Noviembre

¿Kʼusi skʼan xal ti jnaʼ jtukʼibtas jba jtuktike? Jaʼ skʼan xal ti xijtojob spajtsanel li kʼusi tskʼan koʼontontik xchiʼuk li kʼusitik ta jnoptik sventa xlekub batel li jtalelaltike. Skʼan xkakʼbetik yipal yoʼ jchantik spasel taje, yuʼun mu jechuk jtalelaltik kʼalal chij-ayane. Mi nopolik noʼox xchiʼuk mi ta slekil yoʼonton tstukʼibtas yalab xnichʼnab li totil meʼiletik «jech kʼuchaʼal tskʼan Jeovae», ta me skoltaik sventa sta spʼijilik xchiʼuk ti xchan stukʼibtasel sba stukike (Efes. 6:4). Kʼalal jaʼ to chlik kojtikintik mantal kʼalal oy xa jabilaltike, skʼan kʼunkʼun xkichʼtik chanubtasel ek. Yuʼun akʼo mi jchanojtik xa onoʼox jutuk ti kʼuxi xuʼ jtukʼibtas jba jtuktike, maʼuk skʼan xal ti yijutik xa ta mantale. Pe kʼalal chlik jlaptik «li achʼ talelal» xchiʼuk kʼalal chkakʼbetik tal yipal xchanbel stalelal li Kristoe, chlik yijubkutik talel (Efes. 4:​23, 24). Jech xtok, tsots tajek skʼoplal ti jchantik stukʼibtasel jba jtuktik sventa jlaptik li achʼ talelale. w18.03 29 ¶3, 4

Li Jeova xchiʼuk s-organisasione chikʼutik batel sventa xbat kaʼitik li tsobajel xchapanojike. Li voʼotik eke oy ta koʼontontik ti lekuk xaʼi sbaik li buchʼutik chbat xchiʼinutik li ta tsobajeletike (Rom. 15:7). Mas to jech skʼan jpastik mi sba to velta chkʼote, ta jkʼantik ti junuk noʼox yoʼonton xaʼi sbae akʼo mi yan-o jutuk li skʼuʼ spokʼe, yuʼun jaʼ laj yikʼ tal ek li Jeovae (Sant. 2:​1-4). Mi kʼot ta jsatik ti muʼyuk buchʼu chchiʼin ta loʼile, ¿mi xuʼ van xbat jchiʼintik ta loʼil xchiʼuk xkalbetik ti akʼo xchiʼinutik ta chotleje? Jun me yoʼonton chaʼi sba kuʼuntik xtok mi laj kalbetik smelolal jutuk kʼu yelan li tsobajele xchiʼuk mi la jkoltatik ta saʼel li tekstoetike. Mi jech ta jpastike, yakal me ta jchʼuntik li mantal liʼe: «Nopuk-o me xavaʼiik ti lek xachʼamvanike». Kʼalal chtal sjelubtas sdiskurso junuk ermano ti yan-o stsobobbaile, kʼalal chtal li jkʼelvanej ta sirkuitoe o kʼalal chtal svulaʼanutik junuk ermano ti jaʼ takbil tal yuʼun li Betele, jaʼo me xuʼ xkakʼtik ta ilel xtok ti lek jnaʼ xijchʼamvane (3 Juan 5-8). Pe ¿kʼuxi xuʼ jpastik taje? Lek me tajek ti xkikʼtik batel ta veʼele. ¿Kʼu chaʼal mu jechuk jpastik mi tal junuk kajvulaʼaltik leʼ okʼom chaʼeje? w18.03 15 ¶5, 7

Jkʼeltik kʼusi la spas jun vinik ti Saulo sbie. Li stuke jaʼ juda vinik xchiʼuk li krixchanoetik ta slumale yakʼoj sbaik ta stojolal li Diose, akʼo mi jech, mu xa ox lekuk xil sbaik xchiʼuk li Jeovae. Pe li Sauloe jpʼel ta yoʼonton muʼyuk chikta li kʼusi nopem xaʼiik spasele. Jaʼ yuʼun, chopol tajek laj yil li buchʼutik lik stsʼakliik li Kristoe, tsots lik skontrain xchiʼuk lik snutsanan. Kʼalal jaʼo jech yakal tspase, oy kʼusi tsots albat tal yuʼun Jesus te to ta vinajel. La xchʼun li kʼusi albate xchiʼuk koltaat yuʼun jun yajtsʼaklom Kristo ti Ananias sbie, vaʼun, «vaʼi xchiʼuk laj yichʼ voʼ» (Ech. 9:​17, 18; Gal. 1:​14). Li juda vinik taje laj yichʼ ojtikinel kʼuchaʼal jtakbol Pablo ta tsʼakal. Kʼuchaʼal chkakʼtik ventae, ta anil noʼox laj yichʼ voʼ kʼalal laj yaʼibe smelolal ti tsots yabtel yichʼoj li Jesuse (Ech. 22:​12-​16). Taje jaʼ jech tspasik avi li buchʼutik ta jchanubtastik ta Vivlia avie. w18.03 5, 6 ¶9-​11

Li Jakobe mu toj kʼunuk laj yaʼi li xkuxlejale. Ta xa ox xmilat yuʼun li sbankil ti Esau sbie xchiʼuk ti jaʼ lek chaʼi spasel li kʼusi tskʼan bekʼete. Maʼuk noʼox, yuʼun ep ta velta loʼlaat yuʼun li smolniʼ xtoke. Akʼo mi jech kuxulik kʼuchaʼal tskʼan bekʼet li krixchanoetike, laj yakʼ ta ilel ti yij ta mantale (1 Kor. 2:​14-​16). Yuʼun oy xchʼunel yoʼonton ta sventa li kʼusi albil yuʼun Jeova li smoltot ti Abraan sbie xchiʼuk laj onoʼox xchabi li yutsʼ yalale, yuʼun snaʼoj ti jaʼ te chlik tal li nitilulal yaloj Diose (Gén. 28:​10-​15). Li kʼusi laj yal xchiʼuk li kʼusitik la spas li Jakobe laj yakʼ ta ilel ti toj ep sbalil chil li smantaltak xchiʼuk li kʼusi tskʼan Jeovae. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal la snop ti chichʼ tsakel ta kʼop yuʼun li sbankile, la skʼanbe vokol Dios ti xkoltaate, xi laj yalbee: «Voʼot laj avalbun ta jamal ti lec chicʼot avuʼune. Xchiʼuc laj avalbun noxtoc ti ta to xbol ep jmomnichʼnabtaque, ti jaʼ jech yepal chbatic jech chac cʼu chaʼal yiʼtic ta tiʼnab ti mu stacʼ atele» (Gén. 32:​6-​12). Ti kʼu yelan kuxi li Jakobe jaʼ te laj yakʼ ta ilel ti oy xchʼunel yoʼonton ta sventa li kʼusi onoʼox albilik yuʼun Jeova xchiʼuk li smoltotak ta voʼnee. w18.02 20 ¶9, 10

Li Jobe toj ep kʼusitik jel ta xkuxlejal. Yuʼun jaʼ toʼox «stuc ven jcʼulej te ta sloqʼueb cʼacʼal yoʼ bu nacalique» (Job 1:3). Lek ojtikinbil xchiʼuk lek ichʼbil ta mukʼ (Job 29:​7-​16). Akʼo mi jech, muʼyuk la snop ti mas xa xtojob kʼuchaʼal li yantike o ti mu persauk skʼanbe koltael li Diose. Li Jeovae laj yal ti jaʼ ‹yajtunele›. Li Satanase tsots tajek laj yakʼbe svokol li Jobe xchiʼuk laj yakʼ ti akʼo xlik snop ti jaʼ ch-akʼbat svokol yilel yuʼun li Diose (Job 1:​13-​21). Ta mas tsʼakale, tal patbatuk yoʼonton yuʼun oxvoʼ yamigotak ta alel, pe jaʼ noʼox tal yutik xchiʼuk laj yalbeik ti sta-o la ti jech tspasbat yuʼun li Diose (Job 2:​11; 22:​1, 5-​10). Tukʼ-o laj yakʼ sba li Jobe. Jech oxal, kʼalal echʼ skotol li preva la snuptane, li Jeovae chib to velta yepal laj yakʼbe li kʼusitik oy toʼox yuʼune xchiʼuk laj yakʼ ti akʼo xkuxi to batel 140 jabile (Sant. 5:​11). Jech-o tukʼ tun ta stojolal Jeova ti kʼu to sjalil kuxie. w18.02 6 ¶16; 7 ¶18

Li buchʼutik jech stalelalike oy tajek ta yoʼontonik ti lekuk x-ilatik xchiʼuk ti x-ichʼatik ta mukʼ yuʼun li krixchanoetike. Jun vinik ti lek chanunajeme xi laj yalbe smelolal kʼu yelan stalelal li buchʼu toj toybae: «Xkoʼolaj ti spasoj jun skajleb smoton sdios li ta yut yoʼontone, vaʼun ti jaʼ te tskejan sba sventa xichʼ sba ta mukʼ stuke». Oy buchʼutik chalik ti muʼyuk lek li talelal taje, yuʼun kʼalal toj toyba li jun krixchanoe, toj chopol chil ek kʼalal tstoy sba li yan krixchanoe. Li Jeovae toj chopol chil li toybaile. Jech kʼuchaʼal chal li Vivliae spʼajoj tajek «li bochʼo tstoy sba cʼu xʼelan [tskʼel] osile» (Prov. 6:​16, 17). Li toybaile tsnamajesutik ta stojolal li Diose (Sal. 10:4). Jaʼ jech stalelal li Diabloe (1 Tim. 3:6). Kʼux ta alel ti oy tukʼil yajtuneltak Diose jaʼ jech tstoy sbaik ta skoj ti jaʼ chchanbeik stalelal li krixchanoetike. Jun ti buchʼu jech chichʼ albel skʼoplale jaʼ li Usiase. Li ajvalil ta Juda taje epal jabil tukʼ tun ta stojolal Jeova, pe li Vivliae chal ti «cʼalal ivinaj ti lec xuʼ yuʼune, lic stoy sba, pero jaʼ noʼox sventa isoc o. Lic spas cʼusi mu scʼan li Mucʼul Dios yuʼune, yuʼun iʼoch ta chʼulna». Junchib jabil ta mas tsʼakale, li ajvalil Esekiase lik stoy sba ek, pe mu jaluk ti jech la spase (2 Crón. 26:​16; 32:​25, 26). w18.01 28 ¶4, 5

Li Vivliae chal ti oy yajtuneltak Jeova ta voʼne ti laj yakʼik ta jujuntal li kʼusi oy yuʼunike. Jlome laj yakʼ stakʼinik sventa xichʼ vaʼanel li kʼusitik tsots skʼoplale (Éx. 35:5; 2 Rey. 12:​4, 5; 1 Crón. 29:​5-9). Li ta baʼyel sigloe laj yilik viʼnal li ta Judeae, vaʼun li yajtsʼaklomtak Kristoe kʼot ta xchikinik ti tskʼanik koltael li yermanotakike. Jech oxal, koltavanik ta jujuntal ti kʼu yepal xuʼ yuʼunike (Ech. 11:​27-​30). Ep ta chop kʼuxi la staik li kʼusitik laj yakʼik ta matanale. Oy junantik yajtsʼaklomtak Kristo ta baʼyel sigloe la xchon snaik o yosilik, ti kʼu yepal la stabeik stojole laj yakʼbeik «ta yok skʼob li jtakboletike». Vaʼun jaʼ xa la spukbeik ta jujuntal li buchʼutik chtun yuʼunike (Ech. 4:​34, 35). Li yantik xtoke la skʼej stakʼinik sventa jechuk-o xkoltavanik li ta yichʼel ta mukʼ Diose. Jamal xvinaj ti ta komon koltavanik li yajtsʼaklomtak Kristoe, koltavan li buchʼu jkʼuleje xchiʼuk li buchʼu povre noʼoxe (Luk. 21:​1-4). w18.01 18 ¶7; 19 ¶9

Akʼo mi oy kʼusitik lek xijtojob ta spasel, pe oy onoʼox kʼusitik ti mu spas kuʼun ta kipal jtuktike. Taje tsots tajek skʼoplal ti teuk ta joltike. Jnopbetik skʼoplal avaʼi li jtakbol Pabloe. Li stuke spas noʼox yuʼun skotol yilel, akʼo mi jech, mu spas yuʼun skotol li kʼusi oy ta yoʼontone. Vaʼun laj yalbe Jeova ti kʼu yelan chaʼi sbae, xi takʼbate: «Lek xa tsʼakal ta atojolalik li juʼel kʼalal kʼunoxuke». Li Pabloe laj yaʼibe smelolal li kʼusi albate, jaʼ yuʼun xi laj yale: «Jaʼo tsotsun kʼalal kʼunune» (2 Kor. 12:​7-​10). ¿Kʼusi la skʼan laj yal taje? Li Pabloe snaʼoj lek ti mu epuk kʼusi spas yuʼun mi muʼyuk buchʼu chkoltaat yuʼun ti mas to tsots yipe. Snaʼoj lek ti jaʼ noʼox xuʼ x-akʼbat yip stsatsal yuʼun li xchʼul espiritu Dios kʼalal jaʼo mu xa xuʼ yuʼun chaʼie. Maʼuk noʼox, yuʼun xuʼ xchapanat ta spasel kʼusiuk ti mi jsetʼuk spas yuʼun ta stuke. Jaʼ me jech xuʼ skoltautik ek li voʼotike. Xuʼ jchʼuntik ta melel ti ta onoʼox xakʼbutik sjuʼel Jeova sventa tsotsukutike. w18.01 9 ¶8, 9

Kʼalal ch-albat yuʼun yalab xnichʼnabik ti tskʼan chichʼik voʼe, skʼan xchanik baʼyuk li tojobtaseletik spukoj s-organisasion Jeova ta sventa li totil meʼiletike. Taje jaʼ me chkoltaatik sventa xalbeik yalab xnichʼnabik ti tsots tajek kʼusi jbainojtik li yajtunelutik Jeovae xchiʼuk ti ep bendision ta jtatik mi tukʼ-o chkakʼ jbatik ta stojolale. Li totil meʼiletike oy kʼusi tsots sbainojik xchiʼuk staojik jun mukʼta matanal: jaʼ ti ‹tstukʼibtasik sventa xchabiik li yalab xnichʼnabike xchiʼuk ti xalbeik mantal jech kʼuchaʼal tskʼan li Jeovae› (Efes. 6:4). Maʼuk noʼox skʼan xalbeik yalab xnichʼnabik li kʼusi chal Vivliae, moʼoj, skʼan skoltaik sventa xchʼunik lek li kʼusi chchanike. Yuʼun sventa xakʼbe xkuxlejalik li Jeovae xchiʼuk ti ta sjunuluk yoʼonton xtunik ta stojolale, skʼan xchʼunojikuk lek ta melel li kʼusi chchanike. Jaʼ yuʼun, totil meʼiletik, akʼo skoltaoxuk Vivlia xchiʼuk chʼul espiritu ta spʼijubtasel avalab anichʼnabik ta sventa li kolebale. w17.12 22 ¶17, 19

Li Daniele te xa ox van sienuk sjabilal xchiʼuk jutuk xa ox skʼan xcham. ¿Mi ta van xchaʼkuxi? Tana, yuʼun li ta stsutseb slivroal Daniele, xi albat yuʼun li Jeovae: «Li voʼote, Daniel, chacʼot cʼalal to ta slajeb avorail, jun avoʼnton chacux». Li j-alkʼop Daniele snaʼoj ti yakal chkux yoʼontonik li buchʼutik chamemike xchiʼuk ti «muʼyuc cʼusi stacʼ pasel [li ta Mukinale], muʼyuc xa cʼusi jnaʼtic, muʼyuc xa bijubtasel» (Ecl. 9:​10). Akʼo mi jutuk xa ox skʼan xcham li Daniele, snaʼoj ti xuʼ xchaʼkuxesat yuʼun li Jeovae, yuʼun albat ti oy kʼusi chkʼot ta stojolal li ta mas jelavele. Vaʼun albat li kʼusi chal li ta teksto avie. Muʼyuk bu albat kʼusi ora ta xkʼot ta pasel taje. Pe kʼalal «chatots sventa chavichʼ li amoton» xie, jaʼ skʼan xal ti chchaʼkuxi li ta mas jelavele. ¿Bakʼin chkʼot ta pasel taje? Jaʼo chkʼot ta pasel li «ta slajebal cʼacʼale». w17.12 7 ¶17, 18

Li bankilaletik ta Israele albatik yuʼun Jeova ti akʼo tukʼuk xchapanvanik jech kʼuchaʼal chal li smantaltake. Jaʼ yuʼun, baʼyel skʼan snaʼik lek li kʼusi kʼot ta pasele xchiʼuk skʼan skʼelik lek kʼu toʼox yelan li xkuxlejale xchiʼuk li stalelaltak yoʼ snaʼik mi chkʼuxubinik li buchʼu milvane. Jech xtok, sventa xakʼik ta ilel li stukʼilal Jeovae, skʼan skʼelik baʼyuk kʼu yuʼun ti milvane (Núm. 35:​20-​24). Pe ¿kʼusi van skʼan spasik mi oy buchʼu chal ti yuʼun yolbaj milvane? Skʼan oyuk chaʼvoʼ o mas testigoetik sventa xalik ti yuʼun jech kʼot ta pasel ta melele. Jech kʼuchaʼal chkiltike, mi laj yaʼiik xa ox li kʼusi kʼot ta pasele, li bankilaletike skʼan snopbeik skʼoplal ta stojolal li krixchanoe, maʼuk xa noʼox li smul spasoje. Jech xtok, skʼan oyuk spʼijilik sventa maʼuk noʼox stsakik ta venta li kʼusi snaʼojike, yuʼun skʼan sabeik lek skʼoplal. Sventa spas yuʼunik skotol taje, skʼan skʼanbeik li xchʼul espiritu Jeovae, vaʼun, jaʼ me jech chakʼik ta ilel xkʼuxul yoʼontonik xchiʼuk tukʼ me chchapanvanik (Éx. 34:​6, 7). w17.11 16 ¶13, 14

Kʼalal lik jchantik li Vivliae, la jtatik li kʼusitik melel ti ep tajek sbalile. Laj kaʼibetik smelolal ti jaʼ Jeova la spasutike xchiʼuk ti oy kʼusi xchapanoj ta jtojolaltike. La jchantik ti skʼanojutik tajeke, jaʼ yuʼun laj yakʼ li Xnichʼon sventa spojutik lokʼel li ta mulil xchiʼuk li ta lajelale. Laj kichʼtik albel smelolal xtok ti tslajes vokolil li Ajvalilal yuʼune xchiʼuk ti xuʼ xijkuxiutik ta sbatel osil ti bu xijmuyubaj xa noʼoxe xchiʼuk ti jun xa noʼox koʼontontike (Juan 3:​16; Apok. 4:​11; 21:​3, 4). Bakʼintike, persa chichʼ jelel ti kʼu toʼox yelan kaʼiojbetik smelolal junuk albil kʼop o junantik versikulo li ta Vivliae. Mi jech kʼot ta pasele, skʼan me jchʼakbetik skʼakʼalil sventa jchantik lek xchiʼuk ti jnopbetik skʼoplale (Ech. 17:​11). Maʼukuk noʼox me jchantik ti bu tsotsik skʼoplal li ta achʼ kʼu yelan chichʼ aʼibel smelolale, moʼoj, skʼan jkʼelbetik lek skʼoplal xtok li kʼusitik muʼyuk tsots skʼoplal yilele xchiʼuk skʼan xkaʼibetik lek smelolal li kʼusi sjelbenale. Mi jaʼ jech ta jpastike, li kʼusitik melel ti achʼ toe jaʼ me chepajes li jkʼulejaltik ta mantale. w17.06 12, 13 ¶15, 16

Kʼalal oy kʼusi ta jnuptantik ti xuʼ stij koʼontontik ta spasel li kʼusi chopol ti mu jechuk chal li smantaltak Jeovae, toj tsots me skʼoplal ti jchabi jbatike. Kalbetik junchibuk skʼelobil: li buchʼutik slekom sbaike skʼan xchabi sbaik ti kʼu sjalil ta xojtikin sbaike, skʼan oyuk noʼox spʼisol ti kʼu yelan chakʼik ta ilel ti skʼanoj sbaike, mas to kʼalal stuk noʼox bu oyike (Prov. 22:3). Li yajtsʼaklomtak Kristo ti nom chlokʼik batel ta abtel xtoke xibal me sba kʼusi xuʼ snuptanik ek. Jech xtok, li ermanoetik ti chchiʼinik ta abtel antsetike o li ermanaetik ti chchiʼinik ta abtel li viniketike xibal me sba ti stsʼujik ta mulile (Prov. 2:​10-​12, 16). Oy to bu yan skʼan jkʼel jbatik xtok, jaʼo kʼalal jtuk chkaʼi jbatike xchiʼuk kʼalal chibajem koʼontontike. Yuʼun xuʼ van ta jkʼantik tajek ti oyuk buchʼu spat koʼontontike xchiʼuk ti oyuk jbalil chkaʼi jbatik yuʼune, pe li kʼusi chopol une, jaʼ ti buchʼuuk xa noʼox van xkalbetik li jvokoltike, taje toj xibal me sba. Jaʼ yuʼun, jkʼanbetik koltael Jeova xchiʼuk kermanotaktik mi jech la jnuptantike (Sal. 34:​18; Prov. 13:​20). w17.11 26 ¶4, 5

Jaʼ jun tsatsal mulil ta sat Jeova kʼalal tsmil jun krixchano li jun j-israele. Kʼalal jech chkʼot ta pasele, li yutsʼ yalal buchʼu laj yichʼ milele «jaʼ oy ta sventa acʼo smil ec li [jmilvaneje]» (Núm. 35:​19). Jaʼ jech tstoj li kʼusi la spas li jmilvaneje. Li buchʼu tspak sutele skʼan ta anil noʼox spas yoʼ mu sokesik li Albil Balumile, yuʼun li Jeovae laj yal ti tsokes balumil li xchʼichʼel jun krixchanoe. Xi laj yal mantale: «Mu me xasoquesbeic scʼoplal li banamil bu chbat naclanique» (Núm. 35:​33, 34). ¿Kʼusi chkʼot ta stojolal junuk j-israel kʼalal mu yolbajuk milvane? Akʼo mi mu yolbajuk la spas, pe laj xa spas tsots smul ta skoj ti milvane (Gén. 9:5). Ta skoj ti mu yolbajuk milvane, li Jeovae chakʼbe ta ilel li xkʼuxul yoʼontone. Jaʼ yuʼun, xuʼ xjatav batel ta junukal li ta vakib jteklumetik sventa nakʼobbaile, taje jaʼ sventa mu xpakbat yuʼun yutsʼ yalal li buchʼu la smile. Tskʼan te oyuk-o jaʼ to mi cham li bankilal palee (Núm. 35:​15, 28). w17.11 9 ¶3-5

Xi chal jun ermana ti likem ta Australiae: «Li jmol-alibe toj echʼ xa noʼox chopol chil li kʼusi ta jchankutike. Jech oxal, kʼalal skʼan toʼox jkʼoponkutik jujun veltae, kak xa noʼox ta jkʼanbekutik Jeova xchiʼuk li jmalal ti akʼo skoltaunkutik sventa ta slekiluk koʼonton jtakʼbekutik li kʼusitik tsjakʼe. Jech xtok, lek noʼox sjalil ta jchiʼinkutik ta loʼil, yuʼun kakʼojkutik venta ti xuʼ van te xa chlik jtsak jbakutik ta kʼop ta sventa kʼusi jchʼunojkutik kʼalal jal tajek ta jchiʼin jbakutik ta loʼile». Xuʼ van voʼotik ta jmul chkaʼitik kʼalal oy jkʼoptik xchiʼuk li kutsʼ kalaltike, yuʼun jkʼanojtik tajek xchiʼuk ep kʼusitik ta jpastik ta stojolalik sventa lekuk xilutik. Pe jvules ta joltik ti jaʼ mas to tsots skʼoplal ti tukʼuk xkakʼ jbatik ta stojolal li Jeovae, ti jaʼ pekʼel skʼoplal li kʼanelal chkaʼitik ta stojolal li kutsʼ kalaltike. Vaʼun, mi jech la jpastike, xuʼ me xakʼik venta ti yuʼun toj tsots tajek skʼoplal ti jchʼuntik li kʼusi chal li Vivliae, yuʼun xuʼ xijkuxi o xuʼ xchʼay li jkuxlejaltike. Ta skoj ti skʼanojutik tajek li Diose, chakʼbe akʼo stʼuj stukik mi chtunik ta stojolal o mi moʼoj. Jaʼ yuʼun, mu me stakʼ ti jsujtik li voʼotike. Li kʼusi noʼox xuʼ jpastike jaʼ ti xkakʼbetik yilik ti ep tajek ta jtabetik sbalil mi ta jchʼunbetik li smantaltak Jeovae (Is. 48:​17, 18). w17.10 15, 16 ¶15, 16

Maʼuk noʼox skʼan xkalbetik yantik ti jkʼanojtike, yuʼun skʼan xkakʼbetik yilik, jaʼ xkaltik, oyuk kʼusi jpastik ta stojolalik. Jech kʼuchaʼal liʼe, mi chʼabal kʼusi stun slajes o mi chʼabal kʼusi slap li kermanotaktike, mu baluk noʼox ti xi chkalbetike: «Mu xavul avoʼonton», o «tsotsuk avoʼonton» (Sant. 2:​15, 16). Jech xtok, ta skoj ti jkʼanoj li jchiʼiltaktike, maʼuk noʼox ta jkʼanbetik Jeova ti akʼo stak tal mas jkʼajojetike, moʼoj, yuʼun ta jpastik bu kʼalal xuʼ kuʼuntik li ta cholmantale (Mat. 9:​38). Li jtakbol Juane laj yal ti ‹skʼan xkakʼtik ta ilel ta melel ta sventa kʼusitik ta jpastik› ti chijkʼanvane. O ti ‹mu jecheʼuk noʼox xkaltik ti chijkʼanvane› (Rom. 12:9; 2 Kor. 6:6). Taje jaʼ skʼan xal ti mu lekuk mi ta jkuy noʼox jbatik ti chijkʼanvane o ti ta jmaktik noʼox satile. Yuʼun mi jsetʼuk oy sbalil mi naka noʼox chijloʼlavane. w17.10 8 ¶5, 6

Mi ta jkʼan ta jtabetik lek sbalil li Skʼop Diose, skʼan me nopolikuk noʼox jkʼeltik, mas to lek mi jujun kʼalal jech ta jpastike. Melel onoʼox ti mu xakʼ lek yorail kuʼuntik ta skoj ti ep kabteltike o ta skoj ti oy kʼusi jbainojtike, pe mu me jaʼuk xkakʼ smakutik sventa mu xa jkʼel li Jvivliatike (Efes. 5:​15, 16). Yuʼun xuʼ jkʼeltik ta jun sob, ta kʼakʼaltik o ta jun ikʼ osil. Jech tajek chkaʼi jbatik kʼuchaʼal li jtsʼibajom yuʼun Salmo liʼe: «Toj lec jcʼanoj ta jyalel li amantaltaque; jaʼ batem o coʼnton snopilanel sbejel cʼacʼal» (Sal. 119:​97). Maʼuk noʼox me skʼan jkʼeltik li Vivliae, skʼan jnopbetik lek skʼoplal xtok li kʼusi ta jkʼeltike (Sal. 1:​1-3). ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal ti jechuk jpastike? Yuʼun jaʼ tskoltautik sventa xkakʼ ta jkuxlejaltik li pʼijil tojobtaseletik ta Skʼop Diose. Li kʼusi mas tsots skʼoplal kʼalal ta jkʼel li Jvivliatike, jaʼ ti xkʼotuk ta koʼontontike, jaʼ yuʼun mu ventauk mi ta jselular ta jkʼeltik, mi ta jtavletatik o ta yan kʼusitik. w17.09 24 ¶4, 5

Mu skotoluk velta skʼan xkʼuxubaj ta koʼontontik li krixchanoetike. Jun veltae, li Jeovae laj yalbe Saul ti akʼo bat smil li j-amaleketik xchiʼuk skotol li chonbolometik yuʼunike. Pe li Saule muʼyuk la smil li ajvalil ta Amaleke. Laj van yakʼ ta ilel xkʼuxul yoʼonton yaloj ti jech la spase, pe li Jeovae muʼyuk lek laj yil, jaʼ yuʼun maʼuk xa lekil ajvalil laj yil ta skoj ti muʼyuk xchʼun mantale (1 Sam. 15:​3, 9, 15). Li Jeovae tukʼ chchapanvan xchiʼuk xojtikinbe yoʼonton li jujun krixchanoe, jaʼ yuʼun, muʼyuk chkʼuxubaj ta yoʼonton kʼalal mu sta-o chile (Lam. 2:​17; Ezeq. 5:​11). Li buchʼutik mu skʼan xchʼunbeik smantale jutuk xa me skʼan xakʼbe kastigo (2 Tes. 1:​6-​10). Vaʼun maʼuk xa me yorail yuʼun sventa xkʼuxubaj ta yoʼonton li buchʼu yaloj ti sta-o xichʼ lajesele. Ti jech tspas taje jaʼ sventa skolta xchiʼuk xakʼbe yil ti kʼux ta yoʼonton li buchʼutik tukʼ yakʼoj sbaik ta stojolale. Li voʼotike maʼuk ta jbatik yalel mi sta-o xichʼ lajesel yuʼun Jeova o mi moʼoj li jun krixchanoe. Li kʼusi noʼox oy ta jbatike jaʼ ti jkoltatik bu kʼalal xuʼ kuʼuntik avi li krixchanoetike. w17.09 10, 11 ¶10-​12

Li pajesejbaile jaʼ jun talelal ti te likem talel ta stojolal li Jeovae. Li stuke lek tajek chakʼ ta ilel li talelal taje. Pe jaʼuk li voʼotike jpasmulilutik, jech oxal toj vokol chkaʼitik ti jpajes jbatike. Ta skoj taje, ep vokoliletik ta jnuptantik. Jech kʼuchaʼal liʼe, epal krixchanoetike maʼuk chakʼ ta yoʼontonik li kʼusitik mas tsotsik skʼoplale, muʼyuk xa chakʼ ta yoʼontonik li yabtelike o li xchanunike. Jech xtok, kʼalal mu snaʼ spajtsan sbaike ta x-utvanik, chuchʼik pox, chmeʼin chaʼiik slajesel li kʼusitik chopole, ch-ilbajinvanik, chtuchʼ snupunelik, jech noʼox tstikʼ sbaik ta ilil, ch-ochik ta chukel, jech-o chil svokolik ta skoj li kʼusi tsnuptanike, tstaik chameletik ta skoj li chiʼinejbail ta vayele xchiʼuk chchiʼin yolik akʼo mi muʼyuk snopojik (Sal. 34:​11-​14). Li avie mas to ch-epaj li buchʼutik mu snaʼ spajes sbaike. Achʼtik toe laj yakʼik venta ti mas xa mu snaʼ spajes sbaik li krixchanoetike, mu xa jechuk kʼuchaʼal kʼalal la xchanbeik skʼoplal li ta sjabilaltik 1940. Taje mu toj labaluk sba chkaʼitik, yuʼun li Vivliae yaloj xa onoʼox ti jaʼ jun sprevail ti kuxulutik xa ta slajebal kʼakʼale (2 Tim. 3:​1-3). w17.09 3 ¶1, 2

Kʼalal te oy ta jtojoltik «li jun oʼontonal yuʼun [Diose]», muʼyuk kʼusi ta jvul koʼontontik yuʼun. Jnaʼojtik lek ti chchabiutik li Jeovae xchiʼuk tskʼan ti lekuk xbat jkuxlejaltike (1 Ped. 5:​10). Taje jaʼ ‹chchabiutik›, jaʼ xkaltik, tskoltautik sventa mu stsalutik li vul oʼonton xchiʼuk li xiʼele. Jutuk xa skʼan xtal li «mukʼta tsatsal vokolil» ti muʼyuk bu jech kʼotem-o ta pasele xchiʼuk ti muʼyuk bu jech chkʼot ta pasel yan veltae (Mat. 24:​21, 22). Mu jnaʼtik kʼusi chkʼot ta pasel ta jtojolaltik, pe mu me jvul tajek koʼontontik. Akʼo mi mu jnaʼtik lek kʼu yelan tspas li Jeovae, pe jnaʼojtik kʼu yelan li stalelale. Kʼalal ta jkʼeltik li kʼusitik la spas ta stojolal li yajtuneltak ta voʼnee, chkakʼtik venta ti persa onoʼox chkʼot ta pasel yuʼun li kʼusi chale, mu ventauk ti kʼusi xkʼot ta pasele. Bakʼintike labalik tajek sba. Kʼalal oy kʼusi tspas Jeova sventa tskoltautike, jaʼ te chkaʼitik ti chakʼbutik «li jun oʼontonal yuʼun Dios ti toj echʼ xa noʼox leke, ti jaʼ mu sta li snopben krixchanoetike». w17.08 12 ¶16, 17

Xi la sjakʼik li Isaias xchiʼuk Abakuk ti jaʼ yaj-alkʼoptak Dios ta voʼnee: «Mucʼul Dios ¿Baqʼuin to chavaʼibun jcʼop [...]?» (Is. 6:​11; Hab. 1:2). Li Jesukristoe jaʼ jech la sjakʼ ek kʼalal laj yil ti muʼyuk xchʼunel yoʼonton li krixchanoetike (Mat. 17:​17). Jaʼ yuʼun, mu me labaluk xkaʼitik mi oy jech ta jakʼtik bakʼintik eke. Xuʼ van muʼyuk tukʼ kʼusi lijpasbat, xuʼ van ip noʼox chkaʼitik, oy xa jabilaltik xchiʼuk mu xa van x-echʼ chkaʼitik ti «tsots vokolil» xchiʼuk ti «toj echʼ noʼox xibal sba» li jkuxlejaltik avie (2 Tim. 3:1). Xuʼ van chchibaj-o koʼontontik yuʼun li xchopol talelal krixchanoetike. Akʼo mi jech, tspat tajek koʼontontik li tukʼil yajtuneltak Dios ta voʼnee, ¿kʼu yuʼun? Yuʼun li stukike laj yalbeik Jeova li kʼusi oy ta yoʼontonike xchiʼuk muʼyuk akʼbatik kastigo ta skoj ti jech la sjakʼike. ¿Kʼusi van tskoltautik mi la jnuptantik li vokoliletik laj kalbetik xa skʼoplale? Jaʼ li kʼusi laj yal jchankʼop Santiago li ta teksto avie. w17.08 3 ¶1-3

Li Jesuse laj yalbe yajtsʼaklomtak ti akʼo stunesik «li kʼulejal ta balumil» sventa saʼ yamigotakik ta vinajele. Jtos ti kʼu yelan xuʼ xkakʼtik ta ilel ti tukʼ koʼonton ta jtunestik li kʼusitik oy kuʼuntike, jaʼ kʼalal ta jkolta jbatik li ta cholmantal ta spʼejel balumil ti yaloj xa onoʼox Jesus chichʼ pasele (Mat. 24:​14). Jkʼeltik kʼu yelan spasojik junantik ermanoetik. Li ta Indiae, oy jun uni tseb ti la stsob stakʼin ta jun kʼox kaxae xchiʼuk muʼyuk xa la sman yixtoltak. Kʼalal noj li xkʼox kaxae, la yakʼ batel stakʼin sventa xkoltavan li ta cholmantale. Li te noʼox ta lum taje, oy jun ermano xtok ti oy jsep yosil ti stsʼunojbe skokoale, «pʼij ti kʼu yelan la spas sbae». Yuʼun la skʼelanbe batel koko sventa skotol li ermanoetik ti te chtunik ta ofisina sventa tsjelubtasik ta malayálam kʼop li vunetike. Xi chale: «Chtun tajek yuʼunik koko li ta ofisinae, jech oxal, jaʼ mas lek chkaʼi ti chkakʼ batel li jkokoe, ti maʼuk takʼin chkakʼ batel sventa jaʼ to te smanike». Li ermanoetik ta Greciae jech tspasik ek, yuʼun tskʼelanbeik batel Betel yaseiteal oliva, keso xchiʼuk yan kʼusitik ti stakʼ lajesele. w17.07 8 ¶7, 8

Kʼalal jaʼo te chukbilik ta Babilonia li judaetike, muʼyuk xa ta yoʼonton ti xkʼejinike, chtun tajek yuʼunik ti xichʼik patbel yoʼontonike. Kʼalal jaʼo jech yakal tsnuptanike, kʼot ta pasel li kʼusi yaloj xa onoʼox Jeovae. Yuʼun li ajvalil ta Persia ti Ciro sbie, la stsal li Babiloniae xchiʼuk la skolta lokʼel li j-israeletike. Xi kʼot yale: «[Li Jeovae] laj yalbun ti acʼo yichʼ pasel jun chʼulna ta Jerusalene [...]. Jaʼ yuʼun voʼoxuc li steclumaloxuc Mucʼul Diose, bat me abtejanic. Jaʼ chascoltaoxuc li Mucʼul Dios avuʼunique» (2 Crón. 36:​23). Ta melel, li kʼusitik kʼot ta pasel taje patbat tajek yoʼontonik li j-israeletik ti te toʼox oyik ta Babiloniae. Li Jeovae maʼuk noʼox la skolta li jteklum Israele, yuʼun ta jujuntal la spatbe yoʼonton. Jaʼ jech tspas li avi eke, «ta xpoxta li bochʼotic oy svocol yoʼntonique; ta xpixbe lec li xtuchʼemalique» (Sal. 147:3). Kʼalal jaʼo iputike o kʼalal abol jba chkaʼitike, xuʼ jchʼuntik ta melel ti oy tajek ta yoʼonton tspat koʼontontik li Jeovae, yuʼun xi chalbutik yaʼele: «Ta jpoxtatik li ayayijemale» (Sal. 34:​18; Is. 57:​15). Kʼuchaʼal chkiltike, xuʼ xakʼbutik kipaltik xchiʼuk jpʼijiltik sventa xkuch kuʼuntik li vokoliletik ta jnuptantike (Sant. 1:5). w17.07 18 ¶4, 5

Jaʼ noʼox stuk ti toj echʼem skʼulejal li Jeovae; jaʼ yuʼun skotol li kʼusitik x-ayane (1 Crón. 29:​11, 12). Jaʼ li Jtotik ti toj lek snaʼ xakʼ li kʼusitik oy yuʼune. Ta busanbil noʼox chakʼbe skʼulejal ta mantal li buchʼu chakʼ venta ti toj ep sbalil li matanal taje. Junantik li kʼulejal ta mantal chakʼbutike, jaʼ li oxtos liʼe: li Ajvalilal yuʼun Diose, li cholmantale xchiʼuk li kʼusitik melel ta Skʼop ti toj ep sbalile. ¿Mi mu tauk jtojtik tajek ta vokol taje? Pe mi muʼyuk la jchabi jbatike, xuʼ me muʼyuk xa sbalil chkiltik xchiʼuk ti mu xa jtabetik sbalile. Sventa mu jechuk xkʼot ta pasele, skʼan me xkakʼtik persa sventa jtabetik sbalil xchiʼuk ti masuk to jkʼantike. Jutuk mu jkotoltikuke laj kakʼtik tajek persa sjelel jkuxlejaltik yoʼ sventainutik li Ajvalilal yuʼun Diose (Rom. 12:2). Pe jech-o skʼan xkakʼtik persa, yuʼun tsots tajek skʼoplal ti jchabi jbatik sventa mu xkʼunib li kʼanelal kuʼuntik ta stojolal li Ajvalilale. ¿Kʼusi van xuʼ skʼunibtas? Jaʼ li skʼanel kʼusitik mas x-ayan kuʼuntike xchiʼuk ti oy ta koʼontontik li mulivajele (Prov. 4:​23; Mat. 5:​27-​29). w17.06 9 ¶1; 10 ¶7

Muʼyuk bu chal mi la xchapbe smelolal Jeova ti kʼu yuʼun chil svokol li Jobe. Yuʼun maʼuk li kʼusi mas tsots skʼoplale; ti jechuk la spas li Jeovae, xkoʼolaj ti laj yal ta jamal ti maʼuk chakʼ li vokolile. Li kʼusi oy ta yoʼontone jaʼ ti skolta ta yaʼibel smelolal Job ti jaʼ toj bikʼit li stuke, ti jaʼ echʼem smukʼulal li Jeovae. Xchiʼuk laj yakʼbe yaʼi ti oy to kʼusi mas tsots skʼoplale (Job 38:​18-​20). Ta skoj ti jech koltaat li Jobe, la sjel li kʼusi toʼox tsnope. Li Jobe yiloj xa ox tajek svokol, jaʼ yuʼun, ¿mi xuʼ van xkaltik ti muʼyuk laj yakʼ ta ilel xkʼuxul yoʼonton Jeova ti jech tsots la skʼopone? Moʼoj, li Job eke mu jechuk laj yil ek. Yuʼun kʼalal echʼem xa ox skotol li svokole, lik yaʼibe smelolal kʼusi ti mas tsots skʼoplale. Jaʼ yuʼun, xi laj yale: «Ta jsutes coʼnton ta atojol; liʼ ta xcacʼ jba ta pucuctic, ta tantic». Jech oxal, li kʼusi albat yuʼun Jeovae la stabe sbalil xchiʼuk patbat tajek yoʼonton (Job 42:​1-6). Li Jeovae toj lek laj yil ti la xchʼam li kʼusi albate, jaʼ yuʼun laj yal ti tukʼ yoʼonton li Jobe (Job 42:​7, 8). w17.06 24 ¶11, 12

¿Kʼuxi xuʼ jnaʼtik mi muʼyuk bu batem ta koʼontontik li kabteltike? Xiuk jakʼbe jbatike: «¿Mi jaʼ mas tsots skʼoplal chkil xchiʼuk lek tajek chkaʼi li kabtele ti jaʼ chichʼajub ta spasbel li yabtel Jeovae?». Mi la jnopbetik skʼoplal li sjakʼobil taje, jaʼ me te chkiltik kʼusi ti mas tsots skʼoplal chkaʼitik ta melele. Li Jesuse laj yakʼ jchantik ti kʼusi mas tsots skʼoplal skʼan xkiltike. Oy jun veltae bat ta sna Maria xchiʼuk Marta, ti jaʼ xchiʼil sbaik ta vokʼele. Li Martae ta anil noʼox lik spasbe sveʼel li Jesuse; yan li Mariae bat chotluk ta yok Jesus sventa xchikinta li kʼusi chale. Vaʼun xi lik yal li Martae: «Kajval, ¿mi lek noʼox chavil ti jtuk chakʼ jpas jmuk li kʼusitik skʼan pasele?». Pe li Jesuse jech la stakʼbe kʼuchaʼal chal li teksto avie (Luk. 10:​38-​42). Jaʼ jech oy kʼusi laj yakʼ ta chanel Jesus ti tsots tajek skʼoplale. ¿Kʼusi taje? Jaʼ ti skʼan jtʼujtik ek «li kʼusi leke», jaʼ xkaltik, ti jaʼuk mas tsots skʼoplal xkaʼitik ti lek xkil-o jbatik xchiʼuk li Jeovae. Mi jech ta jpastike muʼyuk me chchʼay koʼontontik yuʼun li kʼusitik liʼ ta balumile xchiʼuk jaʼ me jech chkakʼtik ta ilel ti jkʼanojtik li Kristoe. w17.05 24 ¶9, 10

Li Jeovae jaʼ yakʼojbe ta sba xchanubtasel ta mantal yalab xnichʼnabik li totil meʼiletike, maʼuk yakʼojbe ta sba li mukʼtot yayailetike o li yan krixchanoetike (Prov. 31:​10, 27, 28). Pe kʼalal mu snaʼik lek xkʼopojik li ta skʼop xa yalab xnichʼnabike, xuʼ van skʼanik koltael sventa xkʼot ta yoʼonton yuʼunik li kʼusi chalbeike. Kʼalal tskʼanik koltael li totil meʼiletike, maʼuk skʼan xal ti yuʼun mu xa skʼan xchanubtasik li yalab xnichʼnabike. Moʼoj, ti jech tskʼanik koltaele, jaʼ sventa jechuk-o ‹stukʼibtasik, sventa xchabiik xchiʼuk xalbeik mantal jech kʼuchaʼal tskʼan li Jeovae› (Efes. 6:4). Jech kʼuchaʼal liʼe, xuʼ sjakʼbeik moletik ta tsobobbail ti kʼuxi xuʼ spasik li yichʼel ta mukʼ Dios ta yutsʼ yalalike. Jech noxtok, xuʼ van skʼanbeik koltael yoʼ x-albatik ti kʼuxi xuʼ lek saʼ yamigo li yalab xnichʼnabike. Jech xtok, xuʼ van xalbeik yan utsʼ alaliletik ti akʼo xchiʼinatik kʼalal tspasik li yichʼel ta mukʼ Dios ta yutsʼ yalalike. Epal kerem tsebetike oy kʼusi lek chchanik kʼalal chlokʼik ta cholmantal xchiʼuk yan ermanoetike xchiʼuk kʼalal oy kʼusi jmoj tspasike (Prov. 27:​17). w17.05 11, 12 ¶17, 18

Kʼalal bikʼit toʼox li Jesuse, tskʼan ox chmilat yuʼun li ajvalil Erodese, jaʼ yuʼun xi tsots albat yuʼun jun anjel li stote: «Likan, ikʼo batel li uni olol xchiʼuk smeʼe, jatavan batel ta Ejipto». Jech oxal, te komik-o ta Ejipto jaʼ to ti kʼuxi cham li ajvalile (Mat. 2:​14, 19-​21). Kʼalal jal xa ox yechʼel taje, li yajchankʼoptak Jesuse «la spuk sbaik batel skotolik ta sjunlej slumal Judea xchiʼuk ta Samaria» ta skoj ti laj yichʼik nutsele (Ech. 8:1). Snaʼoj xa onoʼox Jesus ti ta xikta slumalik li yajtsʼaklomtake, jaʼ yuʼun xi laj yalanbee: «Kʼalal chavichʼik kontrainel ta junuk jteklume, jatavanik batel ta yan» (Mat. 10:​23). Taje epal mil stestigotak Jeova jech snuptanojik, ep buchʼutik chamem yutsʼ yalalik xchiʼuk lajem skotol li kʼusitik x-ayan yuʼunike. Kʼalal chjatavik lokʼel ta slumalike, toj ep kʼusitik xibal sba tsnuptanik li ta bee o li bu akʼbil yavilike. Yuʼun li krixchanoetik tee jaʼ noʼox batem ta yoʼontonik uchʼ pox, tajimol ta takʼin, elekʼ xchiʼuk chmulivajik. Sventa spatbe sba yoʼontonik li ermanoetike, jaʼ tsnopbeik skʼoplal ti ta onoʼox xiktaik jun kʼakʼal li bu akʼbil yavilike, jech kʼuchaʼal laj yiktaik onoʼox takixokol balumil li j-israeletike. Taje jaʼ chkoltaatik ti junuk noʼox yoʼontonike (2 Kor. 4:​18). w17.05 3, 4 ¶2-5

Bakʼintike, xuʼ van muʼyuk tukʼ kʼusi chkichʼtik pasbel o xuʼ van voʼotik oy kʼusi muʼyuk tukʼ ta jpasbetik li kermanotaktik ta tsobo­bbaile. Pe mu me jaʼuk xkakʼ xchibajesutik li ta mantale. Jaʼ mas lek ti tukʼ-o xkakʼ jbatik ta stojolal li Jeovae, ti jkʼanbetik koltaele xchiʼuk ti jpat koʼontontik ta stojolale. Jvules me ta joltik ti jpas mulilutike, jech oxal, yikʼaluk van muʼyuk lek laj kaʼitik xchiʼuk mu jnaʼtik lek skotol li kʼusi kʼot ta pasel ta jtojolaltike. Mu me chopoluk jloʼiltatik batel li yantike, yuʼun xuʼ me mas jmukʼibtastik li kʼope. Jech xtok, mu me jpat koʼonton ta jtuktik. Mas lek tukʼuk-o xkakʼ jbatik ta stojolal li Jeovae xchiʼuk jmalatik ti jaʼ akʼo xchapane. Mi jech la jpastike, lek me chilutik li Diose xchiʼuk chakʼbutik bendision. Xuʼ jchʼuntik ta melel ti jaʼ ‹jchapanvanej ta spʼejel balumil› li Jeovae, ti lek ‹tukʼ kʼusi tspase xchiʼuk ti lek skotol li yabtele› (Gén. 18:​25; Deut. 32:4). w17.04 22 ¶17

Kʼalal mi lik li mukʼta tsatsal vokolile, ¿kʼusi van chkʼot ta stojolalik li buchʼutik mu skʼan sutes yoʼontonik xchiʼuk ti lek chilik li chopol balumile? Li Diose yaloj ta jamal ti tstupʼbe skʼoplalik liʼ ta balumile (Sal. 37:​10). Li avie oy epal krixchanoetik ti lek xa chanemik ta snakʼel li kʼusi chopol tspasike xchiʼuk nopem xa xaʼiik ti muʼyuk kʼusi chichʼik albele (Job 21:​7, 9). Pe xi tsvules ta joltik li Vivliae: «Li Diose yiloj scotol cʼusi tspas li cristianoetique; sqʼueloj scotol li jujujet yacan chanovique. Muʼyuc bu ta tael batsʼi icʼ osil ti mu xa xvinaj, ti xuʼ te tsnacʼ sbaic li bochʼotic chopol cʼusi tspasique» (Job 34:​21, 22). Jech oxal, mu buchʼu xuʼ snakʼ sba ta stojolal li Diose. Chil skotol li kʼusitik tspasik li chopol krixchanoetike. Jaʼ yuʼun, lajemik xa ox me skotolik kʼalal mi echʼ li Armajedone. Mi jsetʼuk xa bu chkilbetik satik yan velta (Sal. 37:​12-​15). w17.04 10 ¶5