Akoakoga e Mafai o Tauloto ne Tatou Mai i a Malia

E mata, kai mafatia aka eiloa koe ona ko se mea tupu fakafuasei io me se tiute e ‵tau o fai ne koe? E mata, ko fi‵ta koe i te galue malosi ke lava a mea tau tupe? E se taumate e aofia koe i te fia miliona o tino kolā e ‵numi kae ma‵taku me ko ‵tau o tiakina ne latou te lotou fenua kae olo atu o ‵nofo i te suā koga e pelā me ne tino fakaa‵lofa. Kae ko oi te tino i a tatou e seki lagona eiloa ne ia te logo‵mae mo te loto mafatia i te galo atu o se tino pele i te mate?

E ILOA ne koe me ne fepaki eiloa a Malia, te mātua o Iesu, mo fakalavelave katoa konā? Kae ne fakafesagai atu loa a ia ki ei mo te manuia! Ne a mea e mafai o tauloto ne tatou mai tena fakaakoakoga?

Ko lauiloa eiloa a Malia i te lalolagi kātoa. Kae e se ‵poi tatou i te mea tenā ona ko te mea e tāua ‵ki tena tulaga i te fakataunuga o fuafuaga a te Atua. E se gata i ei, e fakaaloalo malosi eiloa a te fia miliona o tino ki a Malia. E tapuaki atu a te Lotu Katolika ki tou fafine e pelā me se Mātua alofa atafai kae se fakaakoakoga foki mō te lotou fakatuanaki, fakamoemoega mo tena fesoasoani ki olaga o tino. Ko oti ne akoako atu ki tino e tokouke me e takitaki ne Malia a tino ki te Atua.

Se a tau kilokiloga ki te mātua o Iesu? Kae sili atu la i ei, se a te kilokiloga a te Atua ki tou fafine?

Se Tiute Tu ‵Kese

Ne tupu mai a Malia, te tamaliki fafine a Heli mai te matakāiga Isalaelu o Iuta. A te taimi muamua ne faipati ei te Tusi Tapu e uiga ki tou fafine ko te taimi telā ne tupu ei se mea fakaofoofogia. Ne āsi atu se agelu ki tou fafine kae fai atu: “Ke i a koe te filemu! A te Aliki e fakatasi mo koe.” Muamua la, ne poi masei a Malia kae “ne mafaufau ‵mafa me se a te uiga o ana pati.” Telā ne fai atu ei te agelu me ko oti ne filifiligina tou fafine mō se galuega lasi kae tāua ‵ki. A ia ka faitama ka fanau kae puti aka ne ia te Tama a te Atua.​—⁠Luka 1:​26-​33.

Mafaufau ki te lasi o tiute kolā ne tuku atu ki te tamafine tenei! Ne saga atu pefea tou fafine ki ei? E se taumate ne mafaufau a Malia me ko oi a tino ka tali‵tonu ki tena tala. E mata, ka se fiafai atu tena famau, ko Iosefa, me i a ia ko faitama io me ka fakamasiasi atu te mea tenā ki tou fafine? (Teutelonome 22:​20-​24) Ne talia eiloa ne ia te tiute ‵mafa tenei.

Ona ko te malosi o te fakatuanaki o Malia ne fakalogo ei a ia o fai te loto o tena Atua ko Ieova. Ne talitonu tou fafine me ka tausi ne Ieova a ia. Tenā ne fai atu ei tou fafine: “Ko au ko te tavini a te Aliki. Ke oko eiloa te mea tenā ki a au e pelā mo au pati.” Ne loto fiafia a Malia ke fakafesagai mo mea faiga‵ta kolā ka oko ki a ia ona ko te fakatāua ne ia a tauliaga faka-te-agaga kolā ne ofo atu ki a ia.​—⁠Luka 1:​38.

I te taimi ne fakailoa atu ei ne Malia ki a Iosefa me i a ia ko faitama, ne manako tou tagata ke fakaseai te lā feagaiga ke fai te lā kāiga. E se taumate ne logo‵mae malosi laua i te taimi tenā. E se fai mai i te Tusi Tapu a te leva o te taimi tenei. Kae kāti ne pelā aka loa a Malia mo Iosefa i te taimi ne fakasae atu ei te agelu a Ieova ki a Iosefa. Ne fakaasi atu ne te agelu tenā a te tulaga fakaofoofogia ko oko ki ei a Malia, kae fakatonu atu ki a Iosefa ke avaga ki tou fafine.​—⁠Mataio 1:​19-​24.

Taimi Faiga‵ta

I aso nei, e fakamaumau ne fafine fai‵tama e tokouke a masina e uke ke fakatoka ei mō te pepe fou telā ka fanau mai, kae kāti ne penā foki a Malia. Kae tenei foki eiloa tena tama muamua. E isi ne fakalavelave seki fakamoemoegina kolā ne fakafaigata atu ki ana fakatokatokaga. Ne fai ne Kaisala Aokuso se fakatonuga ke fai se lauga o tino katoa kae ke fakamau olotou igoa i fa‵kai kolā ne fa‵nau ei latou. Tela la, ne puke ne Iosefa a Malia, telā ko tai fanau aka loa, kae faimalaga atu i se 90 maila, kāti i te tua o se asini! Ne ‵fonu eiloa a Peteleema i tino kae ne manako a Malia ki se koga e seai ne tino i ei ke fanau ei a ia, kae ko te koga fua e avanoa ko te fale fagai manu. Kāti ne faigata ‵ki eiloa ki a Malia ke fanau a ia i loto i se fale fagai manu. E se taumate ne mā kae mataku foki tou fafine.

I taimi faiga‵ta konei o tena olaga, kāti ne fakaasi atu katoa ne Malia a mea i tena loto ki a Ieova, kae talitonu katoatoa tou fafine me ka tausi ne ia lāua mo tena pepe. Fakamuli ifo, ne oko mai a nisi tausi mamoe kae ne ma‵nako malosi ke lavea ne latou te pepe. Ne lipoti mai latou me ne taku ne agelu a te tamaliki tenei ko te “fakaola ko Keliso te Aliki!” Kae e faitau ifo tatou penei: “Ne masaua katoa ne Malia a mea konei, kae ne mafaufau malosi ki ei.” Ne mafaufau ‵loto tou fafine ki pati konei kae ne maua ne ia se fakamalosiga mai i ei.​—⁠Luka 2:​11, 16-​19.

Kae pefea la tatou? Kāti ka logo‵mae foki tatou i te olaga nei. Kae e fai mai te Tusi Tapu me e mafai o pokotia tatou i “so se fakalavelave tupu fakafuasei,” kae fai i ei ke faigata ‵tou auala. (Failauga 9:​11, Tusi Paia, Samoa) Kafai e tupu se mea penā, e mata, ka kaitaua tatou kae ‵losi atu ki te Atua? E mata, e se se mea ‵lei ke fakaakoako tatou ki faifaiga a Malia kae fakapilipili atu ki a Ieova te Atua mai te sukesuke ki tena Muna, ko te Tusi Tapu, kae mafaufau ‵loto ki mea ne tauloto ne tatou? A te faiga penā ka fesoasoani mai eiloa ki a tatou ke kufaki i tofotofoga.

Se Tino Mativa Kae se Fakaalofa

Ne fepaki foki a Malia mo nisi tulaga faiga‵ta​—⁠e aofia i ei te mativa mo te faimālō atu ki a ia ke tiakina tena fenua tonu. E mata, ko oti ne fepaki koe mo tulaga faiga‵ta penā? E ‵tusa mo se lipoti ne fai mai me i “te āfa o te lalolagi​—⁠kāti se tolu piliona o tino​—⁠e se katoa te lua tālā e maua i te aso mo olotou ola,” kae lau i miliona e kausaki malosi ke maua ne sene mo olotou ola e tiga eiloa e ola latou i fenua maumea. Kae pefea la koe? E mata, e fakafi‵ta atu ki a koe a te ‵sala faeloa ki meakai i aso takitasi, gatu mo se fale ke tausi ei tou kāiga?

E fai mai te Tusi Tapu me ne ma‵tiva ‵ki a Iosefa mo Malia. E iloa pefea ne tatou? E aofia i nisi fakamatalaga kolā ne tusi i Tusi Evagelia a​—⁠Mataio, Maleko, Luka mo Ioane​—⁠e uiga ki te tauavaga tenei, me i te 40 aso mai tua ifo o te fanauga o Malia, ne olo atu laua mo Iosefa ki te faletapu o ofo atu te taulaga e ‵tau o ofo ne laua​—⁠“se avā lupe io me se avā punua lupe.”a (Luka 2:​22-​24) Ne talia fua a te vaegā taulaga tenei ke fai ne tino kolā ko tō ma‵tiva ke ofo atu ne latou se tamā mamoe tagata. Tela la, a te ‵salaga o mea ke tausi ei te olaga se mea faigata ‵ki ki a Iosefa mo Malia. Kae ui i ei, ne manuia eiloa laua i te tausiga o te lā kāiga ke maua i ei te fealofani. E mautinoa eiloa me ne fakamuamua ne laua a mea faka-te-agaga.​—⁠Teutelonome 6:​6, 7.

Mai tua malie ifo o te fanaumaiga o Iesu, ne toe ‵fuli fakakotua te olaga o Malia. Ne fai atu se agelu ki a Iosefa ke puke tena kāiga kae olo atu ki Aikupito. (Mataio 2:​13-​15) Tenei te lua o taimi ne ‵tau ei o tiakina ne Malia tena fenua, kae ko ‵tau nei o fano ki se fenua fakaatea. E isi se fakamanatuga lasi ‵ki a te kau Iutaia ne fai i Aikupito, tela la, kāti ne mafai eiloa o ola fakatasi a Malia mo Iosefa mo tino o te lotou fenua. Kae e mafai eiloa o faigata kae faka‵numi a te ola i se fenua fakaa‵tea. E mata, e aofia koe mo tou kāiga i te fia miliona o tino kolā ne tiakina olotou fenua ‵tonu, ko te mea ke maua ne olotou tama‵liki se olaga tai ‵lei atu io me ke ‵tele keatea mai tulaga fakama‵taku? Kafai e penā loa, kāti e malamalama ‵lei koe i te faigata o te tulaga ne oko ki a Malia i Aikupito.

Ne Fakataunu ne Ia Ana Tiute

I tafa o te tala e uiga ki mea ne ‵tupu i te fanaumaiga mo te taimi koi foliki ei a Iesu, e se lasi te faipati o Tusi Evagelia e uiga ki a Malia. Kae e iloa ne tatou me kāti e tokoono a tama‵liki a Malia mo Iosefa. Kāti ka poi koe i ei. Kae ke mafaufau ki pati i Tusi Evagelia konā.

Ne āva malosi a Iosefa ki te tauliaga ne maua ne Malia ke fanau mai ne ia te Tama a te Atua. Ona ko te mea tenā, ne seki talia ne ia ke ‵moe fakatauavaga laua mai mua o fanau mai a Iesu. E fai mai te Mataio 1:​25 e uiga ki a Iosefa me “ne seki oko eiloa a ia ki tena avaga, ke oko eiloa ki te taimi ko oti ei ne fanau ne Malia tena tamaliki tagata.” A te pati ko te “ke oko eiloa” i te fuaiupu tenei e fakaasi mai i ei me mai tua o te fanaumaiga o Iesu, ne fai ne Iosefa mo Malia a faifaiga fakatauavaga e pelā eiloa me se tauavaga. E fai mai a Tusi Evagelia me ona ko te mea tenā, e isi foki ne tama‵liki a Malia ne fai i a Iosefa, ne tama‵liki tagata mo tama‵liki fafine. A Iakopo, Iosefa, Simona mo Iuta ko āfa taina o Iesu. E tokolua foki a tama fafine a Malia. (Mataio 13:​55, 56) Kae ko tama‵liki konei ne fakafua eiloa i te auala masani.b

A Malia se tino telā e matua ‵lei i te feitu faka-te-agaga. E tiga eiloa e se manakogina i te Tulafono ko fafine ke ‵kau atu ki te fakamanatuga o te Paseka, ne olo fakatasi atu faeloa a Malia mo Iosefa i tausaga takitasi ki Ielusalema mō te fakamanatuga tenā. (Luka 2:​41) E aofia i te malaga fano mo te foki mai tenā a maila e 190 i tausaga takitasi​—⁠mo se kāiga telā e gasolo faeloa o tokouke! Kae mautinoa eiloa me ne fai a malaga konei e pelā me ne malaga fakafiafia ki te kāiga.

E tau‵tali eiloa a fafine e tokouke i aso nei ki te fakaakoakoga ‵lei a Malia. E ga‵lue malosi latou ke fakataunu olotou tiute faka-te-Tusi Tapu. Ko tafaga la te uke o taimi e fakaasi atu ei ne avaga fafine konei te loto kufaki, mo te loto maulalo! A te ‵kilo atu faeloa ki faifaiga a Malia e fesoasoani atu ki a latou ke fakamuamua a mea faka-te-agaga i lō olotou manakoga. E iloa ne latou, me i te tapuaki atu ki te Atua, fakatasi mo olotou avaga tagata mo tama‵liki se mea fakamalosi kae fai ei ke ‵kau fakatasi te kāiga e pelā mo te mea e mautinoa i a latou me ne fai ne Malia.

I se taimi e tasi ne ‵foki atu ei a Malia mo Iosefa mai te fakamanatuga i Ielusalema​—⁠kāti ko tokouke loa i ei lā tama​—⁠ne iloa aka ne laua me e galo a Iesu telā ko 12 ana tausaga i te taimi tenā. E mata, e mafai o fakaataata ne koe te manavase o Malia i te tolu o aso ne ‵sala ei a ia ki tena tama? I te taimi ne maua atu ei ne laua mo Iosefa a ia i loto i te faletapu, ne fai atu a Iesu: “E se iloa ne koulua me ko ‵tau au o nofo i loto i te fale o toku Tamana?” Ne toe fai mai foki te tala i a Malia “ne taofi ‵mau ne [ia] a mea katoa konei i tona loto.” E lavea atu foki i konei a te ‵poko o te malamalama o Malia i te feitu faka-te-agaga. Ne mafaufau ‵loto faka‵lei a ia ki mea katoa kolā ne ‵tupu e uiga ki a Iesu. I tausaga fakamuli ifo, kāti ne fakailoa atu ne ia a te mea ‵gali tenei ne tupu fakatasi mo nisi mea aka ne ‵tupu ki te olaga o Iesu i aso mua ki tino tusi Evagelia.​—⁠Luka 2:​41-​52.

Te Kufaki Māfai ko Logo‵mae io me ko te Galo Atu o se Tino Pele

Se a te mea ne tupu ki a Iosefa, te tamana fai o Iesu? Mai tua o tena saemaiga i te tala o Iesu i te taimi koi foliki ei, ne seki toe faipati loa a Tusi Evagelia e uiga ki a Iosefa. E fai nisi tino me i te galo tenei o Iosefa e fakaasi mai ei me ne mate atu a ia kae seki kamata te galuega a Iesu.c Faitalia me se a te mea ne tupu, e foliga mai me ne seki toe avaga a Malia ke oko ki te fakaotiga o te galuega a Iesu. I te taimi ko pili ei a ia o mate, ne tuku atu ne Iesu a tena mātua ki te tausiga a tena apositolo ko Ioane. (Ioane 19:​26, 27) Moi fai koi ola a Iosefa, ailoga e fai ne Iesu te mea tenā.

E uke ‵ki a mea ne fai fakatasi ne Malia mo Iosefa! Ne āsi atu a agelu ki a laua, ne ‵sao mai se pule fakasaua, ne sui faeloa a lā koga ‵nofo, kae puti fakatasi aka foki ne laua se kāiga lasi. E mata, e pefea te uke o taimi ne sautala fakatasi ei laua e uiga ki a Iesu, mafau‵fau ki mea ka ‵tupu ki a ia i aso mai mua, kae manavase ki te auala ke puti aka ei ne laua tou tagata i se auala ‵lei? Kae oti aka loa ko nofo tokotasi mai fua a Malia.

E mata, ko oti ne galo atu tau avaga i te mate? E mata, e logo‵mae kae se sologa foki koe ona ko te galo atu o tau avaga, mai tua foki loa o se fia tausaga? E seai se fakalotolotolua me ne maua eiloa ne Malia se fakamafanafanaga ona ko tena fakatuanaki mo tena iloa e uiga ki te toetuga.d (Ioane 5:​28, 29) A vaegā mafaufauga fakamafanafana penā, ne seki taofi aka ei a fakalavelave o Malia. E pelā mo mātua kolā e seai ne olotou avaga, ne fepaki foki a Malia mo tulaga faiga‵ta o te putiakaga o ana tama‵liki e aunoa mo sena avaga.

Se mea ‵tau ke tali‵tonu tatou me ne tausi atu a Iesu ki te lotou kāiga mai tua ifo o te mate o Iosefa. I te taimi ne ‵tupu aka ei a taina o Iesu, ne mafai o talia ne latou ke fesoasoani atu ki te tausiga o te kāiga. I te taimi ko “fuatolu” ei tausaga o Iesu, ne tiakina ne ia te lotou kāiga kae fanatu o fai tena galuega. (Luka 3:​23) E kese‵kese a lagona e maua ne te tokoukega o mātua māfai ko tiaki ne se tamaliki tagata io me se tamaliki fafine telā ko matua a te fale. Ona ko te uke o taimi mo olotou faifaiga ne fai ki te tamaliki tenā ko se sologa ei latou māfai ko tiaki ne te tamaliki latou. E mata, ko oti ne tiaki ne nisi tama‵liki a te fale ke fakataunu aka ei olotou fakamoemoega? E mata, e fakamatamata koe e uiga ki a latou, kae mafaufau foki koe ko te mea ke ‵nofo pili mai fua latou? Tena la, ko mafai foki o maina koe i lagonaga o Malia i te taimi ne tiaki ei ne Iesu te lotou kāiga.

Tofotofoga Seki Fakamoemoegina

A te suā tofotofoga ne fepaki mo Malia se mea telā ne seki fakamoemoe a ia ki ei. I te faiga o te galuega a Iesu, e tokouke a tino ne tau‵tali i a ia​—⁠kae e se ko ana taina. E fai mai te Tusi Tapu, “Ke oko foki ki ona taina, e seai se tino e talitonu ki a ia.” (Ioane 7:⁠5) E seai se fakalotolotolua me ne fai atu ne Malia ki a latou a pati ne fai atu ne te agelu​—⁠me i a Iesu ko te “Tama a te Atua.” (Luka 1:​35) Kae ne mafaufau fua a Iakopo, Iosefa, Simona mo Iuta me i a Iesu ko te lotou taina matua. Tela la, ne ola fakatasi a Malia mo tino o tena kāiga kolā e kese‵kese olotou kilokiloga i mea fakalotu.

E mata, ne loto vāivāi a Malia kae se fia saga atu ki ana tama‵liki? Ikai! I se taimi e tasi ne talai atu ei a Iesu i Kalilaia, ne fanatu a ia o kai i se fale, kae ne maopoopo atu se vaitino ki a ia. Ko oi a tino kolā ne salasala ki a ia? Ko Malia mo taina o Iesu. I te taimi ko pili atu ei a Iesu ki te lotou fale, ne tautali atu tou fafine i a ia kae ne puke ne ia ana isi tama‵liki ke olo mo ia, mo te fakamoemoega ke ma‵fuli olotou kilokiloga ki a ia.​—⁠Mataio 12:​46, 47.

Kāti e fepaki foki koe mo te tulaga faigata i te kausaki atu ke tautali i a Iesu kae e se fai loa penā ou kāiga. Ke se loto vāivāi koe, kae ke se ‵fiu foki! E pelā mo Malia, ko oti ne fakamalosi atu mo te loto kufaki a nisi tino ki olotou kāiga i tausaga e uke a koi tuai o lavea ne latou a ‵fuliga ki ei. E tāua eiloa ki te Atua a te vaegā loto kufaki tenā, faitalia me ‵saga tonu mai a tino io me ikai.​—⁠1 Petelu 3:​1, 2.

Te ‵Toe Mea Faigata

A te tofotofoga fakaoti ne fepaki mo Malia, telā e fakamatala mai i te Tusi Tapu, e mautinoa eiloa me ko te ‵toe mea fakalogo‵mae eiloa. Ne kilo atu eiloa a ia ki te mate tigaina o tena tama mai tua o te ‵tekeatuga o ana tino ki a ia. A te mate atu o se tamaliki e fakamatala mai e pelā me ko “te galo atu o se mea e pele i te loto,” “te toe mate faigata,” faitalia me koi foliki io me ko matua a ia. E pelā mo te mea ne ‵valo mai i te fia sefulu tausaga mai mua atu, ne fai a Malia e pelā me ne ‵suki ki se pelu!​—⁠Luka 2:​34, 35.

E mata, ne talia ne Malia te tofotofoga tenei ke fakavāivāi atu ki a ia io me fakaseai ei tena fakatuanaki ki a Ieova? Ikai. A te suā taimi ne faipati te Tusi Tapu e uiga ki a Malia, ko te taimi ne ‵nofo fakatasi ei a ia mo soko o Iesu, kae “‵talo sāle” mo latou. E se ko ia tokotasi fua. Ne ‵nofo atu foki mo ia ana nisi tama‵liki, kolā ko kamata nei o tali‵tonu ki te lotou taina matua. Ko tafaga la te fakamafanafana atu o te mea tenei ki a Malia!e​—⁠Galuega 1:​14.

Ne fakalavelave malosi a Malia kae ne lotomalie a ia ki te olaga e pelā me se fafine, se avaga fafine mo se mātua fakamaoni. E uke ‵ki eiloa a fakamanuiaga faka-te-agaga ne maua ne ia. Ne manumalo a ia i tofotofoga e uke. Kafai e fe‵paki tatou mo tofotofoga faiga‵ta io me manava‵se tatou ki fakalavelave faka-te-kāiga, e mafai eiloa o tauloto tatou mai tena fakaakoakoga e uiga ki te loto kufaki mo te fakamaoni.​—⁠Epelu 10:⁠36.

Ne a mea e mafai o fai atu e uiga ki a Malia e pelā me se mea fakapito ke tapuaki atu ki ei? E mata, e fakauiga a te tu ‵kese o te tulaga o Malia me ‵tau o tapuaki atu a tino ki a ia?

[Fakamatalaga mai lalo]

[Pokisi/​Ata i te itulau e 6]

E Mata, e Isi ne Taina mo Tuagane o Iesu?

Ao, e isi. E taumafai a nisi tino ‵lotu o faka‵se ne latou te mea tonu tenā, faitalia me fakaasi faka‵lei mai i Tusi Evagelia me tonu a te mea tenā. (Mataio 12:​46, 47; 13:​54-​56; Maleko 6:⁠3) Kae e lua a fakaasiga ne fai mai ne tino kolā e sukesuke ki te Tusi Tapu e uiga ki akoakoga me e seai ne isi tama‵liki a Malia. A te mea muamua, e isi se pogai o vaegā akoakoga konei​—⁠ke ‵lago atu ki se akoakoga telā ne sae fakamuli ifo loa, ko te akoakoga a te lotu me i a Malia ne tumau eiloa i te fai pelā me se taupou i tena olaga kātoa. A te lua o mea, e se fetaui ‵lei a akoakoga konā.

E pelā me se fakaakoakoga, e fai mai se akoakoga me i tino kolā ne fakasino atu me ko “taina” o Iesu ko ana āfa taina​—⁠ko tama a Iosefa i tena avaga mua. E se lava a fakamaoniga ke ‵lago atu ki te manatu tenei, me ka ‵teke malosi atu i ei ki te tulaga o Iesu e pelā me ko te tino tonu telā ka maua ne ia te tulaga fakatupu o Tavita.​—⁠2 Samuelu 7:​12, 13.

E fai mai te suā akoakoga me i taina konei ne fakatautaina o Iesu, faitalia me e kese‵kese a pati e fakaaoga i te Tusi Tapu faka-Eleni mō pati e pelā mo “taina,” “fakatautaina,” mo “kāiga.” Tela la, e taku ne Frank E. Gaebelein a akoakoga konei e pelā me e se tonu. Ne fai mai a ia: “A te ‵toe auala ‵lei ke maina i te pati ‘taina’ . . . ko te fakasino atu o te pati tenā ki tama tagata a Malia mo Iosefa kolā ko taina o Iesu i te feitu o kona mātua.”

[Pokisi i te itulau e 7]

Ne Loto Toa Tou Fafine o ‵Fuli

Ne fanau a Malia mai i se kāiga Iutaia, kae ne tautali foki a ia i akoakoga a te lotu Iutaia. Ne fano sāle a ia ki te sunako, ko te igoa o te koga tapuaki o te kau Iutaia, kae āsi atu foki ki te faletapu i Ielusalema. I te taimi ne gasolo aka ei o lasi te iloa o Malia i fuafuaga a te Atua, ne lavea ne ia me e se fiafia te Atua ki tuu mo aganuu o ana tupuga. Ne tamate foki ne takitaki lotu Iutaia a tena Tama, ko te Mesia. A koituai o tupu te mea tenā, ne fai atu a Iesu: “Nei la, e maofa valevale te otou fenua.” (Mataio 23:38) Ne seki fakamanuia ne te Atua a te lotu telā ne tupu aka i ei a Malia.​—⁠Kalatia 2:​15, 16.

I te taimi ne kamata ei o fakatu te fakapotopotoga Kelisiano, kāti ko 50 tupu a tausaga o Malia. Ne a ana mea ka fai? E mata, ne fakasakosako mai a ia me ne fanau mai a ia i te lotu Iutaia kae e ‵tau eiloa o tumau a ia i akoakoga a ana tupuga? E mata, ne fai mai a ia me ko tō matua a ia ke ‵fuli? Ikai, e se penā loa! Ne maina a Malia me e fakamanuia eiloa ne te Atua a te fakapotopotoga Kelisiano, tela la, ne maua ne ia te fakatuanaki mo te loto toa ke fai se ‵fuliga.

[Ata i te itulau e 5]

Ko ‵tele atu ki Aikupito e pelā me ne tino fakaalofa

[Ata i te itulau e 8]

Te ‵toe fakalavelave faigata e mafai o fepaki mo se mātua