MATAUPU I TE ‵KAVA | KAIA NE LOGO‵MAE KAE MATE A IESU?

E Mata, Ne ‵Tupu Tonu Eiloa?

I te tau e ‵somo aka ei a lau o lakau i te 33 T.A., ne tamate ei a Iesu mai Nasaleta. Ne ‵losi ‵se atu me i a ia se tino ‵teke, ne ‵kini fakamasei ne latou, kae ‵tuki atu ki luga i se lakau fakasaua. Ne mate eiloa a ia mo te logo‵mae. Kae ne toe fakatu aka ne te Atua a ia ki te ola, kae i te 40 o aso mai tua ifo, ne fanaka ei a Iesu ki te lagi.

Ne fakamatala mai eiloa a te tala fakaofoofogia tenei i tusi Evagelia e fa o te Tusi Tapu Kelisiano faka-Eleni, telā e lauiloa me ko te Feagaiga Fou. E mata, ne ‵tupu tonu eiloa a mea konā? A te fesili tenā e aoga kae tāua. Kafai e se penā, ko tena uiga e seai se aoga o te fakatuanaki o Kelisiano kae ko fai fua pelā me se moemiti a te fakamoemoega ki te ola se-gata-mai i te Palataiso. (1 Kolinito 15:14) I te suā feitu, kafai ne ‵tupu tonu a mea konā, ko tena uiga, e isi eiloa se fakamoemoega gali mō tino, telā e mafai foki o maua ne koe. Tela la, e mata, a tala i Tusi Evagelia ne tala ‵tonu io me ne tala ‵kai?

MEA E FAKAASI MAI I MANATU ‵TONU

E se pelā mo tala ‵kai kolā e fakagaligali mai, e fakaata mai eiloa i tusitusiga a Evagelia a fakamatalaga likiliki kae ‵tonu. E pelā mo te uke o igoa o koga ‵tonu, kolā koi mafai o āsi atu ki ei i aso nei. E fakamatala mai i ei a tino ‵tonu, kolā e maua olotou igoa i tala mua a tino o te lalolagi.—Luka 3:1, 2, 23.

Ne taku mai a Iesu ne tino tusitala o te lalolagi i te senitenali muamua mo te lua.a A te auala ne mate a ia e pelā mo mea e fakamatala mai i Tusi Evagelia ne fetaui ‵lei mo auala ne fakaaoga i te tamatega o tino i Loma. E sili atu i ei, ne fakamatala mai a mea ‵tupu i se auala tonu mo te fakamaoni—ke oko foki eiloa ki te fakaasimaiga o mea sē ‵lei e uiga ki nisi soko o Iesu. (Mataio 26:56; Luka 22:24-26; Ioane 18:10, 11) E fakamaoni ‵tonu mai ne tala konei me ne fakamaoni kae ‵tonu a mea ne tusi mai ne tino tusitala Evagelia e uiga ki a Iesu.

KAE E A TE TOETUGA O IESU?

E tiga eiloa ne talia ne te tokoukega o tino me ne ola kae mate a Iesu, koi fakalotolotolua eiloa a nisi tino i tena toetuga. Ke oko ki ana apositolo ne seki tali‵tonu ki te tala muamua me ko toetu mai a ia. (Luka 24:11) Kae ne fakaseaoga atu a manatu fakalotolotolua katoa i te taimi ne lavea ei ne latou mo nisi soko a Iesu telā ne toetu aka i taimi kese‵kese. A te ‵tonuga loa, i te taimi e tasi, e ‵tusa mo te 500 o molimau ne lavea ne latou a ia.—1 Kolinito 15:6.

Faitalia me ka puke fakapagota kae tamate latou, ne folafola atu eiloa ne te kau soko mo te loto malosi a te toetuga o Iesu ki tino katoa—ke oko foki ki tino kolā ne tamate ne latou a ia. (Galuega 4:1-3, 10, 19, 20; 5:27-32) E mata, ne mafai o loto ‵toa a soko e tokouke moi ne seki mautinoa i a latou me ne toetu aka eiloa a Iesu? A te ‵tonuga loa, a te ‵tonu o te toetuga o Iesu ko te pogai sili o te malosi o te lotu Kelisiano i te lalolagi i aso konā mo aso nei.

E maua eiloa i tala a tusi Evagelia e uiga ki te mate o Iesu a fakailoga katoa kolā e fakamaoni mai i ei a te ‵tonu o tala i ei. Faitau faka‵lei ki ei kae ka maua ne koe te loto talitonu me ne ‵tupu eiloa a mea konei. E mafai o momea aka tou loto talitonu māfai ko malamalama koe i te pogai ne ‵tupu ei. Ka fakamatala mai i te suā mataupu.

a A Tacitus, kāti ne fanau i te 55 T.A., ne tusi mai me i a “Keliso, telā ne maua mai i ei a te igoa [Kelisiano], ne logo‵mae i te fakasala ‵mafa i te taimi o te pulega a Tipelio, mai i se tino fakaokosala e tokotasi, ko Ponotio Pilato.” Ne fakasino atu foki ki a Iesu a Suetonius (senitenali muamua); tino tusitala Iutaia ko Josephus (senitenali muamua); mo Pliny the Younger, te kovana o Pitunia (kamataga o te lua senitenali).

Kaia ko se Toe ai ne Fakamaoniga Mai te Lalolagi?

A te lasi o te fakamalosiga a Iesu ki te lalolagi, e mata, e ‵tau o fakamoe‵moe tatou ki nisi fakamaoniga mai tafa o te Tusi Tapu? Ikai. Me ne tusi a tusi Evagelia kāti toeitiiti ko kātoa te 2,000 tausaga ko ‵teka. E mu‵tana fua a tusitusiga mai te taimi tenā koi mafai o maua. (1 Petelu 1:24, 25) Kae e se taitai foki eiloa o tusi mai ne fili e tokouke o Iesu so se mea ke fesoasoani atu ki tino ke tali‵tonu ki tala e uiga ki a ia.

E pelā mo te toetuga o Iesu, ne fakamatala mai ne Petelu, se tokotasi o ana apositolo: “Ne toe fakatu aka a Ia ne te Atua i te tolu o aso kae talia ne ia ke fakaasi atu a ia, e se ki tino katoa, kae ki molimau kolā ko leva ne filifili ne te Atua, e pelā foki mo matou, kolā ne ‵kai kae inu fakatasi mo ia mai tua o tena toe fakatuakaga mai te mate.” (Galuega 10:40, 41) Kaia e seki fakaasi atu ei ki tino katoa? E fai mai te tala a te Evagelia a Mataio me i te taimi ne lagona ei ne fili o Iesu a tala e uiga ki te toetuga o Iesu, ne taumafai latou o taofi a te fakasalalauatuga o te tala tenā.—Mataio 28:11-15.

E mata, ne fakauiga te mea tenei me ne manako a Iesu ke ‵funa aka te tala o tena toetuga? Ikai, me ne toe fai mai a Petelu: “Ne fakatonu mai foki a ia ki a matou ke talai atu ki tino kae ke tuku atu se molimau maea me i a Ia ko te tino ne ‵tofi ne te Atua ke fai mo fai te famasino o tino ola mo tino ‵mate.” Ne fai kae koi fai eiloa ne Kelisiano ‵tonu a te mea tenā.—Galuega 10:42.