E Tokofitu Tausi Mamoe Kae Tokovalu Pelenise​—te Mea E Fakauiga Ki Ei I Aso Nei

“Ka faka‵tu aka foki ne tatou a tausi mamoe e tokofitu o taua atu ki a ia, ao, ne pelenise e tokovalu mai i tino.” ​—MIKA 5:5.

E MAFAI NE KOE O TALI MAI?

Ne fakaasi mai pefea ne Hesekia, Isaia, Mika, mo pelenise o Ielusalema i a latou ne tausi mamoe ‵lei i te valu senitenali T.L.M.?

Ko oi e fakasino atu ki ei a tausi mamoe e tokofitu mo pelenise e tokovalu i aso nei? I auala fea?

Se a te ‵toe mea tāua e mafai o fai nei ne koe ke toka mō so se osomaiga ki  tino o te Atua i te taimi mai mua?

1. Kaia e se mafai ei o taunu te aofaga a tupu o Sulia mo Isalaelu?

I SE taimi i te va o te 762 T.L.M. mo te 759 T.L.M., ne kamata a te tupu o Isalaelu mo te tupu o Sulia o fai taua atu ki te malo o Iuta. Se a te lā fakamoemoega? Ke puke a Ielusalema, tapale kea‵tea a te tupu ko Aasa mai te nofogaaliki, kae sui a ia ki te suā tagata, kāti e sē se tino mai te gafa o te tupu ko Tavita. (Isa. 7:5, 6) Ne ‵tau o iloa ‵lei ne te tupu o Isalaelu. Ko oti ne folafola mai ne Ieova me e isi se tino mai te gafa o Tavita ka nofo tumau i Tena nofogaaliki, kae e se mafai eiloa o sē taunu te pati a te Atua.​—Iosu. 23:14; 2 Samu. 7:16.

2-4. Fakamatala mai te auala ne fakataunu ei te Isaia 7:14, 16 (a) i te valu senitenali  T.L.M. (e) i te senitenali muamua T.A.

² I te taimi muamua, ne foliga mai me ka manumalo a te kautau a Sulia mo Isalaelu. I te taua fua e tasi ne fai, ne ‵mate i ei a tāgata taua a Aasa e toko 120,000! Ne mate i ei a Maseia, te “tama tagata a te tupu.” (2 Nofo. 28:6, 7) Kae ne kilokilo atu eiloa a Ieova ki ei. Ne masaua ne ia a tena tautoga ki a Tavita; tenā, ne uga atu ei ne ia a te pelofeta ko Isaia mo se fekau fakamalosi loto.

³ Muna a Isaia: “Ka faitama se tamāfine kae ka fanau mai ne ia se tama tagata kae ka fakaigoa ne ia ko ‘Emanuelu.’ Koi tuai o oko mai te taimi tenā, ka ko fenua o te avā tupu kolā ne fakamatakutaku ne lāua koutou ka lavaki.” (Isa. 7:14, 16) E tonu, a te vaega muamua o te valoaga tenā ne masani o fakasino atu ki te fanau mai o te Mesia. (Mata. 1:23) Kae ona ko te “avā tupu,” te tupu o Sulia mo te tupu o Isalaelu ko sē fakamataku ki te malo o Iuta i te senitenali muamua T.A., e ‵tau o isi se fakataunuga muamua o te valoaga e uiga ki a Emanuelu i aso o Isaia.

⁴ Mai tua malie eiloa o te faka‵pulaga tenā ne fai ne Isaia, ne faitama ei a tena avaga kae fanau mai ne ia se tama tagata e igoa ki a Maeli-sala-asa-pasa. A te tamaliki tenei ko te “Emanuelu” telā ne fakasino atu ki ei a Isaia.a I taimi o te Tusi Tapu, e masani o tuku atu se igoa ki te pepe fatoā fanau mai, kāti ke fakamasaua i ei a tena fanau mai, kae e takutaku eiloa ne ana mātua mo kāiga ki se igoa fakaa‵tea. (2 Samu. 12:24, 25) E seai eiloa se fakamaoniga me ne ka‵laga atu ki a Iesu mai te fakaaogaga o te igoa ko Emanuelu.​—Faitau te Isaia 7:14; 8:3, 4.

5. Se a te fakaikuga valea ne fai ne te tupu ko Aasa?

⁵ A koi ‵saga atu a Isalaelu mo Sulia ki Iuta, e isi foki se suā fenua e manako o puke a te koga tenā. Ko te malo pule o te lalolagi telā ne sae aka, ko Asulia. E ‵tusa mo te Isaia 8:3, 4, ka ave ne Asulia a “koloa o Tamaseko” mo “mea tāua katoa o Samalia” koi tuai o taua atu ki te malo ki saute o Iuta. I lō te talitonu ki pati a te Atua e auala i a Isaia, ne fai ne Aasa se feagaiga fakamataku mo te kau Asulia, telā ne iku atu ki te pule fakasauā atu o latou ki Iuta. (2 Tupu 16:7-10) Ko oko eiloa te fanoanoa o Aasa e pelā me se tausi mamoe o Iuta! E ‵tau mo tatou o fesili ifo ki a tatou eiloa, ‘Kafai e isi ne fakaikuga tāua e fai ne au, e mata, e talitonu au ki te Atua io me ko tāgata?’​—Faata. 3:5, 6.

E ‵KESE TE AUALA E GASUESUE EI SE TAUSI MAMOE FOU

6. E ‵kese pefea te pulega a Hesekia mai te pulega a Aasa?

⁶ Ne mate atu a Aasa i te 746 T.L.M., kae ne pule mai a tena tama ko Hesekia i te malo o Iuta telā ko mativa kae seai ne mea faka-te-agaga i ei. I te taimi e nofo ei a te tupu talavou tenei i te nofogaaliki, ne a mea ka fakamuamua ne ia? Ke ati aka te maumea o Iuta? Ikai. A Hesekia se tagata faka-te-agaga, se tausi mamoe fakatuagagina o tena fenua. A te mea muamua ne fai ne ia ko te toe fakatūga o te tapuakiga ‵ma kae fakamalosi aka a te fesokotakiga o te fenua mo Ieova. I te iloaga ne ia te mea e manako ki ei te Atua ke fai ne ia, ne gasuesue fakavave eiloa a Hesekia. Mafāga o fakaakoakoga ‵lei mō tatou!​—2 Nofo. 29:1-19.

7. Kaia e tāua ei ke iloa tonu ne te kau Levi a te ‵lago atu o te tupu fou?

⁷ Ne fai ne te kau Levi se tusaga tāua i te ‵toe fakatūga o te tapuakiga ‵ma. Tela la, ne fetaui latou mo Hesekia kae fakapa‵tonu atu a tena ‵lago ki a latou. Ke fakaataata i tou mafaufau a te ‵tagi fia‵fia o tino Levi i te taimi tenā, mo loimata e ‵sali ifo i olotou mata i te lagonaga ne latou a pati a te lotou tupu, penei: “Ko koutou ko tino ne filifili ne te Aliki [Ieova] ke ‵sunu mea ma‵nogi ki a ia kae ‵taki foki a tino ke tapuaki atu ki a ia.” (2 Nofo. 29:11) Ao, ne maua eiloa ne te kau Levi se fakatonuga manino ke fakamalosi aka a te tapuakiga ‵ma!

8. Ne a nisi mea ne fai ne Hesekia ke fakamalosi aka te tulaga faka-te-agaga o te fenua, kae se a te ikuga ne maua mai i ei?

⁸ Ne ‵kami ne Hesekia a Iuta kātoa mo Isalaelu ki se fakamanatuga lasi o te Paseka, kae ‵tao atu ki ei ko te ‵Kaiga o Falaoa sē Faka‵fete i aso e fitu. Ona ko te fia‵fia malosi o tino ne toe faka‵soko atu ei ki te suā fitu aso. E li‵poti mai te Tusi Tapu: “A te fa‵kai o Ielusalema ko ‵fonu i te fiafia, me e seki ai eiloa se mea penei kai tupu talu mai aso o te tupu ko Solomona, te tama tagata a Tavita.” (2 Nofo. 30:25, 26) Ko oko eiloa i te fakamalosi atu o te ‵kaiga faka-te-agaga tenā ki tino katoa! E faitau ne tatou mai te 2 Nofoaiga Tupu 31:1, penei: “I te otiga o fakafiafiaga, ne . . . ofa ki lalo ne latou a pou fatu, . . . kae fakamasei a fatafaitaulaga mo koga tapuaki fapaupau.” I se auala lasi, ne kamata eiloa a Iuta o toe ‵foki mai ki a Ieova. A te faka‵maga faka-te-agaga tenei ko te ‵toe mea tāua eiloa ko te mea ke toka mō fakalavelave kolā ka oko mai.

E FAKATOKATOKA A TE TUPU MŌ FAKALAVELAVE

9. (a) Kaia ne seki taunu ei a palani a Isalaelu? (e) Se a te mea ne manumalo muamua i ei a Sanelivi i Iuta?

⁹ E pelā eiloa mo pati a Isaia, ne puke ne Asulia a te malo ki matū o Isalaelu kae ave ana tino, tenā ne sē taunu ei te palani a Isalaelu ke nofo se  tino fakaa‵tea i te nofogaaliki o Tavita. Kae se a te palani a te kau Asulia? Ko ‵kilo atu nei a te kau Asulia ki te malo o Iuta. “I te sefulufa o tausaga o te nofoaiga a te tupu ko Hesekia, ne vau ei a Sanelivi, te tupu o Asulia, o taua ki fa‵kai o Iuta kolā e isi ne olo o latou, tenā ne fakatakavale eiloa ne ia.” E li‵poti mai me ne fakatakavale ne Sanelivi a fa‵kai ‵lasi katoa e 46 o Iuta. Mafaufau me pefea ou lagonaga moi fai ne nofo atu koe i Ielusalema i te taimi tenā. A te kautau o Asulia e olo eiloa mai te fa‵kai e tasi ki te suā fa‵kai o fakatakavale a fa‵kai ‵lasi o Iuta!​—2 Tupu 18:13.

10. Kaia ne fakamalosi atu ei a te Mika 5:5, 6 ki a Hesekia?

¹⁰ E tonu, ne iloa ne Hesekia a te tulaga fakamataku ka oko mai, kae i lō te fakalagolago ki te fesoasoani o se fenua fapaupau, pelā mo te mea ne fai ne tena tamana aposetate, ko Aasa, ne fakalagolago eiloa a Hesekia ki a Ieova. (2 Nofo. 28:20, 21) Kāti ne iloa ne ia a pati a te pelofeta ko Mika, telā ne ‵valo mai e uiga ki Asulia: “Kae mō te kau Asulia, . . . ka faka‵tu aka foki ne tatou a tausi mamoe e tokofitu o taua atu ki a ia, ao, ne pelenise e tokovalu mai i tino. Kae ka leoleo eiloa ne latou a te laukele o Asulia ki te pelu.” (Mika 5:5, 6, NW) Ne fakamalosi atu eiloa a pati konei ki a Hesekia me e fakaasi mai i ei se kautau fakaofoofogia telā ka fakatu aka ke taua atu ki te kau Asulia kae ka taka‵vale i ei a tino fia fai taua.

11. Ko te taimi fea ka fakataunu ei a te valoaga e uiga ki tausi mamoe e tokofitu mo pelenise e tokovalu i tena fakataunuga muamua?

¹¹ A te valoaga e uiga ki tausi mamoe e tokofitu mo pelenise e tokovalu ka fai a tena fakataunuga tāua i te taimi muamua eiloa, i se taimi leva ‵ki mai tua o te fanauga a Iesu, te “pule mo Isalaelu, ko tena gafa e vau mai aso mua eiloa.” (Faitau te Mika 5:1, 2.) A te taimi tenei ko te taimi telā ka taua atu ei a te “Asulia” i aso nei ki tavini a Ieova. Ne a kautau ka fakaaoga ne Ieova, e auala i tena Tama telā ko pule mai nei, ke taua atu ki te fili fakamataku? Ke onoono aka tatou. Kae ko te mea muamua, ke mafau‵fau tatou ki mea e mafai o tauloto ne tatou mai i faifaiga a Hesekia i te taimi ne taua mai ei te kau Asulia.

NE GASUESUE A HESEKIA MO TE POTO

12. Ne a mea ne fai ne Hesekia mo tino kolā ne ‵kau mo ia ke puipui a tino o te Atua?

¹² E fiafia faeloa a Ieova o fai a te mea telā e se mafai ne tatou o fai mō tatou eiloa, kae e fakamoemoe a ia ke fai ne tatou a te mea e mafai ne tatou o fai. Ne fai‵pati a Hesekia mo “ana pelenise mo ana tāgata ma‵losi,” kae ne fakaiku aka ne latou ke “pono te alavai i tua o te fa‵kai . . . E se gata i ei, ne loto malosi a [Hesekia] kae toe faite a ‵pui katoa kolā ko maofa kae faka‵tu a taoa i luga i ei, kae fai te suā ‵pui i te koga i tua, . . . kae faite a tao e uke mo talita.” (2 Nofo. 32:3-5, NW) Ne fakaaoga ne Ieova a tāgata ma‵losi e tokouke ke puipui kae leoleo Ana tino i te taimi tenā​—ko Hesekia, ana pelenise, mo pelofeta kolā e ma‵losi i te feitu faka-te-agaga.

13. Se a te toe mea tāua ne fai ne Hesekia ke fakatoka a tino mō te taua telā ka oko mai? Fakamatala mai.

¹³ A te suā mea telā ne fai ne Hesekia ne tāua malosi atu i lō te ‵ponoga o alavai io me ko te fakamalosiga o ‵pui o te fa‵kai. Ona ko ia se tausi mamoe e saga tonu ki tino, ne fakamaopoopo ne Hesekia a tino kae fakamalosi atu ki a latou i te feitu faka-te-agaga i pati konei: “Sa ma‵taku i te tupu o Asulia mo tena kautau. E lasi atu te malosi tenei i te ‵tou feitu i lō te malosi o latou. A te malosi o latou ko te malosi fua faka-te-lalolagi, ka ko tatou, ko te Aliki [Ieova] te ‵tou Atua e fesoasoani o taua mō tatou.” Se fakamasauaga e fakamalosi aka ei a ‵tou fakatuanaki​—i a Ieova ka taua mō ana tino! I te lagonaga ne latou a te mea tenei, “ne kamata ei latou o ‵lago atu ki pati a Hesekia te tupu o Iuta.” Onoono la me ko “pati a Hesekia” kolā ne fai ei a tino ke loto ma‵losi. Ne fai a ia mo ana pelenise mo tāgata ma‵losi, pelā foki mo pelofeta ko Mika mo Isaia, mo tausi mamoe ‵lei e pelā mo te mea ne ‵valo mai ne Ieova e auala i tena pelofeta.​—2 Nofo. 32:7, 8; faitau te Mika 5:5, 6.

14. Se a te galuega ne fai ne te ofisa pule, kae ne ‵saga atu pefea a tino ki ei?

¹⁴ Ne ma‵nava a te tupu o Asulia mo tena kautau kae faka‵tu olotou faleie i Lakisa, i te feitu ki saute togālā o Ielusalema. Mai konā, ne uga atu ne ia ave fekau e tokotolu o fakatonu atu ki tino i te fa‵kai ke fai pelā i a latou ko takavale. Ne fakaaoga ne tena ofisa pule auala kese‵kese. Ne faipati atu tou tagata i te ‵gana Epelu o fakamalosi a tino ke takolekole a te tupu ke fakalogo ki te kau Asulia, kae tauto fakaloiloi atu i a latou ka toe ave ki se fenua telā e tokagamalie i ei olotou olaga. (Faitau te 2 Tupu 18:31, 32.) Ne fai atu te ofisa pule tenā me e pelā mo atua o nisi atufenua ne seki mafai o puipui olotou tino tapuaki, e se mafai foki ne Ieova o faka‵sao a tino Iutaia mai lima o te kau Asulia. Ne ‵poto eiloa a tino me ne seki taumafai latou o tali atu ki mau fakaloiloi konā, se auala telā e tau‵tali faeloa i ei a tavini a Ieova i aso nei.​—Faitau te 2 Tupu 18:35, 36.

15. Se a te mea ne ‵tau o fai ne tino i Ielusalema, kae ne fakasao pefea ne Ieova a te fa‵kai?

¹⁵ E manino ‵lei i a Hesekia ne fanoanoa, kae i lō te ‵sala atu ki te fesoasoani mai se fenua fakaa‵tea, ne uga atu tena fekau ki te pelofeta ko Isaia. Ne fai atu Isaia ki a Hesekia: “Ka se ulu mai lele eiloa a ia [Sanelivi] ki loto i te fa‵kai tenei, io me sana mai sena matasana.” (2 Tupu 19:32) A te mea fua telā e ‵tau o fai ne tino i Ielusalema ko te tumau i te loto ma‵losi kae ke sē loto vāi‵vai. Ka taua a Ieova mō Iuta. Kae ne taua eiloa a ia! “I te po tenā, ne fanatu te agelu a te Aliki [Ieova] ki te koga e ‵nofo ei te kautau Asulia, tamate eiloa ne ia e ‵tusa mo te selau valusefulu lima afe sotia o latou.” (2 Tupu 19:35) A te faka‵saoga o Iuta ne seki maua mai i te ‵ponoga ne Hesekia a alavai o te fa‵kai io me ko te faitega ne ia o ana ‵pui, kae mai te malosi o te Atua.

AKOAKOGA MŌ ASO NEI

16. I aso nei, ko oi e sui mai ne (a) tino i Ielusalema (e) “te kau Asulia” (i) tausi mamoe e tokofitu mo pelenise e tokovalu?

¹⁶ E isi se fakataunuga lasi o te valoaga e uiga ki tausi mamoe e tokofitu mo pelenise e tokovalu i ‵tou aso nei. A te kautau o Asulia ne taua atu ki tino i Ielusalema. I se taimi pili mai mua nei, ka taua atu a te “kau Asulia” i aso nei ki tino o Ieova kolā e foliga mai me seai se puipuiga o latou, kae fakamoemoe ke fakaseai atu latou. E fakasino atu a Tusitusiga Tapu ki te osoatuga tenā e pelā foki mo te osoatuga a ‘Koka o Makoku,’ te osoatuga o te “tupu o matū,” mo te osoatuga o “tupu o te lalolagi.” (Eseki. 38:2, 10-13; Tani. 11:40, 44, 45, NW; Faka. 17:14; 19:19) E mata, e kese‵kese a osoatuga konei? E se iloa ne tatou. E mafai o fakaaoga ne te Tusi Tapu a igoa kese‵kese ke fakasino atu ki te osoatuga eiloa e tasi. Se a te ‘meatau ‵funa’ e fakaasi mai i te valoaga a Mika me ka fakaaoga ne Ieova ke taua atu ki te fili sauā​—ko “te kau Asulia”? Se mea e se masani ki ei​—“e tokofitu tausi mamoe, ao, e tokovalu a pelenise”! (Mika 5:5, NW) A tausi mamoe mo pelenise kolā e aofia i te kautau tenei ko toeaina i te fakapotopotoga. (1 Pe. 5:2) I aso nei, e fakaaoga eiloa ne Ieova a tāgata faka-te-agaga e tokouke ke leoleo ana mamoe tāua, ke fakama‵losi ana tino mō te osomaiga o te “Asulia” o aso nei i te taimi mai mua.b E fai mai te valoaga a Mika me ka “leoleo ne [latou] a te laukele o Asulia ki te pelu.” (Mika 5:6, NW) Ao, ka maua ne koe i ‘meatau o te lotou taua,’ a “te pelu o te agaga,” ko te Muna a te Atua.​—2 Koli. 10:4; Efe. 6:17.

17. Ne a akoakoga tāua e fa e mafai o maua ne toeaina mai te tala telā ne fatoā oti ne sau‵tala tatou ki ei?

¹⁷ E mafai ne toeaina kolā e fai‵tau ki te mataupu tenei o maua ne akoakoga aoga mai te tala telā ne fatoā oti ne sau‵tala tatou ki ei: (1) A te ‵toe auala aoga e mafai o fai ne tatou ke toka mō te osomaiga o “te kau Asulia” i te taimi mai mua ko te fakamalosiga o ‵tou fakatuanaki ki te Atua mo te fesoasoani atu ki ‵tou taina ke fai foki penā. (2) Kafai e taua mai “te kau Asulia,” e ‵tau mo toeaina o tali‵tonu katoatoa me ka faka‵sao tatou ne Ieova. (3) I te taimi tenā, a fakatonuga kolā e maua ne tatou mai te fakapotopotoga a Ieova e ‵sao ei tatou e foliga mai pelā me e se aoga i te kilokiloga a tino. E ‵tau mo tatou katoa o toka o faka‵logo ki so se fakatonuga e maua ne tatou, faitalia me loto ma‵lie tatou ki ei io me ikai. (4) E tenei eiloa te taimi mo so se tino telā e fakamoemoe ki akoga ma‵luga o te lalolagi, kope faka-te-foitino, mo fakapotopotoga a tāgata ke fakatonutonu aka olotou mafaufauga. E ‵tau mo toeaina o toka o fesoasoani ki so se tino telā ko fakalotolotolua nei i tena fakatuanaki ki a Ieova.

18. E aoga pefea ki a tatou i te taimi mai mua a te masaua ne tatou o te tala tenei?

¹⁸ Ka oko mai te taimi ka fai ei a tavini a te Atua i aso nei e pelā me ne tino e seai se puipuiga, pelā mo tino Iutaia kolā ne ‵nofo i loto i Ielusalema i aso o Hesekia. I te taimi tenā, ke fakamalosi mai ki a tatou katoa a pati a Hesekia. Ke masaua ne tatou i ‵tou fili, a “te malosi o latou ko te malosi fua faka-te-lalolagi, ka ko tatou, ko te Aliki [Ieova] te tou Atua e fesoasoani o taua mō tatou”!​—2 Nofo. 32:8.

[Fakamatalaga fakaopoopo]

[Ata i te itulau e 16]

[Ata i te itulau e 18]

Ne fai ne pati a Hesekia ke loto ma‵losi a tino (Onoono ki palakalafa e 12, 13)