Fevrero

Li Noee muʼyuk bu yiloj-o kʼuxi ta pasel li kʼusi akʼbat sbaine. Jech oxal, jaʼ la spat yoʼonton ta stojolal li Jeovae xchiʼuk persa laj yil ti «spas scotol jech cʼu chaʼal iʼalbat yuʼun li Diose». ¿Kʼusi lek kʼot ta pasel ta skoj ti jech la spase? Kolik xchiʼuk li yutsʼ yalale. Jaʼ jun lekil totil echʼ ta skoj ti la xchʼun ti lek skotol li beiltaseletik akʼbat yuʼun Jeovae. Laj yakʼ ta ilel ta stalelal li kʼusi tskʼan akʼo spas li xnichʼnabe xchiʼuk lek la stukʼibtasan akʼo mi vokol tajek laj yaʼi ta skoj li choplejal kʼalal skʼan toʼox xtal li Nojelal ta voʼe (Gén. 6:5). Mi totil meʼilote, ¿kʼusi xuʼ xapas sventa lekuk xbat ta pasel avuʼun li kʼusi abainoje? Chikintao kʼusi chalbot li Jeovae. Akʼo aba ta koltael yuʼun li Skʼope xchiʼuk li s-organisasione. Akʼo mi jech chakʼbeik yipal spasel li totil meʼiletik xtoke, xuʼ van xiktaik mantal li skerem o stsebike. Pe kʼalal jech chkʼot ta pasele, mu xa toj chopoluk chaʼi sbaik li totil meʼiletike, yuʼun snaʼojik ti la spas ti bu kʼalal xuʼ yuʼunike. Jech xtok, xuʼ spat yoʼontonik ti xuʼ sut tal ta mantal ta tsʼakale. w18.03 30 ¶10, 11

¿Mi oy junuk velta chakʼan ox chavikʼ batel ta ana junuk ermano pe ti te lachibaj ta bee? Xuʼ van jaʼ ta skoj ti mu noʼox jnaʼ lek kʼusi chkaltike o chijxiʼ mi xchʼajub ­kuʼuntik li ermanoetike. Xuʼ van muʼyuk mas jtakʼintik xtok xchiʼuk ta jnoptik ti mu x-akʼbe kuʼuntik jech kʼuchaʼal chakʼik li yan ermanoetik ta jtsobobbailtike. Pe mu persauk yan xa sba ta kʼelel li jnatike o li kʼusi chkakʼbetike. Li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti sakuke, ti lekuk chʼubabile xchiʼuk ti lekuk xaʼi sba kuʼuntik li ermanoetike. Kʼalal oy buchʼu chkikʼtik tal ta jnatike, jaʼuk me ta skoj ti chijkʼanvane xchiʼuk mu jvul koʼontontik. Teuk ta joltik ti mas toj lek kʼalal ‹oy ta koʼontontik li› kajvulaʼ­altike (Filip. 2:4). Xi chal sloʼil jun mol ta tsobobbaile: «Kʼalal chkikʼ ta jna li ermanoetike mas to chlik kojtikinan, chlik xcholbeikun ti kʼuxi laj yojtikinik mantale xchiʼuk mas chkaʼibe smelolal ti kʼu yelan chaʼi sbaike». Jutuk mu skotoluk li krixchanoetike lek tajek chaʼiik yalbel skʼoplal li sloʼil xkuxlejalike. Jech oxal, lek me tajek ti jvulaʼan jbatike yuʼun jaʼo xuʼ te jchiʼin jbatik ta loʼil. Jun noʼox me koʼontontik ch-echʼ mi lek ta jchʼamtik li buchʼu ta jtaktik ta ikʼele. w18.03 17 ¶15-​17

Li totil meʼiletik avie oy ta yoʼonton tskolta yalab xnichʼnabik sventa lekuk li kʼusi xkʼot ta nopel yuʼunike. Yuʼun mi tspajtsanik sventa mu xichʼik voʼe, xuʼ me xakʼ ta vokol ti kʼu yelan xil sbaik xchiʼuk Jeova (Sant. 4:​17). Pe kʼalal skʼan to xichʼik voʼ xtoke, oy tajek ta yoʼonton tskʼan tsnaʼik mi ta melel chapalik xa sventa xkʼotik ta yajtsʼaklom Kristo li yalab xnichʼnabike. Oy junantik jkʼelvanejetik ta sirkuitoe oy kʼusi staojik ta kʼelel ti ch-akʼbat-o yatel yoʼontonike. Yuʼun oy ep ermanoetike muʼyuk to bu yichʼoj voʼ li skerem o stsebik akʼo mi tetik xa van 20 sjabilalik. Xchiʼuk akʼo mi chbatik ta tsobajel, chlokʼik ta cholmantal xchiʼuk stestigo Jeova chaʼi sbaik, pe mu xkʼot ta nopel yuʼunik ti xakʼ sbaik ta stojolal Jeova xchiʼuk ti xichʼik voʼe. ¿Kʼu van yuʼun ti jech chkʼot ta pasele? Ep ta veltae jaʼ ta skoj ti tspajtsan li yalab xnichʼnabike, chalbeik ti akʼo to smalaik jutuke. w18.03 8 ¶1, 2

Sventa jechukutik kʼuchaʼal li Kristoe, skʼan me xkojtikintik ti kʼu yelan li stalelale, ti kʼu yelan snopobil yuʼune xchiʼuk li kʼusitik la spase. Li kʼusi mas tsots skʼoplal laj yaʼie jaʼ ti lekuk xil sba xchiʼuk li Diose. Kʼalal ta jchanbetik stalelal li Jesuse, mas me chijnopaj ta stojolal li Jeovae. Jaʼ yuʼun toj tsots skʼoplal ti jechuk jnoptik kʼuchaʼal tsnop li Jesuse. ¿Kʼusi xuʼ skoltautik sventa jechuk xkʼot ta pasel? Li jtakboletike laj yilik kʼalal la spas skʼelobil juʼelal li Jesuse, kʼalal laj yal mantaletike, kʼalal la xchiʼinan ta loʼil jeltos krixchanoetike xchiʼuk ti laj yakʼ ta xkuxlejal li beiltaseletik yuʼun Diose (Ech. 10:​39). Melel onoʼox ti mu xkiltik Jesus li voʼotike, pe li Jeovae yakʼojbutik li Evanjelioetik yuʼun Mateo, Markos, Lukas xchiʼuk Juan sventa jamaluk xkiltik ti kʼu yelan stalelal li Jesuse. Mi la jkʼeltik xchiʼuk mi la jnopbetik skʼoplal li sloʼilale, jaʼ me jech chkojtikintik ti kʼu yelan tsnop li Jesuse. Xchiʼuk jaʼ jech ta jchʼuntik li tojobtasel liʼe: «[Tsʼaklibeik] batel lek tajek li yav yoke» xchiʼuk «chapano abaik sventa jechuk xanopik jech kʼuchaʼal tsnop li Kristoe» (1 Ped. 2:​21; 4:1). w18.02 22 ¶15, 16

Ti kʼu xa sjalil lik talel xkuxlejal li krixchanoetike, oy oxtos ti kʼuxi la xchanik tal ta sventa Dios li buchʼutik oy xchʼunel yoʼontonike: jaʼ kʼalal tskʼelbeik li spasbentak Jeovae, kʼalal chaʼibeik skʼoplal li tukʼil yajtuneltake xchiʼuk kʼalal chil ta xkuxlejal stukik ti oy sbalil kʼalal chchʼunik li mantaletik xchiʼuk li beiltaseletik yuʼune (Is. 48:​18). Jech oxal, kʼalal tskʼelbe spasbentak Jeova li Noee, te chilbe li stalelaltake xchiʼuk jaʼ ch-akʼbat-o xchʼun ti kuxul ta melele. Laj yaʼibe smelolal ti te oy-o sbatel osil li sjuʼele «xchiʼuk ti jaʼ Dios ta melele» (Rom. 1:​20). Maʼuk noʼox la xchʼun ti oy li Diose, yuʼun tsatsub lek xchʼunel yoʼonton ta stojolal xtok. Ep kʼusitik akʼbat xchan xtok yuʼun li yutsʼ yalaltake, jech kʼuchaʼal li stot ti Lamek sbie, ti oy lek xchʼunel yoʼontone xchiʼuk ti jaʼo vokʼ kʼalal kuxul toʼox li Adane. Yan xtoke jaʼ li smukʼtot ti Matusalen sbie xchiʼuk li snamtal mukʼtot ti Jared sbie, ti jaʼo cham kʼalal 366 jabil xa ox yichʼoj li Noee (Luk. 3:​36, 37). Li kʼusitik la xchan li Noee kʼot ta yoʼonton xchiʼuk tijbat yoʼonton sventa xtun ta stojolal li Diose (Gén. 6:9). w18.02 9 ¶4, 5

Kʼalal oy kʼusi chopol tspasbutik junuk kermanotik o junuk kutsʼ kalaltike, toj kʼux chkaʼitik, solel mu xa x-echʼ chkaʼitik. Jnoptik noʼox ti tsots tajek chkaʼitik li kʼusi laj kichʼtik pasbele, ¿mi jech-o van te xijkapet ch-echʼ chib oxib jabil? ¿O mi jaʼ ta jchʼuntik li tojobtasel ta Vivlia ti chal ti skʼan jchapan noʼox li jkʼoptike? Yuʼun mi chkakʼtik jalijuk li jkʼoptike, mas xa me vokol chkaʼitik ta xchapanel ta tsʼakal. Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi van tskoltaot sventa xachapan li akʼopike? Baʼyel, ta sjunuluk avoʼonton xakʼopon Jeova xchiʼuk kʼanbo ti akʼo skoltaot sventa ta slekiluk avoʼonton xbat achiʼin ta loʼile. Vuleso ta ajol xtok ti jaʼ yamigo Jeova li ermanoe xchiʼuk ti skʼanoj tajeke (Sal. 25:​14). Li Jeovae kʼux ta yoʼonton li yamigotake, jech oxal, tskʼan ti jechuk kʼuxuk ta koʼontontik ek li yamigotake (Prov. 15:​23; Mat. 7:​12; Kol. 4:6). Vaʼun jaʼo xanop kʼusi chkʼot avalbe li ermanoe. Mu me xlikuk anop ta anil ti yuʼun jaʼ ta smul li kʼusi kʼot ta pasele o ti yolbaj jech la spasbote, jaʼ lek nopo ti yuʼun jaʼ onoʼox ta amul jutuk eke. w18.01 10 ¶15, 16

Li voʼotik ti chkichʼtik ta mukʼ Jeovae jelelutik xchiʼuk li yan krixchanoetike, yuʼun chkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtik tajek li jchiʼiltaktike. Jech jtalelaltik, yuʼun li Jesuse laj yal ti jaʼ mas tsots skʼoplal ta Smantal Moises ti jkʼantik baʼyel li Diose xchiʼuk ti jkʼantik li jchiʼiltaktike (Mat. 22:​38, 39). Laj yal noxtok ti jaʼ jech chichʼik ojtikinel li melel yajtsʼaklomtak Kristo mi skʼanoj sbaik ta jujuntale (Juan 13:​35). Maʼuk noʼox, yuʼun tskʼanik li buchʼutik chkontrainatike (Mat. 5:​43, 44). Li Jesuse laj yakʼ ta ilel ti skʼanoj tajek li krixchanoetike. Yuʼun bat yal lekil aʼyejetik ta sventa ajvalilal yuʼun Dios ta jujun lum. La xpoxta li maʼsatetike, li koxoetike, li buchʼutik ip chaʼiik ta kʼaʼemal chamele, li pakʼchikinetike, la xchaʼkuxes li buchʼutik chamemike (Luk. 7:​22). Maʼuk noʼox, yuʼun laj yakʼ xkuxlejal ta stojolal skotol li krixchanoetike. Laj yakʼ ta ilel kʼanelal jech kʼuchaʼal li Stote. Li avie eke, li stestigotak Jeova ta spʼejel balumile chchanbeik stalelal li Jesuse xchiʼuk chakʼik ta ilel kʼanelal ta stojolal li xchiʼiltakike. w18.01 29, 30 ¶11, 12

Kerem tseb, avi ti avichʼoj xa voʼe, xuʼ van oy kʼusitik xanuptan ta tsʼakal. Pe ¿kʼusi van xuʼ skoltaot sventa tukʼuk-o xavakʼ aba ta stojolal li Jeovae? Jaʼ ti xavules ta ajol ti mu yuʼunuk oy kʼusi chakʼanbe sutel ta xkʼexol ti laj avakʼ aba ta stojolale. ¿Kʼusi skʼan xal taje? Jaʼ ti xi laj avalbe yaʼeluk li Ajvalil ta vinajelbalumile: «Chitun-o ta atojolal kʼusiuk xkʼot ta jtojolal; akʼo mi xiktaoxuk li jtot jmeʼe o li kamigotake, pe li voʼone muʼyuk onoʼox bu chkiktaot» (Sal. 27:​10). Jech xtok, sventa xkʼot ta pasel avuʼun li kʼusi laj avalbe ta jamal li Jeovae, xuʼ me xakʼanbe avipal ti kʼusi ora chtun avuʼun chavaʼie (Filip. 4:​11, 12). Oy tajek ta yoʼonton Jeova ti xakʼot ta yamigoe. Pe skʼan tsotsuk xavakʼ avip sventa jechuk-o lek xavil aba achiʼuk; jech xtok, skʼan tsots xa-abtej sventa xata li akolebale. Xi chal li Filipenses 2:​12: «Pasik-o me li kʼusi chata-o akolebalike, xiʼanik xchiʼuk nikanik». Skʼan xanop lek kʼusi chapas sventa jechuk-o lek xavil aba xchiʼuk li Jeovae xchiʼuk ti tukʼuk-o xavakʼ aba ta stojolal akʼo mi xavil avokol. Jech xtok, skʼan me jechuk-o xakʼel aba, yuʼun mu jaluk kʼusi xuʼ xkʼot ta jtojolaltik mi muʼyuk la jchabi jbatike. Vuleso ta ajol ti ep buchʼutik tsʼujemik ta mulil akʼo mi jal xa yochelik ta mantale. w17.12 24 ¶4, 6, 7

Li Jeovae yakʼojbutik jun mukʼta matanal: jaʼ ti xuʼ jkolta jbatik li ta abtelal sventa Ajvalilal yuʼun Dios li ta jkʼakʼaltike. Mi jech la jpastike, yaloj ta jamal ti ta jtatik epal bendisione (Mal. 3:​10). Xchiʼuk chal ti ep kʼusitik lekik tsta ta xkuxlejal li jun krixchano mi snaʼ xakʼ li kʼusitik oy yuʼune (Prov. 11:​24, 25). Jech xtok mas xijmuyubaj, yuʼun «jaʼ mas xmuyubaj li buchʼu chakʼe, jaʼ mu sta li buchʼu chichʼe» (Ech. 20:​35). Jtaojtik yan matanal xtok, yuʼun xuʼ jchanubtas ta jtalelaltik xchiʼuk ta jkʼopojeltik li kalab jnichʼnabtik xchiʼuk li buchʼutik achʼ to ochemik tal ta s-organisasion Jeova sventa jechuk xkoltavanik xchiʼuk ti staikuk epal bendision eke. Skotol li kʼusi oy kuʼuntike jaʼ yakʼojbutik li Jeovae. ¿Kʼusi van xuʼ jpastik yoʼ xkakʼbetik yil ti jkʼanojtik xchiʼuk ti ta jtojbetik ta vokol li kʼusitik spasoj ta jtojolaltike? Jaʼ ti xkakʼbetik li kʼusitik oy kuʼuntike. Kʼalal laj yakʼik matanaletik li j-israeletik sventa xichʼ vaʼanel li xchʼulna Jeovae, «toj xcuxet noʼox yoʼntonic ta stojol Dios ti laj yacʼbeic smotone» (1 Crón. 29:9). Jechuk-o me xkakʼbetik Jeova li kʼusi yakʼojbutike, yuʼun jaʼ chakʼ xkuxetel koʼontontik. w18.01 21 ¶18, 19

Kʼalal te xa ox van kʼuuk sjalil lik ti «liʼ xa oy» li Jesuse, jaʼo kʼot ta pasel li chaʼkuxesel ta vinajele. Pe li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajel ti liʼ to kuxulik ta balumil kʼalal yakal li mukʼta tsatsal vokolile chichʼik «ikʼel batel» ta tok (1 Tes. 4:​13-​17; Mat. 24:​31). Chichʼik «jelel ta anil, jech kʼuchaʼal ta jvikʼel ta jmutsʼel noʼox ta [satil], jaʼo kʼalal chichʼ tijel li slajeb okʼese» (1 Kor. 15:​51, 52). Jutuk mu skotoluk li yajtsʼaklomtak Kristo avie muʼyuk tʼujbil chbatik ta vinajel mi jaʼuk chbat xchiʼinik ta ajvalil li Jesuse. Li kʼusi noʼox smalaojike jaʼ ti xichʼ lajesel li chopol balumil li ta «skʼakʼalil Jeovae». Muʼyuk buchʼu snaʼ bakʼin chkʼot ta pasel taje, pe jamal xvinaj ti batsʼi jutuk xa tajek skʼane (1 Tes. 5:​1-3). Kʼalal mi laj xa ox yichʼ lajesel li chopol balumil liʼe, ta xkʼot yorail sventa xchaʼkuxiik talel ta smiyonal xa noʼox krixchanoetik ti liʼ chnakiik ta balumil ta jun Paraisoe. Maʼuk noʼox, yuʼun xuʼ spasik ta tukʼil krixchano xchiʼuk ti muʼyuk xa bu chchamik-oe. w17.12 11 ¶15; 12 ¶18, 19

Mi la jchʼiestik li kʼanelal xchiʼuk li slekil oʼontonale, jaʼ me tskoltautik sventa mu x-ayan ta koʼontontik li itʼixale. Xi chal li Skʼop Diose: «Li kʼanelale xmalaj yuʼun xchiʼuk lek yoʼonton. Li kʼanelale mu snaʼ x-itʼixaj» (1 Kor. 13:4). Pe sventa mu xakʼ yibel ta koʼontontik li itʼixale, skʼan jechuk xkiltik li kermanotaktik jech kʼuchaʼal chil li Jeovae. Skʼan xkaʼibetik smelolal ti jaʼutik jun bekʼtalil xchiʼuk li kermanotaktik ta tsobobbaile. Jech kʼuchaʼal chal li teksto liʼe: «Mi chichʼ ichʼel ta mukʼ jtosuk stsʼakbenal jbekʼtaltike, xmuyubaj li yantik eke» (1 Kor. 12:​16-​18, 26). Jaʼ yuʼun, kʼalal oy buchʼu tsta smotonike, jaʼ lek muyubajkutik ta stojolalik. Kalbetik avaʼi skʼoplal li Jonatane, ti jaʼ li xnichʼon ajvalil Saule. Li stuke maʼuk tʼujat yuʼun Jeova sventa x-och ta ajvalil, jaʼ laj yichʼ tʼujel li Davide. Pe muʼyuk x-itʼixaj yoʼonton ti kʼalal laj yaʼi ti maʼuk ch-och ta ajvalile, kʼajomal laj yakʼ ta ilel ti skʼanoje xchiʼuk ti oy slekil yoʼonton ta stojolale. Maʼuk noʼox, yuʼun la spatbe yoʼonton xchiʼuk la skolta (1 Sam. 23:​16-​18). ¿Mi xuʼ jchanbetik stalelal li Jonatane? w17.11 27 ¶10, 11

Li Jeovae jaʼ te yakʼoj ta tsʼibael ta Vivlia li Smantaltake. Pe maʼuk sventa xlik jchanbetik skʼoplal skotol li kʼusi chale, jaʼ sventa xkaʼibetik smelolal xchiʼuk sventa xkakʼ ta jkuxlejaltik «li kʼusitik mas tsots skʼoplal ta Mantale» (Mat. 23:​23). Li Smantaltak Moisese yichʼoj «li yojtikinobil xchiʼuk li kʼusi melel» ta sventa Jeova xchiʼuk ta sventa li tukʼil beiltaseletik yuʼune (Rom. 2:​20). Jech kʼuchaʼal li lumetik sventa nakʼobbaile chakʼbe yil moletik ti kʼu yelan skʼan ‹tukʼ xchapanvanike›. Maʼuk noʼox, yuʼun chakʼbutik ta ilel ek ti skʼan oyuk ‹xkʼuxul koʼontontik xchiʼuk ti oyuk slekil koʼontontik ta stojolal li yantike› (Zac. 7:9). Akʼo mi muʼyuk xa ta jchʼuntik li Smantaltak Moisese, tsots-o skʼoplal chil Jeova li tukʼilal xchiʼuk li kʼuxubinel yuʼune. ¡Jaʼ jun mukʼta matanal ti xuʼ xijtun ta stojolal li Jeovae! Jaʼ yuʼun, jchanbetik li stalelaltake xchiʼuk jaʼuk xkʼot ta jpojobbailtik. w17.11 13, 14 ¶2, 3; 17 ¶18, 19

Mi chavetʼes junuk diskursoe skʼan xakʼel lek ti jaʼuk mas tsots skʼoplal ta adiskurso li Vivliae (Juan 7:​16). ¿Kʼusi skʼan xal taje? Jaʼ ti mu jaʼuk mas tsots skʼoplal xilik ermanoetik li loʼil kuxlejalil, li skʼelobil o li skoʼoltasobil chavale, vaʼun ti jaʼ xa muʼyuk mas tsots skʼoplal xilik li tekstoetik chatunese. Vuleso ta ajol ti mu koʼoluk kʼalal naka noʼox ta jkʼeltik Vivlia xchiʼuk kʼalal chijchanubtasvan ta Vivliae. Mi ep tajek tekstoetik chatunese, ta me xchʼay ta sjolik li buchʼutik chchikintabote. Jaʼ yuʼun, jaʼ mas lek tʼujo baʼyel kʼusi tekstoal chatunes, chʼakbo yorail sventa lekuk xakʼel, chapbo smelolal, akʼbo junuk skʼelobil xchiʼuk alo kʼuxi xuʼ xkakʼ ta jkuxlejaltik (Neh. 8:7, 8). Aʼibo lek smelolal kʼuxi tsnit sba li teksto xchiʼuk li kʼusi te tsʼibabil tal ta voskejoe. Pe li kʼusi mas tsots skʼoplal skʼan xapase jaʼ ti xakʼanbe Jeova ti akʼo skoltaot sventa lekuk xavetʼes li chanubtaseletik chal ta Skʼope (Esd. 7:​10). w17.09 26 ¶11, 12

Li ta sjabilal 537 kʼalal skʼan toʼox xtal li Kristoe, xmuyubajik tajek li steklumal Jeovae. Yuʼun kolik xa ox lokʼel tal li ta Babiloniae; tsots tajek laj yil svokolik li 70 jabil te chukbilike. Pe avi une, xkuxet tajek yoʼontonik ti te xa oyik ta Jerusalen sventa xchaʼmeltsanik li temploe xchiʼuk ti jaʼ xa te chlik yichʼik ta mukʼ yan velta li Jeovae. Kʼalal echʼ jun jabile, jaʼ xkaltik li ta sjabilal 536, lik xa ox spasbeik li snakleb temploe. Pe li ta sjabilal 520 stsʼijlan kom li temploe, yuʼun mi junuk xa ox buchʼu te ch-abtej. Jech oxal, persa laj yichʼik vulesbel ta sjolik yuʼun Jeova ti skʼan sutik tal ta stojolal sventa xichʼik ta mukʼ ta sjunul yoʼontonike. Jaʼ yuʼun li ta sjabilal 520 taje, li Jeovae la stak batel Sakarias sventa svulesbe ta sjol steklumal ti kʼu yuʼun la slokʼes tal ta Babiloniae. Li biil Sakariase jaʼ skʼan xal «Vul ta sjol li Jeovae». Taje jaʼ van koltaatik-o yoʼ svules ta sjolik ti muʼyuk bu tenbilik-o yuʼun li Jeovae akʼo mi chʼayem xa ox ta sjolik kʼuxitik koltabilik li stukike (Zac. 1:​3, 4). Li Diose ta xkʼuxul yoʼonton laj yalbe steklumal ti tskolta sba sventa xchaʼta yav ti kʼu yelan chichʼ ichʼel ta mukʼe. Pe jamal laj yal xtok ti jaʼ noʼox chchʼam mi ta sjunul yoʼonton jech tspasike. w17.10 21, 22 ¶2, 3

Li buchʼutik chchanbeik skʼoplal jnopbentike yakʼojik venta ti mas muʼyuk tstsakutik chamel xchiʼuk mas lek xkil jbatik xchiʼuk yantik kʼalal chijkʼuxubinvane. Melel onoʼox yaʼukik, yuʼun kʼalal ta jkoltatik li buchʼutik chil svokolike, mas xijmuyubaj, oy jbalil chkaʼi jbatik, mu jtuktikuk chkaʼitik xchiʼuk naka lekik li kʼusi ta jnoptike. Ta jtabetik tajek sbalil kʼalal chijkʼuxubinvane. Jech xtok, mas me chijpas ta lekil totil o meʼil, ta lekil malalil o ajnilal xchiʼuk ta lekil amigoil. Maʼuk noʼox, yuʼun li buchʼu chkʼuxubinvane jutuk mu skotoluk velta chichʼ koltael ek kʼalal oy svokole (Mat. 5:7; Luk. 6:​38). Mi jkʼanojtik xchiʼuk ta jkʼeltik kʼuxi xuʼ jkoltatik li yantike, jun me koʼontontik, yuʼun jnaʼojtik ti yakal ta jpastik li kʼusi tskʼan Jeovae. Pe ¿kʼusi srasonal mas tsots skʼoplal ti ta jkʼuxubintik li yantike? Jaʼ ti ta jkʼan ta jchanbetik stalelal xchiʼuk ta jkʼan chkichʼtik ta mukʼ li Jeovae, ti jaʼ li Dios ti toj echʼ xa noʼox chkʼuxubinvane xchiʼuk ti jaʼ li Snioʼal kʼanelale (Prov. 14:​31). w17.09 12 ¶16, 17

Maʼuk noʼox laj yichʼ biiltasel ta ajvalil xchiʼuk ta mero bankilal pale li Jesuse, moʼoj, yuʼun laj yichʼ yabtel ta xchaʼmeltsanel xtok «li chʼulna [o templo] yuʼun Mucʼul Diose». Li ta 1919 la spas li abtelal taje; yuʼun la slokʼes ta Mukʼta Babilonia li steklumal Diose xchiʼuk la xchaʼlikes li stsobobbail yajtsʼaklomtak Kristoe. Maʼuk noʼox, yuʼun la sbiiltas xtok li «tukʼil xchiʼuk pʼijil [mosoile]». Taje jaʼ sventa sbeiltas li abtelal chichʼ pasel li ta yamakʼiltak stemplo ta mantal Jeova li ta balumile (Mat. 24:​45). Jech xtok, li Jesuse slekubtasoj xchiʼuk skoltaojutik talel yoʼ sakuk ti kʼu yelan chkichʼtik ta mukʼ li Jdiostik Jeovae (Mal. 3:​1-3). ¿Kʼusi tspas li ta Jmil Jabil ch-ajvalilaj Kristo xchiʼuk li 144 mil xchiʼiltake? Jaʼ tskoltaik sventa spas ta tukʼil krixchanoetik li yajtuneltak Diose. Mi kʼot ta pasel taje, muʼyuk xa ox me kʼusi ikʼ li ta balumile. Vaʼun lek xa ox me chaʼmeltsajem li melel yichʼel ta mukʼ Jeovae. w17.10 29 ¶15, 16

Mi tskʼan chkʼuxubinat li buchʼu mu yolbajuk milvane, skʼan xchikinta li kʼusi chichʼ albele xchiʼuk xbat ta anil li ta lum sventa nakʼobbail ti mas nopol xile (Jos. 20:4). Skʼan xbat ta anil yoʼ mu xtaat ta be yuʼun li buchʼu tspake, jech xtok, skʼan te xnaki jaʼ to mi cham li bankilal palee. Ta skoj taje, chikta yabtel, sna xchiʼuk mu stakʼ xlokʼ ta xanbal, pe skotol taje oy sbalil. Li buchʼu tspas tsots smul avie oy kʼusi skʼan spas yoʼ xkʼuxubinat yuʼun li Diose. Skʼan xikta-o spasel li mulile xchiʼuk skʼan xikta li kʼusi xuʼ xnitat batel ta spasel li mulile. Mi chkakʼbetik yipal yoʼ mu xa jpastik jtosuk mulile, jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti tsots skʼoplal chkiltik ti kʼu yelan xkil jbatik xchiʼuk li Jeovae xchiʼuk ti tsots skʼoplal chkiltik li kʼuxubinel yuʼune (2 Kor. 7:​10, 11). w17.11 10, 11 ¶10, 11

Li Jeovae chalbutik mantal ti xlokʼuk ta koʼontontik skʼelanbel kermanotaktik li kʼusitik x-ayan kuʼuntike (1 Juan 3:​17). Pe tsots me skʼoplal ti ta yutsiluk koʼonton jech jpastike. Xiuk jakʼbe jbatike: «¿Mi jaʼ noʼox lek tajek koʼonton ta stojolalik li kamigotake o ta stojolal li buchʼutik tsotsik skʼoplal chkil ta tsobobbaile? ¿Mi jaʼ noʼox chkikʼ batel ta jna li buchʼutik jnaʼoj ti oy kʼusitik xuʼ spas ta jtojolal ta tsʼakale? ¿O mi ta jkʼel kʼuxi xuʼ xkakʼ ta ilel slekil koʼonton ta stojolal li ermanoetik ti mu xkojtikinan leke xchiʼuk ti xuʼ van mu xpak yuʼunik sutele?» (Luk. 14:​12-​14). Jech xtok, ¿mi chlokʼ van ta koʼontontik skoltael junuk ermano ti chil svokol ta skoj ti muʼyuk lek kʼusi kʼot ta nopel yuʼune? ¿Mi ta to van jkoltatik yan velta li buchʼu mu snaʼ stoj ta vokol kilojtike? Mi jech kʼot ta pasel taje, jchʼuntik li tojobtasel chal li teksto avie. Mi ta jchʼuntike, xkuxet noʼox me koʼontontik, yuʼun jnaʼojtik ti ta yutsil koʼonton ta jpastike (Ech. 20:​35). w17.10 9 ¶12

Li yajnil Potifare lek laj yil li Josee, yuʼun «lec cʼupil sba, lec cʼacʼal vinic», vaʼun ep ta velta laj yakʼ persa sloʼlael. Pe li Josee muʼyuk bu la xchʼun. Kʼalal nitbat skʼuʼ sventa xchiʼin sbaik ta vayel xchiʼuk li ants taje, «ilocʼ ta anil». ¿Kʼusi xuʼ jchanbetik li Josee? Sventa mu jpʼajbetik li smantaltak Jeovae, bateltike skʼan xijatavutik lokʼel ta anil kʼalal ta jnuptantik prevaetike (Prov. 1:​10). Kʼalal maʼuk toʼox stestigotak Jeova junantik ermanoetike, batem toʼox ta yoʼontonik veʼel, ch-uchʼbolajik, tsikʼolajik, tslajesik droga xchiʼuk chmulivajik. Jech oxal, xuʼ van kʼalal yichʼojik xa ox voʼe, yikʼaluk van xtijbat to yoʼontonik spasel li kʼusi chopole. Mi oy jech chkʼot ta jtojolaltik taje, jchotan jbatik mukʼta jaluk xchiʼuk jnoptik ti muʼyuk xa lek chkil jbatik xchiʼuk Jeova mi muʼyuk ta jpajtsan li kʼusi tskʼan koʼontontike. Jech xtok, jpʼajtik li kʼusi xuʼ stij koʼontontik spasel li kʼusitik chopole (Sal. 26:​4, 5; Prov. 22:3). Mi la jnuptantik jtosuk prevae, jkʼanbetik Jeova ti akʼo xakʼbutik jpʼijiltik sventa jpajtsan jbatik xchiʼuk sventa stsal kuʼuntike. w17.09 4, 5 ¶8, 9

Jtos ti kʼusi xuʼ jpastik sventa xkʼot ta kamigotik li Jeovae, jaʼ mi ta jvokʼ jbatik ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntik li ta pʼolmajeletik ti oy ta balumile xchiʼuk mi ta jsaʼtik li melel kʼulejale. Li Abraan ti jaʼ jun vinik ta voʼne ti oy lek xchʼunel yoʼontone jaʼ jech la spas. La xchʼunbe smantal Jeova sventa xkʼot ta yamigo, jech oxal laj yikta komel li jteklum Ur ti ep tajek kʼusitik x-ayan tee, vaʼun lik nakiuk ta karpanaetik (Evr. 11:​8-​10). Snaʼoj lek ti jaʼ chakʼ tal Jeova li melel kʼulejale. Jech oxal, muʼyuk laj yakʼ ta yoʼonton saʼel skʼulejal, yuʼun ti jechuk la spase, laj yakʼ ta ilel ti muʼyuk spatoj yoʼonton ta stojolal li Jeovae (Gén. 14:​22, 23). Ta mas tsʼakale, li Jesuse laj yalbe jun kerem ti jechuk xchʼunel yoʼonton eke, xi laj yalbee: «Mi chakʼan tukʼote, batan, bat chono li kʼusitik oy avuʼune, li stojole bat akʼbo li buchʼutik abol sbaike; jaʼ jech chata akʼulejal ta vinajel, vaʼun laʼ tsʼakliun» (Mat. 19:​21). Li kerem taje mu jechuk xchʼunel yoʼonton kʼuchaʼal li Abraane. Pe oy yantike chakʼik ta ilel ti spatoj tajek yoʼontonik ta stojolal li Jeovae. w17.07 10 ¶12

Kʼalal la xtuchʼik jelavel ukʼum Eufrates li Abraane, echʼ 430 jabil ta skotol jaʼ to ti kʼuxi pasik ta jun jteklum li snitilultak ti jaʼ te chnakiik li ta Albil Balumil taje (Éx. 12:​40-​42; Gal. 3:​17). Li Abraane muʼyuk xil kʼuxi kʼotanuk ta pasel skotol li kʼusi laj yichʼ albel yuʼun Diose. Pe ta sjunul yoʼonton la smala, yuʼun oy xchʼunel yoʼonton ta stojolal li Jeovae (Evr. 11:​8-​12). ¿Mi xnop avuʼun kʼu to yelan xmuyubaj mi chaʼkuxi tale? Labal to van sba chil skotol li kʼusi chal Vivlia ta sventa li xkuxlejale xchiʼuk ta sventa li snitilulaltake. Jech xtok, chmuyubaj kʼalal mi laj yaʼi ti toj tsots skʼoplal li kʼusi la spas yoʼ xkʼot ta pasel li kʼusi tskʼan Jeova ta sventa li albil nitilulale. Chakʼ venta ta melel ti mu jecheʼ­uk noʼox ti jal la smalae. w17.08 6 ¶10, 11

Kʼalal ‹kʼusitik ibal sba› xi li ta Vivliae, li ta orijinale laj yichʼ ­tunesel jpʼel kʼop ti ep tajek kʼusi smakojbe skʼoplale. Maʼuk noʼox skʼan xal li chiʼinejbail ta vayele. Yuʼun xuʼ jaʼ skʼoplal li sikʼolajele o li ixtol loʼil ti chalbe skʼoplal chiʼinejbail ta vayele (2 Kor. 7:1; Efes. 5:​3, 4). Xuʼ van jaʼ skʼan xal xtok li kʼusi mukul chichʼ pasele, jech kʼuchaʼal li skʼelel livroetik ti tstij oʼontonal ta sventa li chiʼinejbail ta vayele xchiʼuk li pornografiae. Skotol taje xuʼ me jaʼ stijbe yoʼonton jun krixchano sventa spas li kʼusi ibal sbae, jaʼ xkaltik ti chixtolan li skʼunile. Li buchʼutik nopem xa xaʼiik skʼelel pornografiae mas to me ch-ayan ta ‹yoʼontonik li chiʼinejbail ta vayel ti muʼyuk xa noʼox spajebe›. Vaʼun xuʼ van xnop tajek chaʼiik ti chmulivajike. Xi chalik junantik li buchʼutik chchanbeik skʼoplale: «Li buchʼutik tskʼelik pornografiae koʼol kʼu yelan tsokesbat stalelalik jech kʼuchaʼal li buchʼutik tslajesik droga xchiʼuk li buchʼutik chuchʼik poxe». Li buchʼutik jech tspasike ch-akʼbatik-o tajek kʼexlal, mu masuk baxbolik li ta yabtelike, mu junuk yoʼontonik xchiʼuk li yutsʼ yalalike, xuʼ van xtuchʼ-o snupunelik o smil-o sbaik. w17.08 19 ¶8, 9

Kʼalal jech laj yal li jtsʼibajom yuʼun salmoe, jaʼ yakal tsnopbe skʼoplal kʼalal mi sutik batel ta Jerusalen li j-israeletike. Jaʼ yuʼun, patbat tajek yoʼonton kʼalal laj yaʼi ti tstsatsubtas lek Jeova li stiʼtak Jerusalen sventa xchabi li yajtuneltake. Xuʼ van ep kʼusitik tsotsik ta jnuptantik ti xuʼ jvul-o tajek koʼontontik yuʼune. Pe li Jeovae xuʼ xakʼ jpʼijiltik. Xi laj yal ta sventa Jeova li jtsʼibajom yuʼun salmoe: «Jaʼ tstac tal scʼop liʼ ta banamil; ta anil noʼox chvul li scʼope». Xi to laj yale: «Jaʼ chacʼ tal li tayo ti lec sac jech chac cʼu chaʼal saquil lanae; jaʼ ta stani tal jech chac cʼu chaʼal tan [li sikil job osile]. Jaʼ tstac tal li siquil bot ti lec xa pisajtic chvule». Vaʼun xi la sjakʼe: «Cʼalal chtal scotol li siquile, [«¿buchʼu xa noʼox stsʼik yuʼun?», TNM ]». Ta slajeb une, la yal ti «cʼalal chtal [mantal yuʼun li Jeovae], ch-ul batel» (Sal. 147:​15-​18). Kʼuchaʼal chkakʼtik ventae, li Jeova ti jaʼ li Buchʼu skotol xuʼ yuʼune xuʼ spajesbe yip li taive xchiʼuk li bote, yuʼun xojtikin lek skotol li kʼusitik pasbile. Jech oxal, xuʼ yuʼun skoltautik yoʼ stsal kuʼuntik kʼusuk vokolil ta jnuptantik. w17.07 20 ¶14, 15

Li Diose jaʼ noʼox stuk lekil ajvalil. Sta-o ti jpakbetik skʼoplale. Yuʼun jaʼ la spas skotol li kʼusitik oye, jech oxal oy sderecho sventa tsventain li krixchanoetike xchiʼuk li anjeletike. Muʼyuk sderecho ti sventain vinajelbalumil li Satanase, yuʼun muʼyuk kʼusi smeltsanoj li stuke. Kʼalal muʼyuk la skʼanik ti jaʼ xventainatik yuʼun Jeova li Satanase, li Adan xchiʼuk li Evae, laj yakʼik ta ilel ti la stoy sbaike (Jer. 10:​23). Melel onoʼox ti xuʼ stʼuj stukik li kʼusi tskʼan tspasike xchiʼuk ti xchʼak sbaik ta stojolal Diose, pe ¿mi oy van sderechoik ti jech tspasike? Muʼyuk. Ti xuʼ jtʼuj jtuktik li kʼusi ta jkʼan ta jpastike tskoltautik sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntik ta jujun kʼakʼal, pe muʼyuk me jderechotik sventa jtoy jbatik ta stojolal li Jpasvanej kuʼuntike. Jamal xvinaj ti ta jkontraintik-o Jeova mi muʼyuk lek ta jtunestik ti xuʼ jtʼuj jtuktik li kʼusi ta jpastike. Li voʼotike chtun kuʼuntik ti sventainutik li Jeovae. w17.06 27, 28 ¶2-4

Mi ep tajek sbalil chkiltik li kabteltik ta stojolal Jeovae, ta me jchanbetik stalelal li jtakbol Pabloe xchiʼuk jech-o me ta jcholtik batel mantal akʼo mi chkichʼtik kontrainel (Ech. 14:​19-​22). Jaʼ jech kʼot ta stojolalik ta sjabilaltik 1930 xchiʼuk ta slikebtik 1940 li kermanotik ta Estados Unidose, yuʼun tsots tajek laj yichʼik kontrainel. Sventa spakbeik skʼoplal li sderechoike, ep ta velta batik ta snail chapanobbailetik. Li ermanoetike tukʼ yoʼonton laj yakʼ sbaik xchiʼuk muʼyuk bu laj yikta sbaik ta cholmantal jech kʼuchaʼal la spas li Pabloe. Vaʼun li ta 1943, xi laj yal li ermano Nathan Knorr ta sventa ti la jpastik kanal li ta Tribunal Supremo ta Estados Unidose: «Ti jech la jpasantik kanale, jaʼ ta aventaik [...]. Ti jech kʼot ta nopel yuʼunike, jaʼ koliyal ti tukʼ-o yoʼonton li steklumal Kajvaltike». Jaʼ jech, li kʼanelal kuʼuntik ta stojolal li cholmantale xuʼ me tstsal yuʼun li kontrainele. Mi ep tajek sbalil chkiltik jech kʼuchaʼal kʼulejal li kabteltik yakʼojbutik Jeovae, mu me jaʼuk noʼox ta jkʼantik ti «ep j-oratike», moʼoj, yuʼun ta jpastik ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntik yoʼ «tsʼakal xkalbetik skʼoplal li mantal sventa li lekil [aʼyejetike]» (2 Tim. 4:5). w17.06 11, 12 ¶11, 12

Mi jkʼanojtik li Jeovae, jaʼ me tskoltautik sventa jchʼunbetik li smantaltake, ti xkuch kuʼuntik li vokoliletike xchiʼuk ti jpʼajtik li kʼusitik chopole (Sal. 97:​10). Pe li Satanas xchiʼuk li sbalumile tskʼan tskʼunibtas xchiʼuk tslajesbe-o skʼoplal li kʼanelal kuʼuntik ta stojolal li Jeovae. Li krixchanoetik avie mu jechuk tajek li kʼusi tspasike, yuʼun jaʼ mas skʼanoj sba stukik, maʼuk skʼanojik li Diose (2 Tim. 3:2). Yuʼun jaʼ noʼox batem ta yoʼontonik spasel «li kʼusi tskʼan jbekʼtaltike, li kʼusi tskʼan jsatike xchiʼuk ti xijtoyet xa chkakʼtik ta ilel ta jkuxlejaltik li kʼusitik oy kuʼuntike» (1 Juan 2:​16). Li jtakbol Pabloe jamal laj yal kʼusi xuʼ xkʼot ta pasel ta jtojolaltik mi jaʼ noʼox chbat ta koʼontontik li kʼusi ta jkʼan jtuktike. Xi laj yale: «Mi te chkakʼ jnopbentik ta stojolal bekʼete jaʼ sventa lajelal». ¿Kʼu yuʼun ti jaʼ sventa lajelale? Yuʼun li buchʼutik jaʼ noʼox batem ta yoʼontonik saʼel li kʼusi tskʼan stukike tspasik ta yajkontra li Diose (Rom. 8:​6, 7). Li buchʼutik jaʼ noʼox batem ta yoʼontonik saʼel takʼine o ti batem ta yoʼontonik mulivajele jaʼ noʼox tsaʼ svokol stukik (1 Kor. 6:​18; 1 Tim. 6:​9, 10). w17.05 18 ¶5, 6

Kʼalal tstojik ta vokol kʼusitik ch-akʼbatik li ermanoetik ti jatavemik lokʼel tal ta slumalike xchiʼuk ti mu naka lekikuk xa li kʼusitik tskʼanike, ta sjunul me yoʼonton chkoltaatik yuʼun li ermanoetike. Jech xtok, toj tsots me skʼoplal ti jaʼuk xa sventain sba stukik ta tsʼakale; kʼalal jech tspasike, oy-o me sbalil chaʼi sbaik xchiʼuk lek-o chil sbaik xchiʼuk li ermanoetike (2 Tes. 3:​7-​9). Akʼo mi jech, jtunel-o me tajek yuʼunik ti jkʼeltik kʼuxi xuʼ jkoltatike. Mu persauk skʼan ep jtakʼintik sventa jkoltatike. Li kʼusi chtun yuʼunike jaʼ ti jchʼak jkʼakʼaltik ta stojolalike xchiʼuk ti xaʼiik ti jkʼanojtike. Jech kʼuchaʼal liʼe, ti jkoltatik ti kʼu yelan xuʼ xanavik ta karoe o ti bu xuʼ sman li kʼusitik stakʼ lajesel ti yalelik noʼox stojole. O xuʼ jkoltatik ti kʼu yelan ta tunesel junuk makina sventa tsʼisom xchiʼuk yan abtejebaletik yoʼ staik yuni takʼinike. Pe li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti jkoltatik ti lekuk xaʼi sbaik li ta tsobobbaile. Mi xuʼ kuʼuntike, xuʼ xkikʼtik bal li ta tsobajeletike. Xuʼ jchanubtastik xtok ti kʼu yelan xuʼ lek xcholbe mantal li krixchanoetike xchiʼuk ti jchiʼintik ta cholmantale. w17.05 5 ¶11, 12

Ta skoj ti jaʼ xa batem tajek ta yoʼontonik kʼusi tskʼan stukik li epal krixchanoetike, mu xa xakʼik venta ti kʼusi mas chtun yuʼunik ta melele (1 Kor. 2:​14). Ta skoj ti muʼyuk tsnopik leke, mu «xkʼel yuʼunik li kʼusi tukʼe xchiʼuk li kʼusi muʼyuk tukʼe» (Evr. 5:​11-​14). Yantik tstsan ta yoʼontonik skʼanel li kʼusitik x-ayan liʼ ta balumile. Kʼalal ‹ep xa kʼusitik oy yuʼunike, mu taʼlouk noʼox chaʼiik›, yuʼun mas to tskʼanik (Ecl. 5:​10). ¿Pe kʼusi van xuʼ jpastik sventa mu jchanbetik li stalelalike? Jaʼ ti mu xkikta jbatik ta chanel li Jvivliatike. Yuʼun jaʼ chakʼ jtsatsaltik yoʼ stsal kuʼuntik li skʼanel kʼulejale. Li Jesuse la xchʼakbe yorail sventa snopbe skʼoplal li Skʼop Jeovae, taje jaʼ koltaat-o yoʼ xkuch yuʼun li prevaetik ti akʼbat yuʼun Diabloe (Mat. 4:​8-​10). Jaʼ noʼox jech ek, mi mu jkʼan xijlaj ta loʼlael yuʼun li kʼulejale, skʼan me xkakʼ ta jkuxlejaltik li pʼijil tojobtasel yakʼojbutik Jeovae. Vaʼun jaʼ me jech chkakʼbetik yil Jesus ti jaʼ mas jkʼanojtike; maʼuk li kʼusitik x-ayan liʼ ta balumile. w17.05 26 ¶17