Marso

¿Mi oy junuk ermano ta jtsobobbailtik ti mu lekuk xkil jba jchiʼuktike? Mi jaʼ jeche, mu me teuk tsʼijil xijkom. Yuʼun mi muʼyuk kʼusi ta jpastike, jech-o me chopol chkiltik li ermanoe. Li Vivliae chal ti mas lek xkil jbatik xchiʼuk yantik kʼalal lek jnaʼ xijchʼamvane, maʼuk noʼox, yuʼun xuʼ spas ta kamigotik xtok li kajkontratike (Prov. 25:​21, 22). Kʼalal oy buchʼu chkikʼtik ta veʼele, jaʼ me tskoltautik sventa jchʼay ta joltik li kʼusi chopol kʼot ta pasel kuʼuntike xchiʼuk mas xa lek chkil jba jchiʼuktik. Maʼuk noʼox, yuʼun xuʼ skoltautik xtok sventa jaʼuk jkʼelbetik li slekil talelal jech kʼuchaʼal la spas Jeova kʼalal laj yikʼ tal ta steklumale (Juan 6:​44). Chjel tajek ti kʼu yelan xkil jbatik ­xchiʼuk jun ermano kʼalal chkikʼtik ta veʼel ta skoj ti jkʼanojtik ta melele. Pe ¿kʼuxi xuʼ jnaʼtik mi jaʼ ta skoj ti jkʼanojtik ta melel ti jech ta jpastike? Jaʼ tskoltautik li teksto avie. Ti melel xkaltike, skotol li ermanoetike oy onoʼox jtosuk stalelalik ti mas to x-echʼ jech kʼuchaʼal li voʼotike, jlome mas tsots xchʼunel yoʼontonik, yantike mas to oy stsʼikemal yuʼunik, mas to tsots yoʼontonik o oy yan slekil talelalik. Mi jaʼ chkakʼtik persa skʼelel li slekil talelal kermanotaktike, mas me ta jkʼantik xchiʼuk mas to kʼun chkaʼitik ti lekuk jchʼamtike. w18.03 17 ¶18, 19

Kʼalal chlokʼ ta tsobobbail junuk skerem o stseb li totil meʼiletike, vokol tajek chaʼiik ti tukʼuk xakʼ sbaik ta stojolal li Jeovae. Jkʼeltik avil kʼu yelan laj yaʼi sba jun ermana kʼalal lokʼ ta tsobobbail li stsebe xchiʼuk ti lokʼ batel ta snaike. Xi chal li ermanae: «Oy tajek ta koʼonton ta jchiʼin ta loʼil li jtsebe xchiʼuk ta jkʼan ta jkʼelbe sat li kuni mome, jaʼ yuʼun, la jsaʼ tajek ta jvuntik mi oy bu chakʼ ta ilel jsetʼuk ti stakʼ jchiʼin ta loʼile. Pe xi laj yalbun ta slekil yoʼonton li jmalale: ‹Kʼelavil, mu xa jaʼuk oy ta jbatik li jtsebtike, li kʼusi noʼox xuʼ jpastike jaʼ ti tukʼuk xkakʼ jbatike xchiʼuk ti xkakʼtik akʼo tukʼibtasatuk yuʼun li Jeovae›». Kʼalal echʼ jayibuk jabile, och ta stestigo Jeova yan velta li stsebike. Xi chal li ermanae: «Chichʼunkutik ta mukʼ xchiʼuk li jmalale, yuʼun snaʼoj ti tukʼ laj kakʼ jbakutik ta stojolal li Diose». Mi lokʼem ta tsobo­bbail junuk akerem o atseb eke, ¿mi jaʼ chapat avoʼonton ta stojolal li Jeovae o mi jaʼ chapat avoʼonton yuʼun li apʼijil atuke? (Prov. 3:​5, 6). Jaʼ lek jpʼeluk ta avoʼonton chʼuno ti toj lek li tukʼibtasel xchiʼuk li beiltasel yuʼun Jeovae akʼo mi toj kʼux o toj vokol ta chʼunel bakʼintik. Mu xamak li Jeovae, akʼo stukʼibtas li avalab anichʼnabike. w18.03 31 ¶12, 13

Li Vivliae muʼyuk chal jayib jabilaltik skʼan jtatik sventa xuʼ xkichʼtik voʼe. Kʼalal «pasik ta jchankʼop» xi li ta griegoe, chakʼ ta aʼiel ti skʼan xichʼ chanubtasel junuk krixchano sventa oyuk buchʼu xlik stsʼaklie. Li jun yajchankʼop Jesuse jaʼ li buchʼu chchan lek li chanubtaseletik yuʼune, ti chaʼibe lek smelolale xchiʼuk ti ch-ayan ta yoʼonton xchʼunele. Jaʼ yuʼun, li kʼusi oy ta sba li totil meʼiletike jaʼ ti xchanubtas li yalab xnichʼnabike, ti skoltaik sventa xichʼik voʼe xchiʼuk ti skoltaik sventa xkʼotik ta yajtsʼaklom Kristoe. Skʼan jech spasik akʼo mi neneʼik to. Veno, mu onoʼox xuʼ xichʼ voʼ li jun jvokʼel olole. Akʼo mi jech, li Vivliae chal ti oy jlom uni kerem tsebetik ti muʼyuk to ep sjabilalike xaʼibeik xa lek smelolal li Skʼop Diose xchiʼuk ep tajek sbalil chilik. Jech kʼuchaʼal liʼe: li jchankʼop Timoteoe ta sbikʼtal noʼox lik yaʼibe smelolal li Skʼop Diose xchiʼuk lik tsatsubuk lek li xchʼunel yoʼontone (2 Tim. 1:5; 3:​14, 15). Kʼalal nakatik toʼox 20 sjabilale, oy xa ox kʼusitik tsotsik lik sbain spasel li ta tsobobbaile (Ech. 16:​1-3). w18.03 9 ¶4, 5

Ep kʼusitik la jel ta jkuxlejaltik sventa lijkʼot ta yajtunel li Diose. Pe jech-o oy kʼusitik skʼan jel ta jkuxlejaltik kʼalal kichʼojtik xa ox voʼe. Ta skoj ti mu junuk buchʼu tukʼil krixchano kuʼuntike, jkotoltik skʼan jechuk-o jel batel li jtalelaltike (Filip. 3:​12, 13). Xuʼ xi jakʼbe jba jkotoltike: «¿Mi mas xa chichʼi batel chkaʼi li ta mantale? ¿Mi mas xa xkoʼolaj jtalelal kʼuchaʼal li Kristoe? ¿Kʼusi chakʼ ta ilel ti kʼu yelan ta jpas jtalelal li ta tsobajeletike? ¿Kʼusi chakʼ ta ilel li kʼusitik chkalbe skʼoplale? ¿Kʼusi chakʼ ta ilel ti kʼu yelan nopem xkaʼi xchanel Jvivliae, ti kʼu yelan ta jlap jkʼuʼ jpokʼe xchiʼuk ti kʼu yelan ta jchʼam li tojobtaseletike? ¿Kʼu yelan chkaʼi jba kʼalal ta jnuptan junuk prevae? ¿Mi maʼuk xa noʼox ta jchan li kʼusitik la jchan ta slikebale? ¿Mi yijun xa ta mantal ta melel?» (Efes. 4:​13). Mi la jnopbetik skʼoplal li sjakʼobiltak liʼe, jaʼ me tskoltautik sventa jkʼeltik mi skʼan to xijtsatsub li ta mantale. w18.02 24 ¶4, 5

Stuk xa noʼox jech li kʼakʼal kuxulutik avie, yuʼun li Jeovae yakal tstsob epal krixchanoetik ti «likemik tal ta skotol lumetik, nitilulaletik, jteklumetik [xchiʼuk] ta jeltos kʼopetik» jech kʼuchaʼal yaloj xa onoʼox li Vivliae. Li krixchanoetik taje xmuyubajik noʼox ti jaʼik «jun mucʼta lum» ti oyik mas ta vaxakib miyone xchiʼuk ti ‹tspasik chʼul abtelal ta kʼakʼal akʼobal li ta stemplo› Jeovae (Apok. 7:​9, 15; Is. 60:​22). Muʼyuk bu jech xkiltik-o ti ep tajek krixchanoetik tskʼanik li Diose xchiʼuk ti tskʼan li xchiʼiltakike. Akʼo mi jech, li Vivliae yaloj xa onoʼox ti jelel tajek kʼu yelan chakʼ ta ilel stalelal li krixchanoetik ti nom oyik ta stojolal Diose, yuʼun maʼuk melel kʼanelal ti chakʼik ta ilele. Li jtakbol Pabloe laj yal ti chlik ‹skʼan sba stuk li krixchanoetik› ta slajebal xa kʼakʼale, chbat «ta yoʼontonik takʼin» xchiʼuk «jaʼ skʼanojik li kʼusi kʼupil sba chaʼi stukike jaʼ muʼyuk skʼanojik li Diose» (2 Tim. 3:​1-4). Li jecheʼ kʼanelale mu xkoʼolaj xchiʼuk li kʼanelal kuʼuntik ta stojolal Diose, yuʼun jaʼ chakʼ ti xlik saʼik kʼusi lek chaʼi stuk li krixchanoetike xchiʼuk chil-o tajek svokol yuʼunik li yantike. w18.01 22 ¶1, 2

Li Noee ayan xchʼunel yoʼonton, la sta li pʼijilal chakʼ Diose xchiʼuk jaʼ chabiat sventa mu sokes ti kʼu yelan xil sba xchiʼuk li Jeovae. Jech kʼuchaʼal liʼe, li Noee ‹oy ta yoʼonton tspas li kʼusi tskʼan Diose›, jech oxal, muʼyuk la xchiʼinan li buchʼutik muʼyuk chichʼik ta mukʼ Diose. Muʼyuk laj ta loʼlael xtok kʼalal yalik tal ta balumil li chopol anjeletik xchiʼuk ti la skʼatajes sbaik ta krixchanoetike. Pe li yan krixchanoetike labal tajek sba laj yilik ta skoj ti toj tsotsike xchiʼuk xuʼ van la skʼan laj yichʼik ta mukʼ (Gén. 6:​1-4, 9). Li Noe xtoke snaʼoj ti xi albatik yuʼun Jeova li krixchanoetike: «Bolanic; epajanic. Nojesic li banamile» (Gén. 1:​27, 28). Jaʼ yuʼun, snaʼoj ti muʼyuk lek xchiʼuk ti mu staleluk ti xnupun xchiʼuk ti xnichʼnajik li chopol anjeletike. Laj yil ti jaʼ jeche, yuʼun mas toj tsotsik xchiʼuk toj mukʼtik lokʼ li xnichʼnabtakike. Ta mas tsʼakale, pʼijubtasat yuʼun li Diose, albat ti chakʼ talel jun nojelal ta voʼe; la xchʼun ti jech chkʼot ta pasele xchiʼuk la spas jun arka ti jaʼ kolik-o xchiʼuk li yutsʼ yalale (Evr. 11:7). w18.02 9 ¶8

Mi apasoj jtosuk tsatsal mulile, li Jeovae oy tajek ta yoʼonton tskʼan tskoltaot sventa xatsatsub yan velta. Pe sventa xuʼ skoltaote, skʼan xachʼam li koltael chakʼbot ta stojolal li moletik ta tsobobbaile (Prov. 24:​16; Sant. 5:​13-​15). Mu me xajalij ta spasel jech, yuʼun jaʼ noʼox me jech xuʼ xata li kuxlejal ta sbatel osile. Pe akʼo mi anaʼoj ti yakʼojot xa ta perton li Jeovae, xuʼ van te xvulvun-o tajek avoʼonton yuʼun li amule, ¿kʼusi xuʼ xapas mi jech chavaʼi abae? Li Pablo eke ep ta velta abul tajek sba laj yaʼi ta skoj li kʼusitik toʼox chopol la spase. Xi laj yale: «Voʼon li buchʼu mas bikʼit ta skotol li jtakboletike xchiʼuk mu jta-o ti jtakbol chkichʼ albele, yuʼun la jkontrainbe li stsobobbail Diose» (1 Kor. 15:​9). Li Jeovae lek laj yil li Pabloe akʼo mi oy kʼusitik chopol la spas ta voʼne xchiʼuk oy ta yoʼonton ti jechuk xaʼi sba li Pablo eke. Jaʼ noʼox jech ek, mi asutesoj xa avoʼonton ta melele xchiʼuk mi laj xa avalbe Jeova li amule xchiʼuk mi laj xa avalbe moletik ta skoj ti tsots li kʼusi la apase, xuʼ me xachʼun ta melel ti chaxkʼuxubinot li Jeovae. Pato avoʼonton ti yakʼojot xa ta perton li Jeovae xchiʼuk mu ­xapʼaj li ­slekil yoʼontone (Is. 55:​6, 7). w18.01 11 ¶17, 18

Sventa xijkʼot ta yamigo li Jeovae, skʼan jchikintatik li kʼusi chale xchiʼuk ti jchiʼintik ta loʼile. ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa jchikintabetik li Jeovae? Li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti jchan Jvivlia ta jtuktike. Pe maʼuk noʼox skʼan jkʼeltik li Vivliae, skʼan jkʼeltik xtok li yan jvuntike o li videoetike xchiʼuk ti jnopbetik skʼoplal li kʼusi ta jchantike. Kʼalal chijchanunaje, maʼuk sventa epuk kʼusi jkomes ta joltik jech kʼuchaʼal chakomtsan ta ajol li stakʼobiltak a-eksamene. Moʼoj, kʼalal chijchanunaje, xkoʼolaj kʼuchaʼal chijbat ta paxyal ti ep kʼusitik chakʼ jchantik ta sventa stalelal Jeova kʼalal oy kʼusitik yan chkiltik tee. Mi jech la apas taje, mas me chanopaj ta stojolal li Jeovae, vaʼun ta me xnopaj tal ta atojolal ek. Li s-organisasion Jeovae ep kʼusitik slokʼesoj sventa xachanunaj ta atuk. Jkʼeltik avil kʼusi xuʼ xata li ta jpajinatik ta Internet ta jw.org. Oy jvokʼ ti bu chal guías de estudio, mi la-och ti bu chal «¿Qué enseña realmente la Biblia?» xie, te chata lekil mantaletik ti jaʼ tstsatsubtas xchʼunel avoʼontone (Sal. 119:​105). w17.12 25 ¶8, 9

Jech kʼuchaʼal chkakʼtik ventae ta buyuk xa noʼox ch-ayan li jun oʼontonale, «yuʼun chnoj ta yotquinel Mucʼul Dios sbejel li banamile». Li chonbolometike mu xuʼ xchanik ta sventa li Jeovae, jaʼ yuʼun li albil kʼop laj yichʼ alel liʼe jaʼ ta stojolal li krixchanoetik ti chjel stalelalike (Is. 11:​6, 7). Oy epal krixchanoetike jech toʼox stalelalik kʼuchaʼal li okʼiletike, pe li avie jun xa yoʼonton nakalik xchiʼuk li xchiʼiltakike. Xuʼ jkʼeltik sloʼil xkuxlejalik li ta jpajinatik ta Internet ta jw.org ti bu chal: «Jelbat-o xkuxlejalik yuʼun li Vivliae». Junantik yajtuneltak Jeova ti toj simaronik toʼoxe slapojik xa li «achʼ talelal ti jech laj yichʼ pasel jech kʼuchaʼal la skʼan yoʼonton li Diose, ti laj yichʼ pasel ta batsʼi tukʼilal xchiʼuk ta stukʼil oʼontonale» (Efes. 4:​23, 24). Kʼalal chlik xchanik bal ta sventa Dios li krixchanoetike, chakʼik venta ti skʼan xchʼunik li mantaletike. Taje jaʼ chkoltaatik sventa sjel snopbenik ta sventa li kʼusi xchʼunojike, li kʼusi tsnopike xchiʼuk ta sventa li kʼusi tspasike. Akʼo mi tsots ta pasel, pe jaʼ chkoltavan chʼul espiritu sventa jechuk xkʼot ta pasel yuʼunik li buchʼutik tskʼan tspasik li kʼusi tskʼan yoʼonton Diose. w18.01 31 ¶15, 16

Li Vivlia xtoke chal ti «ta jujuntal xkechet chkʼot ta pasel» li chaʼkuxesel ta vinajele. Jech oxal, xuʼ jchʼuntik ti lek xcholet chkʼot ta pasel ek li chaʼkuxesel ta balumile. Pe xuʼ van xi jakʼbe jbatike: «¿Kʼusi ora chchaʼkuxiik tal li buchʼutik jaʼtik to slajelike? ¿Mi ta slikebaltik noʼox van li Ajvalilal ta Jmil Jabil sventa xchʼamatik yuʼun li yutsʼ yalalik xchiʼuk li yamigotakike? Li buchʼutik tukʼ echʼik ta voʼne xchiʼuk ti snaʼik lek sbeiltasel li steklumal Diose, ¿mi jaʼik van baʼyel chchaʼkuxiik tal sventa sbeiltasik li steklumal Diose? Mi chchaʼkuxiik li buchʼutik muʼyuk laj yojtikinik li Jeovae, ¿kʼusi van ora chchaʼkuxiik talel xchiʼuk bu van jotukal?». Ep ta jmoj kʼusitik xuʼ jakʼbe jbatik, pe li kʼusi mas leke jaʼ ti jmalatik noʼox xchiʼuk ti jkʼeltik kʼu yelan chkʼot ta pasele. Yoʼ to yakal ta jmalatik chkʼot ta pasel li chaʼkuxesele skʼan xkakʼtik persa ti jtsatsubtastik li xchʼunel koʼontontik ta stojolal Jeovae. Yuʼun jamal laj yal ta stojolal Jesus ti chchaʼkuxes li buchʼutik te oy ta snopbene (Juan 5:​28, 29; 11:​23). w17.12 12 ¶20, 21

Li malaliletik, li ajnilaletik xchiʼuk li alab nichʼnabiletik avie jech-o me xuʼ xkoltaatik yuʼun li beiltasel taje. Li Vivliae xi chalbe li malaliletike: «Jechuk-o me xakʼan avajnilik xchiʼuk mu me xkʼakʼetuk tajek avoʼontonik ta stojolalik». Pe ¿kʼu yelan chakʼ ta ilel ti skʼanoj yajnil li jun ermanoe? Jaʼo kʼalal chchikintabe li kʼusi chale xchiʼuk kʼalal tstsakbe ta mukʼ li sloʼile (1 Ped. 3:7). Jech xtok, lek me kʼusi chkʼot ta nopel yuʼun kʼalal tsjakʼbe yaʼyej li yajnile akʼo mi mu skotoluk velta tspas li kʼusi ch-albate (Prov. 15:​22). Li buchʼu skʼanoj yajnile muʼyuk ta suj ti akʼo x-ichʼat ta mukʼe. Jech oxal, mi skʼanoj yajnil xchiʼuk xnichʼnab li jun ermanoe, xuʼ me mas xmuyubaj xtunik ta stojolal li Jeovae xchiʼuk ti staik li kuxlejale. w17.11 28 ¶12; 29 ¶15

Kʼalal jaʼo sba velta laj yichʼ tikʼel ta chukel ta Roma ta sjabilal 60 o 61 li jtakbol Pabloe, oy kʼusi la stsʼibabe batel li ermanoetik ta Kolosase, laj yal batel ti tsots tajek skʼoplal «li yojtikinel chakʼ li chʼul espiritue», jaʼ xkaltik, ti jechuk jnopbentik kʼuchaʼal li Jeovae (Kol. 1:9). Jech xtok, xi to la spʼijubtasane: «Ti jech chkalboxuke jaʼ sventa muʼyukuk buchʼu sloʼlaoxuk ta skoj ti chakʼik ta chʼunel li kʼusi chalike. Kʼelo me abaik lek ti mu me buchʼu chukul xikʼoxuk batel ta sventa li spʼijil krixchanoetike xchiʼuk ta sventa li loʼlael ti mu kʼusi xtun-o ti jaʼ li kʼusitik nopem xaʼi tspasik krixchanoetike, ti jaʼ li snopben balumile, maʼuk li chanubtasel yuʼun Kristoe» (Kol. 2:​4, 8). Vaʼun li Pabloe lik xchapbe smelolal ti kʼu yuʼun muʼyuk lek junantik li kʼusi chakʼik ta chanel li krixchanoetike xchiʼuk ti kʼu yuʼun xuʼ xlajik ta loʼlael ta sventa li snopben balumile. Jech kʼuchaʼal liʼe, xuʼ van oy buchʼu xlik snop ti mas to toj pʼij o mas xtojob chaʼi kʼuchaʼal li yantike. Jech oxal, li jtakbol Pabloe oy tajek ta yoʼonton ti skolta li ermanoetik ta Kolosas sventa mu xchanik li snopben balumile xchiʼuk li yan kʼusitik chopol tspasike (Kol. 2:​16, 17, 23). w17.11 20 ¶1

¿Kʼusi van skʼan xikta li jun yajtunel Jeova yoʼ xkʼuxubinate? Skʼan xikta skotol li kʼusi xuʼ xnitat batel ta spasel jtosuk mulile akʼo mi lek tajek chil (Mat. 18:​9). Jech kʼuchaʼal liʼe, xuʼ van lek tajek chkaʼitik xchiʼinel li kamigotike, pe ¿mi chkiktatik xchiʼinel kʼalal chkakʼtik venta ti xuʼ sokes li jtalelaltike? Mi mu jnaʼ jpajtsan jbatik ta yuchʼel poxe, ¿mi yolbaj xa ta xkuchʼtik? Mi oy ta jnopbetik skʼoplal mulivajele, ¿mi yolbaj xa ta jkʼeltik pelikulaetik, pajinaetik ta Internet o yan kʼusitik ti tstij koʼontontik ta mulivajele? Jvules ta joltik ti toj tsots skʼoplal chil Jeova kʼalal chkakʼtik persa sventa tukʼuk-o xkakʼ jbatike. Chakʼ tajek jmuyubajeltik ti jnaʼojtik ti xi chalbutik li Jeovae: «Sbatel osil chajcʼanot» (Is. 54:​7, 8). w17.11 11 ¶12

Li ta Zacarías 5: 4 chal ti stojol mulile o li kʼusi chopole jaʼ te chkʼot «ta sna li bochʼo ta xʼelcʼaje», «te ta xcom o» jaʼ to mi stanil xa kom li snae. ¿Kʼusi skʼan xal taje? Jaʼ ti xuʼ svinajes skotol li kʼusi chopol ta jpastik li Jeovae xchiʼuk ti ta persa onoʼox ta xchapane. Xuʼ van oy buchʼu lek xtojob ta smukel smul ta stojolal li j-abteletike, ta stojolal li spatrone, ta stojolal li moletik ta tsobobbaile o ta stojolal li stot smeʼe. Akʼo mi jech, mu xuʼ smuk ta stojolal li Diose, yuʼun jaʼ yaloj stuk ti ta onoʼox xvinaj li buchʼu ch-elkʼaje (Evr. 4:​13). Pe li yajtunelutik Diose xijmuyubaj tajek, yuʼun jaʼ liʼ jchiʼuktik li buchʼutik chakʼik persa sventa sakuk stalelalik o tukʼuk yoʼontonik «ta skotol li kʼusitike» (Evr. 13:​18). Chopol tajek chaʼi sba yuʼunik Jeova li buchʼutik tspasik skotol li kʼusitik te stsakojbe sba skʼoplal xchiʼuk li elekʼe. Pe li voʼotike jaʼ jun mukʼta matanal chkaʼitik ti jnaʼtik xchiʼuk ti ta jchʼunbetik li smantaltak Jeova ti tsotsik ta pasele xchiʼuk ti jaʼ jech ta jpas jtalelaltik sventa xichʼ-o ichʼel ta mukʼ li sbie. Kʼalal jech ta jpastike, muʼyuk me bu ta jmakitik ek li kastigo chichʼik li buchʼutik yolbaj mu xchʼunbeik li smantaltake. w17.10 22 ¶6, 7

Skʼan junuk noʼox koʼontontik xchiʼuk li kermanotaktike akʼo mi muʼyuk stukʼil kʼusi chalik o tspasik ta jtojolaltik (Rom. 12:​17, 18). Mi kap sjol kuʼuntik junuk jchiʼiltike, skʼan ta sjunuluk koʼonton jkʼanbetik perton. Li nupultsʼakaletike tsots me skʼoplal ti junuk noʼox yoʼontonike. Yuʼun muʼyuk lek kʼalal skʼanoj xa sbaik yilel o lek xa tajek tskʼopon sbaik kʼalal te xchiʼukik yan krixchanoetike, pe ti mu skʼopon sbaik lek kʼalal stuk oyike o ti kʼuxik tajek li kʼusi chalbe sbaike xchiʼuk ti stsak sbaik ta majel bakʼintike. Jech xtok, skʼan xlokʼuk ta koʼontontik yakʼel perton skotol ora. Mi oy buchʼu chopol kʼusi la spas ta jtojolaltike, skʼan xkakʼtik ta perton xchiʼuk jip ta koʼontontik li kʼusi la spasbutike. Sventa ta sjunuluk koʼonton jech jpastike, skʼan jpastik ta mantal li jnopbentike, jaʼ xkaltik, ti jchʼay ta joltike xchiʼuk ti mu jchaptik batel li kʼusi chopol chijpasbate (1 Kor. 13:​4, 5). Yuʼun mi ta jnakʼ skʼakʼal koʼontontike, mu xa me xuʼ lek xkil jbatik xchiʼuk li kermanotaktike xchiʼuk li Jeovae (Mat. 6:​14, 15). w17.10 10 ¶14, 15

Li kʼusi laj yil Sakariase jaʼ te laj yakʼ ta ilel Jeova ti chchabi steklumal sventa stsuts yuʼunik xchaʼvaʼanel li temploe xchiʼuk ti tskʼel onoʼox kʼusi tspas yoʼ junuk noʼox yoʼonton xkuxiike. ¡Taje patbat van tajek yoʼonton li j-israeletike! Pe ¿kʼuxi xa noʼox chvuʼ yuʼunik spasel ti uni jutebik noʼoxe? Xuʼ van la svul yoʼontonik ta sventa taje, pe kʼalal albatik yuʼun Sakarias li kʼusitik to laj yal Jeovae, jaʼ van tsatsubtasbat tajek yoʼontonik. Yuʼun li Jeovae laj yal ti maʼuk noʼox chkoltaatik yuʼun li Eldai, Tobiya, xchiʼuk Jedayae, moʼoj, yuʼun xi to laj yale: «Li bochʼotic nom to nacalique chtal coltavanicuc ta xchaʼpasel ec li [chʼulnae]». ¿Kʼu van yelan laj yaʼiik j-israeletik kʼalal jech albatike? Jpʼel ta yoʼonton la xchʼunik ti chkoltaatik onoʼox yuʼun li Jeovae. Jaʼ yuʼun, ta anil noʼox la xchaʼlikesik li abtelale. Akʼo mi pajtsanatik tajek yuʼun li ajvalil ta Persiae xchiʼuk ti jaʼ jech kʼuchaʼal jun «mucʼta vits» la spas sbae, li Jeovae ta anil noʼox la skʼel kʼuxi xuʼ skolta li steklumale. Vaʼun li ta sjabilal 515 kʼalal skʼan toʼox xtal li Kristoe, tsuts yuʼunik xchaʼvaʼanel li temploe (Esd. 6:​22; Zac. 4:​6, 7). Li kʼusitik albat yuʼun Jeova li Sakariase jaʼ laj yalbe skʼoplal xtok li kʼusitik tsotsik tajek skʼoplal chkʼot ta pasel avie. w17.10 29 ¶17

¿Buchʼu van tstʼuj Jeova sventa sbeiltas li svaʼanel templo ta Jerusalene? ¡Jaʼ la stʼuj li Salomone! Li ajvalil Davide spatoj yoʼonton ti chkoltaat yuʼun Jeova li xnichʼone, akʼo mi jech, chat yoʼonton ta skoj ti kerem to chile xchiʼuk ti mu to masuk ep kʼusi snaʼe. Yuʼun ‹skʼan lek mukʼ spas li temploe, skʼan ven lek spas xchiʼuk skʼan xpuk batel skʼoplal ta spʼejel balumil ta skoj ti toj kʼupil sbae›. Pe li kʼusi mas to tsots skʼoplale jaʼ ti yuʼun jaʼ sna «li Mucʼul Diose» (1 Crón. 22:​1, 5, 9-​11). Pe ¿mi oy van stsatsal yoʼonton Salomon sventa xchʼam li mukʼta abtelal taje? ¿Mi jaʼ van chakʼ akʼo xmakat yuʼun li skeremale xchiʼuk ti chʼabal to ep kʼusi xchanoje? Veno, mi tskʼan lek tspas yabtel li Salomone, skʼan spas ta tsots yoʼonton xchiʼuk skʼan mu teuk noʼox smeyoj skʼob xkom. Ti lajuk stikʼ xiʼel ta yoʼonton li Salomone, muʼyuk van bu la spas reva jsetʼuk jechuk li yabtele, taj une jaʼ mas to chopol; jaʼ xuʼ to jutuk ti spas bu kʼalal xuʼ yuʼune akʼo mi mu masuk lek xkom yuʼun. Li voʼotik eke ta jkʼantik ti akʼo xakʼbutik stsatsal koʼontontik li Jeovae, yuʼun jaʼ to jech xuʼ spas kuʼuntik li kabteltik yakʼojbutike. w17.09 28 ¶1, 2; 29 ¶4, 5

¿Kʼu van yelan jkuxlejaltik xanaʼ ti muʼyukuk li Vivliae? Muʼyuk bu xuʼ jtatik lekil beiltasel ti jechuke, mu xkojtikintik Dios, mu jnaʼtik kʼu yuʼun kuxulutik o kʼusi chkʼot ta jtojolaltik ta mas tsʼakal xchiʼuk mu jnaʼtik kʼusi la spas Dios ta jtojolaltik ta voʼne ti jechuke. Jaʼ yuʼun, skʼan jtojbetik ta vokol Jeova ti yakʼojbutik li Skʼope, jaʼ xkaltik li Vivliae. Xchiʼuk yaloj ta jamal ti te oy-o ta sbatel osil li kʼusi lokʼem ta yee. Taje jaʼ jech laj yal ek li jtakbol Pedroe (1 Ped. 1:​24, 25). Li kʼusi laj yal taje jaʼ te la slokʼes tal li ta Isaías 40:8. Akʼo mi maʼuk tajek laj yalbe skʼoplal Vivlia li versikulo taje, pe jaʼ onoʼox laj yalbe skʼoplal skotol li kʼusitik yaloj Jeovae. Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi skʼan jpastik sventa jtabetik sbalil li Skʼop Diose? Jaʼ ti jchan ta jkʼop jtuktike, jaʼ xkaltik ti bu xkaʼitik leke. Taje jaʼ jech yakʼojik venta ek li buchʼutik chkʼuxubinik tajek li Vivliae. Jaʼ yuʼun, ti kʼu xa sjalil echʼem tale oy epal krixchanoetik yakʼojik tajek persa sjelubtasel ta yan kʼop sventa oyuk yuʼunik skotol li krixchanoetike. Akʼo mi ep tajek kʼusi tsnuptanik ta skoj taje, li kʼusi noʼox oy ta yoʼonton tspasike jaʼ li kʼusi tskʼan Jeovae: ti xkol «skotol li krixchanoetike xchiʼuk ti akʼo yojtikinik lek li kʼusi melele» (1 Tim. 2:​3, 4). w17.09 18 ¶1, 2

Li avie, ep kerem tsebetik ti jaʼik yajtsʼaklomtak Kristoe jaʼ jech chil svokolik kʼuchaʼal li Josee (Gén. 39:7). Kalbetik skʼoplal jun tseb ti Kim sbie, jutuk mu skotoluk li xchiʼiltak ta chanune xtoyet xa chaʼi sbaik kʼalal tsloʼiltaik ti oy la buchʼu chchiʼinik ta vayel li ta jujun savado o ta domingoe. Pe li Kime muʼyuk bu jech tspas li kʼusitik chopol taje. Xi chale: «Ta skoj ti mu jechuk ta spas jtalelal kʼuchaʼal li yantike, bakʼintike jtuk chkaʼi jba o sjipojikun ta yoʼontonik chkaʼi. Li jchiʼiltak ta chanune chalik ti bol tsebun la ti muʼyuk jnovioe. Pe jnaʼoj onoʼox ti toj vokol chaʼi stsalel mulivajel kʼalal kerem tseb to li jun krixchanoe» (2 Tim. 2:​22). Li Kime jech-o chjakʼilanbat mi jech-o to ti muʼyuk buchʼu xchiʼinoj ta vayele, vaʼun te chlik xchapbe ti kʼu yuʼun muʼyuk chmulivaje. Ta melel, xijmuyubajutik ta stojolal li kerem tsebetik ti muʼyuk chpʼajik ta sventa li mulivajele. Li Jeovae solel xmuyubaj ta stojolalik ek. w17.09 4 ¶8; 5 ¶10

Li buchʼutik ta ora noʼox ch-ilinike ep kʼusitik kʼuxik chlik yalik. Kʼalal jech jtalelaltike, muʼyuk bu xmuyubaj li kutsʼ kalaltike. Li Vivliae chalbutik mantal ti akʼo xkiktatik li skʼakʼal koʼontontike xchiʼuk ti ta jchopol kʼopta jbatike (Efes. 4:​31). Li buchʼutik jech stalelalik taje xuʼ me xlik smaj-o sbaik xchiʼuk li yantike. Xuʼ van xi chal li junantike: «Taje stalel onoʼox jech». Pe ta melele chopol tajek chil li Jeovae. Jech oxal, epal yajtsʼaklomtak Kristoe yiktaojik li talelal taje xchiʼuk jaʼ xa slapojik li achʼ talelale (Kol. 3:​8-​10). Li yan kʼusi chopol chakʼ jpastik li mol talelale, jaʼ li jut kʼope. Li krixchanoetike ep ta velta tsjutik kʼop yoʼ mu stoj li spatanike o sventa mu xbatik ta chapanel ta skoj li kʼusi chopol tspasike. Pe mu jechuk stalelal li Jeovae, yuʼun li stuke jaʼ ‹li Dios ti melel xkʼopoje› (Sal. 31:5). Jech oxal, chalbutik ti meleluk xijkʼopoj li yajtsʼaklomutik Kristoe, ti mu jutbe jbatik kʼop ta jujuntale (Efes. 4:​25; Kol. 3:9). Jaʼ yuʼun, skʼan meleluk skotol li kʼusi chkaltike akʼo mi xuʼ van xkakʼ jbatik-o ta kʼexlal o ti muʼyuk ta jtabetik sbalile (Prov. 6:​16-​19). w17.08 18 ¶3, 5; 20 ¶12, 13, 15

Li Jeova avie tstunes Skʼop sventa tsbeiltasutik. Xuʼ xkaltik ti «ta anil noʼox chvul li scʼope», yuʼun tsbeiltasutik ta mantal kʼalal jaʼo chtun tajek kuʼuntike. Jnoptik noʼox avaʼi kʼuxi ta jtabetik sbalil li Vivliae, li vunetik tslokʼes tal li «tukʼil xchiʼuk pʼijil [mosoile]», li Kanal JW, li jpajinatik ta jw.org, li moletik ta tsobobbaile xchiʼuk li yan ermanoetike (Mat. 24:​45). ¿Mi mu jechuk ti «ta anil noʼox» tsbeiltasutik jech kʼuchaʼal chal li salmoe? Li jtsʼibajom yuʼun salmoe snaʼoj ti akʼbilik jun mukʼta matanal li j-israeletike, yuʼun li Diose jaʼ noʼox la stʼuj sventa xichʼbeik li ‹skʼope›, li «chanubtaseletic» xchiʼuk li mantaletik yuʼune (Sal. 147:​19, 20). Li voʼotik eke jtaojtik jun mukʼta matanal, yuʼun voʼotik noʼox stʼujojutik Jeova sventa xkichʼbetik li sbie. Xkojtikintik li Diose xchiʼuk tsbeiltasutik li Skʼope. Taje jaʼ tskoltautik yoʼ xijkʼot ta yamigo. Skotol taje ta jtojtik tajek ta vokol. Jech kʼuchaʼal li jtsʼibajom yuʼun Salmo 147 ep tajek srasonal kuʼuntik sventa xkichʼtik ta mukʼ li Jeovae xchiʼuk sventa xkalbetik yantik ti jechuk spasik eke. w17.07 20 ¶15, 16; 21 ¶18

Skotol li yajtsʼaklomtak Jesus avie chakʼik persa ta yakʼel ta xkuxlejalik li beiltasel laj yal jtakbol Pablo ta akʼole, ti te tsakal skʼoplalik li mas ta jun miyon ermanoetik xchiʼuk ermanaetik ti chtunik ta tsʼakal orae. Li yajtsʼaklomtak Kristoe chakʼ yipalik sventa mu stsalatik yuʼun li kʼusitik oy ta sba balumile xchiʼuk li kʼusitik chichʼ pukbel skʼoplal ta vunetik, ta television, ta Internet xchiʼuk ta yan kʼusitike. Tsvules ta sjolik xtok ti «jqʼuextaqʼuinetique mozoinbilic chcʼot yuʼun [li] bochʼo chacʼ ta qʼuexel sta­qʼuine» (Prov. 22:7). Mi la smosoinutik li pʼolmajel ta balumile, jecheʼ noʼox ta jchʼay jkʼakʼaltik xchiʼuk kipaltik; taje jaʼ li kʼusi oy ta yoʼonton Satanase. Li jlome solel ep chchʼamunik takʼin sventa tsman jpʼejuk snaik, jkotuk skaroik, sventa xchanunajik ta universidad o sventa spasik mukʼta kʼin kʼalal chnupunike. Mi muʼyuk lijtojob lek ta snopel li kʼusitik ta jpastike, xuʼ me ta jtikʼ jbatik ta ilil ti mu noʼox xtoj ta jayibuk jabile. Pe mi ‹pʼij ti kʼu yelan ta jpas jbatike›, lek noʼox sba li jkuxlejaltike, muʼyuk mas ta jkʼextik takʼin xchiʼuk muʼyuk mas ta jlajes jtakʼintik. Mi jech ta jpastike, maʼuk me tsmosoinutik li pʼolmajeletik ta balumile xchiʼuk kolemutik sventa xijtun ta stojolal Dios (1 Tim. 6:​10). w17.07 10 ¶13

Jaʼ noʼox stuk oy sderecho chventainvan li Jeovae xchiʼuk lek tukʼ ti kʼu yelan tspas mantale. Xi chal stuke: «Vuʼun jtuc Mucʼul Diosun, ti jcʼuxubinvanejune, ti tucʼ, ti lec scotol cʼusi ta jpas liʼ ta banamile, yuʼun jaʼ toj lec chquil» (Jer. 9:​24). Tukʼ skotol li kʼusi tspase. Mu persauk tskʼel li kʼusi stsʼibaojik jpasmulil krixchanoetik sventa xakʼ venta li kʼusi tukʼe xchiʼuk li kʼusi muʼyuk tukʼe. Jech xtok, li mantaletik laj yakʼbe krixchanoetike lek tukʼ ti bu slokʼesoj tale. Xi chal li Vivliae: «Li snacleb achotlebe jaʼ li stuqʼuil avoʼntone xchiʼuc li tuqʼuil chapanel avu^ʼune». Jaʼ yuʼun, xuʼ jchʼuntik ti tukʼ skotol li smantaltake, li beiltaseletik yuʼune xchiʼuk li kʼusitik chkʼot ta nopel yuʼune (Sal. 89:​14). Akʼo mi yaloj Satanas ti mu xtojob ta ajvalil li Jeovae, muʼyuk pasem yuʼun ti oyuk-o tukʼilal li ta balumile. w17.06 28 ¶5

Li Jeovae jaʼ li ‹Dios ti melel xkʼopoje› (Sal. 31:5). Jaʼ li Jtotik ti toj lek yoʼontone, yuʼun chakʼbe xchan kʼusitik melel li buchʼutik chiʼtaate. Kʼalal laj kaʼitik ta sba velta li kʼusitik melele, jech-o xa la jchantik tal ta Vivlia, ta vunetik, ta asambleaetik xchiʼuk li ta tsobajeletike. Jaʼ jech ep xa jtsoboj­tik tal li achʼ xchiʼuk li mol kʼulejal laj yal Jesuse (Mat. 13:​52). Mi jech chkakʼtik persa sjokʼel jech kʼuchaʼal kʼulejal li kʼusitik melel ta Vivliae, li Jeovae ta me skoltautik sventa x-epaj batel li jkʼulejaltik ta mantale (Prov. 2:​4-7). ¿Pe kʼuxi xuʼ jpastik? Skʼan lek baxbolutik ta xchanel li Vivliae xchiʼuk li yan jvuntike, yuʼun skʼan xkaʼibetik lek smelolal. Mi jaʼ jech ta jpastike, ta me xkojtikintik yan kʼusitik melel ti muʼyuk toʼox bu kabinojtike (Jos. 1:​8, 9; Sal. 1:​2, 3). Skʼan me oyuk tajek ta koʼontontik saʼel mas li kʼulejal ta sventa li kʼusitik melel ta Vivliae. w17.06 12 ¶13, 14

Jun chex ermano ti Eduardo chkalbetik sbie oy kʼusi tsvul-o tajek yoʼonton. Jaʼ tsnopbe skʼoplal li kʼusi chal ta 1 Korintios 7:​28 ti bu chal ti «chil tsots svokol stukik li buchʼu chnupunike». Jaʼ yuʼun xi la sjakʼbe jun mol ta tsobo­bbail ti Stephen sbie xchiʼuk ti nupunem xae: «¿Kʼusi jaʼ li ‹tsots svokol› taje, xchiʼuk kʼuxi xuʼ stsal kuʼun mi linupune?». Xi albat baʼyel yuʼun li Stephene, ti jaʼ mas xa ep sjabilale: «Vuleso me ta ajol xtok li kʼusi laj yal jtakbol Pablo liʼe: ‹Li Jeovae jaʼ li Totil ti kʼuxutik tajek ta yoʼontone xchiʼuk jaʼ li Dios ti tspat koʼontontik ta skotole›» (2 Kor. 1:​3, 4). Ta melel, li Jeovae jaʼ li Totil ti skʼanojutik tajeke xchiʼuk ti tspat koʼontontik kʼalal oy jvokoltike. Xuʼ van chvul ta ajol ti ep ta velta sbeiltasojot xchiʼuk skoltaojot li Jeovae. Xuʼ van jaʼ te la sbeiltasot li ta Skʼope. Xuʼ jchʼuntik ta melel ti tskʼan tajek ti xijmuyubaj li avie jech kʼuchaʼal la skʼan ta stojolal li yajtuneltak ta voʼnee (Jer. 29:​11). w17.06 4 ¶1, 2

Li ermanoetik ti jatavemik lokʼel tale maʼuk noʼox skʼan jkoltatik ta sventa sveʼelik o ta skʼuʼ spokʼik, skʼan jpatbetik yoʼontonik xchiʼuk ti jkoltatik ta mantale (Mat. 4:4). Ti kʼuxi xuʼ xkoltavanik li moletik ta tsobobbaile jaʼ ti saʼik vunetik ta skʼop li ermanoetik ti jatavemik tale xchiʼuk ti saʼik ermanoetik ti jaʼ jech chkʼopojike. Toj tsots skʼoplal ti jech xichʼ pasele, yuʼun laj yiktaik komel skotol li kʼusitik xojtikinike. Tsnaʼ yutsʼ yalalik, slumalik xchiʼuk stsobobbailik. Jech oxal skʼan jkoltatik, vaʼun jaʼ jech kʼanbil chaʼi sbaik yuʼun li Jeovae xchiʼuk ti xilik ti kʼux ch-aʼiatike. Yuʼun mi mu jechuk chaʼi sbaike, xuʼ van saʼik koltael ta stojolal yan krixchanoetik ti jmoj slumalike, pe ti maʼuk stestigo Jeovae (1 Kor. 15:​33). Kʼalal kʼanbil chaʼi sbaik kuʼuntik li ta tsobobbaile, jaʼ me jech ta jkoltatik Jeova ta ‹xchabiel li jyanlumetike›. Xuʼ van mu to stakʼ sutik batel ta slumalik ta skoj ti jech to chichʼik kontrainele. Li yantik xtoke solel xiʼem komemik ta skoj li kʼusi la snuptanike. Xiuk jakʼbe jbatike: «Ti voʼonuk jech yakal ta jnuptane, ¿kʼu van yelan ta jkʼan chkichʼ ilel?» (Mat. 7:​12). w17.05 6, 7 ¶15, 16

Ta skoj ti jaʼ oy ta skʼob balumil li Satanase, ep kʼusitik chkʼot ta pasel ti xuʼ van xchibaj koʼontontik yuʼune (1 Juan 5:​19). Pe mi jaʼ laj kakʼ akʼo stsalutik li chibajele, xuʼ me xkʼunib yuʼun li xchʼunel koʼontontike xchiʼuk li kʼanelal kuʼuntik ta stojolal Diose. Xuʼ van oy jvokoltik ta skoj takʼin, ip noʼox chkaʼi jbatik xchiʼuk xuʼ van ep xa jabilaltik. O chkat van koʼontontik ta skoj ti oy kʼusitik mu spas kuʼuntik lek chkaʼitike. Xuʼ van xijchibaj ta skoj ti mu jechuk kʼot ta pasel kuʼuntik li kʼusi la jnoptike. Mu ventauk ti kʼusi chkʼot ta pasel ta jtojolaltike, mu me jnoptik jsetʼuk ti yiktaojutik xa li Jeovae. Jvules ta joltik li kʼusi chal Salmo 136:​23 ti tspat tajek koʼontontike, xi chale: «La snaʼutic cʼalal toj ep chquichʼtic vocole, yuʼun sbatel osil mu xlaj o li cʼuxubinel yuʼune». Ta melel, mu xlaj-o li tukʼil kʼanelal yuʼun Jeova ta stojolal li yajtuneltake. Jech oxal, xuʼ jchʼuntik ta melel ti chaʼibutik xchiʼuk tstakʼbutik Jeova kʼalal xijvokolet ta jkʼanbetik ti akʼo skoltautike (Sal. 116:1; 136:​24-​26). w17.05 19 ¶8

Jech kʼuchaʼal chal li Galatas 2:​11 kʼalal ta 14, li Pedroe xiʼ ta skoj mi oy kʼusi chopol snopik ta stojolal (Prov. 29:​25). Li stuke snaʼoj kʼusi tsnop Jeova ta stojolal li jyanlumetike. Akʼo mi jech, muʼyuk xa bu la xchiʼinan li yajtsʼaklomtak Kristo ti jaʼik jyanlumetike, ¿kʼu yuʼun jech la spas? Yuʼun xiʼ ta skoj ti oy kʼusi xuʼ chopol snopik li judaetik ti yichʼojik sirkunsision ti jaʼo te kʼotik ta Jerusalene. Jaʼ yuʼun li jtakbol Pabloe laj yalbe Pedro ti jaʼ jun jloʼlavaneje (Ech. 15:​12; Gal. 2:​13). Bikʼit laj yakʼ sba li Pedroe xchiʼuk la xchʼam li tukʼibtasel akʼbat yuʼun Pabloe. Muʼyuk bu chal Vivlia mi laj yichʼ pojbel junuk yabtel ta tsobobbail li Pedroe. Ta mas tsʼakal li Jeovae laj yakʼbe stsʼiba chib karta ti te tsakal kom ta Vivliae. Li Jesus ti jaʼ Jolil ta tsobobbaile laj yakʼbe-o yabtel li Pedroe (Efes. 1:​22). Kʼalal laj yakʼbeik perton Pedro li ermanoetike, jaʼ jech laj yakʼik ta ilel ti jaʼ chchanbeik li stalelal Jesus xchiʼuk Jeovae. Jaʼ yuʼun, mi junuk muʼyuk bu xchibaj ta mantal ta skoj li kʼusi kʼot ta pasel yuʼun li jun jpasmulil krixchano taje. w17.04 27 ¶16-​18

Sventa xchʼay li choplejale, persa la slajes Jeova li lumetik taje. «Li kʼusi kʼot ta pasele jaʼ jun senyail li kʼusi chkʼot ta stojolal ta jelavel li krixchanoetik ti toj chopolike». Jaʼ yuʼun, mi la slajes ta j-echʼel chopol balumil li Jeovae, chlaj me skʼoplal li mulivajele, jech kʼuchaʼal kʼot ta pasel ta voʼnee. ¿Ta kʼusi chichʼ-o jelel li choplejale? Li ta Paraisoe ep tajek kʼusitik kʼupilik sba ta jpastik. Jech kʼuchaʼal liʼe, ta jpastik ta paraiso li balumile, ta jvaʼan jnatik xchiʼuk ta jvaʼanbetik snaʼik ek li kutsʼ kalaltik ti jkʼanojtik tajeke. Ta jchʼamtik ta smiyonal xa noʼox li buchʼutik chchaʼkuxiik tale, vaʼun ta jchanubtastik ta sventa li Jeovae xchiʼuk ta sventa skotol li kʼusi lek spasoj ta stojolal li krixchanoetike (Is. 65:​21, 22; Ech. 24:​15). Ep tajek kʼusi ta jpastik ti chakʼ jmuyubajeltike xchiʼuk ti chakʼ ta ichʼel ta mukʼ li Jeovae. w17.04 12 ¶11, 12

Kʼalal jech laj yalbe ta jamal Jeova li Jeftee, xuʼ van laj xa onoʼox snop ti jaʼ baʼyel chlokʼ nupatuk ta be yuʼun li stsebe. Akʼo mi jech, mu kʼunuk ta pasel laj yaʼiik xchiʼuk li stsebe. Kʼalaluk laj yile, laj yal ti kʼux tajek bat ta yoʼontone. Li stsebe xi laj yal eke: «Chbat cocʼta jba». ¿Kʼu yuʼun jech la spas? Yuʼun muʼyuk xa chmalij-o xchiʼuk muʼyuk xa chil-o yalab. Jech xtok, muʼyuk xa yan xnichʼnab li Jeftee, jaʼ yuʼun chʼabal xa buchʼu x-ichʼbat komel li sbie. Pe li Jefte xchiʼuk stsebe snaʼojik ti oy to kʼusi mas tsots skʼoplale, ti jaʼ xkom to li kʼusi tskʼan stukike. Xi laj yal li Jeftee: «Oy cʼusi caloj ta stojol Mucʼul Dios, pero mu xa xuʼ ta jsutes jcʼop». Vaʼun xi laj yal li stsebe: «Pasbun me li cʼusi laj aval ta stojol Mucʼul Diose» (Juec. 11:​35-​39). Li Jefte xchiʼuk stsebe tukʼ yoʼontonik ta stojolal li Jeovae. Jaʼ yuʼun, jpʼel-o ta yoʼontonik ti tspasik li kʼusi laj yalbeik li Diose akʼo mi toj tsots chaʼiik (Deut 23:​21, 23; Sal. 15:4). w17.04 4 ¶5, 6

Ep kʼusitik muʼyuk tukʼ pasbat li Josee. Yuʼun laj yichʼ chonel ta mosoil kʼalal 17 toʼox sjabilale. Ta tsʼakale, laj yichʼ jutbel smul ti tskʼan la tstsatsal tsak li yajnil yajvale. Akʼo mi mu meleluk taje, laj onoʼox yichʼ tikʼel ta chukel (Gén. 39:​11-​20; Sal. 105:​17, 18). Li Josee tukʼ yakʼoj sba, pe yileluke muʼyuk bu ch-akʼbat bendision, yuʼun jaʼ noʼox chichʼ akʼbel kastigo. Pe kʼalal echʼ 13 jabile, ta anil noʼox jel skotol. Yuʼun lokʼ ta chukel xchiʼuk kʼot ta xchibal ajvalil li ta Ejiptoe (Gén. 41:​14, 37-​43; Ech. 7:​9, 10). ¿Mi laj van svul-o tajek yoʼonton ta skoj li kʼusitik muʼyuk tukʼ pasbate? ¿Mi muʼyuk xa van la spat yoʼonton ta stojolal li Sdios ti Jeova sbie? Moʼoj. Pe, ¿kʼuxi xa noʼox ti ta sjunul yoʼonton tsʼik yuʼune o ti la smalae? Yuʼun oy xchʼunel yoʼonton ta stojolal li Jeovae. Laj yakʼ venta ti jaʼ oy ta skʼob skotole. Jaʼ yuʼun, xi laj yalbe li xchiʼiltak ta vokʼele: «Li voʼoxuque laj anopic ti chavutsʼintaicune, pero li Diose la scʼatajes ta lec, yuʼun chacʼ jcolta ep cristianoetic yoʼ [...] mu xchamic ta viʼnal jech chac cʼu chaʼal ta jpas chavilic liʼ ta orae» (Gén. 50:​19, 20). Li Josee laj yil ta sat stuk ti mu jecheʼuk noʼox ti tsʼik yuʼune. w17.08 4 ¶6; 6 ¶12, 13