Ke Ola i te Fakatuanaki, Kae se ko Mea e Lavea ki Mata!
“A matou e ola i te olaga fakatuanaki ki mea ka oko mai, e se ona ko te mea ko oti ne ‵kilo omotou mata ki ei, ka ko te mea e tali‵tonu matou ki ei.”—2 KOLINITO 5:7.
1. Se a te mea e fakaasi mai me ne ola te apositolo ko Paulo i te fakatuanaki, kae e se ko mea e lavea ki mata?
A TE tausaga ko te 55 T.A. Ko ‵teka atu te 20 tupu tausaga talu mai te taimi ne ‵fuli ei a te tagata telā ne fakaigoa i te taimi tenā ki a Saulo, se tino fakasauā ki Kelisiano, ki te Lotu Kelisiano. Talu mai te taimi tenā ne seki talia eiloa ne ia ke vāivāi tena fakatuanaki ki te Atua. E ui eiloa e seki lavea ‵tonu ne ia ki ana mata a mea i te lagi, ne tu ‵mautakitaki tena fakatuanaki. I tena tusi ki Kelisiano fakaekegina, kolā ne maua ne latou te fakamoemoega ke ola i te lagi, ne fai atu ei te apositolo ko Paulo: “A matou e ola i te olaga fakatuanaki ki mea ka oko mai, e se ona ko te mea ko oti ne ‵kilo omotou mata ki ei, ka ko te mea e tali‵tonu matou ki ei.”—2 Kolinito 5:7.
2, 3. (a) E fakaasi atu pefea ne tatou me ola tatou i te fakatuanaki? (e) Se a te uiga o te ola e ‵tusa mo mea e lavea ki mata?
2 A te ola i te fakatuanaki e manakogina i ei te talitonu katoatoa ki te mafai ne te Atua o takitaki ne ia a ‵tou olaga. E ‵tau o tali‵tonu katoatoa tatou me iloa ‵lei ne ia a toe mea aogā mō tatou. (Salamo 119:66) I taimi e fai ei a ‵tou fakaikuga i te olaga kae gasue‵sue e ‵tusa mo mea konā, e mafau‵fau eiloa tatou ki mea ‵tonu kolā “e se matea ki mata.” (Epelu 11:1) E aofia i mea konei ko “te lagi fou mo te lalolagi fou.” (2 Petelu 3:13) I te suā feitu, a te ola e ‵tusa mo mea e lavea ki mata, e fakauiga i ei me e ‵sala atu tatou ki se olaga telā e pule katoatoa ne mea kolā e matea, lagona ne tatou kae e mafai o tami ki ei. E fakamataku ‵ki a te mea tenei me e mafai o iku atu ei ki te se fia ‵saga katoatoa atu o tatou o fai te loto o te Atua.—Salamo 81:12; Failauga 11:9.
3 Faitalia me e aofia tatou i te “lafu foliki,” kolā e fakamoe‵moe ke ola i te lagi, io me ko ‘nisi mamoe,’ kolā e fakamoe‵moe ke ola i te lalolagi, e ‵tau mo tatou taki tokotasi o masaua faeloa a te fakamalosiga ke ola i te fakatuanaki kae se ko mea e lavea ki mata. (Luka 12:32; Ioane 10:16) Ke onoono aka tatou me e mafai pefea ne te fakatakitakiga tenei o puipui tatou mai te “fiafia o fai te agasala i ne mo taimi,” te matāsele ko te fia maumea, mo te puli i a tatou a te gataga o te olaga tenei. Ka onoono foki tatou ki mea fakama‵taku o te ola e ‵tusa mo mea e matea ki mata.—Epelu 11:25.
‵Teke Atu ki te “Fiafia o Fai te Agasala i ne mo Taimi”
4. Se a te filifiliga ne fai ne Mose, kae kaia?
4 Ke mafaufau ki te olaga telā ne mafai o ola i ei a Mose, te tama a Amalamo. Ona ko ia ne tupu aka i loto i te kaigā tupu o Aikupito, ne mafai ei o maua ne Mose te malosi pule, te maumea mo te tulaga takutakua. Ne mafai o mafaufau penei a Mose: ‘Ne akoakogina au ki poto ma‵luga o te kau Aikupito, kae e ma‵losi ‵ki aku pati mo aku mea e fai. Kafai e nofo eiloa au i loto i te kaigā tupu, e mafai o fakaaogā ne au toku tulaga ke maua ne oku taina Epelu a mea aogā!’ (Galuega 7:22) I lō te fai penā, ne filifili aka ne Mose ke “puapuagātia fakatasi a ia mo tino o te Atua.” Kaia? Se a te mea ne fakamalosi atu ki a Mose ke fulitua atu ki mea katoa kolā ne ofo atu ne Aikupito? E tali mai te Tusi Tapu: “Ko te fakatuanaki ne ala ei a Mose o fano keatea mai i Aikupito mo te se mataku ki te fakasauā o te tupu; e tumau foki tona talitonu me ko matea eiloa ne ia te Atua telā e se mafai o matea.” (Epelu 11:24-27) Ona ko te fakatuanaki o Mose ki te taui mautinoa a Ieova e uiga ki te amiotonu, ne ‵teke atu ei a ia ki te agasala mo te aofia malosi i fakafiafiaga sē tumau.
5. E fakamalosi mai pefea ki a tatou a te fakaakoakoga ‵lei a Mose?
5 E fe‵paki foki tatou mo te manakoga ke fai ne fakaikuga faiga‵ta ki mataupu ‵mafa e pelā mo mea konei: ‘E mata, e ‵tau o tiaki ne au a nisi faifaiga masani kolā e se fetaui mo fakatakitakiga i te Tusi Tapu? E mata, e ‵tau o talia ne au a galuega kolā e foliga mai me uke a kope faka-te-foitino e maua i ei kae kolā e mafai o fakalavelave mai ki toku gasolo ki mua i te feitu faka-te-agaga?’ E fakamalosi mai te fakaakoakoga a Mose ke se fakaasi atu i ‵tou fakaikuga a te kilokiloga toetoe a te lalolagi tenei; i lō te fai penā, e ‵tau o fakatuanaki tatou ki te poto o te tino kilo ‵mao “telā e se mafai o matea”—ko Ieova te Atua. E pelā mo Mose, ke na fakatāua eiloa ne tatou a te vā fakataugasoa o tatou mo Ieova i lō so se mea e ofo mai ne te lalolagi tenei.
6, 7. (a) Ne fakaasi mai pefea ne Esau a tena fia ola e ‵tusa mo mea e matea ki mata? (e) Se a te fakaakoakoga e ‵tau o fakaeteete tatou i ei e uiga ki a Esau?
6 Onoono ki te ‵kese o Mose mo Esau, te tamaliki a te toeaina ko Isaako. Ne ‵lei atu ki a Esau ke maua ne ia te fiafia i se taimi fakavave. (Kenese 25:30-34) Ona ko tena se fiafia ki mea “faka te Agaga,” ne fesuiaki ei ne Esau tena tofi toekimua mo se “‵kaiga e tasi” fua. (Epelu 12:16) Ne seki mafaufau faka‵lei a ia ki te auala ka pokotia ei tena vā mo Ieova, māfai e fakaiku aka ke fakatau atu tena tofi toekimua io me ko mea ka ‵tupu ki ana tama‵liki ona ko tena mea ne fai. Ne seki lasi tena iloa i te feitu faka-te-agaga. Ne seki fia saga atu a Esau ki folafolaga tāua a te Atua, kae ne kilo atu ki ei e pelā me ne mea sē aogā. Ne ola a ia e ‵tusa mo ana mea ne lavea, kae se ona ko te fakatuanaki.
7 E tuku mai ne te fakaakoakoga a Esau se polopolokiga ke fakaeteete tatou i aso nei. (1 Kolinito 10:11) Kafai e ‵tau o fai ne tatou ne fakaikuga, faitalia me e ‵lasi io me fo‵liki, e se ‵tau o ‵to tatou i takolekolega mai te lalolagi a Satani, kolā e fai mai me ‵tau o maua ne koe a mea kolā e manako koe ki ei, i te taimi nei eiloa. Se mea ‵lei ke fesili ifo koe ki a koe eiloa: ‘E mata, e ‵pau maua mo Esau i fakaikuga kolā e fai ne au? E mata, a te ‵sala atu ki mea e manako nei au ki ei e fai i ei ke se fakamuamua ne au a mea faka-te-agaga? E mata, e fai ne aku filifiliga a toku vā fakataugasoa mo te Atua mo te taui ka maua ne au i aso mai mua, ke tu atu i se tulaga fakamataku? Se a te vaegā fakaakoakoga e fakaasi atu ne au mō nisi tino?’ Kafai e fakaasi mai i ‵tou filifiliga me fakatāua ne tatou a mea faka-te-agaga, ka fakamanuia eiloa tatou ne Ieova.—Faataoto 10:22.
Te Kalo Keatea Mai te Matāsele ko te Fia Maumea
8. Se a te fekau ne maua ne Kelisiano i Laotikaia, kae kaia e ‵tau ei o ‵saga atu tatou ki ei?
8 I te fakaasiga telā ne fakaasi atu ki te apositolo ko Ioane a ko pilipili o oti te senitenali muamua, ne tuku atu ne Iesu Keliso, telā ko oti ne fakamaluga aka, se fekau ki te fakapotopotoga i Laotikaia, i Asia Foliki. Se fekau ke polopoloki atu ei e uiga ki te fia maumea. E ui eiloa e mau‵mea latou i te feitu faka-te-foitino, ne ma‵tiva a Kelisiano i Laotikaia i te feitu faka-te-agaga. I lō te tumau i te ola i te fakatuanaki, ne talia ne latou a kope faka-te-foitino ke faka‵kivi ei olotou mata ki mea faka-te-agaga. (Fakaasiga 3:14-18) E penā foki eiloa a ikuga o te fia maumea i aso nei. E fakavāivāi mai ki ‵tou fakatuanaki kae fai i ei ke se ‘‵tele tatou mo te loto fai ki mua i te fakatau‵telega’ ki te ola. (Epelu 12:1) Kafai e se fakaeteete tatou, e mafai ne ‘fakafiafiaga o te olaga nei’ o fakalavelave mai ki ‵tou galuega faka-te-agaga ke oko ki te tulaga telā ko “taomia” valevale ne mea konā.—Luka 8:14.
9. E puipui pefea tatou ne te lotomalie ki mea ko maua mo te loto fakafetai ki meakai faka-te-agaga e maua ne tatou?
9 A te kī ki te mauaga ne tatou o te puipuiga faka-te-agaga, ko te lotomalie ki mea ko maua i lō te kausaki malosi ki mea o te lalolagi ko te mea ke mau‵mea tatou i te feitu faka-te-foitino. (1 Kolinito 7:31; 1 Timoteo 6:6-8) Kafai e ola tatou i te fakatuanaki kae se ki mea e lavea ki mata, ka fia‵fia eiloa tatou i te palataiso faka-te-agaga i aso nei. Kafai e ‵kai faeloa tatou ki meakai ‵gali faka-te-agaga aogā, e mata, e se fakamalosi mai i ei ki a tatou ke “usu pese . . . mo te fia‵fia” ona ko te ‵lei o te tulaga o ‵tou loto? (Isaia 65:13, 14) E se gata i ei, e fia‵fia malosi tatou ke ‵kau fakatasi mo tino kolā e fakaasi atu ne latou a fua o te agaga o te Atua. (Kalatia 5:22, 23) Ko tafaga la te tāua ke maua ne tatou te lotomalie mo te fakafouga o ‵tou malosi e auala i fakatokaga a Ieova i te feitu faka-te-agaga!
10. Ne a fesili e ‵lei ke ‵sili ifo ne tatou ki a tatou eiloa?
10 E isi ne fesili e ‵lei ke ‵sili ifo ne tatou ki a tatou eiloa: ‘E pefea te tāua o kope faka-te-foitino i toku olaga? E mata, e fakaaogā ne au a kope faka-te-foitino e maua ne au ke ola au i se olaga fakafiafia io me ke ‵lago atu ei ki te tapuakiga tonu? Se a te toe mea fakafiafia ki a au? E mata, ko te faiga o sukesukega ki te Tusi Tapu mo te ‵kau fakatasi mo taina i fakatasiga Kelisiano, io me ko taimi kolā e se kau atu ei au ki faifaiga faka-Kelisiano? E mata, e fakaavanoa ne au a fakaotiga o vaiaso e uke mō fakafiafiaga i lō te kau atu ki te galuega talai mo nisi faifaiga kolā e fetaui ‵tonu mo te tapuakiga ‵ma?’ A te ola i te fakatuanaki ko te fakalavelave faeloa i te faiga o te galuega o te Malo, fakatasi mo te talitonu katoatoa ki folafolaga a Ieova.—1 Kolinito 15:58.
Ke mo a ma Puli te Gataga
11. E fesoasoani mai pefea a te ola i te fakatuanaki ke mo a ma puli i a tatou te gataga?
11 A te ola i te fakatuanaki e fesoasoani mai i ei ke ‵kalo keatea tatou mai te kilokiloga faka-te-foitino me koi ‵mao te gataga io me ka se oko mai eiloa. E se pelā mo tino kolā e fakatauemu ki valoaga i te Tusi Tapu, e malamalama tatou i te auala e fetaui ei a mea e ‵tupu i te lalolagi mo mea kolā ne ‵valo mai i te Muna a te Atua me ka ‵tupu i ‵tou aso nei. (2 Petelu 3:3, 4) E pelā me se fakaakoakoga, e mata, e se fakamaoni mai i uiga mo faifaiga masani a tino me ko ‵nofo atu nei tatou i “aso fakaoti”? (2 Timoteo 3:1-5) Mai i ‵tou mata o te fakatuanaki, e lavea ei ne tatou me i mea konei e ‵tupu i te lalolagi e se ne mea masani fua kolā e ‵tupu faeloa i taimi katoa. I lō te fai penā, e fai a mea konā mo fai te ‘fakailoga e iloa ei te foki mai o Keliso mo te gataga o te lalolagi.’—Mataio 24:1-14.
12. Ne fakataunu pefea a pati a Iesu i te Luka 21:20, 21 i te senitenali muamua?
12 Ke mafaufau ki se mea ne tupu i te senitenali muamua telā e tai ‵pau mo mea e ‵tupu i aso nei. I tena nofoga i te lalolagi ne fai atu a Iesu Keliso ki ana soko: “Kafai ko lavea ne koutou a Ielusalema ko nikoi ne kautau, ko iloa ei ne koutou me ko pili tena fakamaofaga. Ka ko latou kolā e ‵nofo i Iutaia, e ‵tau o ‵tele ki mauga; ka ko latou kolā e ‵nofo i loto i Ielusalema, e ‵tau o olo keatea.” (Luka 21:20, 21) I te fakataunuga o te valoaga tenei, ne nikoi ei ne te kautau a Loma mai lalo i te takitakiga a Cestius Gallus a Ielusalema i te 66 T.A. Kae ne toe olo fakavave keatea te kautau tenā, ne tuku atu i ei se fakailoga mo se avanoaga mō Kelisiano i konā ke “‵tele ki mauga.” I te 70 T.A., ne toe foki mai te kautau a Loma kae taua atu ki te fa‵kai o Ielusalema kae fakamasei ei tena faletapu. Ne lipoti mai a Josephus, me e sili atu i te miliona a tino Iutaia ne ‵mate, kae e ‵tusa mo te toko 97,000 a tino ne puke fakapagota. Ne oko atu eiloa te fakasalaga a te Atua ki te fakanofonofoga o te olaga faka-Iutaia i te vaitaimi tenā. Ne ‵sao eiloa mai te fakalavelave tenā a tino kolā ne ola i te fakatuanaki kae faka‵logo ki fakatonuga a Iesu.
13, 14. (a) Ne a mea ko pili o ‵tupu mai mua nei? (e) Kaia e ‵tau ei o tumau tatou i te matapula‵pula e uiga ki te fakataunuga o valoaga i te Tusi Tapu?
13 E isi foki se mea penā ko pili o tupu i ‵tou aso nei. Ka aofia a vaega i loto i Malo ‵Soko i te fakaokoatuga o te fakasalaga a te Atua. E pelā eiloa mo taumafaiga a te kautau a Loma i te senitenali muamua ke fakatumau te Pax Romana (Te Filemu faka-Loma), e fai a Malo ‵Soko i aso nei e pelā me se mea faigaluega ke tausi ne ia te filemu. E ui eiloa ne fai a taumafaiga a te kautau a Loma ke maua ne tino katoa i te lalolagi i aso konā a te tokagamalie, ne fakamasei eiloa ne ia a Ielusalema. E penā foki i aso nei, e fakaasi mai i valoaga i te Tusi Tapu me ka kamata o lavea ne kautau o malo i loto o Malo ‵Soko, a lotu e pelā me se mea fakalavelave kae ka gasuesue ei o fakaseai atu a Ielusalema i aso nei—ko Lotu Kelisiano ‵se—e penā foki eiloa mo te ‵toega o Papelonia te Sili. (Fakaasiga 17:12-17) E tonu, ko pili ‵ki eiloa o fakaseai atu a te emupaea o lotu ‵se i te lalolagi kātoa.
14 A te fakaseaiga o lotu ‵se ko te kamataga tenā o te fakalavelave lasi. I te vaega fakaoti o te fakalavelave lasi tenā, ka fakaseai katoatoa atu ei a vaega katoa o te olaga masei tenei kolā e ‵toe mai. (Mataio 24:29, 30; Fakaasiga 16:14, 16) A te ola i te fakatuanaki e fakatumau ne ia tatou i te matapula‵pula ki te fakataunuga o valoaga i te Tusi Tapu. Ke se fakaloiloigina tatou mai te mafau‵fau me i fakapotopotoga a tāgata e pelā mo Malo ‵Soko ko te auala o te Atua tenā ke maua i ei a te filemu mo te tokagamalie tonu. Telā la, e mata, e se ‵tau o fakaasi atu i ‵tou olaga a te ‵tou tali‵tonu katoatoa me ko pili mai fua a ‘te aso fakamataku o Ieova?’—Sefanaia 1:14.
Te Ola e ‵Tusa mo Mea e Lavea ki Mata —E Pefea Tena Fakamataku?
15. E tiga eiloa ne matea tonu ne latou a fakamanuiaga a te Atua, se a te malei telā ne ‵to atu ki ei te fenua ko Isalaelu?
15 E fakaasi mai i tala o te kau Isalaelu i aso mua, a te fakamataku o te talia ke ola e ‵tusa mo mea e lavea ki mata ke fakavāivāi atu ei ki te fakatuanaki o se tino. E tiga eiloa ne matea tonu ne latou a mala e sefulu kolā ne fakamasiasi atu ei a atua ‵se o te kau Aikupito kae toe matea atu foki te lotou faka‵saoga fakaofoofogia i te Tai ‵Kula, ne faite eiloa ne te kau Isalaelu mo te se faka‵logo a te pulumakau aulo kae tapuaki atu ki ei. Ne seki lava te lotou kufaki kae ne fi‵ta foki i te fai‵tali ki a Mose ke ‘fanaifo mai i te mauga.’ (Esoto 32:1-4) Ona ko te se lava o te kufaki ne tapuaki atu ei latou ki se tupua telā e lavea ki mata. Ne fakaitaita ne latou a Ieova mai te lotou ola e ‵tusa mo mea e lavea ki mata kae ne iku atu i ei ki te tamatega o te “tai tolu afe tāgata.” (Esoto 32:25-29) Se mea fakafanoanoa eiloa māfai e fai ne se tino tapuaki a Ieova se fakaikuga telā e fakaasi atu ei tena se talitonu ki a Ieova mo te mafai ne ia o fakataunu ana fuafuaga!
16. Ne pokotia pefea a tino Isalaelu i mea e lavea ki mata?
16 Ne pokotia masei foki eiloa a tino Isalaelu i nisi feitu ona ko mea e lavea ki mata. Ne ma‵taku malosi latou i olotou fili ona ko te ola e ‵tusa mo mea e lavea ki mata. (Numela 13:28, 32; Teutelonome 1:28) Ona ko te mea tenā, ne ‵teke atu ei latou ki te pulega a Mose telā ne tuku mai ne te Atua kae muimui faeloa e uiga ki te lotou olaga. A te se lava o te lotou fakatuanaki, ne fai i ei ke fia ola latou i Aikupito telā e takitaki ne temoni i lō te Fenua o te Folafolaga. (Numela 14:1-4; Salamo 106:24) Ne logo‵mae malosi eiloa a Ieova i te taimi ne kilo atu ei a ia ki te lasi o te se āva o ana tino ki te lotou tupu telā e se lavea ki mata!
17. Se a te mea ne fai ei a tino Isalaelu ke ‵teke atu ki fakatakitakiga a Ieova i aso o Samuelu?
17 I aso foki o Samuelu, ne toe tō atu foki a te fenua filifilia o Isalaelu ki te malei ko te ola e ‵tusa mo mea e lavea ki mata. Ne ma‵nako a tino ki se tupu telā e mafai o lavea ne latou. E ui eiloa ne fakaasi atu ne Ieova me i a ia ko te lotou tupu, ne seki lava a te mea tenā ke fai ei latou ke ola i te fakatuanaki. (1 Samuelu 8:4-9) Ne ‵teke ne latou mo te va‵lea a takitakiga ‵lei katoatoa a Ieova, kae ma‵nako ke fai latou pelā mo tino o nisi fenua, kae ne fai fua ke logo‵mae latou i ei.—1 Samuelu 8:19, 20.
18. Ne a akoakoga e tauloto ne tatou e uiga ki te fakamataku o te ola e ‵tusa mo mea e lavea ki mata?
18 E pelā me ne tavini a Ieova i aso nei, e fakatāua malosi ne tatou te ‵tou vā ‵lei mo te Atua. E ma‵nako tatou o tauloto kae fakagalue aka i ‵tou olaga a akoakoga tāua mai mea kolā ne ‵tupu i aso ko ‵teka. (Loma 15:4) I te taimi ne ola ei a tino Isalaelu e ‵tusa mo mea e matea ki mata, ne puli i a latou me ne takitaki latou ne te Atua e auala i a Mose. Kafai e se fakaeteete tatou, e mafai foki o puli i a tatou me e takitaki ne Ieova te Atua mo te Mose Sili, ko Iesu Keliso, a te fakapotopotoga Kelisiano i aso nei. (Fakaasiga 1:12-16) E ‵tau o matapula‵pula faeloa tatou ke se maua ne tatou a te kilokiloga a tino e uiga ki te vaega o te fakapotopotoga a Ieova i te lalolagi. Kafai e fai penā, e mafai o iku atu i ei ki te mauaga o te uiga ko te muimui mo te se lava o te loto fakafetai ki sui o Ieova e pelā foki mo mea‵kai kolā e fakatoka mai ne “te tavini fakamaoni kae poto.”—Mataio 24:45.
Ke na Fakaiku Aka ke Ola i te Fakatuanaki
19, 20. Se a te mea ka fakaiku aka ne koe ke fai, kae kaia?
19 E fai mai te Tusi Tapu, “Me i a tatou e se taua mo tino, kae taua mo malosi ma‵sei faka te tiapolo i te lagi, ko pule, malo, mo te malosi o te lalolagi pouliuli i aso nei.” (Efeso 6:12) A te ‵tou fili sili, ko Satani te Tiapolo. E taumafai malosi a ia o fakamasei a ‵tou fakatuanaki ki a Ieova. Ka fakaaogā eiloa ne ia so se auala ke taofi aka ei te ‵tou fakaikuga ke tavini atu ki te Atua. (1 Petelu 5:8) Se a te mea e puipui ei tatou mai te takitaki ‵se ne foliga i tua o te fakanofonofoga a Satani? Ko te ola i te fakatuanaki, kae se ko mea e lavea ki mata! A te talitonu katoatoa ki folafolaga a Ieova ka puipui ei tatou mai te ‘fakamasei ne tatou te ‵tou fakatuanaki.’ (1 Timoteo 1:19) Ko tena uiga la, ke na fakaiku aka ne tatou ke tumau i te ola i te fakatuanaki, mo te tali‵tonu katoatoa ki fakamanuiaga a Ieova. Kae ke tumau eiloa tatou i te ‵talo ko te mea ke ‵sao tatou i mea kolā ko oti ne fakaiku aka me ka ‵tupu i aso mai mua nei.—Luka 21:36.
20 I te ‵tou ola i te fakatuanaki, kae se ko mea e lavea ki mata, e isi eiloa se ‵tou Fakaakoakoga sili ke tau‵tali atu i ei. “I a Keliso ne puapuagatia mō koutou,” ko pati i te Tusi Tapu, “kae tuku atu foki ne ia ki a koutou te fakaakoakoga, ke tau‵tali ei koutou i ona kalafaga.” (1 Petelu 2:21) Ka fakamatala mai i te suā mataupu a te auala ke ola ei tatou e pelā mo ia.
E Masaua ne Koe?
• Ne a au mea ne tauloto mai te fakaakoakoga a Mose mo Esau e uiga ki te ola i te fakatuanaki, kae se ki mea e lavea ki mata?
• Se a te kī ki te ‵kalo keatea mai te fia maumea?
• E fesoasoani mai pefea a te ola i te fakatuanaki ke ‵kalo tatou keatea mai te kilokiloga me koi ‵mao a te gataga?
• Kaia e fakamataku ei a te ola e ‵tusa mo mea e lavea ki mata?
[Ata i te itulau e 13]
Ne ola a Mose i te fakatuanaki
[Ata i te itulau e 14]
E mata, e taofi aka koe ne fakafiafiaga i nisi taimi mai te faiga o mea faka-te-agaga?
[Ata i te itulau e 16]
E puipui pefea koe ne te saga tonu atu ki te Muna a te Atua?