Enero

Ta skoj ti jutuk xa tajek skʼan stsuts li slajebal kʼakʼale, li chopol krixchanoetike xchʼiik noʼox «jech chac cʼu chaʼal tsʼiʼlal» (Sal. 92:7). Jech oxal, muʼyuk labal sba chkiltik ti mas xa muʼyuk tstsakik ta venta smantaltak Dios li krixchanoetike. ¿Kʼusi van stakʼ jpastik sventa ‹ololuk xkaʼi jbatik ta sventa li choplejale, pe ti yijubemuk lek jnopbentik xtok ta yaʼibel smelolal skotole›? (1 Kor. 14:​20). Te ta jtabetik stakʼobil li ta teksto avie, yuʼun xi chal li stsʼak versiku­loe: «Li bochʼo jaʼ ta saʼic Mucʼul Diose lec chaʼibeic smelol scotol», jaʼ xkaltik, skotol li kʼusi xuʼ jpastik sventa jlekubtasbetik yoʼonton Jeovae. Koʼoltik li kʼusi chal Proverbios 2:7 xchiʼuk 9, xi chale: «[Li mukʼul Diose] chacʼbe lequil bijubtasel li bochʼotic tucʼ cʼusi tspasique». Vaʼun ta xlik yaʼibeik smelolal li «cʼusi lec, cʼusi tucʼ, cʼusi melel» xchiʼuk «scotol cʼusi lec ta [pasele]». Li Noe, Daniel xchiʼuk Jobe la staik li pʼijilal chakʼ Diose (Ezeq. 14:​14). Li steklumal Jeova avie staojik ek li pʼijilal taje. Pe li voʼot une, ¿mi xavaʼibe «smelol scotol» kʼusi skʼan xapas sventa xa lekubtasbe yoʼonton li Jeovae? Sventa xanaʼe, skʼan baʼyuk xavojtikin lek. w18.02 8 ¶1-3

¿Mi lek ti jsujtik sventa xichʼ voʼ li buchʼutik ta jchanubtastik ta Vivliae? Muʼyuk, akʼo mi jaʼ kalab jnichʼnabtik. Chʼabal buchʼu xuʼ sujvan, yuʼun muʼyuk tsujvan li Jeova eke (1 Juan 4:8). Li kʼusi lek xuʼ jpastik kʼalal ta jchanubtastike, jaʼ ti jvulesbetik ta sjol ti tsots skʼoplal ti xamigoin sbaik xchiʼuk li Jeovae. Li srasonal mas tsots skʼoplal ti kʼu chaʼal chichʼ voʼe jaʼuk me ta skoj ti skʼanoj ta melel li kʼusi chchane xchiʼuk ti tskʼan tspas li kʼusi oy ta sba li jun yajtsʼaklom Kristoe (2 Kor. 5:​14, 15). ¿Jayib sjabilal skʼan sta sventa xuʼ xichʼ voʼ li jun krixchanoe? Ta melele muʼyuk chal li Vivliae. Yuʼun jelajtik tajek ti kʼu yelan chijchʼi talel ta mantale. Kʼalal jaʼ xa skʼakʼalil chichʼ voʼ li jun ermanoe, solel xkuxet tajek yoʼonton, yuʼun jaʼ jun kʼakʼal ti tsots tajek skʼoplale. Li vaʼ orae, lek me ti snopbe skʼoplal skotol li kʼusitik skʼan spas sventa xkʼot ta pasel yuʼun li kʼusi laj yalbe Jeova kʼalal laj yakʼ sba ta stojolale. Yuʼun li yajtsʼaklomtak Jesuse «mu xa ta sventauk stuk» chkuxiik, moʼoj, jaʼ xa chkuxiik «ta stojolal li buchʼu cham ta stojolalike xchiʼuk ti laj yichʼ chaʼkuxesele» (2 Kor. 5:​15; Mat. 16:​24). w18.03 6, 7 ¶14-​17

¿Mi vokol chavaʼi ti lekuk xanaʼ xachʼamvane? Mi jaʼ jeche, xuʼ van oy xa jayibuk velta apajtsanoj aba o chibajem avoʼonton ta yikʼel batel ta ana junuk ermano ti xuʼ ox mas laj avamigoine. Kʼalal chkakʼtik ta ilel ti lek jnaʼ xijchʼamvane, jaʼ me tskoltautik sventa mu masuk xkat koʼontontik. Mi lek kʼusitik chkʼot ta pasel kʼalal lek jnaʼ xijchʼamvane, ¿kʼu yuʼun vokol chaʼiik spasel jech li junantike? Jun srasonale jaʼ ti mu noʼox xijxokob ta skoj ti ep kʼusi jbainojtike. Jaʼ yuʼun, oy buchʼutik solel mu xa noʼox xakʼ ora chilik sventa xakʼ ta ilel ti lek snaʼ xchʼamvanike xchiʼuk lubem xa noʼox chaʼiik. Mi jaʼ jech chkaʼi jbatike, ¿mi xuʼ jelbetik yorail o jkʼeltik lek mi persa skʼan pasel li butik ta jchʼay koʼontontike? Mi jech la jpastike, oy me yorail kuʼuntik sventa xkikʼ batel ta jnatik li ermanoetike o ti voʼotik xbat jvulaʼantike. Li Vivliae chal ti skʼan teuk-o ta joltik ti lekuk xijchʼamvane. Maʼuk chopol mi la jchʼakbetik yorail sventa jchiʼin jbatik ta loʼil xchiʼuk li kermanotaktike o ti jchʼay koʼontontik mukʼta jaluke, moʼoj, jaʼ li kʼusi mas lek xuʼ jpastike. Pe sventa jechuk xkʼot ta pasel une, skʼan jutukajesbetik yorail jtoschaʼtosuk li kʼusi mu masuk tsots skʼoplale. w18.03 16 ¶13, 14

Muʼyuk buchʼu yan jech toj tsots ta mantal jech kʼuchaʼal echʼ li Jesuse. Ti kʼu sjalil kuxi liʼ ta balumil xchiʼuk kʼalal la xchol mantale, laj yakʼ ta ilel ti oy ta yoʼonton chchanbe stalelal li Stote. Ti kʼu yelan snopben, ti kʼu yelan laj yaʼi sba xchiʼuk ti kʼu yelan la spas stalelale, laj yakʼ ta ilel ti chchʼunbe li smantaltake xchiʼuk ti jaʼ tspasbe li kʼusi tskʼane (Juan 8:​29; 14:9; 15:​10). Jech kʼuchaʼal liʼe, jkoʼoltastik kʼusi laj yal Isaias ta sventa li xkʼuxul yoʼonton Diose xchiʼuk li kʼusi la stsʼiba Markos ta sventa ti kʼu yelan laj yaʼi sba li Jesuse (Is. 63:9; Mar. 6:​34). ¿Mi jechutik van kʼuchaʼal Jesus ti ta xkʼuxul koʼontontik ta jkoltatik li buchʼutik chtun yuʼune? ¿Mi jaʼ van jech chkakʼ ta koʼontontik xcholel li lekil aʼyej eke xchiʼuk ti ta jchanubtastik yantik ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose? Mi jech la jpastike, jaʼ me jech chkakʼtik ta ilel ti tsotsutik ta mantale. w18.02 21 ¶12

Taje vokol tajek chaʼiik ti jechuk spasik li totil meʼiletike, yuʼun muʼyuk xa noʼox smelolal li balumil avie (2 Tim. 3:​1-5). Kʼalal jaʼ to ch-ayan jun olole, mu to snaʼ snopel, mu snaʼ stʼujel li kʼusi lek xchiʼuk li kʼusi chopole, yuʼun chʼabal to bu chanubtasbil li sjol yoʼontone. Jaʼ yuʼun, sventa jaʼuk lekil vinik o ants xbate, tsots me skʼoplal ti xichʼ chanubtasel o tukʼibtasel li avie (Rom. 2:​14, 15). Kʼalal ta slekil yoʼonton chtukʼibtasatik li alab nichʼnabiletike, chabibil chaʼi sbaik. Chaʼibeik smelolal ti oy noʼox spajeb li kʼusitik xuʼ spasike xchiʼuk chaʼibeik smelolal ti xuʼ lek o chopol kʼusi chkʼot ta stojolalik ta skoj li kʼusi tspasike. Pe ¿kʼuxi xuʼ jech spasik li totil meʼiletik une? Jaʼ ti saʼik li tojobtaseletik yuʼun Jeovae. Xuʼ van chjelanuk ta tsʼakal ti kʼu yelan tstsʼites yalab xnichʼnab li krixchanoetike xchiʼuk xuʼ van jeltos kʼu yelan nopem xaʼiik li ta jujun lume. Akʼo mi jech, kʼalal jaʼ tskʼanbeik Jeova ti akʼo xkoltaatike, chaʼibeik lek smelolal ti kʼu yelan skʼan stsʼites li ­yalab xnichʼnabike xchiʼuk mu jaʼuk tspat yoʼontonik ta stojolal li spʼijil krixchanoetike. w18.03 30 ¶8, 9

Kerem tseb, mi avakʼoj xa aba ta stojolal Jeovae, voʼot xa me oy ta aba xa-abtej batel sventa xata li akolebale akʼo mi te to nakalot xchiʼuk ti atot ameʼe. ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti xanopbe skʼoplal taje? Yuʼun mu xanaʼ kʼusi xuʼ xanuptan li ta tsʼakale. Kʼalal yantik chachʼi batele, xuʼ van jelel xa kʼusitik chlik akʼupin o yan-o xa kʼusitik tsujoxuk ta spasel li achiʼiltake. Xi laj yalbe smelolal jun chex tsebe: «Kʼalal chʼinutik toe, muʼyuk bu chopol chkaʼitik mi muʼyuk ta jloʼtik ek li pastel chakʼik ta j-eskuelatik ta skoj li skumpleanyo junuk jchiʼiltike; muʼyuk chopol chkaʼitik ti jaʼutik stestigo Jeovae. Pe kʼalal chijchʼi talele xchiʼuk kʼalal mas xa ch-ayan ta koʼontontik ti oyuk buchʼu jchiʼintik ta vayele, jaʼ te skʼan jpʼeluk ta koʼontontik ta melel ti jaʼ mas lek ti ta jchʼunbetik li smantaltak Jeovae». Ep kʼusitik chkʼot ta pasel ta stojolalik ek li buchʼutik mukʼtik xa chichʼik voʼe. Xuʼ van oy kʼusitik snuptan ta snupunelik, tstsakatik ta jtosuk chamel o chil svokolik ta skoj li yabtelike. Mu junuk buchʼu kolem kuʼuntik; jkotoltik chkiltik prevaetik ti xuʼ van tsots xa chkaʼitik ti tukʼuk-o xkakʼ jbatik ta stojolal li Jeovae (Sant. 1:​12-​14). w17.12 24 ¶4, 5

Kalbetik skʼoplal jun yamigo Jeova ti tsots tajek laj yichʼ ilbajinele, jaʼ li Davide. Xuʼ van muʼyuk mas buchʼu jech yiloj svokol kuʼuntik kʼuchaʼal li stuke. Akʼo mi jech, muʼyuk bu la snakʼ skʼakʼal yoʼonton. Xi la stsʼibae: «Comtsanic li ilinele xchiʼuc li scʼacʼal avoʼntonique; mu me xaʼilin, yuʼun xuʼ chopol chbat avuʼun» (Sal. 37:8). ¿Kʼu yuʼun skʼan jkomtsantik li ilinele? Li srasonal mas tsots skʼoplal ti kʼu yuʼun skʼan xkakʼtik persa jech spasele jaʼ ti ta jkʼan ta jchanbetik stalelal li Jeovae, yuʼun li stuke «mu sta jech ch-ilin ta jtojoltic jech chac cʼu chaʼal yepal li jmultique» (Sal. 103:​10). Jaʼ noʼox ta jsaʼ jchamel jtuktik kʼalal lek jnaʼ xijkape, yuʼun xuʼ chmuy-o jpresiontik, mu xa lek xkichʼtik ikʼ, ch-ipaj-o jsekubtik, ch-ipaj-o jchʼutik xchiʼuk mu xa x-abtej lek li jbikiltike. Kʼalal kapemutik xtoke, mu xa xkaʼi kʼusi chlokʼ ta ketik xchiʼuk xuʼ van xij-ipaj-o ta at-oʼonton. Jaʼ yuʼun, ep sbalil ta jtatik kʼalal ta jkomtsantik li ilinele. Xi chal li Vivliae: «Me mucʼ noʼox coʼntontique jaʼ slequilal li jbecʼtaltique» (Prov. 14:​30). Vaʼun chaʼa, mi lik jkʼoptik xchiʼuk li ­kermanotaktike, ¿kʼusi van tskoltautik sventa jchapantik noʼox? Jaʼ mi laj kakʼ ta jkuxlejaltik li beiltaseletik ta Vivliae. w18.01 10 ¶14, 15

¿Mi jaʼ skʼan xal ti yuʼun muʼyuk xa bu chcham-o li Davide o ti muʼyuk chbat li ta yavil mukinale? Moʼoj, yuʼun li Vivliae chal ti molib xchiʼuk chame, vaʼun «te bat yichʼ muquel ta slumal stuc yoʼ bu mucul li smoltotaque» (1 Rey. 2:​1, 10). Vaʼun chaʼa, ¿buchʼu van chalbe skʼoplal li Salmo 16:​10? Kʼalal echʼ xa ox jayibuk xemana xchaʼkuxiel li Jesuse, li jtakbol Pedroe la xchapbe smelolal ta smilal xa noʼox judaetik xchiʼuk achʼ jchʼunolajeletik ti buchʼu skʼoplal li teksto taje (Ech. 2:​29-​32). Laj yal ti «cham xchiʼuk laj yichʼ mukel» li Davide. Laj to yal xtok ti «laj yil xchiʼuk laj xa onoʼox yal [David] ta sventa li xchaʼkuxesel» Mesias ta jelavele. Muʼyuk buchʼu chopol laj yaʼiik li kʼusi laj yal li Pedroe, yuʼun snaʼojik ti jaʼ jech kʼot ta pasele. Sventa jamaluk lek smelolal xkom li kʼusi laj yal li Pedroe, laj yakʼ ta ilel xtok li kʼusi chal Salmo 110:1 (Ech. 2:​33-​36). Vaʼun ep tajek buchʼutik lik xchʼunik ti jaʼ «Kajvaltik xchiʼuk Kristo» li Jesuse. Jech xtok, laj yil skotolik li kʼusi chal Salmo 16:​10 ti jaʼ kʼot ta pasel ta stojolal Jesus kʼalal chaʼkuxie. w17.12 10 ¶10-​12

Li Jtsop Jbeiltasvaneje oy spʼijilik ti kʼu yelan tstunesik lek li matanal takʼin ta j-organisasiontike (Mat. 24:​45). Kʼalal tstunesik li takʼine, baʼyel tspasik orasion xchiʼuk tskʼelik lek ti bu chichʼ tunesele (Luk. 14:​28). Li jtakbol Pablo eke la stsob takʼin sventa xichʼik koltael li ermanoetik ta Judeae. Xchiʼuk xi laj yalanbe li buchʼutik chbat xchʼakik li takʼine: ‹Tukʼulanik lek skotol li kʼusitike, maʼuk noʼox ta stojolal Jeova, yuʼun skʼan jech xapasik ta stojolal li krixchanoetik xtoke› (2 Kor. 8:​18-​21). Li j-organisasiontik avie jaʼ chchanbeik stalelal li Esdras xchiʼuk Pabloe. Yuʼun chakʼ mantaletik ti lek jamal ta aʼiel ta sventa ti kʼu yelan skʼan xichʼ tunesel li matanal takʼine (Esd. 8:​24-​33). Li echʼ tal jayibuk jabile, toj ep kʼusitik lik yichʼ pasel ti toj labalik sbae. Vaʼun li j-organisasiontike la sabe smelolal sventa mas jutuk xichʼ lajesel li takʼine xchiʼuk ti xjutukaj li abtelaletike. Taje jaʼ sventa lekuk xichʼ tunesel li matanal takʼine. w18.01 20 ¶12, 13

Li kʼusi xuʼ skoltautik sventa xkakʼtik pertone jaʼ mi jnaʼ xijkʼanvane xchiʼuk mi oy slekil koʼontontike. Jnoptik ta sventa liʼe, ¿kʼusi ta jpastik mi oy junuk ermano ti chopol kʼusi la spasbutik o laj yalbutike? Jaʼ lek jvules ta joltik ti oy jech jpasojtik eke, yuʼun xuʼ van oy buchʼu chopol laj yaʼi sba kuʼuntik ta skoj li kʼusi laj kalbetike. Ta melel, ta jtojbetik tajek ta vokol ti snaʼ xkʼanvan xchiʼuk ti oy slekil yoʼonton li kermanotaktike, yuʼun muʼyuk la stikʼ ta yoʼontonik li kʼusitik chopol jpasojbetike (Ecl. 7:​21, 22). Pe jaʼ mas to ta jtojbetik ta vokol li slekil yoʼonton Jesuse, yuʼun jmoj stsobojutik sventa xkichʼtik ta mukʼ li melel Diose. Jech xtok, jun noʼox li Dios chkichʼtik ta mukʼe, jmoj skʼoplal li aʼyej chkaltik batele, maʼuk noʼox, yuʼun ep ta velta ti koʼol ti kʼu yelan chkil jvokoltike. Jech oxal, mi jkʼanojtik li kermanotike, mi oy slekil koʼontontike xchiʼuk mi muʼyuk ta jalantik yakʼel pertone, jaʼ chkoltavan sventa jmojuk oy li tsobobbaile xchiʼuk ti jaʼ batemuk ta koʼontontik stael li matanale. Li Skʼop Diose chal ti toj echʼ xa noʼox xibal sba mi laj kakʼtik ayanuk li yitʼixal koʼontontike, yuʼun xuʼ me jaʼ smak ta be li jmotontik ta jtatik ta tsʼakale. Sventa jkʼeltik mi jech ta melele, jkʼeltik kʼusi la spas li Kaine. Li stuke lik yitʼixta li yitsʼine, vaʼun la smil. Li Kore, Datan xchiʼuk Abiram xtoke lik yitʼixtaik li Moisese, vaʼun lik skontrainik. Li ajvalil Saul eke jaʼ itʼixaj-o yoʼonton li kʼusitik lekik tspas li Davide, jaʼ yuʼun ayan ta yoʼonton ti tskʼan tsmile. w17.11 27 ¶9, 10

Li moletike skʼan skʼelik mi ta melel sutesoj xa yoʼonton li buchʼu la spas tsots smule. Taje maʼuk kʼun ta pasel, yuʼun skʼan skʼelik lek kʼu yelan tspas li stalelale, li kʼusi tsnop ta sventa li kʼusi spasoje xchiʼuk li kʼusi oy ta yoʼontone (Apok. 3:3). Sventa xuʼ xichʼ kʼuxubinel li jun ermanoe, skʼan sutes yoʼonton ta melel. Li Jeova xchiʼuk Jesuse snaʼojik li kʼusi oy ta yoʼonton li jun krixchanoe, pe jaʼuk li moletik ta tsobobbaile muʼyuk. Jaʼ yuʼun, ¿kʼuxi xuʼ snaʼik mi ta melel sutesoj xa yoʼonton li buchʼu spasoj tsots smule? Baʼyel, skʼan skʼanbeik Jeova ti akʼo x-akʼbat spʼijilik yoʼ xaʼibeikuk lek smelolale (1 Rey. 3:9). Xchibal, skʼan skʼelik li Vivlia xchiʼuk li vunetik slokʼesoj li j-abtel ti tukʼ yoʼontone. Jaʼ jech chakʼik venta mi ‹chat yoʼonton ta sventa balumil› o mi ‹chat yoʼonton jech kʼuchaʼal tskʼan Dios› li buchʼu spasoj smule, jaʼ xkaltik, mi sutesoj xa yoʼonton ta melel (2 Kor. 7:​10, 11). Yuʼun li ta Vivliae chal kʼu yelan tspas stalelal jun krixchano kʼalal mi sutesoj xa yoʼonton ta melele. w17.11 17 ¶16, 17

Li ta jkʼakʼaliltike, lek noʼox chilik li talelal taje, yuʼun jaʼ jech chakʼik ta ilel ta livroetik, ta pelikulaetik xchiʼuk ta programaetik ta television. Pe li kʼusi melele jaʼ ti chkʼunib-o utsʼ alaliletik kʼalal mu xchʼunik mantal li alab nichʼnabiletike xchiʼuk mu junuk yoʼontonik li ta yutsʼ yalalike. Taje voʼne xa onoʼox yaʼiojbeik tal skʼoplal, yuʼun li ta voʼneal Gresiae chchʼay skotol sderecho li jun vinik kʼalal tsmaj stot smeʼe. Li ta smantal jromaetike chal ti toj chopol kʼalal chichʼ majel jun totile yuʼun xkoʼolaj kʼuchaʼal milvanej. Li Tsʼibetik ta Evreo Kʼope xchiʼuk li ta Tsʼibetik ta Griego Kʼope ch-albat li alab nichʼnabiletik ti akʼo xichʼ ta mukʼ li stot smeʼike (Éx. 20:​12; Efes. 6:​1-3). ¿Kʼusi xuʼ spasik alab nichʼnabiletik sventa mu jaʼuk xchanik li stalelal krixchanoetik ti mu snaʼ xchʼunik mantale? Jaʼ ti snopik kʼusi spasojik tal ta stojolalik li stot smeʼike. Jech xtok, mi laj yaʼibeik smelolal ti jaʼ tskʼan Dios ti jchʼuntik mantal ta skoj ti jaʼ Totil kuʼuntike, ta me xchʼunik mantal xchiʼuk tstojik ta vokol. Kʼalal lek chkʼopojik ta stojolal stot smeʼik li kerem tsebetike, jaʼ me jech tskoltaik yan kerem tsebetik sventa xichʼik ta mukʼ li stot smeʼik eke. w18.01 29 ¶8, 9

Li avie, mi oy jun yajtunel Jeova ti tspas tsots smule, skʼan skʼanbe koltael li moletik ta tsobobbaile. ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal ti skʼan jech spase? Baʼyel, yuʼun jaʼ Jeova svaʼanoj li moletik yoʼ xchapanik li buchʼu la spas tsots smule (Sant. 5:​14-​16). Xchibal, yuʼun li moletike jaʼ xuʼ skoltaik li jpasmulil ti sutesoj yoʼonton yoʼ lekuk xil sba yan velta xchiʼuk li Jeovae xchiʼuk tskoltaik sventa mu xa jechuk spas (Gal. 6:1; Evr. 12:​11). Yoxibal, li moletike yichʼojik lek chanubtasel xchiʼuk chapanel yoʼ xuʼ skoltaik li jpas mulil yoʼ muʼyukuk smul xaʼi sbae. Jaʼ yuʼun, li Jeovae tskoʼ­oltas ta «jnacʼubbailtic cʼalal chtal tsots icʼal voʼ» li moletike (Is. 32:​2). ¿Mi mu jechuk ti jaʼ skʼelobil ti chkʼuxubinutik li Jeovae? Li epal yajtuneltak Jeovae staojbeik sbalil ti chkoltaatik yuʼun li moletike. w17.11 9, 10 ¶8, 9

Akʼo mi kʼux tajek chkaʼitik kʼalal chichʼ lokʼesel ta tsobobbail junuk kutsʼ kalaltike, pe skʼan me mu yolbajuk xa jkʼopontik batel ta selular, ta redes sosiales, ta koreo elektroniko, ti jtakbetik batel junuk mensaje o jlikuk kartae. Jaʼ lek jpat koʼontontik ti ta sutik tale. Li kʼanelale spatoj yoʼonton ta skotol, jech oxal ta jmalatik ti sutik tal ta stojolal Jeova li buchʼutik lokʼemik ta mantale (1 Kor. 13:7). ¿Kʼusi xuʼ jpastik mi laj kakʼtik venta ti yakal xa tsjel stalelal junuk kutsʼ kalaltike? Xuʼ jpastik orasion ta stojolal sventa x-akʼbat yip yuʼun li Vivliae xchiʼuk ti xchʼun li kʼusi ch-albat yuʼun Jeova liʼe: «Sutan me tal ta jtojol» (Is. 44:​22). Li Jesuse laj yal ti jaʼ mas to skʼan jkʼantik li stuke, ti jaʼuk xkom to ti kʼu yelan ta jkʼantik li jun krixchanoe. Xchʼunoj lek ti tsots yoʼonton li yajchankʼoptak sventa tukʼ xakʼ sbaik akʼo mi chichʼik kontrainel yuʼun li yutsʼ yalalike. Mi skontrainojutik kutsʼ kalaltik ti xkoʼolaj ochem junuk «espada» yaʼeluk ta skoj ti ta jtsʼaklitik li Jesuse, jkʼanbetik Jeova ti akʼo skoltautike (Is. 41:​10, 13). Teuk-o ta joltik ti xmuyubajik tajek Jeova xchiʼuk Jesus ta jtojolaltike xchiʼuk ti chakʼ jmotontik ta skoj ti tukʼ kakʼoj jbatike. ¿Mi mu jechuk ti chakʼ xkuxetel koʼontontik taje? w17.10 16 ¶19-​21

Kʼalal chkiltik jun krixchano ti chil svokol ta skoj ti oy xa sjabilale o ta skoj chamele, chkʼuxubaj ta koʼontontik. Vaʼun mas van ta jkʼanbetik Jeova ti akʼo xa xtal li Ajvalilal yuʼune sventa smes lokʼel skotol li chameletike xchiʼuk li malubele. Pe yoʼ to mu xtal li Ajvalilale ta jpastik bu kʼalal xuʼ kuʼuntik sventa jkoltatik li krixchanoetik taje. Xi laj yal jun jtsʼibajom kʼalal laj yaʼi kʼuxi koltaat li smeʼ ti ip ta Alzheimere (jtos chamel ta jchinabtik): «Jun veltae, li jmeʼe muʼyuk xaʼi lokʼ li yikʼobale. Kʼalal jaʼo chakʼ persa spokel li pisoe, kʼot chaʼvoʼ antsetik ti jaʼik stestigotak Jeovae; oy xa onoʼox skʼakʼalil ti jech tsvulaʼanik li jmeʼe. Kʼalal laj yakʼik venta li kʼusi kʼot ta pasele, ta sjunul yoʼonton laj yalik ti tskolta sbaike. Xi la stakʼ li jmeʼe: ‹Akʼo mi chikʼexav ta jyalel, pe abolajanik›. Jech oxal, la skoltaik xchiʼuk la spasbeik jun vaso ste xchiʼuk te kom xchiʼinik ta loʼil. Batsʼi kolyal chkalbeik ta melel ti jech la spasike xchiʼuk oy ta koʼonton ta jlokʼ jpixol sventa xkichʼik ta mukʼ, yuʼun chkuxlebinik li kʼusi chalik ta cholmantale». Jaʼ yuʼun, xiuk jakʼbe jbatike: «¿Mi tstij koʼonton ta skoltael bu kʼalal xuʼ kuʼun li buchʼutik yijik xae xchiʼuk li buchʼutik ip chaʼiike?» (Filip. 2:​3, 4). w17.09 9 ¶5; 12 ¶14

Skʼan ta sjunuluk koʼonton xijtun ta «mukul» ta stojolal li kermanotaktike, jaʼ xkaltik, akʼo mi muʼyuk bu chaʼibeik skʼoplal li yantike (Mat. 6:​1-4). Skʼan me voʼotik baʼyel xlik kichʼtik ta mukʼ xtok li yantike (Rom. 12:​10). Jun velta li Jesuse la spokbe yakan li yajchankʼoptake. ¿Kʼu yuʼun ti jech la spase? Jaʼ sventa chakʼ ta ilel ti skʼan xkichʼtik ta mukʼ li yantike. Kʼalal laj yichʼik chʼul espiritu li yajchankʼoptake, laj yaʼibeik lek smelolal taje (Juan 13:​3-5, 7, 12-​15). ¿Kʼusi chakʼ jchantik ek li kʼusi la spas Jesuse? Jaʼ ti skʼan xkakʼtik persa ti bikʼituk xkakʼ jbatike xchiʼuk ti xkichʼtik ta mukʼ li yantike. ¿Kʼuxi xuʼ jpastik taje? Jaʼ ti mu jnoptik ti voʼotik mas mukʼ jkʼoplaltik ta skoj ti kuchem lek jchanuntike, ti ep kʼusitik x-ayan kuʼuntike o ta skoj ti oy kʼusi tsots jbainojtik li ta yabtel Jeovae (Rom. 12:3). Jech xtok, xuʼ van oy kʼusi la jkolta jbatik ta spasel ti jtatik-o kʼupil kʼoptaele, pe jaʼ to chkiltike, jaʼ noʼox chichʼik kʼupil kʼoptael li yantike. Kʼalal jech chkʼot ta pasel taje, mu x-itʼixaj koʼontontik; jaʼ lek kuxetuk noʼox koʼontontik ta stojolalik ek. w17.10 9 ¶9, 10

Epal ermanoetike yilojik ti lek kʼusi chkʼot ta pasel kʼalal ta jtunestik Skʼop Dios li ta cholmantale. Kaltik avaʼi kʼusi kʼot ta pasel yuʼun jun ermano. Li stuke nopem xaʼi chkʼot yakʼbe jrevistatik jun vinik ti oy xa sjabilale xchiʼuk ti oy xa ox skʼakʼalil tskʼel tal li jvuntike. Pe jun veltae la snop ti maʼuk xa noʼox chbat yakʼbe li revista ti mas to achʼe, yuʼun oy ta yoʼonton tskʼelbe komel li teksto te taleme, ti jaʼ li 2 Korintios 1:​3 xchiʼuk 4. Li teksto taje jaʼ chalbe skʼoplal kʼu yelan stalelal li Jeovae, xi chale: «Jaʼ li Totil ti kʼuxutik tajek ta yoʼontone xchiʼuk jaʼ li Dios ti tspat koʼontontik ta skotole ti tspat koʼontontik ta skotol prevaetik ta jnuptantike». Kʼalal laj yaʼi li vinik taje, tijbat tajek yoʼonton xchiʼuk laj to skʼan ti xchanbat yan veltae. Laj yal ti tskʼanik tajek patbel yoʼontonik xchiʼuk li yajnile xchiʼuk ti tskʼan to chchanik batel mas li Vivliae. Kʼuchaʼal chkiltike, li sjuʼel Skʼop Diose xuʼ me sjelbe tajek yoʼonton krixchanoetik kʼalal ta jtunestik li ta cholmantale (Ech. 19:​20). w17.09 25, 26 ¶9, 10

Li tukʼil anjeletik ta vinajele xuʼ van chopol laj yaʼi sbaik o ilinik-o tajek kʼalal la stoy sba li Satanase. Li Jeovae snaʼoj ti skʼan xchapan taje, pe maʼuk tsale yuʼun li xkʼuxul kʼusi pasbate. Li avie jech-o yakʼoj ta ilel ti «muc ta aniluc [ch-iline]» xchiʼuk lek tajek skʼeloj talel kʼu yelan xuʼ xchapan li kʼusi la xchibal kʼopta Satanase (Éx. 34:6; Job 2:​2-6). ¿Kʼu yuʼun yakʼoj to echʼuk skʼakʼalil sventa xchapan? Yuʼun mu skʼan ti xichʼ lajesel ta j-echʼel li krixchanoetike, ‹moʼoj, li kʼusi tskʼane jaʼ ti sutes yoʼonton skotolike› (2 Ped. 3:9). ¿Kʼusi chakʼ jchantik li slekil kʼelobil laj yakʼ ta ilel Jeovae? Jaʼ ti skʼan baʼyel jnoptik lek li kʼusi ta jpastike o li kʼusi chkaltike sventa mu xijyayijesvan. Kʼalal mi oy kʼusi tsots skʼoplal ta jkʼan ta jpastike, jchʼakbetik lek yorail sventa jnopbetik lek skʼoplal xchiʼuk jkʼanbetik jpʼijiltik li Jeovae sventa lekuk kʼusi jpastik o lekuk li kʼusi chlokʼ ta ketike (Sal. 141:3). Yuʼun mi jaʼo ta jnop kʼusi ta jpastik kʼalal jaʼo kapem joltike, vokol xa me chkaʼi spajesel jbatik xchiʼuk ep ta velta ta jchaʼnaʼtik li kʼusi laj kaltike o li kʼusi la jpastike (Prov. 14:​29; 15:​28; 19:2). w17.09 4 ¶6, 7

¿Mi jaʼ van skʼan xal ti yuʼun ch-och ta ajvalil li mero bankilal pale Josuee? Moʼoj. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun maʼuk sbatsʼi nitilulal li Davide. Pe ¿kʼu yuʼun jaʼ laj yichʼ li koronae? Taje jaʼ noʼox jun senyail li kʼusi chkʼot ta pasel ta stojolal jun ajvalil xchiʼuk ti jaʼ pale ta sbatel osile; li ajvalil taje «Sqʼuelom» chichʼ biiltasel. ¿Buchʼu skʼoplal taje? Li Vivliae jamal chakʼ ta ilel ti jaʼ skʼoplal li Jesukristoe (Is. 11:1; Mat. 2:​23). ¿Kʼusi yabtel yichʼoj li Jesukristo ti jaʼ ajvalil xchiʼuk mero bankilal palee? Jaʼ tsbeiltas li yajsoltarotak Jeovae, jaʼ xkaltik li epal anjeletike. «Ta sventa sbijil» ch-abtej sventa junuk noʼox yoʼonton li steklumal Dios li ta chopol balumil liʼe (Jer. 23:​5, 6). Jutuk xa tajek skʼan slajesbe skʼoplal li ajvaliletike, vaʼun jaʼ jech tspakbe skʼoplal li mukʼul pasmantal yuʼun Jeovae xchiʼuk jaʼ jech tspak jkʼoplaltik ek (Apok. 17:​12-​14; 19:​11, 14, 15). Pe avi ti muʼyuk to chkʼot ta pasel taje, li Jesus ti «Sqʼuelom» chichʼ albel skʼoplale oy jtos yabtel skʼan spas ti tsots skʼoplale. w17.10 28, 29 ¶12-​14

¿Kʼusi van ta jpastik mi la jkiltik ti ikʼ tajek xchiʼuk mi chopol tajek yikʼ li jkʼuʼ jlapojtike? ¿Mi mu jechuk ti ta anil noʼox ta jiptik lokʼele? Jaʼ noʼox jech ek, skʼan jchʼuntik ta anil kʼalal chalbutik Jeova ti xkiktatik spasel li kʼusi tspʼaje. Xi jamal laj yalbe yajtsʼaklomtak Kristo li jtakbol Pabloe: «Skʼan xajipik lokʼel skotol ta atojolalik». Jun li kʼusi laj yalbe skʼoplale, jaʼ li mulivajele (Kol. 3:​5-9). Kʼalal ‹mulivajel› xi li Vivliae, jaʼ skʼoplal kʼalal chchiʼin sbaik ta vayel li buchʼutik muʼyuk nupunemik lek ta stojolal li ajvalile xchiʼuk li buchʼutik chchiʼin sbaik ta vayel ti xchiʼil noʼox sbaik ta vinikal o ta antsile. Li Pabloe laj yalbe yajtsʼaklomtak Kristo ti akʼo smilik li stsʼakbenaltak sbekʼtalik ta sventa li mulivajele. Taje jaʼ skʼan xal ti jpʼeluk ta koʼonton jbultik lokʼel li kʼusitik chopol tskʼan koʼontontik ta sventa li chiʼinejbail ta vayele. Taje xuʼ van tsots chkaʼitik, pe xuʼ me spas kuʼuntik. w17.08 18 ¶5, 6

Li kʼu yelan jkuxlejaltik avie xkoʼolaj kʼuchaʼal li ta skʼakʼalil j-alkʼop Mikease. Li stuke kuxi kʼalal jaʼo ch-ajvalilaj li chopol Akase. Batsʼi muʼyuk stukʼil kʼusi tspas li krixchanoetike, «jaʼ xa noʼox yabtelic o spasel li cʼusitic chopole» (Miq. 7:​1-3). Snaʼoj ti mu kʼusi xuʼ spas sventa sjelbe stalelal li krixchanoetike. Mi jaʼ jech xchʼunel koʼontontik kʼuchaʼal li Mikease, ta sjunul me koʼonton ta jmalatik ti akʼo xchapan skotol li Jeovae. ¿Kʼu yuʼun? Veno, sventa xkaʼibetik smelolale, jnopbetik skʼoplal jun jchukel ti tsmala bakʼin chichʼ milele. Akʼo mi mu skʼan xkʼot li kʼakʼal taje, persa skʼan smala, yuʼun mu xa kʼusi stakʼ spas. Pe li kʼusi chkʼot ta jtojolaltik li voʼotike mu xkoʼolaj kʼuchaʼal li jchukel taje. Li voʼotike jnaʼojtik ti chkʼot onoʼox ta pasel yuʼun Jeova ti chakʼ jkuxlejaltik sbatel osile xchiʼuk ti chakʼbutik ti bakʼin lek chile, jech oxal, ta sjunul koʼonton ta jmalatik ti jech tspase. Jaʼ ta jchʼuntik li tojobtasel liʼe: «[Tsʼikuk] avuʼunik skotol li kʼusitike xchiʼuk kuchuk avuʼunik ta muyubajel» (Kol. 1:​11, 12). Jaʼ yuʼun, xuʼ me chopol chaʼi sba kuʼuntik Jeova mi xijchibet xa tajek chkakʼ ta ilel jtalelaltike xchiʼuk mi te xa xijvulvun ta skoj ti chjalij to tajek chkaʼitike (Kol. 3:​12). w17.08 4 ¶6, 7

¿Kʼusi skʼan jpastik sventa skoltautik li Jeovae? Skʼan ti lekuk xkil jba jchiʼuktike. Pe sventa lekuk xkil jbatik jchiʼuktike, skʼan bikʼit xkakʼ jbatik (Sof. 2:3). Yuʼun li buchʼutik bikʼit yakʼoj sbaike tsmalaik ti akʼo xkoltaatik yuʼun li Jeovae xchiʼuk ti akʼo xpoxtabat li syayijemalike. Li buchʼu jech stalelal taje, lek tajek chil li Jeovae. Jaʼuk li buchʼutik chopolike «tsbicʼtajes o ta jʼechʼel» (Sal. 147:6 xchaʼvokʼal). Taje mu tajimoluk. Yuʼun mi ta jkʼan ta jtabetik sbalil li tukʼil kʼanelal yuʼun Jeovae xchiʼuk mi mu jkʼan jtatik ta makiel li skʼakʼal yoʼontone, skʼan jpʼajtik ta j-echʼel li kʼusitik tspʼaje (Sal. 97:​10). Jech kʼuchaʼal liʼe, skʼan jpʼajtik li mulivajele. Taje te smakojbe skʼoplal ti jkʼel jbatik ta sventa li kʼusi xuʼ xijtsʼuj-o yuʼun li ta mulivajele, jech kʼuchaʼal li pornografiae (Sal. 119:​37; Mat. 5:​28). Xuʼ van vokol tajek chkaʼitik yiktael taje, pe xlokʼ me venta ti jechuk xkakʼtik persae, yuʼun ta jtabetik li sbendision Jeovae xchiʼuk mi la jkʼanbetik ti akʼo skoltautike, tstsal onoʼox kuʼuntik. Jaʼ yuʼun, li kʼusi skʼan jpastike jaʼ ti xijvokolet jkʼanbetik Jeova ti akʼo skoltautike. w17.07 19, 20 ¶11-​13

Jtos ti kʼu yelan xuʼ xkakʼtik iluk ti ‹pʼij kʼu yelan ta jpas jbatik› xchiʼuk li kʼusitik oy kuʼuntike, jaʼo kʼalal ta jkoltatik ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntik li yantike. Oy ermanoetike oy stakʼinik, pe mu xuʼ yuʼunik ti chtunik ta tsʼakal orae mi jaʼuk xuʼ xbat tunikuk ta yan lum. Akʼo mi jech, xuʼ xmuyubajik, yuʼun koliyal li matanal takʼin chakʼike, tskoltaik yan ermanoetik sventa xcholik mantal. Mi chkakʼtik matanal takʼin eke, ta me xijkoltavan ta spasel xchiʼuk ta spukel vunetik, jech xtok ta jkolta jbatik sventa xichʼ cholel mantal ta lumetik ti bu povreike, pe ti lek tajek chchʼamik mantale. Li ta lumetik jech kʼuchaʼal ta Congo, Madagascar xchiʼuk ta Ruandae, li kʼusi toʼox tspasik li ermanoetike jaʼ ti tsnopik mi jaʼ tsmanbe sveʼel yutsʼ yalalik o mi jaʼ tsman li Svivliaike, bakʼintike skʼan x-abtejik jun xemana o junuk u sventa xman yuʼunik. Taje oy jayibuk jabil jech laj yil svokolik. Pe koliyal li matanal takʼin chʼakik li epal ermanoetike, xuʼ «koʼoluk» li kʼusitik oy kuʼuntik ta mantale. Koliyal taje, li s-organisasion Jeovae sjelubtasoj ta yan kʼopetik li Vivlia sventa oyuk yuʼunik li utsʼ alaliletike xchiʼuk li buchʼutik oy ta yoʼonton chojtikinik li Diose (2 Kor. 8:​13-​15). w17.07 9 ¶11

¿Kʼu yuʼun tstsatsubtas koʼontontik kʼalal ta jnopbetik smelolal ti tsots tajek skʼoplal ti tukʼuk-o xkakʼ jbatike? Yuʼun jaʼ tsvules ta joltik ti mu jecheʼuk noʼox ti chkil jvokoltike. Li vokoliletik ta jnuptantike maʼuk skʼan xal ti ilinem ta jtojolaltik li Diose, moʼoj, yuʼun jaʼ xuʼ te chkakʼtik ta ilel ti ta jkʼantik akʼo sventainutike. Mi kuch kuʼuntike, jaʼ me jech lek chkil jbatik xchiʼuk li Jeovae xchiʼuk mas to me ta jchʼuntik ti chkʼot ta pasel li spatobil koʼontontike (Rom. 5:​3-5). Li sloʼil xkuxlejal Jobe jaʼ chakʼ ta aʼiel «ti toj echʼ xa noʼox kʼuxutik ta yoʼonton li Jeovae xchiʼuk ti chkʼuxubinutike» (Sant. 5:​11). Jaʼ yuʼun, xuʼ jchʼuntik ta melel ti chakʼbutik sbendision mi ta jkolta jbatik ta spakbel skʼoplal li mukʼul pasmantal yuʼune. Kʼalal chkaʼibetik smelolal taje, jaʼ me tskoltautik sventa stsʼik kuʼuntik skotol li kʼusi ta jnuptantike xchiʼuk ti ta muyubajeluk noʼox x-echʼ kuʼuntike (Kol. 1:​11). Melel onoʼox ti mu kʼunuk chkaʼitik ti teuk-o ta joltik li spakbel skʼoplal li mukʼul pasmantal yuʼun Jeovae, mas to kʼalal ta jnuptantik tsatsal vokoliletike. Jaʼ yuʼun, lek me ti nopolik noʼox jvulesbe jba ta joltik ti tsots tajek skʼoplal ti jkoltatik li mukʼul pasmantal yuʼun Jeova kʼalal oy tsots jvokoltike. w17.06 25, 26 ¶15, 16

Li avie, ep buchʼutik ti jaʼ xa noʼox tskʼanik li kʼusitik mas achʼ chlokʼanuk tale, jech kʼuchaʼal selular, komputadora o yan kʼusitik. Jaʼ yuʼun, li yajtsʼaklomutik Kristoe skʼan jkʼeltik ti kʼusi mas tsots skʼoplal chkaʼitike. Xiuk jakʼbe jbatike: «¿Mi jaʼ mas ta jnopbe skʼoplal li achʼ karoetik xchiʼuk li kʼusitik achʼ chlokʼanuk tale, ti jaʼ xa muʼyuk xokolun sventa jchapan jba li ta tsobajeletike? ¿Mi jaʼ xa mas ta jvul koʼonton yuʼun li kʼusitik skʼan pasel kuʼun chkile, ti jaʼ xa muʼyuk bu mas ta jchʼakbe yorail spasel orasion xchiʼuk li xchanel Jvivliae?». Skʼan me jkʼel jbatik sventa mu jaʼuk mas jkʼantik li kʼulejale ti jaʼ xa mu masuk jkʼantik li Kristoe. Skʼan me jnopbetik skʼoplal li kʼusi laj yal Jesus li ta teksto avie. Xi to laj yal xtoke: «Mu me xuʼ xtun ta chaʼvoʼ yajval li jun mosoe [...]. Jaʼ me jech ek, mu me xuʼ xatunik ta smoso Dios xchiʼuk ta smoso kʼulejal» (Mat. 6:​24). Pe ta skoj ti jpasmulilutike, jech-o me skʼan xkakʼtik persa stsalel «li kʼusi tskʼan jbekʼtaltike», ti jaʼ te skʼoplal ek li saʼel kʼulejale (Efes. 2:⁠3). w17.05 25, 26 ¶15, 16

Li voʼotike jaʼ jechutik kʼuchaʼal li kʼib ti patbil ta achʼele, yuʼun jpasmulilutik. Akʼo mi jech, li aʼyej ta jcholtike xuʼ me jta-o yuʼun jkuxlejaltik sbatel osil xchiʼuk li buchʼu chchikintabutike. Li jtakbol Pabloe skʼanoj tajek li cholmantale, jaʼ yuʼun tsots tajek abtej sventa spas ta yajtsʼaklom Kristo li krixchanoetike (Rom. 1:​14, 15; 2 Tim. 4:2). Jech xtok, jaʼ koltae sventa stsʼik yuʼun li tsatsal kontrainel la snuptane (1 Tes. 2:2). ¿Kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel ek ti jkʼanojtik tajek li cholmantale? Li Pabloe la xcholbe mantal krixchanoetik ti bu kʼalal xuʼ yuʼune, jaʼ jech laj yakʼ ta ilel ti ep tajek sbalil laj yil li cholmantale. Li voʼotik eke jaʼ jech ta jpastik kʼuchaʼal li jtakboletik xchiʼuk li yan yajtsʼaklomtak Kristo ta baʼyel sigloe, yuʼun ta jcholtik mantal ta buyuk noʼox, ti bu oy ep krixchanoetike xchiʼuk ta jujupʼej na (Ech. 5:​42; 20:​20). Jechuk-o me jsaʼtik kʼuxi xuʼ jcholbetik mantal li epal krixchanoetik ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntike. Xuʼ xij-och ta prekursor auksiliar o ta regular mi muʼyuk kʼusi tsmakutike, xuʼ jchantik yan kʼop xchiʼuk xuʼ xbat tunkutik ta yan lum o liʼ noʼoxe (Ech. 16:​9, 10). w17.06 10, 11 ¶8, 9

Li epal choplejal oy avie maʼuk noʼox ta smul junuk krixchano, moʼoj, jaʼ ta smul li organisasionetik ti muʼyuk stukʼilike. Jech xtok, oy organisasionetik sventa relijion ti tsloʼlaik ta smiyonal xa noʼox krixchanoetike. Yuʼun muʼyuk chalik ta jamal li kʼusi melel ta sventa Diose xchiʼuk ta sventa li kʼusi chkʼot ta pasel ta stojolal li balumil xchiʼuk li krixchanoetike. Maʼuk noʼox, yuʼun chchanubtasvanik ti mu la stakʼ jpat koʼontontik ta stojolal li Vivliae. Jech xtok, oy ajvaliletik ti oy tajek ta yoʼontonik li paskʼope xchiʼuk chilbajinik li krixchanoetik ta skoj ti yan-o slumalike. Chilbajinik xtok li buchʼutik abol noʼox sbaike xchiʼuk ti mu snaʼ kʼu yelan tspoj sbaike. Li ajvaliletik taje tspasik ta jkʼulej ta skoj ti junchib noʼox buchʼu tskoltaike o ta skoj ti chchon sbaik ta takʼine. Oy mukʼtikil empresaetik xtok ti jaʼ noʼox tskʼan tspasik kanal epal takʼine, ti yakal tsokesik li jbalumiltike xchiʼuk li kʼusitik x-ayan sventa xijkuxi-oe. Tsloʼlaik li krixchanoetike, vaʼun jaʼ jech tspasik ta jkʼulej li stukike, pe ta smiyonal xa noʼox krixchanoetik ti jech-o chil svokolik ta povreale. Li Vivliae chal ti chichʼik lajesel skotol li ajvaliletike, li organisasionetike xchiʼuk skotol li buchʼutik tskontrainik li Ajvalilal yuʼun ­Diose (Jer. 25:​31-​33. w17.04 11 ¶7, 8

Ta skoj ti jaʼ stuk Jeova tskʼel «li yoʼnton cristianoe», laj yakʼbe ta ilel xkʼuxul yoʼonton li Akabe (Prov. 17:⁠3). ¿Kʼu yelan laj yaʼi yutsʼ yalal xchiʼuk yamigotak Nabot ti muʼyuk xa bu xichʼ kastigo li yutsʼ yalal Akab ti kʼu sjalil kuxule? Xuʼ van laj yakʼ ta preva li xchʼunel yoʼontonik ta stojolal li Diose. Pe koliyal ti bikʼit yakʼoj sbaike, jaʼ koltaatik sventa mu xchʼay li xchʼunel yoʼontonike. Xchiʼuk xuʼ van jaʼ koltaatik sventa xtunik-o ta stojolal li Jeovae xchiʼuk ti spat yoʼontonik ti tukʼ-o li kʼusi tspase (Deut. 32:​3, 4). Ta mas tsʼakale, li yutsʼ yalal Nabote chichʼik akʼbel bendision, yuʼun chilik chchaʼkuxi tal li yutsʼ yalalik ti skʼanojik tajeke. Jaʼ jech lek tukʼ chichʼik chapanel li Nabot xchiʼuk li xnichʼnabtake (Job 14:​14, 15; Juan 5:​28, 29). Li buchʼu ­bikʼit chakʼ sbae snaʼoj ti «tsta yorail ta stsob ta chapanel [Dios] scotol li cʼusi ta jpastique xchiʼuc li cʼusi mucul pasbile, acʼo me lec, o me chopol» (Ecl. 12:​14). Li Jeovae oy kʼusitik snaʼoj ti mu jnaʼtik li voʼotike. Jaʼ yuʼun mi bikʼit chkakʼ jbatike, jaʼ me chchabiutik xchiʼuk jaʼ me jech mu xchʼay-o li xchʼunel koʼontontik ta stojolal li Jeovae. w17.04 24 ¶8, 9

Ta skoj ti ep kʼusitik chkʼot ta pasel avie, ep ermanoetik jatavemik lokʼel li ta slumalike. Kʼalal chbatik ta yan lume, toj ep kʼusitik skʼan xchanik spasel. Jech kʼuchaʼal liʼe, skʼan xchanik yan kʼop xchiʼuk skʼan xnop xaʼiik ti kʼu yelan xkuxlejal li krixchanoetik ti bu chkʼotike. Jech noxtok, skʼan xlik yojtikinik li mantaletik yuʼun ajvalil ta sventa li stojel patan xchiʼuk li yan vunetike, ta sventa li xchanun yalab xnichʼnabike xchiʼuk ti kʼu yelan skʼan stukʼibtasike. Mi jaʼ jech tsnuptan li kermanotaktik taje, ¿mi xuʼ van jkoltatik ta slekil koʼontontik? (Filip. 2:​3, 4). Yuʼun bakʼintike, mu x-akʼe kʼopojikuk batel ta tsobobbail yuʼun li j-abteletike. Ch-albatik yuʼun junantik organisasionetik yuʼun ajvalil xtok ti muʼyuk xa chkoltaatike. O xuʼ van x-albatik ti mu xa xuʼ xkomik ta naklej li ta lum bu oyik mi mu skʼan x-abtejik kʼalal jaʼo yorail tsobajele. Jlom ermanoetike chchʼamik li abtelal taje, yuʼun chiʼik xchiʼuk ti tsnopik ti mu xa kʼusi stakʼ spasike. Jaʼ yuʼun, toj tsots skʼoplal ti skʼan jsaʼtik noʼox ta anil li kermanotaktike. Skʼan xakʼik venta ti oyik ta koʼontontike. Kʼalal chilik ti ta jkoltatike, jaʼ me jech tstsatsub li xchʼunel yoʼontonike (Prov. 12:​25). w17.05 5 ¶9, 10

Kʼalal liʼ toʼox oy ta balumil li Jesuse, laj xa onoʼox yal li kʼusi chkʼot ta pasel kʼalal mi «poʼot [xa ox] xlaj skotol li kʼusitik oy ta balumile». Jech kʼuchaʼal liʼe, laj yal ti «mas xa ep li krixchanoetik ti ta sikub ta yoʼontonik li kʼanelale» (Mat. 24:​3). Li kʼusi laj yale jaʼ baʼyel kʼot ta stojolal li judaetik ta baʼyel sigloe. Akʼo mi chalik ti jaʼik la steklumal Diose, pe laj yakʼik ti sikub o xkʼunib ta yoʼontonik li kʼanelal ta stojolale. Pe li vaʼ kʼakʼale, jaʼ mas ep ti mu jechuk stalelalike. Yuʼun xmuyubajik noʼox chcholik «li lekil aʼyejetik ta sventa li [Kristoe]» xchiʼuk chakʼik ta ilel ti skʼanojik li Diose, ti skʼanojik li yermanoike xchiʼuk li krixchanoetik ti mu to xojtikinik li kʼusi melele. Li yajtsʼaklomtak Kristo taje skʼanojik-o tajek li Diose (Ech. 2:​44-​47; 5:​42). Kʼux ta alel, pe oy jlom yajtsʼaklomtak Kristo ta baʼyel sigloe laj yakʼik ti sikub li kʼanelal yuʼunik ta stojolal Diose. Li yajtsʼaklomtak Kristo ti te likemik ta Efesoe laj yichʼik albel yuʼun Jesus ti sikubem li kʼanelal yuʼunik ta stojolal Diose, ti mu xa jechuk jech kʼuchaʼal ta slikebale (Apok. 2:4). Xuʼ van laj yakʼ sbaik ta loʼlael yuʼun li krixchanoetik ti jaʼ noʼox tspasik li kʼusi tskʼan stukike (Efes. 2:​2, 3). w17.05 17 ¶1-3

Li jchapanvanej Jeftee jaʼ jun jbeiltasvanej ti tsots yoʼontone. Li Anae jaʼ jun ants ti bikʼit yakʼoj sbae, ti oy ta yoʼonton smalale xchiʼuk ti tskʼel li yut snae. Xkoʼolajik tajek li Jefte xchiʼuk Anae, ¿kʼuxi ti xkoʼolajike? Baʼyel, yuʼun xchaʼvoʼalik chichʼik ta mukʼ li Jeovae. Li yane, jaʼ ti oy kʼusi laj yalbeik ta jamal li Jeovae xchiʼuk jaʼ jech kʼot ta pasel yuʼunik. Jaʼ jun slekil kʼelobil yuʼunik li buchʼutik oy kʼusi chalbeik ta jamal Jeova avie. Li Vivliae chal ti maʼuk tajimol kʼalal oy kʼusi chkalbetik ta jamal li Jeovae. Jech kʼuchaʼal kʼalal chkalbetik ti oy kʼusi ta jpastike, kʼalal chkalbetik ti chkakʼbetik smotone, kʼalal chkalbetik ti chlik jpasbetik jtosuk yabtel ti stukʼ noʼox jeche o kʼalal chkalbetik ti chkiktatik xa spasel jtosuk kʼusie. Kʼalal oy kʼusi chkaltik ta jamale, mu jaʼuk ta skoj ti sujbilutike, moʼoj, yuʼun chlokʼ ta koʼonton jtuktik. Pe kʼalal chkaltik ta jamal ti oy kʼusi ta jpastike, skʼan me xkaʼibetik smelolal ti mu tajimoluk chil li Jeovae, yuʼun li stuke smalaoj ti chkʼot ta pasel kuʼuntike. Yuʼun ta stojolal Diose laj xa ‹kakʼ ketik› chil. Yuʼun kʼalal ‹chakʼ ye› li jun krixchanoe, jaʼ sventa chakʼ ta ilel ti oy kʼusi melele o chakʼ ye jun krixchano mi tspas o mi muʼyuk tspas jtosuk kʼusie (Gén. 14:​22, 23; Evr. 6:​16, 17). w17.04 3 ¶1, 2