Junio

Ta skoj ti skʼanojutik tajek li Jeovae, tstukʼibtasutik xchiʼuk chchanubtasutik. Tskʼan ti jaʼuk-o kamigotike xchiʼuk ti xijkuxi ta sbatel osile. Bakʼintik kʼalal tstukʼibtasutik li moletike, maʼuk noʼox ti tstojobtasutik o ti chalbutik mantaletike, yuʼun mi tsots li mulil la jpastike, xuʼ van xchʼay li jmoton jtaojtik ta tsobobbaile. Pe maʼuk me skʼan xal ti yuʼun mu xa skʼanutik li Jeovae, moʼoj, jaʼ svinajeb ti skʼanojutike. Yuʼun jaʼ tskoltautik yoʼ xkakʼtik venta ti mas to skʼan jchʼakbetik yorail ti xijchanunaj ta jtuktike, ti jnopbetik skʼoplal li kʼusi ta jchantike xchiʼuk ti jpastik orasione. Mi jech la jpastik une, mas to chlekub ti kʼu yelan xkil jbatik xchiʼuk li Jeovae (Sal. 19:7). Xuʼ van ta tsʼakale, jtatik yan velta li jmotontike. ¿Pe mi jaʼ to van svinajeb ti chkʼanvan Jeova mi laj kichʼtik lokʼesel ta tsobobbail xtoke? Jaʼ, yuʼun tstabe sbalil li tsobobbaile, jaʼ jech mu xchanik li jchopol talelaltike (1 Kor. 5:​6, 7, 11). Pe maʼuk noʼox taje, yuʼun ta skoj ti tukʼ kʼu yelan chtukʼibtasvan li Jeovae, ta me jtabetik sbalil ek, chkakʼtik venta ti toj chopol li kʼusi la jpastike xchiʼuk tskoltautik yoʼ jsutes koʼontontik (Ech. 3:​19). w18.03 24 ¶5, 6

Li jchabichukinab chal ta Echose muʼyuk toʼox bu xchanoj-o li Skʼop Diose. Jech oxal, sventa xuʼ xkʼot ta yajtsʼaklom Kristoe, skʼan xchan li chanubtaseletik ti mas tsotsik skʼoplale, skʼan xaʼibe lek smelolal kʼusi smakoj ti chkʼot ta yajtunel Diose xchiʼuk skʼan jpʼeluk ta yoʼonton xchʼun li chanubtaseletik yuʼun Jesuse. Jech la spas, ta anil noʼox lik yaʼibe smelolal li kʼusitik baʼyel ch-akʼbat xchan li jun yajtunel Jeovae, jaʼ xkaltik, li chanubtaseletik ti mas tsotsik skʼoplale. Lik xkʼuxubin tajek li kʼusi la xchane xchiʼuk jaʼ tijbat-o yoʼonton sventa xichʼ voʼ (Ech.16:​25-​33). ¿Mi te xa noʼox van la xkechan xchanel Skʼop Dios kʼalal laj yichʼ voʼe? Moʼoj, jech-o la xchan batel. Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi xuʼ spasik li totil meʼiletik kʼalal mi albat yuʼun yalab xnichʼnabik ti tskʼan chichʼik voʼ ta skoj ti skʼanojik Jeova xchiʼuk ti tskʼan chchʼunbeik li smantaltake? Xuʼ xalbeik ti akʼo skʼopon li moletik ta tsobobbaile, vaʼun jaʼ xa te tskʼelik mi spasoj xa li kʼusitik chichʼ kʼanel sventa ichʼvoʼe. Jech kʼuchaʼal li yan yajtsʼaklomtak Kristoe, jech-o me chchan batel mas ta sbatel osil li kʼusitik oy ta yoʼonton Diose (Rom. 11:​33, 34). w18.03 10 ¶8, 9

Kʼalal chkakʼbetik yipal sventa mas xijtsatsub ta mantale, li chʼul espiritue ta me xakʼ kipaltik sventa jel li jnopbentike. Jaʼ jech kʼunkʼun chlik jnoptik kʼuchaʼal li Kristoe. Jaʼ me tskoltautik xtok sventa jlokʼes ta koʼontontik li kʼusi ta jkʼan jtuktike xchiʼuk ti jchʼiestik talelaletik ti lek chil Diose. Kʼalal jech jnopbentik kʼuchaʼal li Kristoe, ep sbalil ta jtatik. Yuʼun lek jtalelaltik li ta kabteltike, li ta j-eskuelatike, xvinaj ta jkʼopojeltik xchiʼuk li ta kʼusitik ta jnop ta jpastik jujun kʼakʼale. Xchiʼuk jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti ta jpastik ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntik sventa jtsʼaklitik batel li Kristoe. Mi tsotsutik ta mantale, muʼyuk me kʼusi chkakʼ smakutik sventa lekuk xkil jbatik xchiʼuk li Jeovae. Jpʼel ta koʼonton ta jpʼajtik kʼalal oy kʼusi chakʼutik ta prevae. Xchiʼuk kʼalal oy kʼusi ta jnop ta jpastike, xi ta jakʼbe jbatike: «¿Kʼusi beiltasel xuʼ skoltaun sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼun? ¿Kʼusi van tspas Kristo ti jaʼuk jech yakal tsnuptane? ¿Kʼusi van lek chil li Jeovae?». w18.02 25 ¶12; 26 ¶14

Toj echʼ noʼox namajemik ta stojolal Dios li krixchanoetik ta skʼakʼalil Enok ti jaʼ snamtal mukʼtot li Noee. Jech xtok, oy «kʼusitik chopol ta aʼiel» chalik ta stojolal li Jeovae (Jud. 14, 15). Ta kʼunkʼun epaj li choplejale, yuʼun li ta skʼakʼalil Noee oy chopol anjeletik ti la skʼatajes sbaik ta krixchanoetike, laj yikʼik antsetik xchiʼuk ayan xnichʼnabik ti chopolik tajeke xchiʼuk ti muʼyuk xkʼuxul yoʼontonike. Jaʼ jech noj «ta mulil li banamile» (Gén. 6:​2-4, 11, 12). Li Vivliae chal ti toj jelel stalelal echʼ li Noee. «Jaʼ noʼox stuc oy ta yoʼnton tspas cʼusi tscʼan Dios ta scotol» li krixchanoetike xchiʼuk «lec laj yil sbaic xchiʼuc li Diose» (Gén. 6:​9). Kʼalal skʼan toʼox xtal li Nojelal ta voʼe, ¿kʼu sjalil ti jech tukʼ-o tun ta stojolal Jeova li ta chopol balumil taje? Jutuk mu vakib sien jabil, maʼuk noʼox jech sjalil kʼuchaʼal chkuxi li jun krixchano avi ti 70 o 80 jabile (Gén. 7:​11). Jech xtok, li voʼotike oy bu stakʼ jtsob jbatik sventa xijtsatsub ta mantal, pe li stuke chʼabal toʼox junuk stsobobbail ti xuʼ xkoltaat ta mantale. Yikʼaluk van muʼyuk koltaat xtok yuʼun li xchiʼiltak ta vokʼele. w18.02 4 ¶4, 5

Li buchʼutik tskʼanik tajek takʼine jech-o tskʼanik batel mas xchiʼuk jech-o xjotetik ta saʼel ta sjunul xkuxlejalik. Pe jaʼ noʼox ta saʼ ep «svokolik ti toj kʼuxe» (1 Tim. 6:​9, 10; Ecl. 5:​10). Chtun onoʼox kuʼuntik li takʼine, yuʼun bal to xijkuxiutik batel (Ecl. 7:​12). Pe ¿mi xuʼ van xijmuyubaj kʼalal jutuk noʼox li kʼusi oy kuʼuntike? ¡Stakʼ xijmuyubaj! (Ecl. 5:​12). Li Agur xnichʼon Jakee xi la skʼanbe li Diose: «Mu me xavacʼ xipas ta meʼon, xchiʼuc ta jcʼulej; jaʼ noʼox acʼbun li jveʼel ti cʼu yepal chtun cuʼune». ¿Kʼu yuʼun laj yal ti mu skʼan spas ta povree? Laj yal stuk ti xuʼ van x-elkʼaj mi toj povree, vaʼun ti chopol xbat skʼoplal yuʼun li Diose. Pe ¿kʼu yuʼun muʼyuk la skʼan ti x-akʼbat skʼulejale? Xi chal stuke: «Yuʼun me ep cʼusi oy cuʼune xuʼ chlic chʼayan ta coʼnton, xuʼ chlic cal ti mu xacotquinote» (Prov. 30:​8, 9). Xi laj yal li Jesuse: «Mu me xuʼ xtun ta chaʼvoʼ yajval li jun mosoe, yuʼun tskontrain li june, jaʼ tskʼan li yane; o mas nopol chakʼ sba ta stojolal li june, pe tspʼaj li yane. Jaʼ me jech ek, mu me xuʼ xatunik ta smoso Dios xchiʼuk ta smoso kʼulejal» (Mat. 6:​24). w18.01 24 ¶9-​11

Sventa jmojuk-o tsobolutike, skʼan ta yutsiluk koʼontontik xkakʼtik perton. Mi chkakʼtik ta perton li buchʼutik tsaʼ smul ta jtojolaltike, jaʼ me jech chkakʼbetik yil Jeova ti ep sbalil chkiltik ti xuʼ spasutik ta perton ta skoj ti laj yakʼ xkuxlejal ta jtojolaltik li Xnichʼone. Sventa xkakʼtik venta ti tsots skʼoplal ti xkakʼtik pertone, jnopbetik skʼoplal li loʼil laj yal Jesus ta sventa li jun ajvalil xchiʼuk li smosotake. Avokoluk kʼelo Mateo 18:​23 kʼalal ta 34 xchiʼuk xiuk xajakʼbe abae: «¿Mi tstij koʼonton sventa jechuk jpas kʼuchaʼal li loʼil laj yal Jesuse? ¿Mi oy smalael kuʼun ta stojolal li ermanoetike xchiʼuk mi jnaʼ xi-och ta rason? ¿Mi chkakʼ ta perton li buchʼu oy kʼusi chopol tspasbune?». Bakʼintike, toj tsotsik li kʼusitik chkichʼtik pasbele. Ta skoj ti jkuchojtik li mulile, vokol tajek chkaʼitik yakʼel perton bateltik. Pe li Jesuse chakʼ kiltik li kʼusi smalaoj Jeova akʼo jpastike. Jamal xvinaj ti muʼyuk chakʼutik ta perton Jeova mi muʼyuk chkakʼtik ta perton li kermanotaktik kʼalal oy srasonal ti jechuk jpastike. Jaʼ yuʼun, lek me ti jnopbetik skʼoplal taje. Mi la jchʼuntik li kʼusi laj yal Jesuse xchiʼuk mi chkakʼtik ta perton li ermanoetike, jaʼ me chkoltavan sventa jmojuk noʼox oy li tsobobbaile. w18.01 15 ¶12

Li Daniele mi jsetʼuk laj yakʼ ta ilel ti chikta sba ta yichʼel ta mukʼ li Jeovae akʼo mi laj yakʼ-o ta vokol li xkuxlejale. ¿Kʼusi sbalil la sta ti laj yakʼ ta ilel stsatsal yoʼonton xchiʼuk ti tukʼ laj yakʼ sbae? Jaʼ ti pojat yuʼun Jeova sventa mu xlaj ta tiʼel yuʼun li leonetike. Li skʼelobil juʼelal liʼe toybat-o skʼoplal li Jeovae, yuʼun kʼot ta xchikin skotol krixchanoetik ti bu kʼalal smakoj li yosilal Medopersiae (Dan. 6:​25-​27). ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa jechuk xchʼunel koʼontontik kʼuchaʼal li Daniele? Skʼan xkaʼibetik lek smelolal li Skʼop Diose (Mat. 13:​23). Skʼan jnopbetik skʼoplal xtok li kʼusi ta jchantike, yuʼun jaʼ tskoltautik sventa jechuk jnopbentik jech kʼuchaʼal li Jeovae xchiʼuk li beiltaseletik yuʼune. Skʼan me nopolik noʼox jpastik orasion ta sjunul koʼontontik, pe mas to jech skʼan jpastik kʼalal oy kʼusi tsots ta jnuptan ta jkuxlejaltike. Jech oxal, mi ta jkʼanbetik kipaltik xchiʼuk jpʼijiltik li Jeovae, xuʼ me jpat koʼontontik ti ta onoʼox xakʼbutik ta slekil yoʼontone (Sant. 1:5). w18.02 10, 11 ¶13-​15

Kerem tseb, voʼot ti avichʼoj xa voʼe, kʼalal chavil kʼuxi tskoltaot ta cholmantal xchiʼuk ta a-eskuela li Jeovae, jaʼ te chavakʼ venta ti toj lek yoʼontone. Oy ep buchʼutik vokol chaʼiik xcholbel mantal li xchiʼiltakik ta chanune, yuʼun mu snaʼik kʼusi chtakʼbatik sutel. Xuʼ van jaʼ jech vokol chavaʼi ek, mas to mi toj epik li achiʼiltake. ¿Kʼusi van xuʼ skoltaot mi jech chanuptane? Li kʼusi xuʼ skoltaote jaʼ ti xanopbe skʼoplal kʼu yuʼun achʼunoj ti melel li kʼusitik chachane. Li ta jpajinatik ta Internet ta jw.org oy ep mantaletik ti xuʼ skoltaot ta snopbel skʼoplal li kʼusitik achʼunoje, ti kʼu yuʼun achʼunoje xchiʼuk ti kʼuxi xuʼ xavalbe smelolale. ¿Kʼu yuʼun mu xachʼakbe yorail sventa xasaʼ li koltaeletik taje? Mi achʼunoj lek ti jaʼ melel li kʼusitik chachan ta Vivliae xchiʼuk mi chachapan lek abae, mu xa me stakʼ chavaʼi ti mu xavalbe skʼoplal li Jeovae (Jer. 20:​8, 9). w17.12 26 ¶12, 14, 15

Li totil meʼiletike mu baluk noʼox ti xchanubtasik ta chʼul tsʼibetik li yalab xnichʼnabike, jaʼ xkaltik, ti sloʼiltabeik li loʼiletik ta Vivliae. Li Vivliae chal ti ‹kʼot ta yoʼonton ta xchʼunel› li kʼusitik la xchan li Timoteoe. Li ta orijinal ta griegoe jaʼ skʼan xal xtok «ti laj yichʼ akʼbel lek xchʼune, ti muʼyuk xnaʼet kome; xchʼunoj ti jaʼ melele». Li Timoteoe ta sbikʼtal onoʼox laj yojtikin tal li Tsʼibetik ta Evreo Kʼope. Pe kʼalal echʼ kʼuuk sjalile, mas to la xchʼun kʼalal laj yilbe sprevailtak ti jaʼ onoʼox Mesias li Jesuse. Sventa ‹xkʼot ta yoʼontonik ta xchʼunel› ek li alab nichʼnabiletike, tsots tajek skʼoplal ti oyuk stsʼikemal xchiʼuk smalael yuʼunik li totil meʼiletike. Yuʼun mu ta junchibuk noʼox kʼakʼal chlik xchʼunik li ololetike. Akʼo mi lek tsots xchʼunel yoʼonton li totil meʼiletike, maʼuk me skʼan xal ti jaʼ xa jech ek li yalab xnichʼnabike. Jech oxal chaʼa, sventa xchʼunik lek ti jaʼ melel skotol li kʼusitik chal ta Vivlia li alab nichʼnabiletike, skʼan xlik stunesik li smoton akʼbilik ti ‹xtojobik ta snopel› stukike (Rom. 12:1). Tsots tajek skʼoplal ti skolta yalab xnichʼnabik sventa jechuk spasik taje, mas to kʼalal oy kʼusitik chjakʼbatike. w17.12 19 ¶3, 5, 6

Li Martae lek laj yamigoin sbaik xchiʼuk li Jesuse, maʼuk noʼox, yuʼun pas ta yajtsʼaklom Kristo. Pe kʼalal cham smuk li Martae, laj yat tajek yoʼonton. ¿Mi oy van kʼusi xuʼ xpatbat yoʼonton? Xi albat yuʼun li Jesuse: «Chchaʼkuxi li amuke» (Juan 11:​20-​23). Pe akʼo mi jech albat, chat-o tajek yoʼonton. Li Martae xchʼunoj ti chchaʼkuxi ta slajebal kʼakʼal li Lasaroe. Pe jaʼuk li Jesuse la xchaʼkuxes noʼox ta ora. Yikʼaluk van oy buchʼu chamem kuʼuntik, xuʼ van jnup jchiʼiltik, jtot jmeʼtik, jmoltotik o junuk kalab jnichʼnabtik. Jtekeltik oy ta koʼontontik ti jchaʼkʼeltike, ti jmeytike, ti jkʼopontike xchiʼuk ti jmoj xijtseʼine. Akʼo mi jech, jnaʼojtik ti muʼyuk chichʼik chaʼkuxesel ta ora noʼoxe. Pe ¿mi jchʼunojtik ek ti chchaʼkuxiik ta tsʼakale? Oy ep srasonaltak yoʼ jchʼuntik xchiʼuk ti xiuk xkaltik eke: «Jnaʼoj ti chchaʼkuxi ta slajebal kʼakʼale». Pe skʼan onoʼox jnoptik ti kʼu yuʼun jech jchʼunojtike. w17.12 3 ¶1, 2

Mu labaluk chkaʼitik ti skʼanoj tajek Smantal Moises li Jesuse, yuʼun snaʼoj ti jaʼ yakʼoj ta naʼel stuk li Jeovae. Li Vivliae yaloj xa onoʼox ti skʼanoj tajek Mantaletik li Jesuse, jech kʼuchaʼal chal li teksto avie. Skotol li kʼusitik laj yal xchiʼuk la spas li Jesuse laj yakʼ ta ilel ti lekik, melelik xchiʼuk ti chkʼot ta pasel li kʼusi chal li Mantaletike (Mat. 5:​17-​19). Li Jesuse laj van yat tajek yoʼonton kʼalal laj yil ti mu jechuk chchʼunik Mantaletik li jchanubtasvanejetik ta Mantal xchiʼuk li jfariseoetike. Yuʼun jaʼ noʼox chchʼunik ti bu kʼunik noʼox ta pasel chaʼiike, jaʼ yuʼun xi laj yal li Jesuse: «Chavakʼik li diesmo ta sventa alavena, inojo xchiʼuk kominoe». Pe ¿kʼusi ti muʼyuk yakal tspasike? Jaʼ ti muʼyuk yakalik «spasel li kʼusitik mas tsots skʼoplal ta Mantale, jaʼ xkaltik, li tukʼilale, li xkʼuxul oʼontonale xchiʼuk li xchʼunel oʼontonale» (Mat. 23:​23). Li stukike mu xaʼibeik lek smelolal li Mantale xchiʼuk jaʼ mas tsots skʼoplal chaʼi sbaik. Pe li Jesuse xojtikin lek li Mantaletike xchiʼuk snaʼoj kʼusi chakʼ ta chanel ta sventa li Jeovae. w17.11 13 ¶1, 2

Xuʼ van oy buchʼu chal ti muʼyuk chopol ti xchiʼin sbaik ta vayel li buchʼutik maʼuk snup xchiʼilike xchiʼuk tsnopik van ti jaʼ sventa akʼo skʼupin li xkuxlejalike. Pe li ta Skʼop Diose chal ti chopol tajek li mulivajele, jaʼ yuʼun li yajtsʼaklomutik Kristoe skʼan jpʼajtik ek (1 Tes. 4:​4-8). Jaʼ spasojutik li Jeovae, jech oxal, jaʼ oy ta sba chalbutik li kʼusi skʼan jpastike xchiʼuk li kʼusi mu stakʼe. Li stuke jaʼ noʼox yakʼoj permiso ti xuʼ xchiʼin sbaik ta vayel li jun vinik xchiʼuk jun ants ti nupunemike. Skotol li mantaletik chakʼbutike jaʼ sventa jlekilaltik xchiʼuk jaʼ ta skoj ti skʼanojutike. Jaʼ yuʼun, kʼalal chakʼ ta xkuxlejalik li utsʼ alaletike, mas lek chichʼ sbaik ta mukʼ, skʼanoj sbaik xchiʼuk jun noʼox yoʼontonik. Ta melel, li buchʼutik yolbaj mu skʼan xchʼunbeik li smantaltake ta x-akʼbatik kastigo (Evr. 13:4). Li Skʼop Dios xtoke chchanubtasutik ti kʼuxi xuʼ jchabi jbatik ta sventa li mulivajele. Jtos li kʼusi toj lek xuʼ jpastik chal li Vivliae jaʼ ti jpajes jbatik ta skʼelel li kʼusitik chopole (Mat. 5:​28, 29). Skʼan mu jchikintatik li sonetik ti chopolik tajek kʼusi chale xchiʼuk mu jkʼeltik jsetʼuk li pornografiae (Efes. 5:​3-5). w17.11 22 ¶9, 10

Oy xa ta epal sigloetik stunesojik tal kʼejoj li yajtuneltak Dios yoʼ xichʼik ta mukʼe. Kʼalal tukʼ toʼox yakʼoj sbaik li j-israeletike, toj tsots skʼoplal laj yilik ti skʼejintaik Jeova yoʼ xichʼik ta mukʼe. Kʼalal la stʼuj viniketik li ajvalil David yoʼ xtunik li ta temploe, laj yakʼ chanmil jlevietik yoʼ ‹skʼejintaik Mukʼul Dios ta sonetik›. Li ta chanmil taje, oy 288 ti lek chanemik ta sventa li kʼejoje (1 Crón. 23:5; 25:⁠7). Li j-israeletike toj tsots skʼoplal laj yilik li kʼejojetik kʼalaluk laj yakʼik ta stojolal Jeova li temploe, yuʼun xi chal li Vivliae: «Jech scotolic jmoj lic sjupanic li oqʼuesetique; tsots lic qʼuejinicuc sventa chichʼic ta mucʼ, tstojbeic ta vocol li Mucʼul Diose. La sjupanic li yoqʼuesique, xchiʼuc la stijic scotol li yabtejebic sventa sonetic cʼalal jaʼo jech chqʼuejinique [...] yuʼun inoj ta xojobal Mucʼul Dios li chʼul nae». Ti jech la spasike tsatsubtasbat tajek xchʼunel yoʼonton li j-israeletike (2 Crón. 5:​13, 14; 7:6). w17.11 4 ¶4, 5

Li Jesuse snaʼoj xa onoʼox ti chchʼak sba yuʼun krixchanoetik li kʼusi laj yakʼ ta chanele xchiʼuk ti skʼan stsatsal yoʼontonik li yajchankʼoptak ta skoj ti chichʼik kontrainele. Akʼo mi jaʼ sventa tal yalbe skʼoplal ‹kʼusi melel› li Jesuse, xuʼ onoʼox jech xkʼot ta pasel (Juan 18:​37). Jaʼ yuʼun, oy tajek ta yoʼonton chakʼbe xchan skotol yajchankʼoptak ti tsots onoʼox bakʼintik ti tstsʼakliate, mas to kʼalal kamigotaktik o batsʼi kutsʼ kalaltik tspʼajik li kʼusi ta jchantike. Sventa sta-o xkʼot ta yajtsʼaklomtak Kristo li krixchanoetike, skʼan xkuch yuʼunik labanel xchiʼuk kʼalal chjipat chtenatik yuʼun li yutsʼ yalalike. Pe akʼo mi jaʼ jech kʼotem ta stojolalik, mas ep kʼusitik lek staojik (Mar. 10:​29, 30). Muʼyuk onoʼox bu ta jpʼaj kutsʼ kalaltik kʼalal tskontrainutik ta skoj ti chijtun ta stojolal Jeovae. Pe skʼan me jvules ta joltik ti jaʼ mas to skʼan jkʼantik li Diose xchiʼuk li Kristoe (Mat. 10:​37). Jvules ta joltik xtok ti Satanase tskʼel tajek kʼusi xuʼ spas sventa mu tukʼuk xa xkakʼ jbatik ta stojolal li Jeovae, xuʼ lek xa chaʼi tsloʼlautik ta skoj ti jkʼanojtik li kutsʼ kalaltike. w17.10 13 ¶3-6

¿Kʼusi smelolal kʼalal la smak noʼox ta ora moch li anjele? Li kʼusi mas tsots skʼoplal chakʼ ta ilele jaʼ ti mi jsetʼuk bu lek chil Jeova ti oyuk jtosuk kʼusi chopol li ta steklumale. Yuʼun mi laj yil ti oy xa kʼusi chopole, ta anil noʼox tslajesbe skʼoplal (1 Kor. 5:​13). Taje patbat van tajek yoʼonton skotolik li ta skʼakʼalil Sakariase, yuʼun jaʼ te albatik yuʼun Jeova ti ta onoʼox skʼel ti sakuk-o ti kʼu yelan chichʼ ichʼel ta mukʼe. Jaʼ te vulesbat ta sjolik xtok ti jaʼ onoʼox oy ta sbaik ti sakuk ti kʼu yelan chichʼik ta mukʼ li Diose. Snaʼojik ti muʼyuk onoʼox bu chichʼ otesel choplejal li ta steklumal Jeovae. ¿Kʼusi chakʼ jchantik taje? Jaʼ stuk yikʼojutik tal li ta steklumal ti lek sake, yuʼun jaʼ liʼ chkaʼitik ti skʼanojutike xchiʼuk chabibil chkaʼi jbatik yuʼun. ¿Mi oy ta koʼonton chkakʼtik persa ti sakuk noʼox kuʼuntike? Voʼotik me oy ta jbatik ti jechuk jpastike. Jnaʼojtik lek ti mi jsetʼuk xuʼ x-och choplejal li ta paraiso ta mantale. w17.10 24 ¶14, 15; 25 ¶17, 18

Li baʼyel 39 livroetik ta Vivliae jaʼ la stsʼibaik li j-israeletike, jaʼ li buchʼutik baʼyel akʼbatik «li chʼul mantaletik yuʼun Diose» (Rom. 3:​1, 2). Akʼo mi jech, li ta sjabilal 300 kʼalal skʼan toʼox xtal li Kristoe, epal j-israeletike mu xa ox xaʼiik li evreoe, ¿kʼu yuʼun ti jech kʼot ta pasele? Jaʼ ta skoj ti mas xa ox epaj bu tsventain li Alejandro Magno kʼalal la stsal ta paskʼop li epal jteklumetik taje (Dan. 8:​5-7, 20, 21). Jech oxal jutuk mu skotoluk li buchʼutik la sventaine lik kʼopojikuk ta griego, taje te kapal skʼoplalik li j-israeletik ti te nakalik eke. Jaʼ yuʼun, mas xa ox mu xaʼibeik smelolal li Tsʼibetik ta Evreoe. ¿Kʼusi van tspas li Jeova une? La spas ti xichʼ jelubtasel ta griegoe. Kʼalal echʼ sien jabile, tsuts sjelubtasel skotol li Tsʼibetik ta Evreo kʼope. Vaʼun Septuaginta la sbiin yuʼunik. Li avie chalik ti sba to la velta jech laj yichʼ tsʼibael sjunul li Tsʼibetik ta Evreo kʼalal la sjelubtasike. w17.09 20 ¶7-9

Li totil meʼiletike xuʼ van nopolik noʼox ch-albat yuʼun spatronik ti akʼo to abtejikuk mas kʼalal jaʼo yorail yuʼunik li yichʼel ta mukʼ Jeova ta yutsʼ yalalike, kʼalal jaʼo yorail li jtsobajeltike o li cholmantale. Skʼan oyuk stsatsal yoʼontonik sventa xalbeik jujun velta ti mu kʼu xutike. Kʼalal jech tspasike, lek kʼusi chakʼbeik xchan li yalab xnichʼnabike. Xuʼ van oy jlom totil meʼiletik xtoke te xchibetik mi jaʼ lek ti xalbeik yalab xnichʼnabik ti x-ochik ta prekursore, ti xbat tunikuk ti bu skʼan mas jcholmantaletike, ti xbat tunikuk ta Betel o ti xbat koltavanikuk ta svaʼanel Salonetik sventa Tsobobbail xchiʼuk li Salonetik sventa Asambleae. Xuʼ van xi snopike: «Mi jech laj kalbe li jkerem o jtsebe, ¿mi xuʼ to van yuʼun xiskʼel mi mas xa ox liyijube?». Pe kʼalal tstijbeik yoʼonton yalab xnichʼnabik sventa jaʼuk xakʼ ta yoʼontonik spasel li kʼusitik ta mantale, jaʼ jech chakʼik ta ilel ti oy stsatsal yoʼontonike, ti oy spʼijilike xchiʼuk ti spatoj yoʼontonik ta stojolal Jeova ti chkʼot onoʼox ta pasel li kʼusi yaloj tspas ta stojolalike ( Sal. 37:​25). Kʼalal jech chakʼ ta ilel stsatsal yoʼontonik li totil meʼiletike, jaʼ me jech chchanik ek li alab nichʼnabiletike xchiʼuk ta me xlik spat yoʼontonik ta stojolal li Jeovae (1 Sam. 1:​27, 28; 2 Tim. 3:​14, 15). w17.09 30 ¶14, 15

Li alab nichʼnabiletike muʼyuk bu xchanoj kʼuxi tspajes sbaik kʼalal ch-ayanike. Jaʼ yuʼun, ¿kʼuxi xuʼ xachanubtasik li avalab anichʼnabike? Jaʼ ti xavakʼbeik yil ta sventa kʼusi chapasik ti tsots tajek skʼoplal li talelalil taje (Efes. 6:4). Mi laj avakʼik venta ti mu snaʼ spajesel sbaik li avalab anichʼnabike, xiuk xajakʼbe abaike: «¿Kʼu van yelan chil li jtalelale?». Vuleso me ta ajolik xtok ti toj tsots skʼoplal ti mu xavikta-o abaik ta cholmantale, li ta tsobajele xchiʼuk ti chapasik li yichʼel ta mukʼ Jeova ta utsʼ alalile. Mu xa xiʼik ta yalbel avalab anichʼnabik ti mu stakʼ spas jtosuk kʼusi mi mu sta-o chavilike. Li Jeovae oy noʼox spajeb li kʼusitik laj yakʼbe spas li Adan xchiʼuk Evae, taje jaʼ sventa xichʼbeik ta mukʼ li yabtel ti toj tsots tajek skʼoplale. Jaʼ jech li totil meʼiletik eke, kʼalal chakʼik mantaletik xchiʼuk ti lek chakʼ ta ilel stalelalike, jaʼ me jech chchanik spajesel sbaik li alab nichʼnabiletike. Jech xtok, skʼan me stsʼunbeik ta yoʼonton ti akʼo xichʼbeik ta mukʼ li yabtel Jeovae xchiʼuk ti xchʼunbeik li smantaltake, yuʼun taje tsots tajek skʼoplal (Prov. 1:​5, 7, 8). w17.09 7 ¶17

Avi ti jaʼ sventainoj balumil li Satanase jech to-o me ti mu masuk ta jta kabteltike, ti tsots chij-ipajutike, ti chkichʼtik kontrainele, ti oy j-elekʼetike, ti oy nikel, nojelal ta voʼ, tsatsal ikʼaloʼ o yan kʼusitik chkʼot ta pasele. Jaʼ yuʼun, skʼan kʼuxuk ta koʼonton xkaʼi jbatik ta melel sventa jkolta jbatik ta jujuntale. Li xkʼuxul koʼontontike jaʼ me chakʼ ti akʼo oyuk slekil koʼontontike (Efes. 4:​32). Taje jaʼ chakʼ jpastik li achʼ talelale, vaʼun jaʼ me tskoltautik sventa jchanbetik stalelal li Diose xchiʼuk sventa jpatbetik yoʼonton li yantike (2 Kor. 1:​3, 4). Xuʼ van oy ermanoetik ta jtsobobbailtik ti likemik tal ta yan lume o ti muʼyuk mas stakʼinike, ¿kʼuxi xuʼ xkakʼ ta ilel slekil koʼontontik ta stojolal li ermanoetik taje? Jaʼ ti jpas ta kamigotike xchiʼuk ti xkakʼbetik yil ti oy tajek sbalilik li ta tsobobbaile (1 Kor. 12:​22). Epal ermanoetike lik xa xchanik yan kʼop ta skoj ti kʼux ta yoʼontonik li buchʼutik jatavemik tal ta slumalike (1 Kor. 9:​23). Staojbeik tajek sbalil ti jech tspasike. w17.08 23, 24 ¶7-9

Skʼan stsʼikuk kuʼuntik o ti oyuk smalael kuʼuntike. Pe ¿kʼusi van tskoltautik sventa jechuk xkakʼ ta ilel jtalelaltik? Jaʼ ti jkʼanbetik Dios ti akʼo xakʼbutik xchʼul espiritue. Yuʼun skʼan jvules ta joltik ti skʼan xakʼbutik xchʼul espiritu sventa jmalatik o stsʼikuk kuʼuntike (Efes. 3:​16; 6:​18; 1 Tes. 5:​17-​19). Jaʼ yuʼun, ¡skʼan xijvokolet jkʼanbetik Jeova ti akʼo oyuk smalael kuʼuntik kʼalal ta jnuptantik vokoliletike! Li Abraan, Jose xchiʼuk Davide ta sjunul yoʼonton la smalaik ti xkʼot ta pasel yuʼun Jeova li kʼusi yaloje, ¿mi xvul ta joltik kʼu yuʼun ti jech laj yakʼ ta ilel stalelalike? Yuʼun spatoj yoʼontonik ta stojolal li Jeovae xchiʼuk xchʼunojik ti lek onoʼox chchapan skotole. Maʼuk tsots skʼoplal laj yaʼi li svokol tsnuptanike o li kʼusi mas lek chaʼiike. Jaʼ yuʼun, kʼalal ta jnopbetik skʼoplal li bendision laj yichʼike, jaʼ me tskoltautik sventa stsʼikuk kuʼuntik o ti oyuk smalael kuʼuntike. Akʼo mi ep kʼusitik tsotsik ta jnuptantik, skʼan me jpʼeluk ta koʼonton jtsʼiktik o jmalatik. Xuʼ van xi ta jakʼtik bakʼintike: «Mucʼul Dios ­¿Baqʼuin to ­chavaʼibun jcʼop [...]?» (Is. 6:​11). Pe ta sventa li yip chʼul espiritue, xuʼ me jech xkaltik kʼuchaʼal laj yal Jeremias li ta teksto avie. w17.08 7 ¶18-​20

Kʼalal kʼox toʼox li Jesuse, chtajin xchiʼuk tspas li kʼusi kʼupil chaʼie. Yuʼun jech kʼuchaʼal chal li Skʼop Diose «oy yorail tseʼej» xchiʼuk «oy yorail acʼot» (Ecl. 3:4). Pe maʼuk noʼox la spas taje, yuʼun la xchan li Chʼul Tsʼibetik xtoke, vaʼun jaʼ jech mas to la skʼan li Stote. Kʼalal 12 xa ox sjabilale, la xchiʼinan ta loʼil li jchanubtasvanejetik ta mantal ta temploe, xi chal li Vivliae: «Toj labal sba chaʼiik skotol li buchʼutik te yakal chaʼiik ta skoj ti lek xaʼibe [smelolale] xchiʼuk [labal sba chaʼiik] ti kʼu yelan tstakʼe» (Luk. 2:​42, 46, 47). Kʼalal mukʼta krixchano xa ox li Jesuse, xmuyubaj tajek, yuʼun yakal tspas li kʼusi tskʼan li Stot ta vinajele: ti akʼo xalbe «lekil aʼyejetik li buchʼutik abol sbaike» yoʼ xilik «osil yan velta li maʼsatetike» (Luk. 4:​18). Li stuke tskʼupin tajek ti xchanubtas yantik ta sventa li Stot ta vinajele (Luk. 10:​21). Jun veltae, la xchanubtas jun ants ta sventa kʼuxi ta ichʼel ta muk li Diose. Vaʼun xi laj yalbe li yajtsʼaklomtake: «Jaʼ jveʼel ti ta jpasbe li kʼusi tskʼan yoʼonton li buchʼu la stakun tale xchiʼuk ti ta jtsutsesbe li yabtele» (Juan 4:​31-​34). Ta melel, jaʼ muyubaj-o Jesus ti laj yakʼbe yil Dios xchiʼuk yantik ti skʼanojane. Taje xuʼ me jaʼ xakʼ amuyubajel ek. w17.07 23 ¶4, 5

Li kʼusitik la spas xchiʼuk li kʼusitik laj yal Jesus kʼalal echʼ ta balumile, lek laj yakʼ ta ilel ti snaʼ xkʼanvan li Jtotik Jeovae, ti xaʼibe smelolal ti kʼu yelan chkaʼi jbatike xchiʼuk ti kʼuxutik ta yoʼontone (Juan 5:​19). Li Diose la stak talel ta balumil Jesus sventa spatbe yoʼonton li «bochʼotic oy svocolique» xchiʼuk «li bochʼotic chat yoʼntonique» (Is. 61:​1, 2; Luk. 4:​17-​21). Li krixchanoetike laj yakʼik venta ti kʼuxutik ta yoʼonton li Jesuse, ti xaʼibe smelolal li jvokoltike xchiʼuk ti oy tajek ta yoʼonton tskoltautike (Evr. 2:​17). Xi chal li Vivliae: «Mu snaʼ xjel-o li Jesukristoe, jaʼ jech-o li voljee, li avie xchiʼuk sbatel osil» (Evr. 13:8). Li Jesuse jaʼ «li Bankilal Jbeiltasvanej sventa kuxlejale». Jaʼ yuʼun, snaʼoj kʼalal oy kʼusi kʼux chkaʼi ta koʼontontike, jech oxal xuʼ skolta «li buchʼutik yakal ch-akʼatik ta prevae» (Ech. 3:​15; Evr. 2:​10, 18). Jech-o tspat koʼontontik kʼalal chil oy jvokoltike. Xaʼibe smelolal kʼalal oy kʼusi kʼux chkaʼitike xchiʼuk tspat koʼontontik «kʼalal jaʼo yoraile» (Evr. 4:​15, 16). w17.07 13 ¶6, 7; 14 ¶10

Li Satanas xchiʼuk li sbalumile jech-o me chakʼik persa ti xkʼunib li kʼanelal kuʼuntik ta stojolal li jkʼulejaltik ta mantal ­yakʼojbutik li Jeovae. Mi muʼyuk la jchabi jbatike, xuʼ snit koʼontontik yoʼ jaʼuk jsaʼtik mas li takʼine xchiʼuk ti x-ayan ta koʼontontik ti batsʼi lekuk tajek li jkuxlejaltike xchiʼuk ti xijtoyet xa ta skoje. Pe li jtakbol Juane laj yal ti chjelav «li balumile xchiʼuk li kʼusi tskʼan yoʼontone» (1 Juan 2:​15-​17). Jaʼ yuʼun, skʼan xkakʼtik tajek persa yoʼ jechuk-o jkʼantik li jkʼulejaltik ta mantale. Jpʼeluk me ta avoʼonton xapʼaj li kʼusitik tskʼunibtas yaʼi li kʼanelal avuʼun ta stojolal li Ajvalilal yuʼun Diose. Jechuk-o xachol mantal ta sjunul avoʼonton xchiʼuk jechuk-o me xakʼan li kabteltik yakʼojbutik Jeovae. Jechuk-o me xasaʼ li kʼusitik melel ta Vivliae. Mi jech chapase, yakal me chatsob li akʼulejal ta vinajel «ti bu mu xnopaj batel li j-elekʼe xchiʼuk ti bu mu x-och xchanule» (Luk. 12:​33). w17.06 13 ¶19, 20

Li Jeovae maʼuk jun chopol ajvalil ti jpʼel xa xale. Yuʼun kolem chaʼi sbaik xchiʼuk xmuyubajik li buchʼutik tsventaine (2 Kor. 3:​17). Xi laj yalbe skʼoplal li Davide: «[Li Jeovae] toj echʼem tsots xojobal ti bu oye; toj ep svuʼel, toj jun yutsil ti bu nacale» (1 Crón. 16:​7, 27). Jech xtok, li jtsʼibajom yuʼun Salmo ti Etan sbie, xi laj yale: «Mucʼul Dios, xcuxet noʼox yoʼnton li bochʼotic snaʼic yalel alequilale; jaʼ chanovic ta saquil osil avuʼun. Voʼot noʼox ta aventa ti xcuxet noʼox yoʼntonic scotol cʼacʼale; ta sventa noʼox stuqʼuil avoʼnton ti [«chichʼik toybel skʼoplalike», TNM ]» (Sal. 89:​15, 16). Mi nopajtik noʼox ta jnopbetik skʼoplal li slekil yoʼonton Jeovae, mas to ta jchʼuntik ti stuk noʼox jech ti kʼu yelan chventainvane. Jaʼ la spasutik li Jeovae, jaʼ yuʼun snaʼoj ti kʼusi chtun kuʼuntik sventa xijmuyubaj ta melele xchiʼuk ta sjunul yoʼonton chakʼbutik. Skotol li kʼusi tskʼanbutik akʼo jpastike ta jtabetik sbalil xchiʼuk chijmuyubaj ta melel mi la jchʼunbetik smantale, manchuk mi oy bu vokol chkaʼitik bakʼintik (Is. 48:​17). w17.06 29 ¶10, 11

Kalbetik skʼoplal jun ermana ta Inglaterra ti tskʼan tajek yole. Kʼalal la sta li sjabilal ti mu xa xuʼ x-alaje, batsʼi chopol tajek laj yaʼi sba, yuʼun snaʼoj ti muʼyuk xa chil-o junuk yol li ta mol balumil liʼe. Vaʼun kʼot ta nopel yuʼunik xchiʼuk smalal ti tskʼanik junuk olole. Akʼo mi jech, xi laj yal xtoke: «Spajebal xa noʼox kʼux laj kaʼi, xkoʼolaj ti oy buchʼu cham kuʼun yaʼele. Yuʼun jnaʼoj ti mu xkoʼolaj kʼuchaʼal kol jtuke». Melel onoʼox ti chal Vivlia ti «ta xichʼik chabiel mi laj yil [yalabik]» li ermanaetike (1 Tim. 2:​15). Pe taje maʼuk skʼan xal ti jaʼ xa te tsta-o xkuxlejalik sbatel osil mi laj yil yalabike. Moʼoj, li kʼusi skʼan xale jaʼ ti chchabiat sventa muʼyuk bu tsloʼilta batel yantik ­xchiʼuk ­muʼyuk tstikʼ sba ta skʼop yantik mi oy xa yalabtake xchiʼuk mi oy xa sna sventa tskʼele (1 Tim. 5:​13). w17.06 5, 6 ¶6-8

¿Mi jaʼ van la skʼan laj yal Eliu ti muʼyuk sbalil ti kakʼojbetik yipal chijtun ta stojolal li Jeovae? Moʼoj. Li kʼusi la skʼan laj yal Eliue jaʼ ti mu persauk skʼan ichʼel ta mukʼ li Jeovae. Ta melel, muʼyuk onoʼox kʼusi chtun yuʼun ta jtojolaltik. Kʼusiuk ti jpastike, maʼuk xa tspas-o ta jkʼulej o maʼuk xa mas tstsatsub-o kuʼuntik. Maʼuk noʼox, yuʼun skotol li jtalelaltik xchiʼuk li kʼusitik xijtojob spasele jaʼ yakʼojbutik li Diose xchiʼuk jaʼ tskʼel ti kʼu yelan ta jtunestike. Li Jeovae chakʼ venta kʼalal chkakʼtik ta ilel tukʼil kʼanelal ta stojolal li yajtuneltake. Kʼalal oy kʼusitik lek ta jpasbetik li yajtuneltake, jaʼ xa ta jpasbetik chaʼi. Xi chal li Skʼop Diose: «Li bochʼo chacʼbe xqʼuex meʼon cʼusi oy yuʼune jaʼ laj yacʼbe o chcʼot li Diose; jech noxtoc jaʼ stuc Mucʼul Dios chacʼbe stojol li cʼusi lec tspase» (Prov. 19:​17). Chil Jeova kʼalal chkʼuxubaj ta koʼontontik li yantike. Jaʼ yuʼun, akʼo mi jaʼ li Jpasvanej ta spʼejel vinajelbalumile, oy yil kuʼuntik chaʼi kʼalal oy kʼusi lek ta jpastik ta stojolal li yantike, vaʼun ta stojbutik, ¿kʼuxi? Chakʼbutik epal bendision. Taje jaʼ jech laj yal ek li Xnichʼon Diose ( Luk. 14:​13, 14). w17.04 29 ¶3, 4

Sventa masuk to jkʼantik li kʼusitik melel ta Skʼop Diose, skʼan jchantik li Vivliae xchiʼuk jkʼeltik li jvuntike. Jech xtok, tsots me tajek skʼoplal ti mu xkiktatik li tsobajeletike, yuʼun jaʼ te chchanubtasutik li Jeovae. Jun li kʼusi tstunes Jeova sventa chchanubtasutike jaʼ li ta xchanel Vivlia jujun xemana ti jaʼ tskoltautik li revista Li Jkʼel osil ta toyole. Mi ta jkʼan ta jtabetik lek sbalil li tsobajel taje, skʼan me baʼyel lek jchapan jbatik. ¿Kʼuxi xuʼ jpastik? Jaʼ ti jsaʼtik skotol li tekstoetik te taleme. Li avie xuʼ xa jyalestik li ta jpajinatik ta Internet jw.org. Jech xtok, xuʼ jyalestik ta epal jeltos kʼop li ta aplikasion JW Library sbie. Ta junantik li kʼusitik achʼ chlokʼanuk tal taje, mas xa kʼun ta saʼel li tekstoetike. Veno, kʼuuk yelan o kʼusiuk ta jtunestik sventa jsaʼtik li tekstoetike, li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti kʼunuk lek jchantik batele xchiʼuk ti jnopbetik batel skʼoplale. Mi jech ta jpastike, mas me ta jkʼantik li kʼusitik melel ta Vivliae. w17.05 20 ¶14

Kʼalal laj kichʼtik voʼe, jech-o kakʼojtik tal persa xijkuxi jech kʼuchaʼal laj kalbetik ta jamal li Diose xchiʼuk jech-o tukʼ koʼontontik chijtun ta stojolal. Yuʼun mi laj kalbetik xa ta jamal Jeova ti chijtun ta stojolale, mu xa stakʼ jsutes ketik. Mi oy jun krixchano ti lubtsaj ta spasbel yabtel li Jeovae xchiʼuk ti mu xa jechuk stalelal jech kʼuchaʼal jun yajtsʼaklom Kristoe, mu xuʼ xal ti muʼyuk xakʼ sba ta melel ta stojolal li Jeovae xchiʼuk ti muʼyuk sbalil ti laj yichʼ voʼe. Jaʼ yuʼun mi la spas tsatsal mulile, chichʼ me chapanel yuʼun Jeova xchiʼuk li ta tsobobbaile. Li Jesuse laj yalbe skʼoplal junantik yajtsʼaklomtak Kristo ti mu xa jechuk tskʼanik Jeova jech kʼuchaʼal ta slikebale. Mu jkʼantik ti jechuk xkʼot ta jtojolaltik li voʼotik eke. Yuʼun ta jkʼantik ti xiuk xkichʼtik albel yuʼun li Jesuse: «Jnaʼoj li kʼusitik chapase, ti kʼanvanemote, ti oy xchʼunel avoʼontone, li avabtele, ti kuchem avuʼune xchiʼuk ti mas xa ep li kʼusitik chapas avie, ti jaʼ mu sta li ta slikebale» (Apok. 2:​4, 19). Kʼalal ta sjunul koʼonton ta jpastik li kʼusi laj kalbetik ta jamal Jeova kʼalal laj kichʼtik voʼe, xmuyubaj me kuʼuntik. w17.04 6 ¶12, 13

«Voʼot ti mucʼul jchapanvanejot ta sbejel banamile. ¿Me mu jaʼuc lec ti tucʼ chachapane?» (Gén. 18:​25). Taje jaʼ jech laj yal Abraan sventa chakʼ ta aʼiel ti spatoj yoʼonton ta stojolal Jeova ti tukʼ tajek chchapan li lum Sodoma xchiʼuk Gomorrae. Yuʼun snaʼoj lek ti muʼyuk onoʼox bu koʼol chules «li bochʼo lequique xchiʼuc li bochʼo oy smulique». Jpʼel-o ta yoʼonton ti ‹mu jechuk tspas› li Diose. Yuʼun li Jeovae toj tukʼ skotol li kʼusi chkʼot ta nopel yuʼune. Ta skoj ti toj tukʼik li smantaltake, jaʼ jech toj tukʼ chchapanvan ek. Xi chal li Vivliae: «Li Mucʼul Diose jaʼ lec chil li cʼusi tuqʼue» (Sal. 33:5). w17.04 18 ¶1, 2

Totil meʼiletik, mi chakʼanik ti lekuk xil sba xchiʼuk Jeova li avalab anichʼnabike xchiʼuk ti xkuxiik ta sbatel osile, toj tsots me skʼoplal ti xavakʼik ta ilel slekil kʼelobile. Mi laj yil avalab anichʼnabik ti jaʼ ‹baʼyel chavakʼ ta akuxlejalik li Ajvalilal yuʼun Diose›, ta me spat yoʼontonik ta stojolal Jeova ek ti ch-akʼbat li kʼusitik jtunel yuʼunik jujun kʼakʼale (Mat. 6:​33, 34). Jaʼ yuʼun, jaʼ baʼyel xavakʼ ta akuxlejalik li yabtel Jeovae, mu jaʼuk xbat ta avoʼontonik saʼel li kʼusitik chakʼan oyuk avuʼunike. Lekuk noʼox sba li akuxlejalike xchiʼuk mu xasaʼ avilik. Maʼukuk xasaʼ li akʼulejalike o ti ‹tstoyboxuk akʼoplalik li krixchanoetike›, jaʼ mas lek ti jaʼ xasaʼ ‹akʼulejalik ta vinajele›, jaʼ xkaltik, ti lekuk xa yiloxuk li Jeovae (Juan 12:​43; Mar. 10:​21, 22). Akʼo mi toj ep kʼusitik chapasik, skʼan me xachʼak akʼakʼalik ta sventa li avalab anichʼnabike. Albeik ti xamuyubajik ta skoj ti jaʼ baʼyel chakʼ ta xkuxlejalik li Jeovae xchiʼuk ti maʼuk noʼox tsaʼik ti ojtikinbilik yuʼun li krixchanoetike, ti tsaboxuk atakʼinik o stakʼin stukike. Mu me xa nopik ti jaʼ skʼan x-abtej li avalab anichʼnabik sventa oyuk noʼox kʼusi x-ayan avuʼunike. Vuleso ta ajol ti «maʼuk tstsob stakʼin alab nichʼnabiletik sventa li stot smeʼike, jaʼ tstsob stakʼin totil meʼiletik sventa li yalab xnichʼnabike» (2 Kor. 12:​14). w17.05 8, 9 ¶3, 4