Mayo

Melel onoʼox ti toj kʼux chkaʼitik bakʼintik kʼalal chkichʼtik tukʼibtasele. Pe mi muʼyuk la jchʼamtike, xuʼ van oy kʼusi jnuptantik ti mas to kʼuxe (Evr. 12:​11). Kalbetik skʼoplal li Kaine. Kʼalal laj yil Dios ti spʼajoj tajek li yitsʼine xchiʼuk ti tskʼan tajek tsmil yaʼie, xi albate: «¿Cʼu yuʼun ti solel chaʼiline, ti cotsbijem asate? Me chajel li cʼusi chanope, mu xastsalot li scʼacʼal avoʼntone. Pero me mu xajele, li mulile te xa smalaojot yuʼun acʼo xastsalot. Pero voʼot xuʼ chatsal ti me chacʼane» (Gén. 4:​6, 7). Pe bu chata, muʼyuk la xchikintabe li Jeovae, la smil li yitsʼine. ¿Kʼusi kʼot ta pasel ta skoj ti la spʼaj li tukʼibtasele? Lik sta ep svokol ta sjunul xkuxlejal (Gén. 4:​11, 12). Ti lajuk xchʼam li tukʼibtasel yuʼun Jeovae, muʼyuk bu la snuptan jechuk li kʼusi mas toj kʼuxe. Jech kʼuchaʼal chkiltike, li Jeovae tstukʼibtasutik, yuʼun mu skʼan ti xkil jvokoltike (Is. 48:​17, 18). Jaʼ yuʼun chaʼa, jpastik li kʼusi chal liʼe: «Aʼyo lec avaʼyic li chanubtasele [o li tukʼibtasele], jech chabijubic» (Prov. 8:​33). w18.03 32 ¶18-​20

¿Kʼuxi laj yojtikin Jeova li Daniele? Toj lek chanubtasat yuʼun li stot smeʼe, chanubtasat ta skʼanel li Jeovae xchiʼuk li Skʼope. Muʼyuk bu chʼay yuʼun li kʼanelal taje. Yuʼun kʼalal ep xa ox sjabilal li Daniele, nopem xaʼi-o ti tsabe lek smelolal li Chʼul Tsʼibetike. Li Daniel xtoke xojtikin lek li Diose xchiʼuk snaʼoj li kʼusi spasoj ta stojolal li Israele, ¿kʼuxi jnaʼojtik taje? Jaʼ te chkiltik li ta kʼupil sba orasion la spas ta Daniel 9:3 kʼalal ta 19. Jaʼ yuʼun, ¿kʼu chaʼal mu xa chakʼbe yorail junchibuk minuto sventa xachan li orasion taje xchiʼuk ti xanopbe skʼoplale? Li tukʼil judaetike mu kʼunuk laj yaʼiik ti te xnakiik li ta jteklum Babilonia ti noj ta choplejale. Albatik yuʼun Jeova ti junuk noʼox yoʼontonik xchiʼuk li jbabiloniaetik kʼalal jaʼo te ikʼbilik batele (Jer. 29:7). Pe albatik xtok ti jaʼuk noʼox xtunik ta stojolal ta sjunul yoʼontonike (Éx. 34:​14). ¿Kʼuxi van laj yut Daniel sventa xchʼun li chib mantaletik taje? Jaʼ koltaat yuʼun li pʼijilal chakʼ Diose, laj yaʼibe smelolal ti jaʼ mas tsots skʼoplal ti xchʼunbe smantal li Jeovae, maʼuk li ajvaliletike. Kʼalal jal xa ox jelaveme, li Jesus eke la stunes jun beiltasel ti jech xkoʼolaje (Luk. 20:​25). w18.02 10 ¶11, 12

¿Mi yakal chanuptan vokolil ta takʼin, mi stsakojot chamel, mi yakal chavichʼ kontrainel o mi oy kʼusi yan yakal chanuptan? ¿Mi vokol chavaʼi bateltik ti xamuyubajuk noʼox kʼalal chapasbe yabtel li Diose? Mi jaʼ jeche, xuʼ me skoltaot li kʼusitik la snuptan ta xkuxlejalik li Noe, Daniel xchiʼuk Jobe. Yuʼun li kʼusi kʼot ta stojolalike xkoʼolaj tajek li kʼusi ta jnuptantik avie xchiʼuk bakʼintike laj yakʼ ta vokol xkuxlejalik. Pe tukʼ laj yakʼ sbaik ta stojolal Jeova akʼo mi vokol li kʼusi kʼot ta xkuxlejalike. Jech oxal, li Jeovae laj yal ti jaʼik slekil kʼelobil sventa xchʼunel mantal xchiʼuk xchʼunel oʼontonal li viniketik taje (Ezeq. 14:​12-​14). ¿Kʼusi ora la stsʼiba Esekiel li teksto avie? Te ta Babilonia la stsʼiba ta sjabilal 612 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike. Jaʼo kʼalal skʼantik toʼox xichʼ jinesel li Jerusalen ta sjabilal 607 (Ezeq. 1:1; 8:1). Li ta Jerusalene junantik noʼox ti laj yichʼik senyailik xkaltik sventa xkolike xchiʼuk ti jech laj yakʼ ta ilel stalelik kʼuchaʼal li Noe, Daniel xchiʼuk Jobe (Ezeq. 9:​1-5). Jaʼ jech li avi eke, li Jeovae jaʼ noʼox me chakʼbe senyailik sventa kuxul xkomik ta slajebal kʼusitik chopol li buchʼutik jech tukʼ stalelalik kʼuchaʼal li viniketik taje (Apok. 7:​9, 14). w18.02 3, 4 ¶1-3

Kerem tsebetik, xi xajakʼbe abaike: «¿Kʼusi ta skoj ti chibat ta tsobajeletik xchiʼuk ta cholmantale? ¿Mi jaʼ van ta skoj ti jaʼ jech tskʼanik li jtot jmeʼe o mi jaʼ ta skoj ti jaʼ kamigo li Jeovae?». Akʼo mi kerem tsebutik to o mi oy xa jabilaltik, skʼan me oyuk kʼusi xkakʼ ta koʼontontik stael li ta mantale. Taje jaʼ me tskoltautik sventa xijtsatsub li ta mantale (Ecl. 12:​13). ¿Kʼusi skʼan jpastik mi laj kakʼtik venta ti oy bu skʼan jlekubtas jtalelaltike? Mu me jaluk jmalatik, likuk noʼox me jeltik. Taje toj tsots skʼoplal, yuʼun mi mu jechuk la jpastike, muʼyuk me bu ta jtatik li kuxlejal sbatel osile (Rom. 8:​6-8). Pe mu me jnoptik xtok ti yuʼun tukʼil krixchanoutik xa kʼalal yijutik ta mantale. Jech xtok, akʼo mi tskoltautik ta xchʼul espiritu li Jeovae, skʼan onoʼox xkakʼ kipaltik ek. Xuʼ van lek tajek chkaʼitik skʼelel li Vivliae. Pe mu me jechuk jkʼeltik kʼuchaʼal junuk jecheʼ loʼil ti jaʼ noʼox sventa jchʼay-o koʼontontike. Skʼan xkakʼbetik yipal sventa jsaʼtik li kʼusitik kʼupil sba yichʼoj ti jaʼ tskoltautik sventa xijchʼi batele. w18.02 25 ¶10, 11

Sventa xuʼ xakʼ sba ta stojolal Jeova xchiʼuk ti xichʼ voʼ li jun krixchanoe, mu persauk skʼan xaʼibe smelolal skotol li kʼusitik jsetʼ juteb chal Vivliae. Yuʼun jkotoltik jech-o skʼan jsaʼtik batel li melel yojtikinobil kʼalal kichʼojtik xa ox voʼe (Kol. 1:​9, 10). Pe ¿kʼu yepal skʼan xkojtikintik Vivlia sventa xuʼ xkichʼtik voʼe? Sventa xkaʼibetik smelolale, jkʼeltik avil kʼusi kʼot ta stojolal jun utsʼ alalil li ta baʼyel sigloe (Ech. 16:​25-​33). Li ta sjabilal 50 bat ta xchibal velta ta jteklum Filipos li jtakbol Pabloe, jaʼ la xchiʼin batel li Silase. Kʼalal oy xa ox kʼuuk sjalil skʼotelike, laj yichʼ tikʼbel smulik; vaʼun laj yichʼik tsakel batel ta chukel xchaʼvoʼalik. Tetik van ta oʼlol akʼobale, lik tsatsal nikel, nik li snaklebtak chukinabe xchiʼuk jam li stiʼtake. Li jchabichukinabe yaloj mi jatavik xa lokʼel skotol li jchukeletike, jaʼ yuʼun, tsmil xa ox sba. Pe li Pabloe laj yalbe ti mu spas jeche. Jech te lik xcholbeik mantal xchiʼuk li yutsʼ yalale. Lik xkʼuxubinik tajek li kʼusitik la xchanik ta sventa Jesuse, jaʼ yuʼun, muʼyuk jal la smalaik, laj noʼox yichʼik voʼ. w18.03 9, 10 ¶7, 8

Li voʼotike jaʼ jech jtalelaltik kʼuchaʼal li Jeova ti xmuyubaj noʼoxe. Jech xtok, xijmuyubaj ti jaʼ yajtunelutik Jeovae yuʼun chlokʼ ta koʼonton jtuktik skoltael li yantike. Jelelik tajek li buchʼutik jaʼ noʼox skʼanoj sba stukike yuʼun jaʼ noʼox tsmalaik ti oyuk kʼusi x-akʼbatike (Ech. 20:​35; 2 Tim. 3:2). ¿Kʼusi stakʼ jpastik yoʼ xkakʼtik venta mi jaʼ mas jkʼanoj jba jtuktik ti jaʼ xa jutuk li Diose? Jaʼuk jnopbetik skʼoplal li kʼusi chal Filipenses 2:3 xchiʼuk 4. Xi chale: «Mu me kʼusi xapasik ti jaʼ tstij avoʼontonik li kontrainejbaile xchiʼuk ti jaʼ noʼox tsots akʼoplal chavaʼi aba atukike, jaʼ lek bikʼit xavakʼ abaik, jaʼ masuk tsots skʼoplal xavilik li yantike». Xi to chal batele: «Oyuk-o me ta avoʼontonik li yantike, maʼuk noʼox me xanop akʼoplal atukik». Xiuk jakʼbe jbatike: «¿Mi chkakʼ ta jkuxlejal li beiltaseletik liʼe? ¿Mi ta jkʼel kʼuxi xuʼ jkolta li ermanoetik ta tsobobbail xchiʼuk li ta cholmantale?». Maʼuk ti kʼun xa tajek chkaʼitik skoltael li yantike. Yuʼun xuʼ van skʼan xkakʼbetik yipal skoltaelik xchiʼuk ti persa skʼan xkiktatik komel li kʼusi lek tajek chkaʼitik spasele. Pe mi jech la jpastike, lek me chilutik li Ajvalil ta vinajelbalumile, taje jaʼ chakʼ ti xkuxet noʼox koʼontontike. w18.01 23 ¶6, 7

Li jtakbol Pabloe laj yal ti skʼan jkʼeltik mi lek oy li xchʼunel koʼontontike. Jech oxal, xuʼ xi jakʼbe jbatike: «Li organisasion liʼe, ¿mi jchʼunoj ta melel ti jaʼ stʼujoj Jeova sventa xkʼot ta pasel li kʼusi tskʼan yoʼontone? ¿Mi chkakʼ ti bu kʼalal xuʼ kuʼun sventa jchol mantal xchiʼuk ti xichanubtasvan ta sventa li lekil aʼyeje? ¿Mi chkakʼ ta ilel ti jchʼunoj ti kuxulutik xa ta slajebal kʼakʼale xchiʼuk ti jutuk xa tajek skʼan xichʼ lajesel li sbalumil Satanase? ¿Mi jpatoj-o koʼonton ta stojolal Jeova xchiʼuk Jesus jech kʼuchaʼal kʼalal laj kakʼ jba ta stojolale?» (Mat. 24:​14; 2 Tim. 3:1; Evr. 3:​14). Mi la jnopbetik skʼoplal li sjakʼobiltak liʼe, xuʼ skoltautik sventa ‹jechuk-o jkʼel jbatik ti buchʼuutik ta melele›. Jech xtok, sventa jnopbetik skʼoplal kʼusi smakoj li Snaʼobil slajel Kristoe, jchantik li vunetik ti jaʼ chalbe skʼoplal ti kʼu to yepal sbalile (Juan 3:​16; 17:3). Mi laj kojtikintik lek li Jeova xchiʼuk mi laj kakʼ xchʼunel koʼontontik ta stojolal li jun noʼox Xnichʼone, jaʼ noʼox me jech xuʼ jtatik li kuxlejal sbatel osile. Jech oxal, kʼalal chijchanunaj ta jtuktike, xuʼ jchanbetik skʼoplal mantaletik ti jaʼ tsnopajesutik mas ta stojolale; mi jech la jpastike, lek me chapalutik kʼalal ch-echʼ li Snaʼobil slajel Kristoe. w18.01 13 ¶5, 6

Kʼalal chakʼel li Vivliae, li jvuntike xchiʼuk kʼalal chabat li ta jtsobajeltike, ep buchʼutik chavojtikinan ti jaʼ koltaatik yuʼun Dios sventa tukʼuk xakʼ sbaike. Pe mu baluk noʼox taje, yuʼun sventa xachʼi ta mantale, skʼan xakʼel atuk kʼu yelan chkoltavan li Jeovae. ¿Kʼuxitik aviloj atuk ti toj lek yoʼonton li Jeovae? Jtos ti kʼu yelan kiloj jkotoltik ti toj lek yoʼonton li Jeovae jaʼ ti yikʼojutik tal ta stojolale xchiʼuk ta stojolal li Xnichʼone. Xuʼ van xi snop junuk chex kerem o tsebe: «Jaʼ noʼox stukik jtot jmeʼ ikʼatik tal yuʼun li Jeovae, jech oxal, muʼyuk xa chkakʼbe yipal li voʼone». Pe vuleso ta ajol ti kʼalal laj avakʼ aba ta stojolal li Jeovae, laj avakʼ ta ilel ti lek tajek xavil aba achiʼuke. Jaʼ yuʼun, xojtikinot lek. Xi chal kaʼitik li Vivliae: «Mi oy buchʼu skʼanoj li Diose ojtikinbil me yuʼun li Diose» (1 Kor. 8:3). Jech oxal, epuk tajek sbalil xavil ti liʼ oyot ta s-organisasion Jeovae. w17.12 26 ¶12, 13

Li jpʼel kʼop «tukʼibtasel» xie jmoj chalbe skʼoplal xchiʼuk li yojtikinobile, li pʼijilale, li kʼanelale xchiʼuk li kuxlejale (Prov. 1:​2-7; 4:​11-​13). Kʼalal tstukʼibtasutik li Diose, jaʼ chakʼ ta ilel ti skʼanojutike xchiʼuk ti oy ta yoʼonton xijkuxi ta sbatel osile (Evr. 12:⁠6). Sventa stukʼibtasutike, xuʼ van xakʼbutik kastigo, pe maʼuk ti chjelav ta mas yuʼune o ti mu xa stsʼik kuʼuntike. Li jpʼel kʼop «tukʼibtasel» xie jmoj tajek skʼoplal xchiʼuk li chanubtasele. Jech kʼuchaʼal kʼalal chchanubtas yuni nichʼon li jun totil ta skoj ti skʼanoje. Li yajtsʼaklomutik Kristoe liʼ nakalutik «li ta sna Diose» (1 Tim. 3:​15). Jaʼ yuʼun, te ta joltik ti jaʼ oy sderecho Jeova sventa xakʼbutik mantaletik xchiʼuk ti stukʼibtasutik kʼalal ta jpʼajbetik li smantale. Kʼalal chopol kʼusi ta jnuptantik ta skoj ti muʼyuk ta jchʼunbetik li smantale xchiʼuk kʼalal tstukʼibtasutike, jaʼ tsvules ta joltik ti tsots tajek skʼoplal ti jchʼunbetik smantaltak li Jtotik Jeovae (Gal. 6:⁠7). w18.03 23 ¶1; 24 ¶3

Kerem tseb, bakʼintike, xuʼ van xlik anop ti toj tsotsik li mantal chakʼ atot ameʼe xchiʼuk ti mu xaʼiboxuk smelolal ti kʼu yelan chavaʼi abae. Kʼalal jech chanop taje, xuʼ van xkap ajol xchiʼuk ti mu xa xakʼan xatun ta stojolal li Jeovae. Pe ¿kʼusi chkʼot ta pasel mi laj avikta li mantale? Te chavakʼ venta ti muʼyuk tstsakoxuk ta mukʼ li yan krixchanoetike, ti jaʼ oyoxuk ta yoʼonton ta melel li atot ameʼe xchiʼuk li ermanoetik ta tsobobbaile. Li tukʼibtasel chakʼ li totil meʼiletike toj tsots me skʼoplal. Pe mi muʼyuk tstukʼibtasoxuke, ¿mi jaʼ skʼan xal ti skʼanojoxuk ta melele? (Evr. 12:8). Bateltike, xuʼ van chopol chavaʼi ti kʼu yelan tstukʼibtasoxuke. Pe sventa mu jaʼuk xbat ta avoʼonton taje, jaʼ nopo ti kʼu yuʼun jech ta xalboxuke. Mas lek ti oyuk stsʼikemal avuʼune xchiʼuk ti mu xakap ta anile. ¿Kʼusi tskoltaot sventa xachʼam kʼalal chavichʼ junuk tojobtasele? Jaʼ ti jechuk xapas atalelal kʼuchaʼal jun yijil krixchanoe, yuʼun mi jech la apase, ta me xatabe sbalil xchiʼuk jaʼ muʼyuk xa chatsak ta venta ti kʼu yelan chalboxuke (Prov. 1:8). w17.11 29 ¶16, 17

Li totil meʼiletike xuʼ van yilojik ti oy jlom kerem tsebetike chkʼunib xchʼunel yoʼontonik ta tsʼakal kʼalal yichʼojik xa ox voʼe, chlik snopik mi jaʼ van lek ti xiktaik xchʼunbel li smantaltak Diose. Oy junantik kerem tsebetike laj yiktaik-o li mantale. Jech oxal, li totil meʼiletike xuʼ van chiʼik mi jech xkʼot ta stojolal li yalab xnichʼnabike, chiʼik mi xlik jeluk snopbenik xchiʼuk ti mu xa skʼanik li Jeovae. Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi xuʼ spasik yoʼ mu jechuk xkʼot ta stojolal li yalab xnichʼnabike? ¿Kʼusi xuʼ spasik sventa ‹xchʼiik› ta mantal yoʼ ‹sta skolelik› li yalab xnichʼnabike? (1 Ped. 2:2). Jaʼ chkoltaatik li kʼusi laj yalbe batel Timoteo li jtakbol Pabloe: «Jech-o me xapas batel li kʼusi la achane xchiʼuk ti kʼot ta avoʼonton ta xchʼunele, yuʼun anaʼoj li buchʼutik la achanbee, ti ta abikʼtal onoʼox la achan talel li chʼul tsʼibetik [ta evreo kʼope,] ti jaʼ tspʼijubtasot ta sventa li kolebal ta sventa li xchʼunel oʼontonal ta stojolal li Kristo Jesuse» (2 Tim. 3:​14, 15). Oy oxtos kʼusi albat yuʼun li Pabloe: baʼyel, «la achan talel li [chʼul tsʼibetike]», xchibal, «kʼot ta avoʼonton ta [xchʼunel]» xchiʼuk yoxibal, «jaʼ tspʼijubtasot ta sventa li kolebal ta sventa li xchʼunel oʼontonal ta stojolal li Kristo Jesuse». w17.12 18, 19 ¶2, 3

Oy epal relijionetik ti jaʼ noʼox tsnamajesik ta stojolal Dios li krixchanoetike, tsujik sventa xakʼ stakʼinik, tstikʼ sbaik ta politika xchiʼuk chchanubtasvanik ti ta la xbatik ta kʼatinbak li chopol krixchanoetik sventa xbat stoj smulike. Ta skoj taje, ep buchʼutik chlik yalik ti mu persauk jsaʼ jrelijiontik sventa xijmuyubaje. Melel onoʼox ti xijmuyubaj jechuk ti chʼabaluk li jecheʼ relijione. Pe li kʼusi melele jaʼ ti mu xuʼ xijmuyubaj mi maʼuk kamigotik li Jeovae. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li stuke jaʼ jun «Dios ti xmuyubaje» (1 Tim. 1:​11). Jech xtok, skotol li kʼusi tspase jaʼ sventa stabeikuk sbalil li yantike, jaʼ yuʼun skotol li yajtuneltake xmuyubajik noʼox, yuʼun jaʼ batem ta yoʼontonik skoltael li krixchanoetike (Ech. 20:​35). Kalbetik skʼoplal liʼe, li melel relijione jaʼ chkoltavan sventa xijmuyubajuk noʼox li ta kutsʼ kalaltike. ¿Kʼu yuʼun jech chkaltik? Yuʼun jaʼ te chchanubtasutik ti skʼan xkichʼtik ta mukʼ li jnup jchiʼiltike xchiʼuk ti mu stakʼ jmukul satitike. Te ta jchantik xtok ti skʼan jkʼantik ta sjunul koʼontontik li kutsʼ kalaltike xchiʼuk ti kʼuxi ta chanubtasel li alab nichʼnabiletike. Oy to yan sbalil ta jtabetik xtok, yuʼun xijmuyubaj noʼox ti jaʼ kermano jbatik ta spʼejel balumile, ta jkʼupintik jun oʼontonal li ta tsobobbaile xchiʼuk jaʼ chkoltavan sventa jmojuk tsobolutik. w17.11 21 ¶6, 7

Li avie oy epal ermanoetik chchibajik jech kʼuchaʼal li jtakbol Pabloe akʼo mi yakʼojbeik yipal ta spasel li kʼusi lek chil Jeovae. Taje jaʼ ta skoj ti oy kʼusitik ti mu jechuk chbat ta pasel ­yuʼunike xchiʼuk ta skoj ti jpasmulilutike. Junantik ti spasoj tsots smulike tsnopik ti muʼyuk ch-akʼbatik-o perton yuʼun li Jeovae. Mi la jsaʼ jnakʼobbailtik ta stojolal li Jeovae, muʼyuk me ta jten-o jbatik ta skoj ti lijchʼaye (Sal. 34:​22). Li jtakbol Pabloe laj yakʼbe-o yipal yoʼ xchʼay ta sjol li smule, jaʼ yuʼun xi laj yale: «¡Koliyal Dios ta stojolal Jesukristo ti jaʼ Kajvaltike!» (Rom. 7:​25). Ta skoj ti sutesoj xa ox yoʼontone, la xchʼun ta melel ti pasat xa ta perton yuʼun Jeova koliyal li pojelal laj yakʼ Jesuse. Li avie eke sak xa li jol koʼontontike xchiʼuk xijmuyubaj noʼox ta melel (Evr. 9:​13, 14). Ta skoj ti jaʼ Bankilal Pale kuʼuntik li Jesuse, «xuʼ lek tsʼakal [skolta] xtok li buchʼutik yakal chnopajik ta stojolal Dios ta sventae, yuʼun kuxul-o sbatel osil sventa chkʼopoj ta stojolalik» (Evr. 7:​24, 25). w17.11 8 ¶1, 2; 12 ¶15

¿Kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel ti chkʼot ta pasel kuʼuntik li kʼusi laj kalbetik ta jamal Jeova kʼalal laj kakʼ jbatik ta stojolale? Jaʼ ti kʼu yelan chkakʼ ta ilel jtalelaltik kʼalal chvul jeltos preva ta jtojolaltike. Yuʼun jaʼ te chvinaj mi tsots tajek skʼoplal chkaʼitik ti laj kalbetik ti chijtun ta stojolal jujun kʼakʼale (Sal. 61:8). Jnoptik noʼox ti oy junuk jchiʼiltik ta abtel o ta chanun ti yan xa sba tspas sat o yan xa sba kʼu yelan chchiʼinutik ta loʼil sventa sloʼla joltike, ¿mi jpʼel ta koʼonton ta jpʼajtik ta skoj ti ta jkʼan ta jchʼunbetik li smantal Jeovae? (Prov. 23:​26). Mi jtuktik noʼox stestigoutik Jeova li ta kutsʼ kalaltike, ¿mi ta jpastik orasion sventa lekuk-o jpas jtalelaltik? Akʼo mi oy kʼusi ta jnuptantik o mi muʼyuk, ¿mi jech-o ta jtojbetik ta vokol Jeova jujun kʼakʼal ti solel skʼanojutike xchiʼuk ti tsbeiltasutike? Jech xtok, ¿mi ta jchʼakbetik yorail sventa jchantik jujun kʼakʼal li Jvivliatike? Yuʼun kʼalal laj kakʼ jbatik ta stojolale, laj kalbetik ta jamal ti ta jpastik skotol taje. Vaʼun jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti ta jchʼunbetik li smantale. Jaʼ yuʼun, kʼalal ta jpastik bu kʼalal xuʼ kuʼuntik li ta yabtel Jeovae, chkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtike xchiʼuk ti ta melel kakʼoj jbatik ta stojolale. Maʼuk ti sujbilutik o ti persa jech skʼan pasel chkiltike, moʼoj, yuʼun ta sjunul koʼonton jech ta jpastik. w17.10 23 ¶11, 12

Xi laj yal jun vinik ti tstsʼiba kʼejojetike: «Oy kʼusi chakʼ jnoptik yuʼun li kʼusi chal jun kʼejoje; li sonale tstij koʼontontik. Vaʼun kʼalal ta jchikintatik une, ch-och kʼalal to ta yut koʼontontik xchiʼuk ta jnopbentik». Li yajtunelutik Jeovae muʼyuk kʼusi yan xuʼ lek chkaʼi jbatik yuʼun kʼalal tstij koʼontontik junuk kʼejoj ti jaʼ chalbe skʼoplal li kʼusi ta jnoptik ta stojolal li Jtotike. Jech oxal, pasbil kʼejojetik sventa yichʼobil ta mukʼ Jeova ti chakʼ ta ilel ti kʼu to yepal jkʼanojtike. Jkotoltik jnaʼojtik ti jaʼ yichʼobil ta mukʼ kʼalal chijkʼejine, akʼo mi chijkʼejin jtuktik o mi te jchiʼuktik li ermanoetik ta tsobobbaile. ¿Mi tsots chijkʼejin li ta tsobajeletike o mi chijkʼexav-o? Ta junantik lume muʼyuk lek chaʼi sbaik li viniketik ti kʼalal chkʼejinik ti bu ep tsobolike. Taje xuʼ jech xkʼot ta pasel li ta tsobobbaile, mas to mi mu ta sjunuluk yoʼonton chkʼejinik li moletik ta tsobobbaile o mi yan-o kʼusi tspasik ti kʼalal jaʼo yorail kʼejoje (Sal. 30:​12). Kʼalal chkaʼibetik lek smelolal ti jaʼ sventa yichʼobil ta mukʼ Jeova kʼalal chijkʼejine, muʼyuk me kʼusi yan ta jpastik kʼalal jaʼo yorail chijkʼejin li ta jtsobajeltike. w17.11 3 ¶1-3

Mu junuk krixchano tskʼan ti naka kʼop xil ta xkuxlejale o ti naka at-oʼonton chaʼie. Jaʼ yuʼun, ta jtojbetik tajek ta vokol Jeova ti yakʼojbutik li «jun oʼontonal» yuʼune, ti jaʼ chchabi li jnopbentike xchiʼuk chakʼ ti xkuxetuk noʼox chkaʼitike akʼo mi oy kʼusi chakʼbutik vul oʼonton (Filip. 4:​6, 7). Pe maʼuk noʼox taje, ta skoj ti kakʼoj xa jkuxlejaltik ta stojolal li Jeovae, yakʼojbutik xtok ti «junuk koʼontontik ta [stojolale]», jaʼ xkaltik, ti xuʼ lek tajek xkil jbatik xchiʼuke (Rom. 5:1). Pe li Jeovae muʼyuk to kʼotem yorail yuʼun ti xakʼ ti junuk-o xa koʼontontik ta j-echʼele. Liʼ to kuxulutik li ta slajebal kʼakʼal ti toj xibal sbae, jaʼ yuʼun mu xa noʼox x-echʼ li jvokoltike xchiʼuk buyuk xa noʼox chkiltik ti oy kʼopetike (2 Tim. 3:​1-4). Maʼuk noʼox, yuʼun skʼan jpastik kʼop xchiʼuk li Satanase xchiʼuk ti jpʼajtik li kʼusitik jecheʼ chakʼ ta chanele (2 Kor. 10:​4, 5). Pe li kʼusi mas to van kʼux chkaʼitike o ti mu xa junuk koʼontontik yuʼune jaʼ kʼalal tskontrainutik li kutsʼ kalaltik ti maʼukik stestigotak Jeovae. Yuʼun xuʼ van slabanik li kʼusitik ta jchantike o li kʼusitik ta jpastike. Xuʼ van xi chalbutik xtoke: «Jaʼ noʼox chakʼan chasokbe sjol li kutsʼ kalaltike». Vaʼun, xuʼ van xi tsots chalbutike: «¡Mi mu xapajes abae, chʼayo ta avoʼonton ti kutsʼ kalal to jbatike!». w17.10 12 ¶1, 2

Chjel skotol li jujuchop kʼope. Jaʼ yuʼun, xuʼ van oy jlikuk Vivliae lek toʼox tajek xichʼ aʼibel smelolal ti kʼu yelan laj yichʼ jelubtasele, pe ta tsʼakal une, mu xa jamaluk xkaʼibetik smelolal. Taje jaʼ jech kʼot ta pasel ta stojolal li Vivlia ta inglés ti lek ojtikinbile: li King James Version sbie. Laj yichʼ pukel ta sjabilal 1611 xchiʼuk jaʼ li Vivlia ti mas laj yichʼ tunesele, jech oxal, li krixchanoetike jaʼtik xa jech lik kʼopojikuk ek. Pe kʼalal jelav tal li jabiletike, kʼunkʼun chʼay stunesel yuʼunik li jpʼelantik kʼop li ta Vivlia taje. Jaʼ jech kʼot ta stojolal li yan Vivliaetik eke, jech ­kʼuchaʼal li ­Vivlia ta español ti lokʼ ta 1569 ti Casiodoro de Reina sbie, mas xa ox mu xaʼibeik smelolal o jkʼol-o xa tajek chaʼiik li jpʼelantik kʼop tstunese. Jech oxal, ta jtojbetik tajek ta vokol Jeova ti yakʼojbutik li Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escriturase. Li kun Vivliatik taje jelubtasbil xa jvokʼ o sliklej mas ta 150 ta chop kʼop, taje jaʼ skʼan xal ti xuʼ skʼelik jutuk mu skotoluk li krixchanoetik ta spʼejel balumile. w17.09 19 ¶5, 6

Li kerem tsebetik ti jaʼik yajtsʼaklomtak Kristoe oy kʼusitik tsots skʼoplal skʼan snopik spasel li ta xkuxlejalike. Jech kʼuchaʼal liʼe, skʼan snopik buchʼu chamigoinik, kʼusi chchʼay-o yoʼontonik, kʼusi skʼan spasik sventa sakuk-o li stalelalike xchiʼuk ti bakʼin chichʼik voʼe. Skotol taje tsots ta pasel, yuʼun li Satanase tskʼan ti mu lekuk kʼusi xkʼot ta nopel yuʼunike, li stuke tsnaʼle li Diose xchiʼuk li smantaltake, jech oxal, li kerem tsebetike skʼan oyuk stsatsal yoʼontonik. Li kʼusi tsots skʼoplal skʼan snopik xtok li kerem tsebetike jaʼ li kʼusi tspasik ta tsʼakale. Li ta junantik lumetike chichʼik tajek albel ti akʼo xakʼbeik-o batel yipal li chanune, jech kʼuchaʼal ti xchanunajik ta universidad sventa staik lek yabtelike. Li ta lumetik ti bu vokol tajek ta tael takʼine, li kerem tsebetike tsnopik ti jaʼ skʼan mas xakʼ ta yoʼontonik abtel sventa skolta li yutsʼ yalalike. Li kerem tsebetike tstaik me epal bendision kʼalal jaʼ baʼyel chakʼ ta xkuxlejalik li Ajvalilal yuʼun Diose. Ta me xkoltaatik yuʼun Jeova sventa oyuk noʼox li kʼusitik jtunel yuʼun li yutsʼ yalalike. Kerem tsebetik, lek me tajek ti xachanbeik stalelal xtok li kerem Timoteo ta baʼyel sigloe, yuʼun laj yakʼ xkuxlejal ta stojolal Jeova sventa spasbe li yabtele ( Filip. 2:​19-​22). w17.09 29, 30 ¶10-​12

¿Kʼusi xuʼ jpastik li yajtsʼaklomutik Kristo sventa jchan spajesel jbatike? Jaʼ ti oyuk lek yorail kuʼuntik sventa jchan Jvivliatike. Pe ¿kʼuxi xuʼ jpastik taje? Li Vivliae chalbe skʼoplal krixchanoetik ti lek o ti chopol kʼusi kʼot ta stojolalik ta skoj li stalelalike. Jech oxal, li Jeovae laj yakʼ ti akʼo xichʼ tsʼibael komel sventa jchanubtaseltike (Rom. 15:4). Jaʼ yuʼun, skʼan ti jkʼeltike, ti jchantike xchiʼuk ti lek jnopbetik skʼoplale. Jnoptik kʼuxi xuʼ jtabetik sbalil xchiʼuk li kutsʼ kalaltike, jkʼanbetik koltael Jeova sventa xkakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusi chchanubtasvan Vivliae. Mi laj kakʼtik venta ti vokol chkaʼi spajesel jbatike, jkʼopontik Jeova xchiʼuk kakʼtik persa ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntike (Sant. 1:5). Lek me tajek xtok mi la jsabetik mas skʼoplal li ta jvuntike. w17.09 6 ¶15, 16

Li achʼ talelale jaʼ «jech laj yichʼ pasel jech kʼuchaʼal la skʼan yoʼonton li Diose» (Efes. 4:​24). Pe ¿mi xlap van kuʼuntik li achʼ talelal taje? Xlap, yuʼun li Jeovae jaʼ jech la spasutik jech kʼuchaʼal li stuke. Jech oxal, xuʼ kuʼuntik xchanbel li stalelaltak ti toj kʼupilik sbae (Gén. 1:​26, 27; Efes. 5:1). Li Pabloe la stijbe yoʼonton yajtsʼaklomtak Kristo sventa slapik li achʼ talelale, vaʼun laj yal ti jtos kʼusi tsots skʼoplal chakʼ jpastik li talelal taje jaʼ ti mu xijtʼujvane. Xi laj yal li ta Kolosenses 3:​11: «Chʼabal jgresia mi jaʼuk [juda], muʼyuk skʼoplal mi ichʼbil sirkunsision o mi muʼyuk ichʼbil sirkunsision, chʼabal jyanlum, chʼabal j-esita, chʼabal mosoil xchiʼuk chʼabal buchʼu kolem». Jaʼ yuʼun, muʼyuk me lek mi oy buchʼu ta tsobobbail ti mas xa tsots skʼoplal chaʼi ta skoj li stsʼunbale, li slumale, ta skoj ti mas oy stakʼin o ti lek ojtikinbile. ¿Kʼu yuʼun ti mu lekuke? Yuʼun li melel yajtsʼaklomtak Kristoe ‹jmoj oy skotolik› (Gal. 3:​28). Kʼalal ta jlaptik li achʼ talelale, chkichʼtik ta mukʼ xchiʼuk oy sbalil chkiltik li yantike akʼo mi jelel stsʼunbalik, mi oy stakʼinik o mi muʼyuk (Rom. 2:​11). w17.08 22 ¶1; 23 ¶3, 4

Li Jeovae chakʼ ta ilel ti oy smalael yuʼune, jaʼ yuʼun chalbutik ti akʼo oyuk smalael kuʼuntike o ti stsʼikuk kuʼuntik eke. Jaʼ noʼox slekil kʼelobil oy kuʼuntik ta sventa li smalaele o li stsʼikele (2 Ped. 3:9). Yuʼun li stuke ta smilal xa noʼox jabil smalaoj chichʼ akʼel ta ilel ti maʼuk melel li kʼusi laj yal Satanas li ta nichimaltik Edene. Li Jeovae smalaoj tajek xkʼot skʼakʼalil ti xichʼ chʼultajesel ta j-echʼel li sbie. Jaʼ yuʼun, li buchʼutik jaʼ noʼox smalaoj chichʼik koltael yuʼun li Jeovae mu xa noʼox xnop yuʼunik kʼu to yepal li bendision tstaike (Is. 30:​18). Li Jesus eke yakʼoj ta ilel ti ta sjunul yoʼonton tsmalae. Kʼalal ay ta balumile, jech-o tukʼ laj yakʼ sba jaʼ to ti kʼuxi chame. Li ta sjabilal 33 laj yakʼ ta stojolal Jeova li sbalil matanal laj yakʼe. Pe jal la smala sventa stsak li yabtele, yuʼun jaʼ to och ta ajvalil li ta sjabilal 1914 (Ech. 2:​33-​35; Evr. 10:​12, 13). Xchiʼuk jech to-o tsmala jaʼ to mi tsʼaki li Ajvalilal ta Jmil Jabil sventa xakʼbe slajeb ta j-echʼel li yajkontratake (1 Kor. 15:​25). Pe jnaʼojtik ti mu jecheʼuk noʼox tsmalae. w17.08 7 ¶16, 17

Xi laj yal jun ermana ti Susi sbie: «Kʼalal cham li jkeremkutike, jutuk mu junuk jabil mu x-echʼ xkʼuxul laj kaʼikutik». Oy jun ermano ti solel kʼux yoʼonton kom kʼalal ta anil noʼox cham li yajnile. Taje ep tajek buchʼutik jech tsnuptanik. Ep yajtuneltak Dios snopojik ti muʼyuk to chcham junuk yutsʼ yalalik kʼalal mu to chtal li Armajedone. Mi oy chamem avutsʼ avalal o junuk avamigo o ti jech kʼotem ta stojolal li buchʼu xavojtikine, yikʼal van xi chajakʼbe abae: «¿Kʼuxi xuʼ xikoltavan mi jech kʼot ta pasele?». Oy buchʼutik chalik ti te la chjelav xkʼuxul mi echʼ kʼuk sjalile. Pe ¿mi melel van? Xi laj yal jun ermana ti chamem smalale: «Ti lek xkaltike, li kʼusi tskoltautike jaʼ li kʼusitik ta jpastik jujun kʼakʼale». Kʼalal oy kʼusi kʼux chkaʼitike, xkoʼolaj kʼuchaʼal jun yayijemal, mi ta jkʼeltik lek ti bu yayijeme, ta kʼunkʼun chkol batel. w17.07 12, 13 ¶1-3

¿Kʼusi ti mas lek xuʼ xapas chal li Jeovae? Nopbo skʼoplal liʼe, li Jeovae la spas chonbolometik sventa xmuyubajikuk noʼox kʼalal chveʼik o kʼalal oy kʼusi yan tslajesike xchiʼuk kʼalal ch-ayan yuni olike. Pe li voʼotike la spasutik sventa oyuk kʼusi yan xakʼ jmuyubajeltik, ¿kʼusi jaʼ? Jaʼo kʼalal chkojtikintike xchiʼuk kʼalal tukʼ chijtun ta stojolale (Sal. 128:1; Mat. 5:3). Li Vivliae chal ti jaʼ jun ‹Dios ti skʼanojutik tajeke›, ‹ti xmuyubaj noʼoxe› xchiʼuk ti la spas krixchanoetik jech kʼuchaʼal li slokʼole (2 Kor. 13:​11; 1 Tim. 1:​11; Gén. 1:​27). Jaʼ yuʼun, mi chachanbe stalelal li Diose, ta me xamuyubaj. Yuʼun xi chal li Skʼope: «Jaʼ mas xmuyubaj li buchʼu chakʼe, jaʼ mu sta li buchʼu chichʼe» (Ech. 20:​35). ¿Mi oy jech apasoj preva junuk velta? Taje jaʼ jtos kʼusi xuʼ jpastik yoʼ jkʼupin li jkuxlejaltike. Li Jeovae tskʼan ti akʼo xavakʼ ta ilel ta sventa kʼusitik chanop chapas ti akʼanoje xchiʼuk ti akʼanoj li yantike (Mat. 22:​36-​39). w17.07 23 ¶3

Li Jeovae tstsak ta mukʼ xchiʼuk oy sbalil chil li yajtuneltake. Xtojob lek sventa xchabiutik, yan li voʼotike mu xuʼ kuʼun jchabi ba jtuktik. Li Jeovae chchabi sjunul li steklumale, pe oy ta yoʼonton chchabi ta jujuntal li yajtuneltak xtoke. Jnopbetik skʼoplal li kʼusi kʼot ta pasel ta skʼakʼalil jchapanvanejetik ta Israele. Li Jeovae te van oxibuk sien jabil la stunes jchapanvanejetik sventa spoj lokʼel j-israeletik ta skʼob li yajkontratake. Ti kʼu sjalil oy tajek vokolile, li Jeovae la stsak ta mukʼ li Rute. Li stuke jaʼ jun ants ti maʼuk j-israele, pe ep kʼusi la spas sventa teuk skʼoplal li ta steklumal Jeovae. Akʼbat bendision yuʼun Jeova, yuʼun la sta smalal xchiʼuk laj yil jun skerem. Jech xtok, mi chaʼkuxi li Rute, chaʼi ti kʼot ta smoltot Mesias li skereme. Te chaʼi xtok ti laj yichʼ tsʼibael ta jun slivroal Vivlia li sloʼilal xkuxlejale xchiʼuk ti Rut sbi li livro taje. ¿Kʼu xa noʼox van yelan chaʼi sba xanaʼ? (Rut 4:​13; Mat. 1:​5, 16). w17.06 28, 29 ¶8, 9

Jkʼeltik avil kʼusi kʼot ta stojolal Peter li ta sjabilal 1970, kʼajomal toʼox 19 sjabilal xchiʼuk mu toʼox jaluk yochel li ta Betel ta Gran Bretañae. Kʼalal jaʼo yakal ta cholmantal ta naetike, lokʼ tal jun vinik ti te xa van 50 sjabilale xchiʼuk oy lek yisim ta sjunul xokon sat. Xi kʼot yalbe li Petere: «¿Mi oy ta avoʼonton chavaʼibe smelolal li Vivliae?». Li vinik taje jaʼ juda xchiʼuk jaʼ jun jchanubtasvanej, jaʼ yuʼun labal sba laj yaʼi ti albat yuʼun jun uni kerem ti chchanubtasat ta Vivliae. Jaʼ yuʼun, xi la sjakʼ sventa xakʼ ta preva li Petere: «Lek oy, albun kaʼi, ¿mi xa naʼ kʼusi kʼopal laj yichʼ tsʼibael li slivroal Daniele?». Li Petere laj yalbe ti oy tuchʼantik laj yichʼ tsʼibael ta arameoe. Xi laj yal ta tsʼakal li Petere: «Labal to sba laj yaʼi ti jnabe li stakʼobile, pe mas to labal sba laj kaʼi li voʼone. ¿Pe kʼuxi la jnabe li stakʼobile? Yuʼun kʼalal li-ay ta jnae, la jchan li revista La Atalaya xchiʼuk ¡Despertad! ti mas to achʼike, vaʼun la jta jun mantal ti jaʼ chalbe skʼoplal ti ta arameo kʼop laj yichʼ tsʼibael li slivroal Daniele». Jaʼ yuʼun, li chʼul espiritue xuʼ svules ta joltik li kʼusitik jchanojtike (Luk. 12:​11, 12; 21:​13-​15). w17.06 13 ¶17

Kʼalal chaʼiik ti xchiʼinoj xa yol li ajnilale, xkuxet tajek yoʼontonik. Pe chat yoʼontonik xtok, yuʼun chiʼik mi oy kʼusi xkʼot ta pasel kʼalal skʼan toʼox x-ayan li olole o kʼalal ayanem xa oxe. Jech xtok mas xa ep tslajes stakʼinik. Pe taje maʼuk noʼox, yuʼun li meʼile jaʼ xa mas ep chchʼakbe yorail sventa skʼel li yole. Li totile oy to kʼusi yan tsbain ek, yuʼun skʼan skʼel ti oyuk skotol li kʼusi chtun yuʼun li yutsʼ yalale. Jaʼ yuʼun, li nupultsʼakale muʼyuk xa me mas xokolik jech kʼuchaʼal toʼoxe. Junantik nupultsʼakaletike oy yan svokolik, ¿kʼusi jaʼ? Jaʼ ti mu xil yalabik akʼo mi tskʼanik tajeke. Kʼalal chijnupun o kʼalal oy kalab jnichʼnabtike, maʼuk skʼan xal ti jpʼel xa skʼoplal chijmuyubaj yuʼune. Pe kʼalal oy ta koʼonton ta jkʼan kalab jnichʼnabtik pe ti mu xkiltik-o junuke, xuʼ me jaʼ xakʼ ‹tsots jvokoltik› li ta jnupuneltike. w17.06 4 ¶1; 5 ¶5, 6

Jkʼanojtik tajek kʼusitik melel li yajtsʼaklomutik Kristoe. Li kʼusitik melel taje jaʼ te ta jtatik li ta Skʼop Diose. Xi laj yalbe Stot li Jesuse: «Jaʼ melel li akʼope» (Juan 17:​17). Jech oxal chaʼa, sventa jkʼantik li kʼusitik melel ta Vivliae, skʼan jnaʼtik li kʼusi chakʼ ta chanele (Kol. 1:​10). ¿Pe mi jaʼ noʼox skʼan jpastik taje? Moʼoj. Li jtsʼibajom yuʼun Salmo 119 tskoltautik ta yaʼibel smelolal li kʼusi to mas skʼan jpastike (Sal. 119:​97-​100). Tsots me tajek skʼoplal ti jechuk-o jnopilanbetik skʼoplal sjunul kʼakʼal li kʼusi ta jchantik ta Vivliae. Jaʼ yuʼun, mas to me ta jkʼantik kʼusitik melel kʼalal ta jnopbetik skʼoplal ti ta jtabetik sbalil mi laj kakʼ ta jkuxlejaltike. Li vunetik chakʼ tal li s-organisasion Jeovae, muik ta jyalel jech kʼuchaʼal veʼlil. Kʼalal ta jlajestik li kʼusi mu tajek chkaʼitike, lek kʼun chkaʼibetik smuil. Jaʼ noʼox jech ek, skʼan lek kʼun jchantik li vunetike. Vaʼun, jaʼ me jech chkaʼibetik lek smuil li kʼusitik melele xchiʼuk chkom ta joltik li kʼusitik ta jchantike. Jech xtok, jaʼ me jech xuʼ jtunestik sventa jkoltatik li yantike (Ecl. 12:​10). w17.05 19 ¶11, 12

Oy ta koʼonton ta jkoltatik li krixchanoetik ti chil svokolike akʼo mi ermanoetik o mi maʼuk (Luk. 10:​33-​37). Ti kʼu yelan mas lek xuʼ jkoltatik li krixchanoetike jaʼ ti jcholbetik mantale. Xi chal jun mol ta tsobobbail ti skoltaoj epal krixchanoetik ti lokʼem tal ta slumalike: «Mas lek ti xkalbetik noʼox ta anil ti jaʼutik stestigo Jeovae. Skʼan xkalbetik srasonal ti kʼu yuʼun bat jvulaʼantike, ti jaʼ ta sventa chkalbetik li spatobil koʼontontik chal Vivliae, ti maʼuk sventa chkakʼbetik takʼine». Mi ta sjunul koʼonton ta jkʼantik ‹li jyanlumetike›, lek me kʼusi chkʼot ta pasel (Sal. 146:9). Xi laj yal jun ermanae: «Kʼalal jatavik lokʼel ta Eritrea li kutsʼ kalal ta skoj li tsatsal nutsele, li chanvoʼ kalabe xanavik vaxakib kʼakʼal ta takixokol balumil. Jal tajek xanavik sventa xkʼotik li ta jteklum Sudane. Li ermanoetike xkoʼolaj kʼuchaʼal yutsʼ yalal laj yilik li kalabtake, akʼbat sveʼelik, skʼuʼ spokʼik, snaik xchiʼuk akʼbat yuni pasajeik. ¿Buchʼu xa noʼox jech chchʼam jyanlumetik ta sna ti mu xojtikin ta skoj noʼox ti jmoj chichʼik ta mukʼ Diose? Jaʼ noʼox li stestigotak Jeovae» (Juan 13:​35). w17.05 7 ¶17, 19, 20

Li Elifase xi laj yalbe li Jobe: «¿Me xuʼ chcoltaat yuʼun jun vinic li Diose? Mu xuʼ; acʼo me toj bij li vinique, jaʼ noʼox xuʼ tscolta sba stuc. ¿Me muʼyuc amule, cʼusi tsta o ta aventa li Bochʼo echʼem svuʼele? ¿Cʼusi stu yuʼun me toj lec scotol cʼusi chapase?» (Job 22:​1-3). Batsʼi oy srason yaloj ti jech laj yale. Li Bildad ti jaʼ xchiʼil li Elifase laj yal ek ti mi jsetʼuk la tukʼ chil krixchanoetik li Diose ( Job 25:⁠4). Tskʼan chakʼbeik xchʼun Job ti muʼyuk kʼusi bal-o ti chakʼbe tajek yipal chtun ta stojolal li Jeovae. Tskʼan chakʼbeik xchʼun ti jaʼ jech chilutik Jeova «jech chac cʼu chaʼal cʼusi ochem xjochʼe» o kʼuchaʼal «jcot xuvite» (Job 4:​19; 25:6). Li Jeovae laj yalbe Elifas, Bildad xchiʼuk Sofar ti mu meleluk li kʼusi laj yalike. Ta tsʼakale, laj yal ti xmuyubaj ta stojolal li Jobe, yuʼun xi laj yale: «Li cajtunel Jobe» (Job 42:​7). Jaʼ yuʼun xuʼ jchʼuntik ta melel ti oy tajek jbaliltik ta sat li Diose. w17.04 28 ¶1, 2

Ep kʼusitik ta jnuptan li ta jkuxlejaltike, pe mu xa xkakʼtik venta kʼu to yelan chilbajinutik ta skoj ti jal xa tajek jech kuxiemutik tale. Kalbetik junuk skʼelobil. Li buchʼutik nopol nakalik ta skotleb trene nopem xa xaʼiik ti tsots tajek chbakʼ li trenetike. O jechutik kʼuchaʼal li buchʼutik nopol nakalik ta chʼayob kʼaʼepe ti chnop xaʼiik ti chopol tajek li yikʼe. Pe mas to xmuyubajik jechuk ti xchʼay li kʼusitik tsots chbakʼ o li kʼusi chopol tajek yikʼe. Jaʼ jech xijmuyubaj tajek kʼalal mi la slajes Jeova li kʼusitik vokol ta jnuptan ta jkuxlejaltike. ¿Ta kʼusi chichʼ-o jelel li kʼusitik chilbajinutike? Jaʼ tstakʼ li teksto avie. ¿Mi mu tspatuk koʼontontik ta skoj li kʼusi chakʼbutik Jeova taje? Jaʼ yuʼun, akʼo mi oy tajek kʼusi chakʼ jvokoltik li avie, kakʼtik persa yoʼ masuk to nopol oyutik ta stojolal li Jeovae xchiʼuk li ta s-organisasione. Li spatobil koʼontontike toj ep tajek sbalil, jaʼ yuʼun jechuk-o me jnopilanbetik skʼoplal. Meleluk tajek xkiltik xchiʼuk kalbetik batel skʼoplal ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntike (1 Tim. 4:​15, 16; 1 Ped. 3:​15). Mi jech la jpastike, kuxul me chijkom mi laj yichʼ lajesel li chopol balumil liʼe xchiʼuk ta me jkʼupintik ti xijmuyubaj xa noʼox chijkuxi ta sbatel osile. w17.04 13 ¶16, 17

Jkotoltik jnaʼojtik taje, pe ¿kʼusi ta jpastik mi oy kʼusi chopol la spasbutik junuk ermanoe? ¿Mi jech van chkiltik li tukʼilal kʼuchaʼal chil li Jeovae? Jech kʼuchaʼal liʼe, ¿kʼusi ta jpastik mi oy kʼusi chopol tsnop ta jtojolaltik junuk mol ta tsobobbaile? ¿Mi ta van xkakʼtik akʼo smak koktik ta skoj ti oy kʼusi laj yal junuk mol ta tsobo­bbail, pe ti yuʼun muʼyuk bu snop baʼyel li kʼusi chale xchiʼuk ti toj kʼux laj kaʼitike? ¿Mi ta van xkaltik ta anil ti mu sta-o ti jaʼ mol ta tsobobbaile o mi ta van jpat koʼontontik ti jaʼ Jolil ta tsobobbail li Jesuse xchiʼuk mi oy van smalael kuʼuntik? ¿Mi jaʼ van ta jkʼeltik tajek li kʼusi chopol la spas li ermanoe o mi jaʼ ta jnoptik ti kʼu xa sjalil tukʼ tunem talel ta stojolal li Jeovae? ¿Mi xijmuyubaj van ti chtun-o ta mol ta tsobobbaile xchiʼuk ti chichʼ akʼbel yan abtelaletik ta mantale? Mi jnaʼtik yakʼel pertone, jaʼ me jech chkakʼtik ta ilel ti jech chkiltik tukʼilal kʼuchaʼal chil li Jeovae (Mat. 6:​14, 15). w17.04 27 ¶18