Disiembre

Li jtakbol Pedroe jaʼ jech la stsʼiba sventa stsatsubtasbe yoʼonton yajtsʼaklomtak Kristo ta stsʼikel li prevaetik ch-akʼbatik yuʼun li Satanase. «Li buchʼutik kuchem yuʼunike» chakʼik jchantik ti skʼan jechuk tukʼuk xkakʼ jbatik eke; jech xtok, jaʼ tsvules ta joltik ti ta onoʼox jta jmotontik mi jech-o tukʼ chkakʼ jbatike (Sant. 5:11). Mi chalaj ta kontrainel yuʼun li buchʼutik muʼyuk lek chilik ti chkichʼtik ta mukʼ Jeovae, o mi toj ep kʼusitik abainoj chavaʼi ta skoj ti molot ta tsobobbail o jkʼelvanejot ta sirkuitoe, jaʼ tskoltaot ti kʼu yelan echʼ xkuxlejal li jtakbol Pabloe. Toj echʼ xa noʼox la sta kontrainel maʼ stuke xchiʼuk toj ep la svul yoʼonton ta stojolal li ermanoetike (2 Kor. 11:23-29). Pe muʼyuk bu xlubtsaj, jaʼ yuʼun toj lek ta chanbel stalelal laj yilik ti kʼu yelan kuch yuʼune (2 Kor. 1:6). Jech oxal, teuk me ta joltik ti xuʼ xchan jtalelaltik li ermanoetik mi kuch kuʼuntik eke. w16.04 2:11, 14

Oy krixchanoetike chalik ti lek ti ta jcholtik mantale, pe li yantik xtoke mu jechuk tsnopik. Akʼo mi jech, jutuk mu skotoluk li krixchanoetike xojtikinutik ta skoj ti ta jcholtik mantale. Bakʼintike xuʼ van ta jtatik krixchanoetik ta cholmantal ti chalbutik ti lek li abtelal yakal ta jpastike, akʼo mi mu xchʼunik li kʼusi chkaltike. Pe kʼuchaʼal jnaʼojtike, xi yaloj li Jesuse: «Li lekil aʼyejetik ta sventa li Ajvalilal liʼe ta xichʼ cholel ta spʼejel balumil» (Mat. 24:14). Epal relijionetike chalik ti yakal la chcholik batel li Evanjelio o li lekil aʼyeje. Pe kʼajomal noʼox chalik mantaletik ta stemploik, ta television, ta Internet o jaʼ noʼox chalbeik yantik ti kʼuxi la xchanik ta sventa li Jesuse. Yantike jaʼ la chcholik mantal yalojik kʼalal tskoltaik li buchʼutik abol sbaike, kʼalal tskoltaik krixchanoetik ta ospitaletike xchiʼuk kʼalal chkoltavanik ta eskuelaetike. Pe, ¿mi ta melel jaʼ yakal chchʼunik li mantal laj yalbe komel yajchankʼoptak li Jesuse? w16.05 2:1, 2

Leʼ xa onoʼox ta 1914 ti jech-o skontrainojik tal li Ajvalilal yuʼun Diose. Akʼo mi jech, jutuk xa me skʼan xichʼik lajesel skotol li ajvaliletike (Sal. 2:2, 7-9). Li Jeovae yakʼoj to ti oyuk ajvaliletike sventa xakʼik jutukuk lekilal xchiʼuk ti muʼyukuk mas kʼope. Jech xtok, tskoltautik sventa jcholbetik skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Diose (Rom. 13:3, 4). Maʼuk noʼox taje, yuʼun chalbutik Jeova xtok ti akʼo jpastik orasion ta sventa li ajvaliletik yoʼ xakʼik xkichʼtik ta mukʼ li Jeovae (1 Tim. 2:1, 2). Kʼalal oy buchʼu chilbajinutik xtoke, xuʼ me jkʼantik parte ta stojolal li ajvaliletike, jech kʼuchaʼal la spas li jtakbol Pabloe. Li Vivliae chal ti jaʼ sventainoj Satanas skotol li ajvaliletike. Pe taje maʼuk me skʼan xal ti tspas ta mantal ta jujuntal li ajvalile (Luk. 4:5, 6). Jaʼ yuʼun mu me stakʼ jnoptik ti jaʼ pasbil ta mantal yuʼun Diablo junuk yaj-abtel ajvalile. Jech xtok, chalbutik Vivlia ti mu me jchopol kʼoptatik li yantike (Tito 3:1, 2). w16.04 4:5, 6

Xuʼ van oy buchʼu xi tsjakʼbe sbae: «Mi muʼyuk junuk mantal ta sventa jtosuk li kʼusi ta jkʼan ta jpase, ¿kʼuxi jnaʼ mi lek chil li Jeovae?». Mi muʼyuk chal Vivlia ta sventa jtosuk kʼusie, skʼan me jnaʼtik ti kʼu yelan chil li Diose. ¿Kʼuxi van xuʼ jpastik? Jaʼ ti jpastik orasione xchiʼuk ti xkakʼ akʼo sbeiltasutik li xchʼul espiritue. Li Jesuse snaʼoj li kʼusi tskʼan Stote. Li ta Vivliae chal ti chib velta jech laj yakʼ ta ilel kʼalal laj xa ox spas orasione, taje jaʼo kʼalal la spas jun skʼelobil juʼelal xchiʼuk kʼalal la smakʼlin epal krixchanoetike (Mat. 14:17-20; 15:34-37). Pe kʼalal jaʼo te oy ta takixokol balumile xchiʼuk ti jaʼo chviʼnaje, muʼyuk la skʼan skʼatajes ta pan li tonetike, jech kʼuchaʼal albat yuʼun li Diabloe (Mat. 4:2-4). Ti jech la spase yuʼun xojtikin lek kʼusi tsnop li Stote. Yuʼun snaʼoj ti muʼyuk lek chil mi la stunes sjuʼel sventa stabe sbalil stuke. Kʼalal maʼuk la xchʼunbe kʼusi chal li Satanase, laj yakʼ ta ilel ti spatoj yoʼonton ti tsbeiltasat yuʼun li Diose xchiʼuk ti ch-akʼbat li kʼusitik chtun yuʼune. w16.05 3:7, 8

Melel onoʼox ti oy tekstoetik, kapituloetik o livroetik ti jaʼ sventa jun krixchano laj yichʼ tsʼibaele o ta sventa jayvoʼuk krixchanoetik. Jech oxal, kalbetik Jeova ti akʼo skoltautik sventa mu jnoptik ta ora ti maʼuk jventatik li kʼusi ta jkʼeltike xchiʼuk ti akʼo yakʼ jpʼijiltik sventa xkakʼtik venta kʼusi ti tskʼan akʼo xkakʼ ta jkuxlejaltike (Esd. 7:10; Sant. 1:5). Kʼalal yakal chachan Avivliae pajan jlikeluk, vaʼun xiuk xajakʼbe abae: «¿Kʼusi chakʼ jchan ta sventa Jeova liʼe? ¿Kʼuxi ta jtabe sbalil? ¿Kʼuxi xuʼ jtunes sventa jkolta-o yan krixchanoetik?». Mi jech ta jakʼbe jbatike, jaʼ me tskoltautik sventa jtabetik lek sbalil li kʼusi yakal ta jchantik ta Vivliae. Jech kʼuchaʼal liʼe, jnoptik avaʼi ta sventa ti kʼusi skʼan spasik li ermanoetik yoʼ xtunik ta mol ta tsobobbaile (1 Tim. 3:2-7). Ta skoj ti jutuk mu jkotoltikuk muʼyuk chijtun ta mole, xuʼ van jnoptik ti muʼyuk bu chtun kuʼuntik li tekstoetik taje. Pe mi xanaʼe, ep kʼusitik chakʼ jchantik. w16.05 5:7, 8

Kʼalal ochik batel ta Babilonia li judaetik ti ikʼbilik batel ta mosoile, jaʼ to laj yilike noj ta santoetik li jteklume xchiʼuk naka jaʼ ti buchʼutik chichʼik ta mukʼ li pukujetike. Akʼo mi jech, oy onoʼox buchʼutik ti tukʼ laj yakʼ sbaike, ti muʼyuk bu xchanbeik stalelal li jbabiloniaetike, jech kʼuchaʼal Daniel xchiʼuk li oxvoʼ xchiʼiltake (Dan. 1:6, 8, 12; 3:16-18). Jpʼel ta yoʼontonik ti jaʼ noʼox chichʼik ta mukʼ li Jeovae xchiʼuk ti jaʼ Jpatvanej yuʼunike. Manchuk mi mas jal te kuxi ta Babilonia li Daniele, xi albat yuʼun li yaj-anjel Diose: «Daniel, toj lec cʼanbilot» (Dan. 10:11, 19). Li jpatpʼin ta voʼnee xuʼ tsots tsnetʼ ochel ta jun molde li achʼel yoʼ jechuk xlokʼ ti kʼu yelan tskʼane. Li avi eke, jnaʼojtik ti jaʼ Mukʼul Jpasmantal kuʼuntik ta vinajelbalumil li Jeovae; jaʼ yuʼun jaʼ sbainoj ta spatel jteklumetik xchiʼuk mukʼta lumetik (Jer. 18:6). Maʼuk noʼox, yuʼun xuʼ spatutik ta jujuntal xtok. Akʼo mi jech, muʼyuk me tsujutik ti akʼo jel jtalelaltike, yuʼun tskʼan ti voʼotikuk xlokʼ ta koʼontontik xchʼunbel li smantale. w16.06 2:1, 2

Li kʼusi chakʼ jnoptik Satanase jaʼ ti jaʼ la chakʼ jmuyubajeltik mi ep kʼusitik x-ayan kuʼuntike. Jaʼ yuʼun, sventa stikʼ ta koʼontontik taje jaʼ tstunes li balumile xchiʼuk «li kʼusi tskʼan jsatike» (1 Juan 2:15-17; Gén. 3:6; Prov. 27:20). Ta melel, nopajtik noʼox chkiltik o chkaʼitik ta television, ta radio o yan butik ti akʼo la jmantik li kʼusitik achʼ chlokʼ tale. ¿Mi oy van la jmantik jtosuk li kʼusitik chalbeik skʼoplale? Mi jeche, xuʼ van kʼun to laj kakʼtik venta ti muʼyuk bu chtun kuʼuntik ta melele. Kʼalal ta jmantik li kʼusitik muʼyuk chtun kuʼuntike, ta me xakʼ jvokoltik. Ta xchʼay koʼontontik ta spasbel yabtel li Jeovae, yuʼun xuʼ van muʼyuk xa xokolutik ta xchanel Jvivliatik, muʼyuk xa ta jchapan jbatik sventa tsobajel o mu xa xakʼ ora xijbat ta tsobajel xchiʼuk bakʼintik xa chijlokʼ ta cholmantal. Jech oxal, mu me xchʼay ta joltik ti xi onoʼox la spʼijubtasutik li jtakbol Juane: «Ta xjelav li balumile xchiʼuk li kʼusi tskʼan yoʼontone». w16.07 1:3, 4

Li baʼyel yajtsʼaklomtak Kristo ta voʼnee jelajtik slumal bu likemik tal, jlome judaetik, jgresiaetik, jromaetik xchiʼuk ta yan lumetik. Jaʼ yuʼun jelel stalel xkuxlejalik, li kʼusitik nopem xaʼiik spasele xchiʼuk jelajtik snopbenik. Ta skoj taje, oy buchʼutik vokol laj yaʼiik ti chakʼ ta xkuxlejalik li kʼusi chchanike xchiʼuk ti sjel stalelalike. Jech oxal vulesbat ta sjolik yuʼun jtakbol Pablo ti «jun noʼox» li Jeova Diose. ¿Kʼusi xuʼ xkaltik avi ta sventa li stsobobbail yajtsʼaklomtak Kristoe? Laj onoʼox yalbe skʼoplal kʼusi chkʼot ta pasel ta ‹slajebal kʼakʼal› li j-alkʼop Isaiase. Laj yal ti tstsob sba tal epal krixchanoetik ti jelajtik slumalik sventa chichʼik ta mukʼ li Jeovae. Xi chalike: «Jaʼ te chijyacʼbutic quiltic li beetic yuʼune, jech chlic xanovcutic ta bicʼtal be yuʼun» (Is. 2:2, 3). ¿Mi mu xijmuyubajuk noʼox ti jamal xvinaj ti yakal xa chkʼot ta pasel li albil kʼop taje? Kʼuchaʼal chkakʼtik ventae, jelajtik bu likemik tal li kermanotaktike, jelel skʼopik xchiʼuk jelel stalel xkuxlejalik. Akʼo mi jech, jmoj tsobol chkichʼtik ta mukʼ li Jeovae. w16.06 3:15, 16

Solel mu xa noʼox xnop kuʼuntik kʼu to yutsil li matanal ch-akʼbatik li buchʼutik tʼujbilik kʼalal mi ch-ajvalilajik xa ox ta vinajel xchiʼuk li Kristoe (Luk. 22:28-30; Filip. 3:20, 21; 1 Juan 3:2). Jaʼ chkʼotik li ta «Achʼ Jerusalene» xchiʼuk li ta «jnupunel tseb» sventa xnupunik xchiʼuk li Kristoe (Apok. 3:12; 17:14; 21:2, 9, 10). Jech xtok, koʼol ch-abtejik xchiʼuk Kristo ‹sventa xpoxtaik li lumetike›. Taje jaʼ skʼan xal ti tskoltaik lokʼel ta yok skʼob mulil xchiʼuk ta lajelal sventa spasik ta tukʼil krixchano (Apok. 22:1, 2, 17). Jtos ti kʼu yelan chakʼ ta ilel slekil yutsil yoʼonton li Jeovae, jaʼ ti chchaʼkuxes li animaetike (Job 14:13-15; Juan 5:28, 29). ¿Buchʼutik ti chchaʼkuxiike? Junantike jaʼ li tukʼil yajtuneltak Jeova ti chamik kʼalal skʼan toʼox xcham li Kristoe. Jech xtok, li yan chijetik ti chchamik ta slajebal kʼakʼale chchaʼkuxiik ek. Vaʼun jmoj xa chtunik ta stojolal li Jeovae (Juan 10:16). w16.07 4:13-15

¿Kʼusi skʼan jpastik sventa mu xijvaye xchiʼuk ti lekuk chapalutik mi vul skʼakʼalil li Jeovae? Jaʼ ti skʼan xlokʼ ta koʼontontik spasel li kʼusi leke. Pe maʼuk noʼox me un. Kʼalal junchib xa ox kʼakʼal skʼan xcham li Jesuse, laj yalbe yajchankʼoptak ti skʼan skʼanilanbeik Jeova ti akʼo xkoltaatike (Luk. 21:36). Sventa vikʼiluk-o lek jsatik li ta slajebal kʼakʼale, skʼan me jkʼantik vokol ta orasion skotol kʼakʼal (1 Ped. 4:7). Xi laj yalbe yajchankʼoptak li Jesuse: «Jaʼo chtal li Xnichʼon krixchano kʼalal maʼuk yorail anopojike», jaʼ xkaltik, li slajebal kʼusitik chopole (Mat. 24:44). Jaʼ yuʼun skʼan me chapalukutik skotol ora. Maʼuk xa me yorail ti xbat ta koʼontontik saʼel li kʼusitik ta sbalumil Satanase. Li kʼusi chakʼ jnoptik li krixchanoetike jaʼ ti chakʼ jmuyubajeltik li kʼusitik taje. Pe jnaʼojtik lek ti mu meleluke. Jech xtok, li Jeova xchiʼuk Jesuse chalbutik ta Vivlia li kʼusi skʼan jpastik sventa mu xijvay ta mantale. Jech oxal, skʼan me teuk jsatik ti kʼu yelan chkʼot ta pasel li albil kʼopetike. Nopajkutik mas ta stojolal li Jeovae xchiʼuk jaʼuk me baʼyel xkakʼ ta jkuxlejaltik li Ajvalilal yuʼune. Vaʼun mi tal li slajebal kʼusitik chopole, lek me chapalutik (Apok. 22:20). Teuk me ta joltik, ti jaʼ me ta jta-o jkuxlejaltik mi lek vikʼil jsatike. w16.07 2:15-17

Li malalil xchiʼuk ajnilale, ¿kʼusi van skʼan spasik sventa lekuk tsots li snupunelike? Xi chalbutik li Vivliae: «Jechuk-o me tsʼikbo abaik ta jujuntal xchiʼuk mu me xajalanbe abaik ta jujuntal ti chapasbe abaik pertone». Ta skoj ti jpasmulil li malalil xchiʼuk ajnilale, oy onoʼox me bu muʼyuk lek chbat yuʼunik xchiʼuk ch-ayan skʼopik. Mi jech kʼot ta stojolalike, xuʼ me ep kʼusitik xchanik ta skoj li kʼusitik muʼyuk lek chbat yuʼunik spasele, xuʼ xchan xakʼ sbaik ta perton xchiʼuk xakʼbe sbaik ta ilel li kʼanelal chal Vivliae. Yuʼun li kʼanelal taje «jaʼ batsʼi jpasvanej ta jun» (Kol. 3:14). Xuʼ me xakʼbe sbaik ta ilel nupultsʼakaletik li kʼanelal chal Vivliae. ¿Kʼuxi van xuʼ xakʼik ta ilel? Jaʼo kʼalal chakʼik ta ilel smalael yuʼunik, slekil yoʼontonik xchiʼuk ti «muʼyuk chchap batel li kʼusi chopol» tspasbe sbaike (1 Kor. 13:4, 5). Skʼan me xchapan noʼox li skʼopike, jaʼ xkaltik, ti mu me jechuk ilinemik-o kʼalal chchʼay xa batel li Kʼakʼale (Efes. 4:26, 27). Skʼan me bikʼit xakʼ sbaik xchiʼuk oyuk stsatsal yoʼontonik kʼalal xi chalike: «Pasun ta perton». Kʼalal tskʼanbe sbaik pertone chchapaj li skʼopike xchiʼuk mas jmoj oyik li ta snupunelike. w16.08 2:6

Li Jesuse laj yakʼ persa ta xcholel li lekil aʼyej ta sventa Ajvalilale. Akʼo mi jech, la xchʼakbe yorail sventa xchanubtas li yajchankʼoptake. La xchanubtas sventa xkʼotik ta lekil jchanubtasvanejetik xchiʼuk ti xchabiik li yajtuneltak Diose (Mat. 10:5-7). Jun yajtsʼaklom Kristo ti Felipe sbie mu noʼox xokob, yuʼun toj echʼ noʼox baxbol li ta cholmantale. Pe la xchanubtas ta xcholel mantal li stsebetake (Ech. 21:8, 9). Jaʼ yuʼun, skʼan me jchanubtastik li yantik eke. ¿Kʼu van yuʼun? Li ta tsobobbailetik ta spʼejel Balumile oy epal krixchanoetik ti jaʼtik to lik xchanik li Vivliae xchiʼuk ti muʼyuk to yichʼojik voʼe. Jaʼ yuʼun skʼan jchanubtastik, yuʼun skʼan xaʼibeik smelolal ti tsots skʼoplal ti skʼel xchiʼuk xchan li Svivliaike. Skʼan me jchanubtastik xtok ta cholmantal xchiʼuk ti xkʼotik ta lekil jchanubtasvanejetike. Li ermanoetik ti jaʼtik to laj yichʼik voʼe skʼan me jchanubtastik sventa xuʼ xkʼotik ta jtuneletik xchiʼuk ta moletik ta tsobobbail. Skotol me jcholmantaletik xuʼ skoltaik li buchʼutik mas to achʼike. w16.08 4:1, 2

Kʼalal jmoj chij-abtej xchiʼuk li kermanotaktike jaʼ me tskoltautik sventa jmojuk oyutik xchiʼuk ti masuk to lek xkil jbatike. Jech xtok, mas to me ta jpat koʼontontik ta stojolal li bendisionetik chakʼ li Ajvalilal yuʼun Dios ti poʼot xa xkʼot ta pasele. Kʼalal ta jtsatsubtas li kermanotaktike, jaʼ me jech ta jkoltatik sventa xkuch yuʼun li svokolike xchiʼuk ti spatuk lek yoʼontonik ti oy kʼusi tstaik ta tsʼakale (Is. 35:4). Vaʼun jaʼ me tstsatsub-o koʼontontik ek xchiʼuk jaʼ me tskoltautik yoʼ jpat lek koʼontontik ta sventa li kʼusi ta jtatik ta tsʼakale. Kʼalal ta jnoptik ti kʼu yelan la skolta xchiʼuk la xchabi yajtuneltak ta voʼne li Jeovae, mas to me ta jpat koʼontontik ta stojolal. Jech oxal, kʼalal oy jvokoltik xchiʼuk kʼalal chkat koʼontontike mu me xijlubtsaj (Sof. 3:16). Mi chkalbetik ti akʼo skoltautik li Jeovae, jpʼeluk me ta koʼontontik ti tstsatsubtasutike xchiʼuk ti poʼot xa xakʼbutik li bendisionetike (Sal. 73:23, 24). w16.09 1:16-18

Ti kʼu yelan ta jlap jkʼuʼ jpokʼtike jaʼ skʼan jtsaktik ta venta ti kʼusi ta jpastike xchiʼuk ti kʼusi orae. Yuʼun ti kʼu yelan ta jlap jkʼuʼ jpokʼtike jaʼ ta jtsaktik ta venta mi kʼixin, mi sik, mi chakʼ voʼ o mi moʼoj. Akʼo mi jech, muʼyuk onoʼox me chjel li smantal Jeovae (Mal. 3:6). Ti bu toj kʼixine mas to tsots chkaʼitik ti lekuk noʼox sba xchiʼuk ti oyuk noʼox smelol ti kʼu yelan ta jlap jkʼuʼ jpokʼtike. Akʼo mi jech, mas me jun yoʼonton kermanotaktik ti mu jaʼuk ta jlaptik li jkʼuʼ jpokʼtik ti solel pakʼal xa tajek xvinaje o ti xpujet tajek smukʼul ti jamal chakʼ ta ilel jbekʼtaltike (Job 31:1). Jech xtok, mi yakal ta jkux koʼontontik ta tiʼ nab o ti bu xuʼ xijnuxinaje, skʼan me lekuk noʼox sba xvinaj li jkʼuʼ jpokʼtike (Prov. 11:2, 20). Ep krixchanoetike jutuk xa noʼox te timil ti kʼu yelan tslap skʼuʼ spokʼik kʼalal chnuxinajike. Pe li voʼotike skʼan me jtukʼulan li jkʼuʼ jpokʼtike sventa xkichʼtik ta mukʼ li Jeovae, li chʼul Diose. w16.09 3:11, 12

Li Jesuse nopajtik noʼox la sjakʼbe yajchankʼoptak ti kʼusi tsnopike. Jaʼ jech skʼan jpastik ek. ¿Kʼuxi? Kʼalal oy kʼusi chkalbetik skʼoplal xchiʼuk li kalab jnichʼnabtike o kʼalal oy kʼusi ta jpastike, jakʼbetik kʼusi tsnopik xchiʼuk akʼo yalik ti kʼusi oy ta yoʼontonik ta melele. Mi mu xchʼun lek kʼusi chal Vivlia li jkerem xchiʼuk jtsebtike, oyuk me smalael kuʼuntik. Jkoltatik sventa xaʼibeik smelolal. Ti melel xkaltike, toj lek kʼalal oy kʼusi tsjakʼike, yuʼun jaʼ svinajeb ti tskʼan chchanike. Kʼalal ta Jesus jaʼ jech la sjakʼ ek (Luk. 2:46). Kojtikintik lek li kalab jnichʼnabtike. Mu jnoptik ti oy xa xchʼunel yoʼontonik ta stojolal Jeova ta skoj ti chlokʼik xa ta cholmantale xchiʼuk ti chkʼotik xa ta tsobajele. Xiuk jakʼbe jbatike: «¿Kʼusi tsnop kalab jnichʼnab ta sventa li Jeovae xchiʼuk li Vivliae?». Kakʼbetik yipal ta skʼelel mi oy kʼusi chmakatik sventa tukʼuk xakʼ sbaik ta stojolal li Jeovae. Kʼalal oy kʼusi jmoj ta jpastike, oyuk me kʼusi xkakʼbetik xchanik ta sventa li Jeovae. Jpastik orasion ta stojolalik kʼalal te jchiʼuktike xchiʼuk kʼalal jtuk oyutike. w16.09 5:3-5

Li avie ep stestigotak Jeova yakal tskolta sbaik sventa xkʼot ta pasel li albil kʼop ta Apokalipsis 14:6. Yuʼun li albil kʼop taje chal ti chichʼ cholel «ta skotol lumetik, nitilulaletik, jeltos kʼopetik xchiʼuk ta skotol jteklumetik» li lekil aʼyej ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose. Jaʼ yuʼun oy ep ermanoetik ti yakal chchanik yan kʼop sventa xbat xcholik mantale. Junantike chtunik ta misioneroal, yantike jaʼ te batemik ti bu chtun mas jcholmantaletike. Yantik xtoke, chkʼotik ta jun tsobobbail ta yan kʼop te noʼox ta slumalik. Li kʼusi skʼan masuk tsots skʼoplal xkiltik li yajtunelutik Jeovae, jaʼ ti lekuk oyutik ta mantal xchiʼuk li kutsʼ kalaltike. Yikʼaluk van mu xakʼ tajek ora jchan lek Jvivlia jtuktik. Pe li buchʼutik chtunik ta jun tsobobbail ta yan kʼope oy to yan kʼusitik tsots tsnuptanik. Maʼuk noʼox skʼan xchanik yan kʼop, yuʼun skʼan nopajtikuk noʼox smakʼlin sbaik li ta Skʼop Dios ti mas tsotsik ta aʼibel smelolale (1 Kor. 2:10). w16.10 2:1-3

Li avie ep kermanotaktik ti xmuyubaj noʼox chtunik ta stojolal li Jeovae manchuk mi yakal chilik tsatsal kontrainel. Yuʼun ta sienal xa noʼox ermanoetik ta Eritrea, ta Singapur xchiʼuk ta Corea del Sur ti ochemik ta chukele. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun mu skʼan ‹stsak yespadaik›. Jutuk mu skotoluk li stestigoutik Jeovae muʼyuk bu chkil jvokoltik ta chukel mi jaʼuk bu chkichʼtik ilbajinel kʼuchaʼal li ermanoetik ti laj xa kalbetik skʼoplale. Pe oy onoʼox chkil jvokoltik ta skoj povreal, paskʼop, nikel, nojelal ta voʼ o yan kʼusitik. Yan ermanoetik xtoke jaʼ xchanojbeik stalelal li Abraan, Isaak, Jakob xchiʼuk li Moisese, yuʼun mu jaʼuk tsaʼik li kʼulejale xchiʼuk ti lekuk x-ojtikinatike, moʼoj, yuʼun jaʼ batem ta yoʼontonik spasbel yabtel li Jeovae. ¿Kʼusi chkoltaatik sventa xmuyubajikuk noʼox xtunike? Jaʼ ti skʼanojik tajek li Jeovae xchiʼuk ti xchʼunojik lek ti chkʼot ta pasel yuʼun li kʼusi yaloje. Snaʼojik ti ta onoʼox x-akʼbat xkuxlejalik sbatel osil mi tukʼ laj yakʼ sbaike: kuxlejal ta jun achʼ balumil ti bu muʼyuk xa chichʼik ilbajinele (Sal. 37:5, 7, 9, 29). w16.10 3:15, 16

Kʼalal xiʼ xchiʼuk chibaj yoʼonton li Jeremiase, albat ta jamal yuʼun Jeova ti chkoltaate (Jer. 1:6-10). Li j-alkʼop Daniel eke tsatsubtasbat yoʼonton yuʼun Jeova kʼalal mol xa oxe, takbat tal jun anjel xchiʼuk xi albate: «Toj lec cʼanbilot» (Dan. 10:8, 11, 18, 19). ¿Mi xuʼ van jchanbetik stalelal Jeova xchiʼuk ti jpatbetik yoʼonton li ermanoetike, ti te kapal skʼoplal li prekursoretike, li ermanoetik ti malubemik xa xchiʼuk ti mu xa epuk kʼusitik spas yuʼunike? Epal jabil jmoj te oyik ta vinajel li Jeova xchiʼuk Jesuse. Akʼo mi jech, li Jeovae snaʼoj ti tskʼan onoʼox patbel yoʼonton Xnichʼon kʼalal jaʼo liʼ oy ta Balumile. Jaʼ yuʼun, chib to velta kʼopoj talel ta Balumil li Jeovae xchiʼuk xi laj yale: «Liʼe jaʼ Jnichʼon, jaʼ li buchʼu jkʼanoje, jaʼ li buchʼu ximuyubaj yuʼune» (Mat. 3:17; 17:5). Patbat van tajek yoʼonton Jesus kʼalal laj yaʼi ti kʼanbil tajek yuʼun li Stote xchiʼuk ti lek chil li kʼusi tspase. Li Jeovae la spatbe yoʼonton Jesus xtok kʼalal jun xa ox akʼobal skʼan xchame; la stak talel jun yaj-anjel sventa stsatsubtas xchiʼuk spatbe yoʼonton (Luk. 22:43). w16.11 1:7, 8

Bakʼintike vokol tajek chkaʼi ta spajtsanel jbatik. Yuʼun xuʼ van chij-ilinutik o chkat tajek koʼontontik kʼalal oy buchʼu chopol kʼusitik tspasbutik ta skoj jtsʼunbaltik, jlumaltik o ta skoj ti jelel skoloral jbekʼtaltike. Pe xuʼ van mas to kʼux chkaʼitik mi jaʼ jun ermano ti jech tspasbutike. Li Jeovae tstojobtasutik ta Vivlia ti skʼan jpajtsan jbatike. ¿Mi mu jechuk ti tskoltautik tajek sventa mu xlik jkʼoptik li tojobtasel taje xchiʼuk ti mu xij-ilin ta anile? (Prov. 16:32). Chalbutik Vivlia xtok ti skʼan xkakʼbetik perton li yantike. Li Jesuse laj yal ti muʼyuk tspasbutik perton Jeova mi mu jechuk ta jpastik eke (Mat. 6:14, 15). ¿Mi skʼan to van jchantik spajtsanel jbatik xchiʼuk ti x-ayan mas ta koʼontontik spasel pertone? Mi mu jnaʼtik spajtsanel jbatike, xuʼ van chij-ilin-o skotol ora xchiʼuk xlik jpʼajtik li kermanotike. Maʼuk noʼox, yuʼun xuʼ van jech xaʼi sbaik kuʼuntik ek li ermanoetik ta tsobobbaile (Lev. 19:17, 18). w16.11 3:4-6

Ta skoj ti oy tajek ta yoʼonton tskʼan tsnaʼ kʼusi chchanubtasvan Vivlia li Charles Taze Russelle, li ta 1870 lik xchanbeik lek skʼoplal xchiʼuk li xchiʼiltake. Li kʼusi oy ta yoʼonton ta slikebal li ermano Russelle, jaʼ ti sta junuk relijion ti chakʼ ta chanel li kʼusi chal Vivliae. La skoʼoltas li kʼusi chakʼik ta chanel li relijionetik ti xchʼunojik Kristoe xchiʼuk li relijionetik ti mu xchʼunik Kristoe. Pe ta anil noʼox laj yakʼ venta ti mu junuk relijion jech chchanubtasvan kʼuchaʼal chal li Skʼop Diose. Jun veltae la xchiʼin ta loʼil jayibuk jnitvanejetik ta jeltos relijion ta sventa li kʼusi xchanojik ta Vivlia xchiʼuk li xchiʼiltake. Li kʼusi oy ox ta yoʼonton li ermano Russelle jaʼ ti xchʼunik kʼusi melel li jnitvanejetike xchiʼuk ti xakʼbeik xchan li yajchʼunolajelike. Pe mi jsetʼuk la xchʼamik. Jaʼ yuʼun li Jchanolajeletik ta Vivliae laj yaʼibeik smelolal ti mu xuʼ jmoj xichʼik ta mukʼ Dios xchiʼuk li buchʼutik te kapal skʼoplalik li ta jecheʼ relijione. w16.11 4:14

Melel onoʼox ti muʼyuk ta jloʼla jchiʼiltik ta nupunel, muʼyuk chijyakub xchiʼuk muʼyuk ta jpastik tsatsal muliletike (1 Kor. 6:9-11). Pe mi ta jtojtik ta vokol li slekil yutsil yoʼonton Diose, muʼyuk me ta jpastik xtok li yan kʼusitik chopol chile. Jech kʼuchaʼal liʼe, maʼuk noʼox bal mi muʼyuk chijmulivaje, skʼan jpʼajtik xtok li chopol chʼayob oʼontonale. Maʼuk noʼox me bal ti muʼyuk chijyakube, skʼan me mu epuk xkuchʼtik ti stsinet xa joltik yuʼune. Vokol van chkaʼitik stsalel taje, pe xuʼ me stsal kuʼuntik. Kakʼtik persa bu kʼalal xuʼ kuʼuntik sventa jchʼuntik li tojobtasel laj yal Pablo liʼe: «Mu xavakʼik teuk x-ajvalilaj-o li mulil ta abekʼtalik ti snaʼ xchame, sventa mu jaʼuk xachʼunbeik li kʼusi tskʼane» (Rom. 6:12; 7:18-20). w16.12 1:16, 19-21

Li Jeovae chakʼbutik xchʼul espiritu mi ta jkʼanbetike, jech laj yal komel li Jesuse (Luk. 11:10-13). Li chʼul espiritue jaʼ li yip Dios ch-abtej ta jtojolaltike, jaʼ sjuʼel li Dios ti skotol xuʼ yuʼune xchiʼuk jaʼ tskoltautik yoʼ jtsʼitestik li lekil talelaletik jech kʼuchaʼal li stalelaltak stuke (Kol. 3:10). Li Vivliae chal ti jaʼ «talelaletik chakʼ chʼul espiritue». Kʼalal ta jtsʼitestik li talelaletik taje, jech lek chkil jbatik xchiʼuk li yantike xchiʼuk tskoltautik sventa mu jtikʼ jbatik ta vokol. Skʼan bikʼit xkakʼ jbatik yoʼ jpat koʼontontik «li ta sjuʼel skʼob Diose» xchiʼuk sventa xkakʼbetik sbain skotol li kʼusitik ta jvul-o koʼontontike (1 Ped. 5:6, 7). Mi bikʼit chkakʼ jbatike chchabiutik me li Jeovae. Jech xtok, mi jnaʼojtik ti oy kʼusi mu spas kuʼuntike, jaʼ me jech chkakʼtik ta ilel ti muʼyuk ta jpat koʼonton ta jtojolal jtuktike. Kʼalal jnaʼojtik taje, jaʼ me tskoltautik sventa mu jvul koʼontontik yuʼun jchʼunojtik ta melel ti jaʼ tskoltautik li Jeovae (Miq. 6:8). w16.12 3:7, 12

Ta skoj ti oy xchʼunel yoʼonton li Noee la xchol mantal ta sventa li pʼijubtasel laj yal Jeovae. Melel onoʼox ti jaʼ koltaat sventa tsotsuk li xchʼunel yoʼontone. Maʼuk noʼox la xchol mantal, moʼoj, yuʼun la xchʼun li mantaletik akʼbat yuʼun Jeova sventa smeltsan li arkae (Evr. 11:7). Jech kʼuchaʼal li Noee, skʼan jech jchʼuntik li mantal liʼe: «Oyuk-o me ep kʼusi chapasik ta sventa li yabtel Kajvaltike» (1 Kor. 15:58). Jech kʼuchaʼal liʼe, junantike ta jkolta jbatik ta svaʼanel xchiʼuk skʼelel li Salon sventa Tsobobbaile xchiʼuk li Salonetik sventa Mukʼta Tsobajeletike. Yan xtoke, chijkoltavan ta mukʼta tsobajel, ta Betel xchiʼuk ta Ofisina ti bu chichʼ jelubtasel kʼope. Pe li kʼusi mas tsots skʼoplal chkaʼitike, jaʼ ti jcholtik li mantale ti jaʼ li kʼusi mas tstsatsub-o li kʼusi jpatoj-o koʼontontik ta tsʼakale xchiʼuk ti jaʼ tskoltautik sventa teuk oyutik-o li ta sbelel kuxlejal sbatel osile (1 Kor. 9:24). w17.01 1:8, 9

Skʼan me xkichʼtik ta mukʼ ti kʼu yelan tsnop kʼusi tspasik li yantike. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun jkotoltik oy jderecho ta jnop jtuktik li kʼusi ta jpastike. Jaʼ yuʼun stalel onoʼox ti jelel kʼusi tsnopik li yantike. Jaʼ jech chkʼot ta pasel ta sventa li jtalelaltike xchiʼuk ti kʼu yelan chkichʼtik ta mukʼ li Diose. Ta jujuntal ta jnop jtuktik li kʼusi ta jpastike, mi xkaʼibetik smelolal taje, ta me xkichʼtik ta mukʼ ti oy sderechoik sventa tsnop stukik kʼusi tspasik li yantike. Jech ta jpastik akʼo mi tsots o mu masuk tsots skʼoplal li kʼusi tsnop tspasike (1 Kor. 10:32, 33). Ti xuʼ jnop jtuktik li kʼusi ta jpastike jaʼ me jun matanal yakʼojbutik li Jeova ti chakʼ jkʼupintik li melel kolebale (2 Kor. 3:17). Oyuk me sbalil xkiltik li matanal taje, yuʼun jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti kʼu to yepal jkʼanojtik li Jeovae. Jaʼuk me xkʼot ta nopel kuʼuntik li kʼusi chichʼ ta mukʼ Diose xchiʼuk ti xkichʼtik ta mukʼ li kʼusi chkʼot ta nopel yuʼun li yantike. Jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti oy sbalil chkiltik li kʼupil sba matanal yakʼojbutik li Jeovae. w17.01 2:15, 17, 18

Mu jkʼan ti jtoy jbatike xchiʼuk ti voʼotik xa noʼox chij-ichʼat ta mukʼ yuʼun li krixchanoetike, yuʼun jaʼ ta jkʼantik ‹ti chʼan xijchie xchiʼuk ti manxo jtalelaltike› (1 Pedro 3:3, 4; Jer. 9:23, 24). Mi mu bikʼituk chkakʼ jbatik ti kʼu yelan chijkʼopoje xchiʼuk ti kʼu yelan ta jpas jtalelaltike jaʼ me jech chkakʼtik ta ilel li kʼusi ta jnop ta jtojolaltike. Jech kʼuchaʼal liʼe, ¿Mi ta van xkakʼtik snop yantik ti jtuk xa noʼox chkaʼi jbatik ta skoj li kʼusi ta jpastike, li kʼusi jnaʼtike o ta skoj li buchʼutik xkojtikinantike? ¿O mi ta van xkakʼbetik snop yantik ti oy kʼusi tsots skʼoplal la jpastike xchiʼuk ti muʼyuk buchʼu la skoltautike, akʼo mi laj kichʼtik koltaele? Jnoptik ta sventa li Jesuse. Li stuke xuʼ van toj labal to sba laj yil yuʼun krixchanoetik ta sventa li kʼusitik la spase. Pe muʼyuk bu spas jech, yuʼun solel ep ta velta laj yalbe skʼoplal li Skʼop Diose, yuʼun mu skʼan xichʼ ichʼel ta mukʼ li stuke. Jaʼ tskʼan ti jaʼ noʼox xichʼ ichʼel ta mukʼ li Jeovae. w17.01 4:12

Taje muʼyuk vokol ta aʼibel smelolal xchiʼuk muʼyuk vokol ta chʼunel, yuʼun oy toʼox ep ta chop teʼetik ta nichimaltik ti xuʼ slobeik sate. Li Satanase las stunes jkot kiletel chon sventa sloʼla li Evae xchiʼuk sventa mu xchʼunbeik smantal li Jeovae (Gén. 3:1-5; Apok. 12:9). Li kʼusi laj yal Diabloe jaʼ ti yuʼun la muʼyuk tukʼ yoʼonton Jeova ti laj yal ti mu xuʼ sloʼik «sat li jpets teʼ te ta oʼlol tsʼunubaltique». Xkoʼolaj ti xi laj yal yaʼel li Diabloe: «¿Kʼuxi xa noʼox ti mu xuʼ xa pasik li kʼusi chakʼan atukike?». Vaʼun xi la sjutbe li Evae: «Mu meleluc. Mu xachamic yuʼun». Xi to laj yalbe sventa mu xchʼunbeik smantal li Jeovae: «Yuʼun li Diose snaʼoj ti chjam asatic me laj aloʼique». Kʼalal jech laj yal li Satanase laj yakʼ ta aʼiel ti yuʼun la mu skʼan Jeova ti oyuk kʼusi xojtikinik mas li Adan xchiʼuk Evae, jaʼ yuʼun mu la xakʼ ta loʼel li sat teʼ taje. Ta slajeb une, xi laj yal li Satanase: «Chlic anaʼic cʼusi lec xchiʼuc cʼusi chopol. Chacoʼlajic jech chac cʼu chaʼal Dios». w17.02 1:8, 9

Li Isaiase laj yal ti chkʼot ta «banquilal, [o] jpasmantal» li j-alkʼop taje , jaʼ xkaltik ta jbeiltasvanej (Is. 55:4). Li Daniel xtoke laj yalbe skʼoplal li «bochʼo tʼujbil yuʼun Diose, jaʼ li banquilal jpasmantale» (Dan. 9:25). Xchiʼuk li Jesuse laj yal stuk ti jaʼ «Jnitvanej» li ta steklumal Diose (Mat. 23:10). Li yajchankʼoptake ta slekil yoʼontonik la stsʼakliik batel xchiʼuk jpʼel yoʼonton xchʼunojik ti jaʼ la stʼuj Jeova sventa tsbeiltas li steklumale (Juan 6:68, 69). ¿Kʼu yuʼun ti jpʼel ta yoʼonton xchʼunojike? Kʼalal laj yichʼ voʼ li Jesuse, li Juan J-akʼvanej ta voʼe «laj yil jam li vinajele, vaʼun laj yil yal tal [ta stojolal Jesus li] chʼul espiritu ti xkoʼolaj kʼuchaʼal palomae» (Mar. 1:10-12). Kʼalal liʼ toʼox oy ta Balumil li Jesuse akʼbat sjuʼel yuʼun chʼul espiritu sventa xchanubtasvan xchiʼuk spas skʼelobil juʼelal (Ech. 10:38). Jech noxtok, jaʼ koltaat sventa xakʼ ta ilel slekil talelal jech kʼuchaʼal ti chkʼanvane, ti xkuxet noʼox yoʼontone xchiʼuk ti lek tsots xchʼunel yoʼontone (Juan 15:9; Evr. 12:2). Mi junuk jbeiltasvanej jech laj yakʼ ta ilel ti koltabil yuʼun li xchʼul espiritu Diose. Jamal xvinaj ti jaʼ tʼujat yuʼun Jeova sventa xkʼot ta Jbeiltasvaneje. w17.02 3:15, 16

Li ta Pentekostes ta sjabilal 33 lik sbeiltasik tal stsobobbail yajtsʼaklomtak Kristo li jtakboletike. Xi chal Vivlia li kʼusi kʼot ta pasele: «Vaʼi li Pedroe xchiʼuk li buluchvoʼ xchiʼiltake», vaʼun lik xchanubtas epal krixchanoetik ta sventa li kʼusitik melel chal Skʼop Dios ti xuʼ sta-o xkuxlejalike (Ech. 2:14, 15). Jutuk mu skotoluk li krixchanoetik taje pasik ta yajtsʼaklom Kristo «xchiʼuk jech-o laj yakʼ ta yoʼontonik li chanubtasel yuʼun jtakboletike» (Ech. 2:42). Li stakʼin tsobobbailetike jaʼ la sbain skʼelel li jtakboletike (Ech. 4:34, 35). Jech xtok, chchanubtasik li steklumal Diose, jech kʼuchaʼal xi onoʼox yalojike: «Chkakʼ ta koʼontonkutik spasel orasion xchiʼuk li abtelal ta sventa skʼop Diose» (Ech. 6:4). Li jtakboletik xtoke, tstʼujik li buchʼutik lek xchanojik cholmantale sventa stakik batel ti bu muʼyuk cholbil-o mantale (Ech. 8:14, 15). Ta tsʼakale, li jtakboletike laj yichʼik koltael yuʼun yan moletik ti tʼujbil chbatik ta vinajel sventa skʼelik li tsobobbailetike. Skotolik taje kʼotik li ta jtsop jbeiltasvaneje, ti jaʼ tsbeiltas skotol li tsobobbailetike (Ech. 15:2). w17.02 4:4

Ta skoj ti chchanbeik stalelal sbalumil Satanas li krixchanoetike, ep buchʼutik jaʼ xa jech chilik kʼuchaʼal sdiosik junantik viniketik xchiʼuk antsetik. Yuʼun toj echʼ xa noʼox chichʼik ta mukʼ, mu xa jechuk tspasik kʼuchaʼal chal li Jeovae. Junantik xtoke chchanbeik ti kʼu yelan tslap skʼuʼ spokʼ xchiʼuk ti kʼu yelan stalelal jun krixchano ti lek ojtikinbile. Jech kʼuchaʼal li jnitvanejetik ta relijione, li jpolitikoetike, li j-aktoretike xchiʼuk li buchʼutik chanemik ta tajimole. Li melel yajtunelutik Diose jnaʼojtik ti muʼyuk lek ti toj echʼ xa noʼox chkichʼtik ta mukʼ li jun krixchanoe. Yuʼun jaʼ noʼox stuk Jesus ti xuʼ jchanbetik li stukʼil talelale, muʼyuk buchʼu jech kuxiem ta balumil ti jaʼ jech stalelale (1 Ped. 2:21). Jvules ta joltik li kʼusi melel chal Vivlia liʼe: «Jpasmulil [skotolik], mu stabeik li smukʼulal Diose» (Rom. 3:23). Jaʼ yuʼun, mu lekuk ti toj echʼ xa noʼox chkichʼtik ta mukʼ junuk krixchanoe. Yuʼun mi jech ta jpastike, chopol me chaʼi sba kuʼuntik li Jeovae. w17.03 1:6-8

¿Kʼuxi xuʼ jnaʼtik mi ta sjunul koʼontontik chijtun ta stojolal li Jeovae? Xuʼ xi jakʼbe jbatike: «¿Mi jech-o ta jchʼunbe smantal Jeova akʼo mi vokol tajek chkaʼi? ¿Mi ta sjunul koʼonton chikoltavan sventa sakuk-o li tsobobbaile?». Jnopbetik skʼoplal liʼe, ¿kʼusi van ta jpastik mi oy laj yichʼ lokʼesel ta tsobobbail junuk kamigotik o junuk kutsʼ kalaltik ta skoj ti tsots la spas smule xchiʼuk ti muʼyuk la sutes yoʼontone? ¿Mi jpʼel koʼonton chkiktatik ta xchiʼinel ta loʼil? ¿Kʼusi van tskʼan akʼo jpastik li koʼontontike? Bakʼintike jaʼ jech chkaʼi jbatik kʼuchaʼal li Asae, ti skotol xa noʼox krixchanoetik tskontrainutik chkaʼitike. Xuʼ van tslabanutik jchiʼiltik ta chanun o jmaestrotik ta skoj ti stestigoutik Jeovae. Xuʼ van chkichʼtik labanel xtok ta skoj ti ta jkʼantik permiso sventa xijbat ta asambleae o ta skoj ti muʼyuk chij-abtej tajek sventa jpastik kanal mas takʼine. Kʼalal jech chkʼot ta pasele, jpat me koʼontontik ta stojolal Dios jech kʼuchaʼal la spas li Asae. Jpastik orasion, tsotsuk me koʼontontik xchiʼuk jaʼuk jpastik-o li kʼusi leke (2 Crón. 14:11). Jvules ta joltik ti jaʼ jech tstsatsubtas koʼontontik Jeova jech kʼuchaʼal la stsatsubtasbe yoʼonton li Asae. w17.03 3:6-8

Li Vivliae chalbutik ti mu aniluk noʼox jnoptik li kʼusi ta jkʼan ta jpastike. Tsots tajek skʼoplal ti jchʼakbetik yorail sventa jnoptik li kʼusi ta jpastike. Kʼalal jech ta jpastike lek me kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntik (1 Tes. 5:21). Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal skʼan to snop kʼusi tspas li joliletik ta utsʼ alalile skʼan xchʼakbeik yorail sventa saʼik li beiltaseletik ta Vivliae xchiʼuk li ta jvuntike. Jech xtok, tsots me skʼoplal ti xchikintabeik kʼusi tsnop li yutsʼ yalalike. Jvules ta joltik ti xi albat yuʼun Jeovae li Abraane: «Paso scotol cʼusi chascʼanbot li Sarae» (Gén. 21:9-12). Jech xtok, li moletik ta tsobobbaile toj tsots me skʼoplal ti xchʼakbeik yorail ti xchanunajike. Jaʼ yuʼun, tsjel kʼusi tspasik kʼalal chilik ti oy jun achʼ mantale, muʼyuk chiʼik mi muʼyuk xa bu chichʼik-o ichʼel ta mukʼ ta skoj taje. Jech oxal chaʼa, li moletik ti snaʼ xrasonajik xchiʼuk ti bikʼit yakʼoj sbaike ta sjunul me yoʼonton tsjel ti kʼu yelan tsnopike xchiʼuk li kʼusi snopoj tspasik mi jech tskʼan chilike. Toj lek ti jechuk jchanbetik stalelalike, yuʼun jaʼ tskoltautik yoʼ junuk noʼox koʼontontik xchiʼuk ti jmojuk noʼox oyutik li ta tsobobbaile (Ech. 6:1-4). w17.03 2:16