea ne fakavae ki ei a akoakoga a Iesu?

• Ko pefea te lasi o te galuega talai o te Malo i aso nei?

• Kaia e tāua malosi ei ke toka faeloa?

• Se a te mea e fakamalosi atu ki a koe e uiga ki te folafolaga i te Galuega 24:15?

[Pokisi/​Ata i te itulau e 16, 17]

Ko Kamata Te Vaitaimi O Fakalavelave

The Age of Turbulence: Adventures in a New World (Te Vaitaimi o Fakalavelave: I Loto i te Lalolagi Fou) ko te ulutala tenā o te tusi e tasi a Alan Greenspan telā ne tusi i te 2007. Toeitiiti kae kātoa te 20 tausaga ne fai ei a ia mo fai te takitaki o te Federal Reserve Board o te Iunaite Sitete, telā e pulepule ne ia a mea tau tupe i te atufenua kātoa. Ne faka‵mafa mai ne Greenspan te lasi o te ‵kese o te tulaga o te lalolagi mai mua o te 1914 mo mea kolā ne ‵tupu fakamuli ifo i ei:

“E fakaasi mai i lipoti katoa mai mua o te 1914 me ne gasolo aka faeloa o ‵lei a te tulaga o tino mo atufenua e pelā foki mo te tulaga o olotou olaga mo poto ‵fou e maua; e foliga mai me ka oko atu eiloa te olaga ki se tulaga ‵lei katoatoa. Ne fakagata aka i te sefuluiva senitenali a te pisinisi ko te fakatauatuga o tino mo fai a pologa. Ne gasolo ifo ki lalo te fakasauaga o tino. . . . Ne gasolo aka o uke a poto ‵fou i te sefuluiva senitenali kātoa, kae ne maua mai i ei a tuleni, telefoni, moli iti, tamunei, motoka, mo mea e se mafai o lau kolā e fakaaoga i fale o tino. Ne faka‵lei aka a mea tau niutulisini e auala i poto fakatokita, kae ko te tufaatuga o vai i se auala lasi ‵ki kae vave ne fakaleva aka ei te olaga o tino. . . Ne tali‵tonu a tino katoa me ka tumau eiloa te gasolo ki mua o te manuia tenei.”

Kae . . . “Ne masei atu te Taua Muamua a te Lalolagi ki te tulaga o tino mo olotou olaga i lō te fakamaseiga telā e lasi atu i te Taua i te Lua a te Lalolagi: ne fakamasei ne te taua muamua se manatu telā ne tali‵tonu ki ei a tino. E se mafai o fakapuli i toku mafaufau a tausaga mai mua o te Taua Muamua, telā ne foliga mai me ka seai eiloa se tapula ki te gasolo ki mua o te manuia o tino. I aso nei ko ‵kese ‵ki eiloa te ‵tou kilokiloga mai te kilokiloga i te senitenali ko teka kae kāti ko fetaui foki loa mo mea kolā ko ‵tupu i aso nei. E mata, ka fai ne amioga takafia‵toa, te fakalailaiga o te lalolagi, io me ko pulega a te tokoukega o tino a te mea foki telā ne fai i te Taua Muamua ki te tulaga o te lalolagi i aso mua ki te manuia o te ‵kau fakatasi o te lalolagi i te vaitaimi tenei? E seai se tino e isi sena tali mautinoa ki ei.”

Ne masaua ne Greenspan a pati a te Economics Professor Benjamin M. Anderson a koi nofo a ia i te iuniveseti (1886-​1949): “A tino ma‵tua kolā koi masaua kae malamalama foki e uiga ki te tulaga o te lalolagi i aso mai mua i te Taua Muamua a te Lalolagi ka fia ‵foki malosi atu eiloa ki ei. Ne lagona ne tino se puipuiga telā ne seki toe maua aka eiloa fakamuli ifo i ei.”​—Economics and the Public Welfare.

E tai penā foki te mau i te tusi ko te A World Undone, telā ne tusi ne G.  J. Meyer, kae ne ‵lomi i te 2006. E faitau tatou penei: “Ko oti ne fakaasi mai me e ‵fuli’ sāle ne mea e ‵tupu a ‘mea katoa.’ E tonu eiloa te mea tenei e uiga ki te Taua Lasi [1914-​1918]. Ne ‵fuli eiloa ne te taua tenei a mea katoa: e se ko tuakoi fua o atufenua, e se ko malo fua mo tulaga o atufenua, kae e pelā foki mo te kilokiloga a tino ki te lalolagi mo latou foki eiloa. Ne fai pelā me ne maua atu i ei se lalolagi fou telā e se ‵pau mo te lalolagi tokagamalie telā ne mua atu i ei.”

[Ata i te itulau e 18]

Ka ‵tala mai ne Ieova a kautau ma‵losi o te lagi ko agelu, i te taua i Amaketo