Ne Fakatali‵tali Eiloa Latou ki te Mesia

“Ko ‵nofo katoa tino o fakatali‵tali, kae ne mafau‵fau latou i olotou loto me ko Ioane nei ko te Keliso.”—LUKA 3:15.

1. Se a te folafolaga a te agelu telā ne lagona ne tausi mamoe?

KO OKO atu ki te po. Ne ‵nofo atu a tausi mamoe i te vao, o leoleo olotou lafu mamoe. Ko oko eiloa i te lotou ‵poi i te taimi ne tu atu ei te agelu a Ieova i olotou tafa mo te ‵malu o te Atua e maina atu ki a latou! Faka‵logo! Ne fai atu ne te agelu a te folafolaga fakaofoofogia tenei: “Sa ma‵taku, kiloke, ko aumai ne au te tala ‵lei mō koutou, ka fakafia‵fia ei tino katoa! I te po eiloa tenei . . . ko fanau ei te otou fakaola ko Keliso te Aliki,” ko te tino telā ka fai mo fai te Mesia. E mafai o maua ne tausi mamoe konei a te pepe e moe i luga i se tali fagai manu i se fa‵kai tai pili mai. “I konā foki eiloa, ne lavea atu ne latou te kau o te lagi e ‵tu fakatasi mo te agelu, kae ‵viki atu ki te Atua penei: ‘Ko te vikiga o te Atua i koga tafasili i te ma‵luga. Ke i te lalolagi te filemu, mō tino katoa kolā e fiafia ki ei te Atua.’”​—Luka 2:8-14.

2. Se a te uiga o te “Mesia,” kae e mafai pefea o iloa ne tatou a ia?

² Kāti ne fesili ifo a tausi mamoe penei, ‘Ko oi te Mesia tenei?’ Kae ne iloa tonu ne tausi mamoe me i te “Mesia” e fakasino atu loa ki te tino telā e “fakatapu mō te Aliki,” io me ko te tino fakaekegina. (Esoto 29:5-7) Kae ne mafai pefea o fakatalitonu atu ne latou ki nisi tino me i te pepe telā ne fai mai ne te agelu ko te Mesia fakaekegina a Ieova? Mai te sukesuke ki valoaga i te Tusi Tapu i te ‵gana Epelu kae faka‵pau aka mo galuega mo te auala ne ola ei te tamaliki tenei.

Kaia ne ‵Nofo Fakatali‵tali ei a Tino?

3, 4. E pefea te ‵tou malamalama i te Tanielu 9:24,

³ I te okomaiga o Ioane te Papatiso i tausaga e uke mai tua ifo, ne fai ne ana pati mo ana galuega ke mafau‵fau a nisi tino me kāti ko oti ne oko mai te Mesia. (Faitau te Luka 3:15.) Kāti ne malamalama ‵lei a nisi tino i te valoaga faka-Mesia e uiga ki te “fitusefulu vaiaso.” Kafai e penā loa, ko mafai ei o iloa ne latou a te taimi ka sae mai i ei te Mesia. E fai mai penei se vaega o te valoaga tenā: “Mai te avatuga o te fakatonuga ke toe faite kae ati aka Ielusalema ke oko ki te Mesia te Takitaki, ka isi ne vaiaso e fitu mo vaiaso foki e onosefulu lua.” (Tanielu 9:24, 25 NW) E lotoma‵lie a nisi tino ‵poto me i mea konei ne vaiaso o tausaga. E pelā mo pati konei i te Revised Standard Version: “E fitusefulu vaiaso o tausaga ne fakaavanoa mai.”

⁴ I aso nei, e iloa ne tavini a Ieova me i te 69 vaiaso, io me ko te 483 tausaga, i te Tanielu 9:25, ne kamata i te 455 T.L.M. i te taimi ne fakasaoloto ei ne te tupu o Pelesia ko Aletaseta a Neemia ke toe ati aka kae faite ne ia a Ielusalema. (Neemia 2:1-8) Ne palele atu a vaiaso konā i te 483 tausaga mai tua ifo, telā ko te 29 T.A., i te taimi ne papatiso ei a Iesu te Nasaleta kae fakaekegina ki te agaga tapu, fai ei a ia mo fai te Mesia.​—Mataio 3:13-17.a

5. Ne a valoaga ka sau‵tala nei tatou ki ei?

⁵ Nei la, ka suke‵suke tatou ki nai valoaga mai valoaga e uke e uiga ki te Mesia kolā ne fakataunu i te taimi ne fanau ei a Iesu, te kamataga o tena olaga, mo tena galuega talai. E seai se fakalotolotolua me ka fakamalosi aka i ei te ‵tou fakatuanaki ki te muna fakapelofeta a te Atua. Ka tuku mai foki i ei a fakamaoniga ma‵nino me i a Iesu ko te Mesia eiloa telā ne fakatali‵tali ki ei i se taimi tai mata leva.

Ne ‵Valo Mai e Uiga ki te Kamataga o Tena Olaga

6. Fakamatala mai me ne fakataunu pefea te Kenese 49:10.

⁶ Ne ‵tau o fanau mai te Mesia i te matakāiga o Isalaelu ko Iuta. I ana fakamanuiaga ki ana tama tagata kae ko pili a ia o mate, ne ‵valo mai a te toeaina ko Iakopo, penei: “A Iuta ka puke ne ia te tokotoko fakatupu, ka ko tena gafa e tupu faeloa. A malo e o‵mai mo meaalofa tupe ki a ia, ke taugasoa latou. Kae e ifo mo te faka‵logo ki a ia.” (Kenese 49:10) Ne tali‵tonu a nisi tino ‵poto Iutaia me e fakauiga a pati konā a Iakopo ki te Mesia. Kae se a te mea e fakauiga ki ei a pati a Iakopo? E iloa ne tatou me e faipati eiloa a ia e uiga ki se tupu me i te tokotoko fakatupu ne tauave ne se tupu ke fakaasi atu ei me ne maua ne ia te aiā ke pule kae fai ana fakatonuga. Tela la e fakaasi mai i te valoaga tenei me i te tupu, telā e nofo mo ia te aiā ke pule, ne ‵tau o vau mai te matakāiga o Iuta. Ko Tavita te tupu muamua mai i a Iuta. Kae ne faipati eiloa te valoaga a Iakopo ki se tupu telā ka pule ki te se-gata-mai. (Esekielu 21:26, 27) A koi tuai o fanau a Iesu, ne fai atu a te agelu ko Kapilielu ki a Malia, penei: “A ia ka fai ne [Ieova] te Atua mo tupu, e pelā eiloa mo tena tupuna ko Tavita. Ka fai a ia mo tupu tumau o te fanauga a Iakopo, ko tona malo foki e seai se gatamaiga.” (Luka 1:32, 33) A Iesu ne vau i te matakāiga o Iuta mo te kāiga o Tavita. A ko Iesu ko te tino fua e tokotasi i te matakāiga o Tavita telā ne tauto ki ei a Ieova me ka maua ne ia te aiā ke fai mo tupu. Tela la, e ‵tau o fai a Iesu Keliso e pelā mo te tino telā ne fakamatala mai i te Kenese 49:10.​—Mataio 1:1-3, 6; Luka 3:23, 31-34.

7. Ne fanau i fea te Mesia, kae kaia e tāua ei a te mea tenā?

⁷ Ka fanau mai a te Mesia i Peteleema. Ne tusi mai te pelofeta ko Mika: “Peteleema Efalata, a koe se fa‵kai e tasi mai fa‵kai fo‵liki eiloa o Iuta, kae ka avaka ne au mai i a koe se pule mō Isalaelu, ko tena gafa e vau mai aso mua eiloa.” (Mika 5:2) Ne ‵tau o fanau mai te Mesia i te fa‵kai o Iuta ko Peteleema, telā ne fakaigoa mua ki a Efalata. E tiga eiloa ne ‵nofo atu a te mātua o Iesu ko Malia, mo tena tamana fai ko Iosefa i Nasaleta, ne olo atu eiloa lāua ki Peteleema ona ko te fakatonuga a Loma ke fakamau a igoa, kae ne fanau ei a Iesu i konā i te 2 T.L.M. (Mataio 2:1, 5, 6) Ko tafaga la te fakataunuga o te valoaga tenā!

8, 9. Se a te mea ne ‵valo mai e uiga ki te fanau mai o te Mesia mo mea kolā ka ‵tupu mai tua ifo i ei?

⁸ Ka fanau mai a te Mesia i se tamafine taupou. (Faitau te Isaia 7:14.) E fakauiga te pati Epelu ko te bethu·lahʹ ki te “taupou,” kae ne sae mai te suā pati ko te (ʽal·mahʹ) i te Isaia 7:14. Telā e ‵valo mai i ei i te “tamafine [ha·ʽal·mahʹ]” ka fanau mai ne ia se tamaliki tagata. Ne fakaaoga eiloa te pati ʽal·mahʹ tenā ki a Lepeka a koituai a ia o avaga. (Kenese 24:16, 43) Ne fakaosofia a Mataio ke fakaaoga ne ia te pati Eleni mō te “taupou” (par·theʹnos) ke fakaasi mai i ei me ne fakataunu eiloa te Isaia 7:14 i te fanaumaiga o Iesu. E fai mai a tino fai Evagelia ko Mataio mo Luka me i a Malia se taupou telā ne faitama e auala i galuega a te agaga o te Atua.​—Mataio 1:18-25; Luka 1:26-35.

⁹ Ka tamate a tama‵liki mai tua ifo o te fanaumaiga o te Mesia. Ne tupu foki se mea tai ‵pau i te fia o senitenali mai mua atu i ei i te taimi ne fakatonu atu ei a te Falao o Aikupito ke ‵pei a pepe ta‵gata Iutaia ki te vaitafe ko te Naila. (Esoto 1:22) Kae maise eiloa te Ielemia 31:15, 16, telā e fakaasi mai i ei me ne tagi lotulotu a Lasela ona ko ana tama‵liki kolā ne ave “ki te fenua o olotou fili.” Ne lagona atu eiloa tena tagi i te fa‵kai tai ‵mao ko Lama, i te kogā fenua o Peniamina, i te feitu ki mātū o Ielusalema. E fakaasi mai ne Mataio me ne fakataunu eiloa a pati a Ielemia i te taimi ne fakatonu atu ei te Tupu ko Helota ke tamate a tama‵liki ta‵gata fo‵liki i Peteleema mo koga i ana tafa. (Faitau te Mataio 2:16-18.) Mafaufau la ki te fanoanoa telā ne oko atu ki te koga tenā!

10. Fakamatala mai me ne fakataunu pefea te Hosea 11:1 e uiga ki a Iesu.

¹⁰ E pelā mo tino Isalaelu, ka kalagagina te Mesia ke vau keatea mai i Aikupito. (Hosea 11:1) A koituai o fai te fakatonuga a Helota ke tamate a tino, ne fakatonu atu se agelu ki a Iosefa, Malia, mo Iesu ke olo atu ki Aikupito. Kae ke “‵nofo eiloa i konā ke oko eiloa ki te mate o Helota. Ne fai penei ko te mea ke fakataunu ei a muna a te Aliki [ko Ieova] kolā ne fai mai ne te pelofeta [ko Hosea]: ‘Ne aumai ne au taku Tama keatea mai Aikupito.’” (Mataio 2:13-15) E tonu, ne seki mafai o fai ne Iesu se mea i mea kolā ne ‵valo mai e uiga ki tena fanau mai mo te kamataga o tena olaga.

Ko Gasuesue te Mesia!

11. Ne fakatoka pefea te auala mō te Tino Fakaekegina a Ieova?

¹¹ Ne fakatoka te auala mō te Tino Fakaekegina a te Atua. Ne ‵valo mai a Malaki me ka fai ne te “pelofeta ko Elia” a te galuega tenei, ke fakatoka a loto o tino mō te oko mai o te Mesia. (Faitau te Malaki 4:5, 6.) Ko Iesu eiloa telā ne fakaasi mai ne ia i a “Elia” tenei ko Ioane te Papatiso. (Mataio 11:12-14) Kae ne fakaasi mai ne Maleko me i te galuega a Ioane ne fakataunu i ei a pati fakapelofeta a Isaia. (Isaia 40:3; Maleko 1:1-4) Ne seki fakatoka ne Iesu ke fai ne Ioane te galuega e pelā mo Elia telā ne mua atu i a ia. A te galuega a te “Elia” tenei, telā ne ‵valo mai, ne fai eiloa e ‵tusa mo te loto o te Atua ke fakasino atu ki te Mesia.

12. Se a te galuega ne fesoasoani atu ke iloa aka ei te Mesia?

¹² E fesoasoani mai a te galuega ne tuku mai ne te Atua ke iloa ei a te Mesia. I te sunako i Nasaleta, te fa‵kai telā ne puti aka ei a ia, ne faitau atu ne Iesu a pati mai te pelugā tusi a Isaia kae fai atu me ne fai ki a ia a pati konā: “Ko i luga i a au te Agaga o te Aliki [ko Ieova]. Ne faū ne ia au o lauga atu te Tala ‵Lei ki tino ma‵tiva, ne uga mai ne ia au o takutaku atu te saolotoga ki tino kolā ne ‵kave fakapagota, o faka‵kite a mata o tino ‵kivi, kae fakasaoloto latou kolā ko fakasauagina, o takutaku atu foki te tausaga ka fakaola ei ne te Aliki ona tino.” Ona ko te mea ko ia eiloa te Mesia tonu, ne fai atu ei a Iesu mo te mautinoa, penei: “Ko fakataunu i te aso nei a te vaega o te Tusi tenei, telā ko oti ne fakalogo‵logo koutou ki ei.”​—Luka 4:16-21.

13. Ne ‵valo mai pefea te galuega talai a Iesu i Kalilaia?

¹³ Ne ‵valo mai foki a te galuega talai a te Mesia i Kalilaia. E uiga ki “te laukele o matakāiga o Sepulona mo Nafatali . . . ke oko foki eiloa ki Kalilaia, te koga e ‵nofo ei a tino fakaa‵tea,” ne tusi mai penei a Isaia: “A tino ne olo sāle i te pouliga, ko matea nei ne latou te mainaga lasi. Ne ‵nofo latou i te fenua o ata, kae nei ko oko mai ki a latou te mainaga.” (Isaia 9:1, 2) Ne kamata te galuega talai a Iesu ki tino i Kalilaia, kae ne nofo a ia i Kapanaumi, ko te fa‵kai telā ne maua ei ne tino Sepulona mo Nafatali a mea aoga mai te mainaga faka-te-agaga telā ne avatu ne ia ki a latou. (Mataio 4:12-16) Ne fai ne Iesu a tena Lauga takutakua i luga i te Mauga i Kalilaia, ne filifili ne ia ana apositolo i konā, fai tena vavega muamua, kae kāti ne fakasae atu ki ana soko e toko 500 i konā mai tua o tena toetuga. (Mataio 5:1–7:27; 28:16-20; Maleko 3:13, 14; Ioane 2:8-11; 1 Kolinito 15:6) Ne fakataunu ne ia te valoaga a Isaia mai te talai atu i te “laukele o matakāiga o Sepulona mo Nafatali.” E tonu, ne fanatu eiloa a Iesu o talai atu te fekau e uiga ki te Malo i koga katoa i Isalaelu.

Ne ‵Valo Mai a Nisi Galuega a te Mesia

14. I se auala fea ne fakataunu ei ne Iesu a te Salamo 78:2?

¹⁴ Ka faipati eiloa te Mesia e auala i tala fakauiga io me ko tala fakatusa. Ne usu mai te faisalamo ko Asafo, penei: “Ka faipati atu au ki a koutou ki tala fakatusa.” (Salamo 78:2) E iloa pefea ne tatou me ne fakasino atu eiloa a pati fakapelofeta konei ki a Iesu? Ne fai mai ne Mataio te mea tenā ki a tatou. I te otiga o ana tala fakatusa kolā ne faka‵tusa ei ne ia a te Malo ki se fuaga pito foliki i fuaga katoa mo te mea faka‵fete, ne fai mai a Mataio: “Me ko tala fakatusa faeloa e fakaaoga ne ia [Iesu] o akoako atu ki tino. Ne fai ne ia a mea konei ke fakamaonia ei a te muna a te pelofeta penei: ‘E fakaaoga ne au a tala fakatusa māfai e faipati atu au ki a latou, e taku atu foki ne au a mea ‵funa mai te kamataga o te lalolagi.’” (Mataio 13:31-35) Ne aofia a faataoto, io me ko tala fakatusa i akoakoga ma‵goi a Iesu.

15. Fakamatala mai me ne fakataunu pefea te Isaia 53:4.

¹⁵ Ne ‵tau o amo ne te Mesia a ‵tou amoga. Ne ‵valo mai a Isaia: “Ne kufaki eiloa ne ia a te puapuaga telā ne ‵tau o puapuaga i ei matou, mo te ‵mae telā ne ‵tau eiloa o ‵mae i ei matou.” (Isaia 53:4) Ne fakaasi mai ne Mataio me i te otiga ne faka‵lei ne ia te masaki o te mātua o te avaga a Petelu, ne faka‵lei foki ne Iesu a nisi tino ko te mea “ke fakataunu ei a muna a te pelofeta ko Isaia, ‘Ne amo ne ia o‵tou puapuaga kae faka‵lei ne ia o‵tou masaki.’” (Mataio 8:14-17) A ko te mea tenei se mea fua e tasi mai i mea e uke ne fai ne ia i te faka‵leiga o masaki.

16. Ne fakaasi mai pefea ne te apositolo ko Ioane me ne fakataunu ki a Iesu a te Isaia 53:1?

¹⁶ Faitalia te uke o mea ‵lei ne fai ne te Mesia, e tokouke a tino ne seki tali‵tonu ki a ia. (Faitau te Isaia 53:1.) I ana muna e uiga ki te fakataunuga o te valoaga tenei, ne tusi mai te apositolo ko Ioane penei: “E ui eiloa i te fai ne ia fakailoga fakaofoofogina i olotou mata, kae ne seki tali‵tonu eiloa latou ki a ia. Ko te mea ke fakataunu ei te muna a te pelofeta ko Isaia: ‘Te Aliki, ko oi ne talitonu ki omotou muna ne fai atu? Ko oi foki ne fakaasi atu ki ei ne te Aliki tona ‵mana?’” (Ioane 12:37, 38) E se tokouke foki a tino ne fakatuanaki ki te tala ‵lei e uiga ki a Iesu te Mesia, i te taimi ne fai ei te galuega a te apositolo ko Paulo.​—Loma 10:16, 17.

17. Ne fakamatala mai pefea ne Ioane a te fakataunuga o te Salamo 69:4?

¹⁷ Ne takalia‵lia ki te Mesia e aunoa mo se pogai. (Salamo 69:4) Ne siki mai ne te apositolo ko Ioane a pati a Iesu konei: “Moi ne se fai ne au i a latou a galuega kolā ne seki fai eiloa ne se tino, penei e se agasala latou, kae nei la, ko oti ne lavea ne latou aku mea ne fai, ko takalia‵lia ki a au mo toku Tamana. Ko te mea ke fakataunu ei a muna kolā e tusi i te lotou tulafono, ne takalia‵lia mai ki a au mo te seai eiloa o se pogai.’” (Ioane 15:24, 25) E fakauiga sāle te “Tulafono” ki te Tusi Tapu kātoa. (Ioane 10:34; 12:34) E fakatalitonu mai i tala i Evagelia me ne takalia‵lia latou ki a Iesu, maise eiloa takitaki lotu Iutaia. E se gata i ei, ne fai atu a Keliso: “E se mafai a tino o te lalolagi o takalia‵lia ki a koutou; kae takalia‵lia mai ki a au, i te mea e molimau au i te lalolagi me ma‵sei ana amio.”​—Ioane 7:7.

18. Ne a nisi mea ka sau‵tala ki ei ke fakamalosi aka ei te ‵tou tali‵tonu me i a Iesu ko te Mesia eiloa?

¹⁸ Ne mautinoa eiloa i soko o Iesu i te senitenali muamua i a Iesu ko te Mesia, me ne fakataunu tonu eiloa ne ia a valoaga e uiga ki te Mesia kolā e maua i te Tusi Tapu i te ‵gana Epelu. (Mataio 16:16) E pelā mo te mea ko matea ne tatou, ne fakataunu eiloa a nisi mea konei i te kamataga o te olaga mo te galuega a Iesu te Nasaleta. Ka sau‵tala loa tatou ki nisi valoaga e uiga ki te Mesia i te suā mataupu. A te ‵tou mafau‵fau ki ei fakatasi mo te faiga o ‵talo ka fakamalosi aka ei te ‵tou tali‵tonu me i a Iesu Keliso ko te Mesia eiloa telā ne fakaeke ne te ‵tou Tamana i te lagi, ko Ieova.

[Fakamatalaga fakaopoopo]

Ka Tali Mai Pefea ne Koe?

• Ne a valoaga ne fakataunu e uiga ki te fanau mai o Iesu?

• Ne fakatoka pefea te auala mō te Mesia?

• Ne a pati fakapelofeta a Isaia i te Isaia mataupu e 53 ne fakataunu ki a Iesu?