Fakamalosi A Tou Olaga Avaga E Auala I Fesokotakiga ‵Lei

1. Ne fesoasoani atu pefea a te ‵lei o te fesokotakiga ki olaga o taki tauavaga?

“E FIAFIA atu au o fakamāumāu oku taimi o ‵nofo fakatasi mo taku avaga i lō so se tino aka,” ko pati a se taina i Kanata. “So se taimi fiafia e maua i te olaga e fakafiafia malosi eiloa, kae ko so se logo‵maega e pokotia i ei, e faigofie ke kufaki i ei māfai e sau‵tala fakatasi māua mo tou fafine.” Ne tusi mai se tagata avaga i Ausetalia: “I te 11 tausaga ne ‵nofo tasi ei māua, e seai eiloa se aso e tasi ne seki faipati atu ei au ki taku avaga. E seai ne mea sē mautinoa io me manava‵se ki ei māua e uiga ki te malosi o te mā olaga avaga. A te pogai tonu ko te ‵lei o te fesokotaki faeloa.” Ne fai mai se tuagane i Costa Rica: “Ne seki fakamalosi aka fua ne te ‵lei o te fesokotakiga a te ma olaga avaga; ne fai foki i ei ke ‵pili malosi māua ki a Ieova, puipui māua mai i tofotofoga, ‵kau tasi māua e pelā me se tauavaga, kae fai ke gasolo aka faeloa te mā alofa.”

2. Ne a mea e mafai o fakafaigata aka i ei se fesokotakiga ‵lei?

² E mata, e ‵lei te fesokotakiga o koe mo tau avaga, io me e faigata ke fai se sau‵talaga aoga? E malama‵lama tatou me e mafai o ‵sae aka a tulaga faiga‵ta, me i te fakaipoipoga e ‵sai fakatasi i ei a tino sē ‵lei katoatoa e tokolua kolā e ‵kese a uiga totino, e aofia i ei a tuu mo te auala ne puti aka ei lāua. (Lo. 3:23) E se gata i ei, e mafai foki o ‵kese te auala e fesokotaki ei a te tauavaga. Ona ko pogai konei, ne fai mai a tino sukesuke ki te olaga avaga ko John M. Gottman mo Nan Silver: “E manakogina te loto malosi, loto tasi, mo te ga‵lue malosi ke maua se fesokotakiga ‵lei kae tumau.”

3. Se a te mea ne fesoasoani atu ki tauavaga ke fakama‵losi aka olotou avaga?

³ A te avaga manuia ko te ikuga o te ga‵lue malosi. Kae e aofia i ei a te fiafia sē fuafuagina. A te tauavaga telā e fakatau a‵lofa te suā tino ki te suā tino e mafai o fia‵fia fakatasi i te lā olaga. (Fai. 9:9) Mafaufau ki te avaga fia‵fia o Isaako mo Lepeka. (Kene. 24:67) Mai tua o se taimi leva ne ‵nofo fakatasi ei lāua e pelā me se tauavaga, e seai eiloa se mea e lavea atu me ko galo te fakatau a‵lofa i a lāua. E penā foki a tauavaga e uke i aso nei. Se a te mea ne fesoasoani atu ki a latou? Ne tauloto ne latou ke fakatau fakaasi atu mo te fakamaoni olotou mafaufauga mo lagonaga i se auala atafai, mai te atiakaga mo te fakaasiga o te loto malamalama, alofa, āva malosi, mo te loto maulalo. Ka onoono nei tatou ki te auala e mafai ei o fesoasoani atu a uiga tāua konei ki se tauavaga ke ‵lei te fesokotakiga.

FAKAASI ATU TE MALAMALAMA

4, 5. E mafai pefea o fesoasoani atu a te loto malamalama ki se tauavaga ke malamalama katoatoa te suā tino i te suā tino? Tuku mai ne fakaakoakoga.

⁴ “A ia telā e fakaasi atu te loto malamalama i se mea ka ‵lei,” ko pati i te Faataoto 16:20, NW. E tonu eiloa te mea tenā i te olaga o se tauavaga. (Faitau te Faataoto 24:3.) A te Muna a te Atua ko te ‵toe pogai ‵lei o te malamalama mo te poto. E fai mai te Kenese 2:18 me ne faite ne te Atua a te fafine ke fai mo fai te soa o te tagata. Ne fakaata mai a tena tulaga i te auala e fesokotaki ei a ia. E tonu, e kese‵kese a tino taki tokotasi, kae ko fāfine e masani o fai‵pati e uiga ki olotou lagonaga, tino, mo fesokotakiga. E fia‵fia latou ki fesokotakiga a‵lofa kae fakamaoni, me e fakatalitonu atu ei ki a latou i a latou e alofagina. I te suā feitu, e fia fai‵pati atu a tāgata e tokouke e uiga ki galuega, fakalavelave, mo auala e faka‵lei ei i lō olotou lagonaga. Kae ma‵nako foki a tāgata ke fakaasi atu a uiga āva ki a latou.

⁵ “E manako a taku avaga o faka‵lei fakavave a fakalavelave i lō te fakalogo mai ki a au,” ko pati a se tuagane i Peletania. “Ko oko eiloa i te fakafanoanoa o te mea tenei, me i te mea fua e manako au ki ei ko ‘ia ke fakalogo mai ki a au kae taumafai ke malamalama i oku lagonaga.’” Ne tusi mai se tagata avaga: “I te taimi muamua ne avaga ei māua, a toku fakamoemoega ko te ‵sala fakavave ki se faka‵leiga o so se fakalavelave o tou fafine. E ui i ei, ne iloa aka ne au me i te mea fua telā e manako tonu ki ei tou fafine ko au ke fakalogo atu ki a ia.” (Faata. 18:13; Iako. 1:19) E mafaufau a te tagata avaga malamalama ki lagonaga o tena avaga kae taumafai o fakamasani ki ei i ana mea e fai. I te taimi foki tenā, e fakatalitonu atu ne tou tagata ki tou fafine me i ana mafaufauga mo lagonaga e tāua ki a ia. (1 Pe. 3:7) I te suā feitu, e taumafai tou fafine ke malamalama a ia i kilokiloga a tou tagata. Kafai a te tauavaga e fakatau malamalama, amanaia, kae fakataunu a lā tiute faka-te-Tusi Tapu, ka fai ei ke gali a te lā fesokotakiga. E se gata i ei, e mafai ne lāua o ga‵lue fakatasi i te faiga mo te fakataunuga o lā fakaikuga ‵poto kae paleni.

6, 7. (a) I te auala fea e mafai ei o fesoasoani atu a te fakatakitakiga i te Failauga 3:7 ki te tauavaga ke fakaasi te loto malamalama? (e) E mafai pefea ne se fafine avaga o fakaasi atu te poto, kae se a te taumafaiga e ‵tau o fai ne se tagata avaga?

⁶ E iloa foki ne se tauavaga loto malamalama me e isi se “taimi o te nofo ‵mu mo te taimi o te faipati.” (Fai. 3:1, 7) “Ko iloa nei ne au me e isi ne taimi e se ‵tau ei o fakasae aka se mea ke fai‵pati ki ei,” ko pati a se tuagane telā ko sefulu tausaga te avagaga. “Kafai ne fakalavelave malosi a taku avaga i te galuega io me ko nisi tiute aka, e fakaavanoa ne au se taimi a koi tuai o fakasae aka ne au se mea. E iku atu a mā sau‵talaga ki te ‵lei.” E fai‵pati faka‵lei foki a fāfine a‵vaga ‵poto, me e iloa ne latou i pati kolā e faipati atu i “te taimi tonu” e fakafiafia kae aoga.​—Faitau te Faataoto 15:23.

⁷ E ‵tau o fai ne se tagata avaga Kelisiano a tena vaega mai te sē fakalogo fua ki pati a tena avaga kae mai te taumafai o fakaasi manino atu ana lagonaga. Muna a se toeaina telā ko 27 tausaga ne avaga i ei: “E ‵tau mo au o galue ki te fakaasiatuga ki taku avaga a te mea i loto i toku loto.” Ne fai mai se taina telā ko 24 tausaga ne avaga i ei: “E mafai ne au o sē faipati e uiga ki fakalavelave, kae mafaufau, ‘Kafai au e se faipati e uiga ki te mea tenei, ka fakapuli atu eiloa.’ E ui i ei, ne iloa aka ne au me kafai e fakaasi atu oku lagonaga, a te mea tenā e sē se fakailoga o te vāivāi. Kafai au e taumafai o fakaasi atu oku lagonaga, e ‵talo atu au me ne a pati ‵tonu mo te auala tonu e ‵tau o faipati atu ne au. Ka oti, ko kamata ei au o faipati.” E fesoasoani foki a te faiga o se fakatokaga ‵lei, kāti i te taimi telā e ‵nofo tokolua ei te tauavaga o mafau‵fau ki te tusi siki o te aso io me fai‵tau fakatasi ki te Tusi Tapu.

8. I te faiga olotou avaga ke manuia, ne a fakamalosiga fakaopoopo e maua ne tauavaga Kelisiano?

⁸ E tāua ki te tauavaga a ‵talo mo se manakoga tonu ke faka‵lei aka te lā fesokotakiga. E tonu, e faigata ke ‵fuli auala mua ne fesokotaki ei lāua. Kae kafai a te tauavaga e a‵lofa ki a Ieova, fakamolemole atu ki tena agaga, kae ‵kilo atu ki te lā ‵kaufakatasi e pelā me e ‵malu, ko maua ne lāua a te fakamalosiga telā e se maua ne tino e tokouke. Ne tusi mai se fafine avaga telā ko 26 tausaga ne avaga ei: “Ne mafaufau ‵mafa māua mo taku avaga ki te kilokiloga a Ieova e uiga ki te avaga, tela la, ne seki mafau‵fau lele māua ki te ‵talaga o te avaga. E fai ne te mea tenei ke ga‵lue malosi māua o faka‵lei a fakalavelave e auala i te sau‵tala fakatasi o māua ki ei.” A te alofa fakamaoni mo te tuku katoatoa atu penā e fakafiafia atu ki te Atua kae maua i ei ana fakamanuiaga.​—Sala. 127:1.

KE TUPU AKA I TE ALOFA

9, 10. Ne a auala aoga e mafai ei ne se tauavaga o fakamalosi aka te a‵lofa o lāua?

⁹ Te alofa, se “fusi ‵lei katoatoa telā e fai ei ke ‵kau fakatasi a tino,” ko te ‵toe uiga tāua i se olaga avaga. (Ko. 3:14) E tupu aka a te alofa tonu e pelā mo olaga o se tauavaga a‵lofa fakamaoni i taimi fia‵fia mo taimi faiga‵ta. Ne fai lāua mo taugasoa ‵pili kae fia‵fia fakatasi. E ati faka‵lei aka a vaegā avaga penā, e se mai te faiga fua o nāi mea ‵lasi, e pelā mo te mea e lavea ne tatou i ata, kae mai te faiga o mea fo‵liki e uke​—e pelā mo te ‵sai, se pati atafai, se tāga ke mafaufau ki ei, se fakamisikata, io me fai atu mo te alofa “e a koe i te aso nei?” A faifaiga fo‵liki konei e fai pelā me se mea lasi i se olaga avaga. A te tauavaga e tasi telā ne fia‵fia i te 19 tausaga ne avaga ei ne fakatau telefoni io me meli te suā tino ki suā tino i taimi o te aso “ke iloa fua me ne a mea e fai,” ko pati a se tagata avaga.

¹⁰ E fakamalosi foki ne te alofa ke tumau se tauavaga i te tauloto o te suā tino e uiga ki te suā tino. (Fili. 2:4) I te suā feitu, e fai ne te iloaga tenā ke gasolo aka te a‵lofa o lāua o malosi atu faitalia te se ‵lei katoatoa o lāua. Ko te leva o te taimi e nofo tasi ei ko te gasolo aka o malosi kae manuia a te tauavaga. Tela la, kafai koe ko avaga, fesili ifo ki a koe eiloa: ‘E pefea te iloa ‵lei ne au o taku avaga? E mata, e malamalama au i ana lagonaga mo mafaufauga? E pefea te uke o taimi e mafaufau ei au ki taku avaga, kāti mai te mafaufau ki uiga kolā ne fiafai ei au ki a ia i te taimi muamua?’

KE ATI AKA TE ĀVA

11. Kaia e tāua ei a te āva ki se avaga manuia? Fai se fakatusa.

¹¹ Ke oko ki toe avaga fia‵fia e se ‵lei katoatoa a fesokotakiga, kae ko te tauavaga a‵lofa e se lotoma‵lie faeloa ki se mea. Ne seki lotoma‵lie faeloa a Apelaamo mo Sala ki mea e fai ne te suā tino. (Kene. 21:9-11) E ui i ei, ne seki fai ne lā kese‵kesega se mea ke ‵pono te vasia o lāua. Kaia? Me ne fakatau āva te suā tino ki te suā tino. Pelā me se fakaakoakoga, ne “fakamolemole” atu Apelaamo ki a Sala. (Kene. 12:11, 13, NW) I te suā feitu, ne fakalogo tou fafine ki a Apelaamo kae kilo atu ki tou tagata e pelā me ko tena “aliki.” (Kene. 18:12, NW) Kafai se tauavaga e se āva te suā tino ki te suā tino, e masani o lavea faka‵lei a te mea tenei i vaegā pati mo leo o lāua. (Faata. 12:18) Kafai e se faka‵lei aka a te fakalavelave, ka oko te lā avaga ki se tulaga fakamataku.​—Faitau te Iakopo 3:7-10, 17, 18.

12. Kaia e ‵tau ei mo tauavaga ‵fou o ga‵lue malosi ke ati aka a te fai‵pati atu mo te āva?

¹² A te tauavaga ‵fou e ‵tau o ga‵lue malosi ko te mea ke ata faipati atu mo te āva te suā tino ki te suā tino, e fakafaigofie aka i ei ke fesokotaki lāua mo te fakamaoni. “A tausaga kamata o te olaga avaga e mafai o fakafanoanoa i nisi taimi, e ui eiloa e maua te fiafia,” ko pati a se tagata avaga. “I te taimi e fakamasani ei koe ki lagonaga, uiga masani, mo manakoga o tau avaga kae penā foki a tou avaga ki a koe, e mafai o tai sē ‵lei a mea e fai i ei! E ui i ei, ka fai ne te mea tenā ke ‵lei koulua māfai e ata fai‵pati, e mata fia‵fia, e loto mau‵lalo, kufaki, kae fakalagolago ki a Ieova.” E tonu eiloa!

KE FAKAASI ATU A TE TINĀ LOTO MAULALO

13. Kaia e tāua ‵ki ei a te loto maulalo ki se olaga avaga fiafia?

¹³ A te ‵lei o te fesokotakiga i te olaga avaga e ‵pau mo se vai e tafetafe malie i loto i se fatoaga. E tāua ‵ki te tusaga o te “loto maulalo” i te fakatumauga o te tafetafe o te vai tenā. (1 Pe. 3:8) “A te loto maulalo ko te ‵toe auala vave eiloa ke faka‵lei se kese‵kesega me e fakamalosi aka ei koe ke fai atu, ‘Au ko ‵se,’” ko pati a se taina telā ne avaga i tausaga e 11. Ne fai mai se toeaina telā ne fiafia i tena olaga avaga i tausaga e 20: “I nisi taimi a pati pelā mo te ‘Au ko ‵se’ e tāua atu i lō te ‘Au e alofa atu ki a koe.’” Ne toe fai mai tou tagata: “A te ‵toe auala vave e tasi ke maua te loto maulalo ko te ‵talo. Kafai e ‵talo fakatasi māua mo taku avaga ki a Ieova, e fakamasaua mai ki a māua a te mā tulaga sē ‵lei katoatoa mo te alofa tauanoa o te Atua. E fesoasoani mai te fakamasauaga tenā ke maua ne au se kilokiloga tonu.”

14. E pokotia pefea se olaga avaga i te fakamatamata?

¹⁴ E ui i ei, a te fakamatamata e se maua i ei te filemu. E fakafaigata i ei a fesokotakiga me e seai se manakoga io me se loto malosi o te tino o fakatoese. I lō te fai atu mo te loto maulalo, “Au ko ‵se; fakamolemole fakamagalo mai au,” e fai ne te tino fakamatamata a fakamasakoga. I lō te loto malosi o fakaasi atu se vāivāiga, e fakasino atu a ia ki mea ‵se a te suā tino. Kafai e logo‵mae, i lō te taumafai ke maua te filemu, e fakaaoga ne ia a pati ‵mafa io me e se manako o faipati. (Fai. 7:9) Ao, e mafai o fakamataku a te fakamatamata ki se olaga avaga. Se mea ‵lei ke masaua ne tatou me “e ‵teke ne te Atua a tino fakamata‵mata, kae tuku atu ne ia te alofa tauanoa ki tino loto mau‵lalo.”​—Iako. 4:6.

15. Fakamatala mai te auala e mafai ei o fesoasoani atu a te fakagaluegaga o te fakatakitakiga i te Efeso 4:26, 27 ki se tauavaga ke fakafesagai atu ki kese‵kesega kolā e mafai o ‵sae aka i te va o lāua.

¹⁵ E tonu, e faigofie ke mafaufau tatou me e se mafai o sae aka te fakamatamata. E manakogina ke iloa ne tatou kae faka‵lei fakavave. Ne fai atu a Paulo ki Kelisiano: “Ke se tō te mata o te la a koi ita koutou, kae ke mo a ma tuku atu se avanoaga mō te Tiapolo.” (Efe. 4:26, 27) A te fakatamala o tau‵tali i te Muna a te Atua e mafai o iku atu ki tulaga fakafanoanoa. “E isi se taimi, ne seki fakagalue ne māua mo taku avaga a te Efeso 4:26, 27,” ne fakamatala mai se tuagane. “Ne iku atu ei ki toe po matagā eiloa ne moe au i ei!” E sili atu te ‵lei ke sau‵tala fakavave ki ei mo te fakamoemoega ke faka‵lei te fakalavelave! E tonu, e ‵tau mo tauavaga o fakaavanoa se taimi toetoe ke faka‵noga aka ei te kaitaua. Se mea ‵lei foki ke ‵talo ki a Ieova mō se fesoasoani ke maua se mafaufau ‵lei. E aofia i te mea tenei a te mauaga o se agaga loto maulalo, telā ka fesoasoani atu ki a koe ke saga tonu atu ki te fakalavelave kae e se ko koe, i te mea ma fakalasi aka ne koe a te fakalavelave.​—Faitau te Kolose 3:12, 13.

16. E mafai pefea o fesoasoani atu a te loto maulalo ki se tauavaga ke lavea ne lāua a te ma‵losi o lāua taki tokotasi?

¹⁶ E fesoasoani atu te loto maulalo mo te agamalū ki se tino avaga ke saga tonu atu ki te malosi o tena avaga. Ke fai se fakatusa: Kāti e isi se taleni fakapito a te fafine avaga telā e fakaaoga ne ia ke aoga ki tena kāiga. Kafai e loto maulalo kae agamalū a tena avaga tagata, ka sē ma‵sei ana lagonaga i ei kae ka fakamalosi atu ki tou fafine ke fakaaoga ana taleni, e fakaasi atu i ei me e fakatāua kae fiafia tou tagata ki a ia. (Faata. 31:10, 28; Efe. 5:28, 29) I te taimi foki tenā, e se fakamatamata a te fafine avaga loto maulalo kae agamalū ki ana mea e mafai o fai io me fakamalalo ne ia a tena avaga. I te fakaotiga loa, a lāua tokolua se “foitino e tasi,” kae ko te mea telā e logo‵mae ei se tino e tokotasi e logo‵mae foki i ei a te suā tino.​—Mata. 19:4, 5.

17. Se a te mea e mafai o fesoasoani ki avaga i aso nei ke fia‵fia kae fai mo pogai o tavaega ki te Atua?

¹⁷ E seai se fakalotolotolua me e manako koe ki tou olaga avaga ke fai pelā mo Apelaamo mo Sala io me ko Isaako mo Lepeka​—e fia‵fia tonu, e tumau, kae se pogai o tavaega ki a Ieova. Kafai e penā loa, kilo atu ki te olaga avaga e pelā mo te kiloga a te Atua. ‵Sala ki te malamalama mo te poto i tena Muna. Ati aka a te alofa tonu​—“te afi a Ieova”​—mai te mafaufau ki tou avaga. (Pese. 8:6) Galue malosi ke ati aka a te loto maulalo. Ke āva ki tau avaga i au faiga e fai ki ei. Kafai e fai ne koe a mea konei, ka avatu ne tou olaga avaga a te fiafia ki a koe mo tou Tamana faka-te-lagi. (Faata. 27:11) Ao, ka fakaata atu i ou lagonaga a lagonaga o se tagata avaga telā ne avaga i tausaga e 27 telā ne tusi mai penei: “E se mafai au o mafaufau ki te olaga e aunoa mo taku avaga. Ne gasolo aka faeloa o malosi a te olaga avaga o māua i aso katoa. Ne fai penei ona ko te a‵lofa o māua ki a Ieova mo te fesokotaki faeloa o māua te suā tino ki te suā tino.”