Disiembre

Mi muʼyuk chkichʼ jpʼijiltik kʼalal chijkʼopoje, xuʼ me xijyayijesvan. Jnoptik noʼox ti oy buchʼu xkojtikintik ti jaʼ te nakal ti bu mu xakʼik jpas kabteltike, xuʼ van xi ta jakʼbetik ta slekil koʼontontike: «¿Kʼu yelan chacholik mantal o chatsob abaik tee?». Ti jech ta jpastike, jaʼ ta skoj ti jkʼanoj li kermanotaktike, ti ta jkʼan ta jnaʼtik kʼu yelan oyike xchiʼuk sventa jpastik orasion ta stojolalike. Pe jaʼ mas lek ti jpajes ketike xchiʼuk ti tsʼijil xijkome. Kʼalal oy kʼusi ta jotsʼol jakʼbetik junuk ermano ti mu stakʼ xale, chkakʼtik ta ilel ti muʼyuk jkʼanojtike xchiʼuk ti muʼyuk jkʼanojtik li ermanoetik ti spatoj yoʼontonik ta stojolale. Mu jkʼan xkakʼbetik mas svokol li kermanotaktik ti te nakalik ti bu mu xakʼik jpas kabteltike. Li buchʼutik jech tsnuptanike muʼyuk onoʼox chalik kʼu yelan chcholik mantal, tstsob sbaik o li yan kʼusitik tspasike. w20.03 21, 22 ¶11, 12

Li Diose oy ox ta yoʼonton ti xkuxiik sbatel osil li krixchanoetike, maʼuk ti chchamik noʼoxe. Sventa jech xkʼot ta pasele, li Adan xchiʼuk Evae skʼan ox xchʼunik li uni mantal liʼe: «Jaʼ noʼox mu xaloʼbe sat li jpets teʼ ti jaʼ sventa chacʼ ta naʼel cʼusi lec, xchiʼuc cʼusi chopole, yuʼun me chaloʼe, ta xacham» (Jen. 2:16, 17). Pe bu chata, li Satanase la stunes jkot kiletel chon sventa xalbe Eva li kʼusi chal li teksto avie. Kʼux ta alel, pe la xchʼun li loʼlaele xchiʼuk la sloʼ li sat teʼe. Jaʼ jech la spas li Adan eke (Jen. 3: 6). Vaʼun, jaʼ jech och talel li mulil xchiʼuk li lajelal ta balumile (Rom. 5:12). Li Adan xchiʼuk Evae chamik onoʼox jech kʼuchaʼal albatik yuʼun li Diose. Pe muʼyuk xpaj ta sjutel kʼop li Satanase. Te van kʼusi ora ti oy kʼusitik jecheʼ lik yalbe skʼoplal ta sventa li lajelale. Jech kʼuchaʼal ti oy la bu kuxul chkom xchʼulel li jun krixchano kʼalal chchame, xuʼ van tsnopik ti jaʼ te chbat yoʼ bu oy li chʼulelaletike. Li avie, ep tajek buchʼutik xchʼunojik li kʼusitik jecheʼ yaloj Satanas ta sventa li lajelale (1 Tim. 4:1). w19.04 14, 15 ¶3, 4

Li ololetike mu to xtojobik lek ta snopel, mu to snaʼ xrasonajik xchiʼuk mu to snaʼik spʼajel li kʼusi chopole. Jaʼ yuʼun, toj kʼun chaʼi sloʼlael junuk olol li j-ilbajinvaneje. Chalbe jutbil kʼopetik ti chakʼbe-o svokole, xuʼ van xi chalbee: «Voʼot me ta amul ti laj avichʼ ilbajinele», «mu me xavalbe yantik li kʼusi kʼot ta pasele» o «muʼyuk buchʼu chchʼunbot mi laj aval batel li kʼusi kʼot ta pasele». O xuʼ van xi chalbee: «Kʼalal chchiʼin sbaik ta vayel li jun mukʼta krixchano xchiʼuk jun olole, jaʼ svinajeb ti skʼanoj sbaike». ¿Kʼusi chkʼot ta pasel? Jaʼ ti persa chjelav jayibuk jabil yoʼ xaʼibe smelolal ti mu meleluk li kʼusi laj yichʼ albele. Kʼalal chchʼi talel li olole, xuʼ van snop ti muʼyuk xa buchʼu lek chil sba xchiʼuke, ti mu kʼusi xtun-oe xchiʼuk ti mu sta-o ti xichʼ tsakel ta venta o ti xichʼ kʼuxubinele. Toj jal chil svokolik li buchʼutik chlajik ta ilbajinele. Li avie, kuxulutik xa ta slajebal kʼakʼal, jaʼ yuʼun ta yepal li krixchanoetike muʼyuk xa tskʼan sbaik «kʼuchaʼal stalel onoʼox jeche» xchiʼuk «yantik sok batel li viniketik ti toj chopolike xchiʼuk li jloʼlavanej viniketike» (2 Tim. 3:1-5, 13). w19.05 15 ¶7, 8

¿Kʼu yelan la xchanubtas krixchanoetik li Jesuse? Baʼyel, jaʼ ti kʼu yelan kʼopoje. Chkʼot ta oʼontonal li kʼusi chale, yuʼun jaʼ laj yalbe skʼoplal li kʼusi melel ta sventa li Stote, li kʼusi mas lek xuʼ jpas ta jkuxlejaltike xchiʼuk ti jaʼ noʼox xuʼ slajes vokolil li Ajvalilal yuʼun Diose (Luk. 24:19). Li xchibale jaʼ ti maʼuk noʼox chal mantale, yuʼun laj yakʼ ta ilel ta xkuxlejal li kʼusi skʼan spasik li yajchankʼoptake (Juan 13:15). ¿Bakʼin chanubtasvan li Jesuse? Jaʼo kʼalal ay xchol mantal ta balumile (Mat. 4:23). Jech xtok, laj to xchanubtas yajtsʼaklomtak kʼalal jaʼtik toʼox laj yichʼ chaʼkuxesele. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal te tsobolik te van voʼob sien yajtsʼaklomtake, te laj yakʼ sba ta ilel li Jesuse xchiʼuk laj yalanbe ti akʼo spasik ta jchankʼop li krixchanoetike (Mat. 28:19, 20; 1 Kor. 15:6). Kʼalal sut batel ta vinajel li Jesuse, jech-o la xchanubtas li yajchankʼoptak ta skoj ti jaʼ li mero Jolil ta tsobobbaile. ¿Kʼuxi jnaʼojtik taje? Yuʼun li ta sjabilaltik 96 ta jkʼakʼaliltike, la stunes jtakbol Juan yoʼ spatbe yoʼonton xchiʼuk xakʼbe tojobtasel li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele (Kol. 1:18; Apok. 1:1). w19.05 3 ¶4, 5

Ta skoj ti toj vokol li kuxlejal avi kʼakʼale, oy ep ermanoetik ti persa ch-abtejik sjunul kʼakʼal yoʼ staik li kʼusi jtunel yuʼunik ta yutsʼ yalalike. Junantik xtoke jal chichʼ yuʼunik yoʼ xtal xbat li ta yabtelike. Yantik xtoke tsots tajek li yabtelike. Kʼalal jech taje, chʼabal xa yipal chaʼiik sventa xkʼot chanunajikuk, yuʼun jaʼ xa noʼox tskʼan chkuxik. Skʼan me jchʼakbetik yorail yoʼ jchantik lek li Skʼop Diose xchiʼuk li vunetik yakʼoj li organisasione. ¿Kʼu yuʼun ti jech skʼan jpastike? Yuʼun jaʼ tskoltautik sventa lekuk xilutik li Jeovae xchiʼuk ti jtatik li kuxlejal sbatel osile (1 Tim. 4:15). Junantik ermanoetike jaʼ lek chaʼiik ti jujun sob xchanunajike, yuʼun jaʼo xkuxojik lek, mu kʼusi mas tsnopbeik skʼoplal xchiʼuk jaʼo tsʼijil li snaike. Yantik xtoke chchʼakbeik jlikeluk yorail ta bat kʼakʼal yoʼ xchanunajik ti bu stsʼijet noʼoxe xchiʼuk sventa snopbeik skʼoplal li kʼusi chchanike. w19.05 26 ¶1, 2

¿Mi jaʼ van skʼan xal ti xuʼ xjel jkuxlejaltik ta jun noʼox kʼakʼale? Moʼoj. Xuʼ van skʼan xkakʼtik persa jayibuk jabil yoʼ jeltik li kʼusi oy ta yut koʼontontik xchiʼuk ta jnopbentike (2 Ped. 1:5). Li kʼusi baʼyel xuʼ skoltautike jaʼ li orasione. Jechuk jkʼanbetik Jeova li kʼusi laj yal li jtsʼibajom yuʼun salmo liʼe: «Dios kuʼun, sakubtasbun koʼonton xchiʼuk achʼubuk li kʼusi oy ta koʼonton sventa skoltaun yoʼ tukʼuk xkakʼ jbae» (Sal. 51:10, TNM). Skʼan me teuk ta joltik ti persa skʼan x-achʼub li kʼusi ta jnoptike xchiʼuk ti jkʼanbetik koltael li Jeovae. Li xchaʼtosal kʼusi tsots skʼoplal skʼan jpastike jaʼ ti jnopbetik skʼoplal li kʼusi ta jchantike. Skʼan me jchantik jujun kʼakʼal li Skʼop Diose xchiʼuk ti jchʼakbetik yorail sventa jnopbetik skʼoplal mi skʼan jel jnopbentik xchiʼuk li kʼusi oy ta koʼontontike (Sal. 119:59; Ebr. 4:12; Sant. 1:25). Jkʼeltik mi jaʼ jech ta jnoptik kʼuchaʼal li spʼijil krixchanoetike. Teuk ta joltik ti oy onoʼox kʼusitik vokol chkaʼitik stsalele xchiʼuk ti skʼan xkakʼtik persa yiktaele. w19.06 8 ¶1; 10 ¶10; 12 ¶11, 12

Kʼalal oy kʼusi ta jnop ta jpastike, jkʼelbetik lek yorail xchiʼuk mu me jeltik. Mu jmalatik ti jaʼuk to xlik jpastik mi xuʼ xa ox kuʼuntik chkiltike, yuʼun xuʼ van muʼyuk onoʼox jech chkʼot ta pasel (Ekl. 11:4). Mu jaʼuk xbat ta koʼontontik spasel li kʼusitik mu masuk tsots skʼoplale, yuʼun xuʼ van lubem xa chijkom xchiʼuk te ch-echʼ-o kʼakʼal kuʼuntik. Skʼan jaʼuk jpastik «li kʼusi mas tsots skʼoplale» (Filip. 1:10). Ti mi xuʼ chkiltike, jchʼakbetik yorail sventa jaʼo jpastik kʼalal mu masuk kʼusi chchʼay-o koʼontontike. Kalbetik yantik ti mu jkʼantik chʼaybel koʼontontike, jtupʼ jselulartik xchiʼuk jaʼuk to jkʼel jkoreotik o redes sociales mi laj xa ox koʼontontike. Jnoptik noʼox ti oy bu ta jkʼan chijbate. Pe jaʼ to chkiltike, makal be. ¿Mi te xa noʼox van chijpaj-o? Muʼyuk, xuʼ van ta joy jbetik ta skoj ti ta jkʼan chijkʼotutike. Jaʼ jech ek kʼalal oy xa kʼusi jnopoj ta jpastike. Mi jaʼ ta jkʼeltik li kʼusitik lek chkʼot ta pasel kuʼuntike, muʼyuk me chijchibaj ta be akʼo mi oy kʼusi vokol ta jnuptantik (Gal. 6:9). w19.11 30 ¶17, 18

¿Kʼusi skʼan stij avoʼonton sventa xavichʼ voʼ? Ep xa van kʼusi anaʼoj ta stojolal Jeova ta skoj ti achanoj xa lek li Vivliae, jech kʼuchaʼal li stalelaltake xchiʼuk li kʼusitik tspase. Taje ep van sbalil chavil xchiʼuk skoltaojot sventa xakʼan ta sjunul avoʼonton li Jeovae. Sventa xavichʼ voʼe, skʼan jaʼuk stij avoʼonton li kʼanelal chavaʼi ta stojolale. Yan li kʼusi xuʼ stij avoʼonton sventa xavichʼ voʼe jaʼ li kʼusitik achanoj xa ta Vivliae xchiʼuk li kʼusitik achʼunoj xae. Nopbo skʼoplal liʼe: li Jesuse laj yal ti skʼan jpastik ta yajchankʼop li krixchanoetike (Mat. 28:19, 20). Li buchʼutik chichʼik voʼe skʼan xichʼik «ta sbi Totil, Nichʼonil xchiʼuk chʼul espiritu». ¿Kʼusi smelolal taje? Jaʼ ti xchʼunojuk lek kʼusi chal Vivlia ta stojolal Jeova, Jesukristo xchiʼuk ta sventa li chʼul espiritue. Xuʼ me xkʼot kʼalal to ta yutil koʼontontik li kʼusi chal Vivlia ta skoj ti toj tsots sjuʼele. w20.03 9 ¶8, 9

Kʼalal la stak batel chaʼvoʼ anjeletik li Jeovae, maʼuk noʼox sventa xalbe Lot ti chichʼ lajesel li Sodomae, moʼoj, yuʼun la skolta lokʼel sventa mu teuk kapal xchamike (Jen. 19:12-14, 17). Li avi eke, xuʼ van skʼan jpʼijubtastik junuk ermano mi laj kiltik ti oy kʼusi tspas ti xuʼ sta-o svokole. Oyuk smalael kuʼuntik akʼo mi vokol chaʼi ti xakʼ noʼox ta xkuxlejal li beiltaseletik ta Vivliae. Jchanbetik stalelal li chaʼvoʼ anjeletike, mu xijnamaj xchiʼuk mu xijlubtsaj ta skoltael li ermanoe, mas lek jkʼeltik kʼuxi xuʼ jkoltatik (1 Juan 3:18). Bateltike, persa skʼan jtsakbetik skʼob xkaltik sventa jkoltatik ta yakʼel ta xkuxlejal li lekil tojobtasel chal Vivliae. Li Jeovae mu jaʼuk laj yakʼ ta yoʼonton skʼelbel spaltail li Lote. Yuʼun ta mas tsʼakale, la stijbe yoʼonton jtakbol Pedro sventa stsʼiba komel ti jaʼ jun tukʼil vinik echʼ li Lote (Sal. 130:3). Jchanbetik li stalelale xchiʼuk jaʼuk xkakʼ ta koʼontontik skʼelbel li slekil talelal kermanotaktike. Mi jech la jpastike, mas to ch-ayan smalael kuʼuntik ta stojolalik xchiʼuk xuʼ van xchʼamik li koltael chkakʼbetike. w19.06 21 ¶6, 7

Kʼalal mu xa xakʼ jpas kabteltik li ajvaliletike, skʼan jnoptik ta jujuntal mi persa skʼan xijbat ta naklej ta yan lum ti bu xuʼ xijtun ta stojolal li Jeovae. ¿Kʼusi van xuʼ xkoltaatik li ermanoetik ti jech tsnuptanike? Junantike xuʼ skʼelbeik skʼoplal li kʼusi la spas li yajtsʼaklomtak Kristo ta baʼyel siglo kʼalal laj yichʼik nutsele. Li jchankʼopetik ta Jerusalene «la spuk sbaik batel skotolik ta sjunlej slumal Judea xchiʼuk ta Samaria» «kʼalal to ta Fenisia, ta Chipre xchiʼuk ta Antiokia» (Ech. 8:1; 11:19; Mat. 10:23). Pe kʼalal laj yichʼ kontrainel li jtakbol Pabloe, la snop ti te chkom li ta jteklume (Ech. 14:19-23). ¿Kʼusi chakʼ jchantik li chib loʼil laj kalbetik skʼoplale? Jaʼ ti skʼan snop stukik kʼusi tspas li joliletik ta utsʼ alalile. Pe yoʼ to muʼyuk kʼusi chkʼot ta nopel yuʼunike, skʼan baʼyel skʼoponik Jeova xchiʼuk skʼan skʼelik li kʼusi lek xchiʼuk kʼusi chopol xuʼ snuptan li yutsʼ yalalik mi batik ta naklej ta yan lume. Mu me chopoluk kʼusi xkaltik ta stojolal yantik ta skoj li kʼusi chkʼot ta nopel yuʼunike. w19.07 10 ¶8, 9

Li Jesuse laj yal ti skʼan xbat jpastik «ta jchankʼop li krixchanoetik ta skotol jteklumetike» (Mat. 28:19). Mu baluk noʼox ti xkakʼbetik yil kaj-estudiotik li kʼusi tskʼan Jesus ti akʼo spas li yajchankʼoptake, yuʼun skʼan jkoltatik kʼuxi xuʼ xakʼ ta xkuxlejal li kʼusi chchane. Mi chkiltik ti chakʼ persa yakʼel ta xkuxlejal li beiltaseletik ta Vivliae, ta slekiluk koʼontontik jkoltatik, yuʼun junantike tsjel xkuxlejalik ta jayibuk noʼox u, pe jaʼuk li yantike mas vokol chaʼiik ta sjelel li xkuxlejalike. Sventa xkakʼtik venta ti oy sbalil kʼalal oy smalael kuʼuntike, kalbetik skʼoplal jun misionero ta Perú. Xi laj yale: «Oy jun vinik ti Raúl sbie yakal chchan Vivlia xchiʼuk xchanoj xa xchaʼlikal li livroe. Pe muʼyuk sjeloj-o xkuxlejal, yuʼun muʼyuk smelol li snupunele, chal bol kʼopetik xchiʼuk vokol ch-ichʼat ta mukʼ yuʼun li xnichʼnabtake. Pe muʼyuk laj kikta jba ta yakʼbel estudio li Raúl xchiʼuk li yutsʼ yalale, yuʼun teik-o skotol velta li ta tsobajeletike. Jaʼo laj yichʼ voʼ kʼalal mas xa ox ta oxib jabil xkojtikine». w19.07 15 ¶3; 19 ¶15-17

Kalbetik skʼoplal kʼusi yakal tsnuptan Pablo kʼalal la stsʼibabe batel karta li ermanoetik ta Filipose xchiʼuk li kʼusi yakʼoj ta yoʼonton spasele. Li vaʼ orae, jaʼo te chukbil ta jpʼej na ta Roma, jech oxal mu stakʼ xlokʼ batel li ta cholmantale. Pe ¿mi te noʼox van tsʼijil kom? Moʼoj, yuʼun laj yakʼ ta yoʼonton xcholbel mantal li buchʼutik chkʼotik ta vulaʼale xchiʼuk la stsʼibabe echʼel karta li tsobobbailetik ti nom to bu chʼikil batele. ¿Kʼu yuʼun la skoʼoltas Pablo ta jun anilajel li xkuxlejal jun yajtsʼaklom Kristoe? Yuʼun snaʼoj lek ti skʼan xkuch yuʼun kʼalal to ta slajeb jech kʼuchaʼal la spas li Kristoe (1 Kor. 9:24-27). Li j-anilajeletike muʼyuk chchʼay-o yoʼontonik li kʼusitik chilik ta bee, moʼoj, yuʼun jaʼ chakʼ ta yoʼontonik li anilajel sventa xkuch yuʼunike. Kalbetik junuk skʼelobil. Li buchʼutik ch-anilajik ta jun mukʼta jteklume xuʼ van xchʼaybat yoʼontonik li kʼusitik chilik ta be o ta tiendaetike. Pe ¿mi ta van xpajik sventa skʼelik li kʼusitik oy ta tiendaetike? Moʼoj, yuʼun li kʼusi tskʼanike jaʼ ti xkuch yuʼunik li anilajele. Jaʼ jech skʼan jpastik ek, mu xkakʼtik ti oy kʼusi xchʼay koʼontontik li ta anilajele. Mi jaʼ jech ta jpastik kʼuchaʼal Pablo ti laj yakʼbe yipal sventa xkuch yuʼun li anilajele, ta me jta li jmotontike. w19.08 3 ¶4; 4 ¶7

Kʼalal chlik kakʼ ta jkuxlejaltik li smantaltak Diose, xuʼ van vokol chaʼi kutsʼ kalaltik ti ta jel jkuxlejaltike xchiʼuk li kʼusitik jchʼunojtike. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun chakʼik venta ti muʼyuk xa ta jchiʼintik ta spasel li kʼinetik sventa srelijionike xchiʼuk ti muʼyuk xa ta jtikʼ jbatik ta politikae. Jech oxal, xuʼ van xlik ilinuk junantik li kutsʼ kalaltike (Mat. 10:35, 36). Pe mu me jnoptik ti muʼyuk tsjel snopbenike, yuʼun mi muʼyuk xa la jkoltatik ta yaʼibel smelolal li kʼusi jchʼunojtike, xkoʼolaj ti yakal xa ta jchapantike xchiʼuk ti ta jnoptik ti mu staik-o li kuxlejal sbatel osile. Pe skʼan jvules ta joltik liʼe: li Jeovae jaʼ yakʼojbe ta sba Xnichʼon sventa xchapanvan, maʼuk li voʼotike (Juan 5:22). Mi oy smalael kuʼuntik ta stojolal li kutsʼ kalaltike, xuʼ van x-ayan ta yoʼontonik xchikintael lekil aʼyej li ta tsʼakale. Jaʼ yuʼun, skʼan oyuk slekil koʼontontik, pe skʼan mu jeltik li kʼusi jnopoj ta jpastike akʼo mi xkil tsots jvokoltik (1 Kor. 4:12 xchaʼvokʼal). Xuʼ van xjalij sventa xakʼik venta kutsʼ kalaltik ti jaʼ mas tsots skʼoplal chkiltik spasel li kʼusi tskʼan yoʼonton Jeovae. w19.08 17 ¶10, 13; 18 ¶14

Kʼalal kuch xa ox kuʼuntik jtosuk vokolile, xuʼ van xi la jnoptike: «Muʼyuk tsal kuʼun ta kipal jtuk». Xuʼ van jaʼ jech chkaltik kʼalal mu jnaʼtik kʼuxi kuch kuʼuntik jtosuk tsatsal chamel o kʼalal oy buchʼu cham kuʼuntik ti jkʼanojtik tajeke. Vaʼun, te chkakʼtik venta ti jaʼ ta skoj xchʼul espiritu Jeova ti tsal kuʼuntik jujukoj li jvokoltike, yuʼun jaʼ laj yakʼbutik «li juʼelal ti mu kʼusi xkoʼolaj-oe» (2 Kor. 4:7-9). Jech xtok, ta jkʼantik ti akʼo skoltautik li chʼul espiritu sventa mu jchanbetik stalelal li xchopol balumil Satanase (1 Juan 5:19). Maʼuk noʼox, yuʼun skʼan xkakʼtik persa stsalel li «pukujetik ti toj chopolik» tajeke (Efes. 6:12). Li xchʼul espiritu Jeovae chakʼ juʼeltik o kipaltik sventa spas batel kuʼuntik li kʼusitik jbainojtike akʼo mi ep kʼusitik ta jnuptan li ta jkuxlejaltike. Li jtakbol Pabloe laj yal ti jech-o chtun batel ta stojolal Jeova xchiʼuk chchol-o li lekil aʼyej akʼo mi te stsʼikoj li svokoltake, yuʼun snaʼoj lek ti chkoltaat yuʼun «li sjuʼel Kristoe» (2 Kor. 12:9). w19.11 8 ¶1-3

Li ta Skʼop Diose, lek xchapet chalbe skʼoplal li kʼusi la spas ta atojolal li Jesuse. Mi akʼanoj li Jesuse, mas to chlik akʼan li Jeovae. ¿Kʼu yuʼun ti jech chkaltike? Yuʼun li Jesuse jaʼ jech stalelal kʼuchaʼal li Stote. Nopbo skʼoplal liʼe: li Jesuse kʼuxubaj ta yoʼonton li krixchanoetik ti muʼyuk tsakbilik ta venta ta skoj ti povreike, ti ipike xchiʼuk ti kʼunik noʼoxe. Jech xtok, chakʼbot lekil tojobtaseletik ti xuʼ xatabe sbalil mi laj avakʼ ta akuxlejale (Mat. 5:1-11; 7:24-27). Jaʼ yuʼun, mi laj avojtikin lek li Jesuse, mas to chanopaj ta stojolal li Jeovae xchiʼuk mas to chlik akʼan. Mi la anopbe skʼoplal li kʼusi la spas ta atojolal Jesus yoʼ xata perton ta skoj li amultake, mas to van chlik akʼan-o (Mat. 20:28). Jech xtok, mi laj avakʼ venta ti ta sjunul yoʼonton laj yakʼ xkuxlejal ta atojolale, xuʼ van stij avoʼonton sventa xasutes avoʼonton xchiʼuk ti xakʼanbe perton li Jeovae (Ech. 3:19, 20; 1 Juan 1:9). Vaʼun, mi mas to lik akʼan li Jeova xchiʼuk Jesuse, jaʼ xa mas lek chavaʼi ti xachiʼin li buchʼutik jech chaʼi sbaik eke. w20.03 5, 6 ¶10-12

Xuʼ van xi snop li jun ermanoe: «Li abtelal liʼe voʼon noʼox xitojob ta spasel». O xuʼ van xi snop junuk ermanae: «Li jmalale jaʼ mas lek xtojob spasel li abtelal leʼe, jaʼuk li ermano leʼe mu xtojob». Mi bikʼit chkakʼ jbatik ta melele, muʼyuk me bu jech ta jnoptik. Jkʼeltik kʼuxi xuʼ jchanbetik ti kʼu yelan laj yakʼ ta ilel stalelal Moises kʼalal oy kʼusitik la staik ta mantal li yantike. Li Moisese ep tajek sbalil chil ti sbainoj sbeiltasel li jteklum Israele. ¿Mi itʼixaj van yoʼonton kʼalal laj yal Jeova ti oy buchʼutik yan chkoltaat ta spasel li yabtele? Moʼoj (Num. 11:24-29). Yuʼun bikʼit laj yakʼ sba kʼalal laj yichʼ koltael yuʼun yantik ta xchapanel li jteklume (Eks. 18:13-24). Kʼalal oy xa ox mas jchapanvanejetike, mu xa persauk jal tsmalaik sventa xchapaj skʼopik li j-israeletike. Li Moisese jaʼ mas tsots skʼoplal laj yil ti junuk noʼox yoʼonton li j-israeletike, jaʼ mu sta li smoton staoje. ¿Mi mu jechuk ti lek ta chanbel stalelale? Teuk ta joltik ti maʼuk tskʼel Jeova mi xijtojob leke, jaʼ tskʼel mi bikʼit chkakʼ jbatik sventa xuʼ stunesutike. w19.09 5, 6 ¶13, 14

Li ajvaliletike jaʼ chbat slajesik li Mukʼta Babiloniae, pe mu jnaʼtik lek kʼusi chalik sventa xbat slajesike. Xuʼ van xi chalike: «Mu xakʼik ti oyuk jun oʼontonal li relijionetike xchiʼuk nopolik noʼox tstikʼ sbaik ta politika». O xi van chalike: «Toj ep xa kʼusi yuʼuninoj li relijionetike xchiʼuk pasemik xa ta jkʼulej» (Apok. 18:3, 7). Pe xuʼ xkaltik ti muʼyuk chichʼik lajesel skotol li buchʼutik te chkʼotik li ta jecheʼ relijione. Li kʼusi tslajesik ta j-echʼel li ajvaliletike jaʼ li organisasionetik sventa relijione. Mi lajem xa ox skotol li relijionetik taje, oy kʼusi chakʼik venta li buchʼutik te toʼox chkʼotike: ti muʼyuk kʼot ta pasel li kʼusi albatik toʼox yuʼun li jbabeetik ta srelijionike, vaʼun xuʼ van chchʼak sbaik batel. Ta anil noʼox chichʼ lajesel li Mukʼta Babiloniae (Apok. 18:10, 21). Li Jeovae jamal yaloj ti «tsjutukajesbe skʼakʼalil» li mukʼta tsatsal vokolil sventa kuxuluk xkomik «li buchʼutik tʼujbil» xchiʼuk li buchʼutik te oyik li ta melel relijione (Mar. 13:19, 20). w19.10 15 ¶4, 5

Meʼiletik, xuʼ van toj anil snaʼ xkap li atot ameʼik kʼalal la stsʼitesoxuk tale xchiʼuk xuʼ van tsots la skʼoponoxuk. Ta skoj taje, xuʼ van la anopik talel ti jaʼ jech skʼan xatsʼites li avalabik eke. Jech xtok, akʼo mi achanojik xa kʼu yelan tskʼan Jeova ti xatsʼites li avalabike, xuʼ van vokol to chavaʼiik ti oyuk smalael avuʼunike, mas to kʼalal lubemoxuk tajeke xchiʼuk kʼalal tstoy sbaike (Efes. 4:31). ¿Kʼusi xuʼ xapasik kʼalal jech chavaʼi abaike? Jaʼ me yorail sventa xakʼanbeik koltael li Jeovae (Sal. 37:5). Junantik meʼiletike mu kʼunuk chaʼiik ti xakʼbeik yil yalabik ti skʼanojike. ¿Kʼu yuʼun? Jaʼ ta skoj ti muʼyuk jech akʼbatik ta ilel yuʼun stot smeʼik kʼalal bikʼitik toʼoxe. Mi jaʼ jech laj avichʼ tsʼitesel tale, mu me xachan li kʼusi muʼyuk lek la xchanubtasot li atot ameʼe. Li meʼiletik ti tspasik li kʼusi tskʼan yoʼonton Jeovae skʼan van xakʼik persa sventa xakʼbeik yil yalabik ti skʼanojike. Xuʼ van mu kʼunuk chavaʼiik sventa xajel atalelalik, pe spas avuʼunik. Vaʼun, mas to xamuyubajik xchiʼuk li avutsʼ avalalike. w19.09 18, 19 ¶19, 20

Li buchʼu jal chchʼakbe yorail sventa saʼ skʼulejale xchiʼuk ti jaʼ chakʼ ta yoʼonton staele yakal me chtun ta chaʼvoʼ yajval akʼo mi yakʼoj persa chtun ta stojolal Dios. ¿Kʼu yuʼun ti jech chkaltike? Yuʼun maʼuk xa noʼox yakal chichʼ ta mukʼ stuk li Jeovae. Xi toʼox xtoyet chalik li yajtsʼaklomtak Kristo ta tsobobbail ta Laodiseae: «Jkʼulejun xchiʼuk jtaoj xa lek jkʼulejal xchiʼuk muʼyuk xa kʼusi skʼan kuʼun jsetʼuk». Pe ta sat Jeova xchiʼuk Jesuse toj abol sbaik laj yilik ti staik-o okʼitaele, povreik ta jyalel, maʼsatetik xchiʼuk tʼanalik. ¿Kʼu yuʼun albatik mantal yuʼun li Jesuse? Maʼuk ta skoj ti jkʼulejike, jaʼ ta skoj ti jaʼ xa meʼinem ta yoʼontonik li skʼulejalike xchiʼuk ti yakal xa chnamajesatik ta stojolal li Jeovae (Apok. 3:14-17). Li voʼotik eke skʼan me oyuk kʼusi jpastik ta anil mi laj kakʼtik venta ti oy xa kʼusitik chlik jkʼantike (1 Tim. 6:7, 8). Mi te noʼox jmeyoj jkʼobtik lijkome, chlik tunkutik ta chaʼvoʼ kajvaltik xchiʼuk muʼyuk xa sbalil chil Jeova kʼalal chkichʼtik ta mukʼe, yuʼun jnaʼojtik ti «jaʼ jun Dios ti stuk noʼox tskʼan ichʼel ta mukʼe» (Deut. 4:24, TNM). w19.10 27 ¶5, 6

Kʼalal «tijbat yoʼontonik» xi li ta griego kʼope, jaʼ skʼan xal jochatik batel o ikʼatik batel. Li Lukas ti jaʼ la stsʼiba li slivroal Echose jaʼ jechtik laj yalbe skʼoplal ek ta sventa li jkot varko ti chujat batel yuʼun li ikʼe (Ech. 27:15). Xi laj yal jun vinik ti chchanbe skʼoplal Vivliae: «Kʼalal laj yal Pedro ti laj yichʼik ikʼel batel li jtsʼibajometik yuʼun Vivliae, la stunes jun skoʼoltasobil ti kʼu yelan chanav jkot varko ta nabe». Li jtakbole laj yakʼ ta aʼiel ti jaʼ beiltasatik yuʼun chʼul espiritu li jtsʼibajometik ta Vivlia xchiʼuk li j-alkʼopetik sventa spas yuʼunik li kʼusi la sbainike. Jaʼ jech kʼot ta pasel kʼuchaʼal jkot varko ti chjochat batel yuʼun ikʼ sventa xkʼot ti bu tskʼane. Xi to laj yal li vinik taje: «Xkoʼolaj ti la xlichʼan lek spokʼal svarkoik li j-alkʼopetike». Li Jeovae koltavan ta yakʼel talel li ikʼe, jaʼ xkaltik, li xchʼul espiritue. Mu teuk noʼox smeyoj kom skʼobik li jtsʼibajometik ta Vivlia eke, yuʼun la xchʼunik li beiltasel chakʼ chʼul espiritue. Sventa lek xkʼot ta skotleb li varkoetike, xuʼ xjochatik batel yuʼun li ikʼe. Jaʼ jech ek li chʼul espiritue, xuʼ skoltautik ta stsalel li vokoliletik ti xkoʼolaj ta nab ti xyukʼlajet tajeke xchiʼuk chikʼutik batel li ta achʼ balumil yaloj chakʼ Diose. w19.11 9 ¶7-9

Stalel onoʼox ti oy bakʼintik chakʼ chibajel kʼalal chkil jvokoltike. Pe li kʼusi mu stakʼ jpastike jaʼ ti jujulikel xa te xijnopnun-o yuʼun li jvokoltike, yuʼun xuʼ me xchʼay ta joltik li kʼusitik lekik yaloj chakʼ ta jelavel li Jeovae (Apok. 21:3, 4). Mi chchibaj koʼontontike, xuʼ me xijkʼunib tajek xchiʼuk xuʼ xkikta-o jbatik ta spasbel li yabtel Jeovae. Kalbetik skʼoplal jun ermana ta Estados Unidos ti chchabi smalal ta skoj ti tsots ipe xchiʼuk ti chakʼ persa xchabiel li xchʼunel yoʼontone. Xi laj yale: «Solel chtʼom xa jolkutik bakʼintik ta skoj li kʼusi yakal ta jnuptankutike xchiʼuk chakʼ tajek chibajel. Pe oy lek spatobil koʼontonkutik, yuʼun chkakʼ venta ti ep kʼusitik tslokʼes tal li j-organisasiontik ti tskoltautik ta stsatsubtasel li xchʼunel koʼontontike xchiʼuk sventa mu xijlubtsaj-oe. Bal to xkaʼitik li koltaeletik taje, yuʼun jaʼ tsnitutik batel sventa xkakʼtik-o persa xchiʼuk ti xkuchuk kuʼuntike». ¿Kʼusi chakʼ jchantik li sloʼil kermanatike? Kʼalal chchibaj koʼontontike, mu spasutik ta kanal mi ta jnoptik ti jaʼ spetsʼ Satanas li kʼusi yakal ta jnuptantike, mi jchʼunojtik lek ti tspat koʼontontik li Jtotik Jeovae xchiʼuk mi ta jtunestik li veʼlil ta mantal chak’butike. w19.11 16 ¶9, 10

Li moletike skʼan xchʼunik li beiltasel ta Vivlia taje. Skʼan mu spukik batel li kʼusi mu stakʼ alel ta sventa li tsobobbaile, mi oy junuk mol jech tspase, muʼyuk xa tspat yoʼontonik ta stojolal xchiʼuk chopol chkom skʼoplal. Mu stakʼ «xloʼlavan ta skʼopojelik» li buchʼutik oy yabtelik ta tsobobbaile (1 Tim. 3:8). Jaʼ xkaltik, ti mu spukik batel li kʼusi snaʼojike. Mi skʼanoj yajnil li jun mol ta tsobobbaile, muʼyuk me chalbe li kʼusi mu persauk skʼan snaʼe. Li ajnilal eke skʼan mu sjakʼbe smalal li kʼusi mu xtakʼ xal sventa mu chopoluk xkom skʼoplal yuʼune. Vaʼun, jaʼ jech tskolta sba xchiʼuk tstsak ta venta li ermanoetik ti spatoj yoʼontonik ta stojolal smalale. Pe li kʼusi mas to leke jaʼ ti tsmuyubtabe yoʼonton li Jeovae, yuʼun tskolta sba sventa oyuk jun oʼontonal xchiʼuk ti jmojuk tsobol li ermanoetike (Rom. 14:19). w20.03 22 ¶13, 14

Li ta sjabilal 1512 kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesuse, jaʼo laj yichʼ vaʼanel ta yok vits Sinai «li chʼulna pasbil ta nucule [o li axibalnae]». Li Moisese la slikes jun tsobajel sventa xichʼik tʼujel ta paleal li Aaron xchiʼuk xnichʼnabtake (Eks. 40:17; Lev. 9:1-5). ¿Kʼusi la spas Jeova yoʼ xakʼ ta ilel ti lek chil li buchʼu jaʼ to laj yichʼik tʼujele? Kʼalal laj yakʼbeik bendision jteklum li Moises xchiʼuk Aarone, li Jeovae la stak talel kʼokʼ ta vinajel sventa xchikʼ ta j-echʼel li matanal ti te akʼbil ta skajlebe (Lev. 9:23, 24). Kʼalal jech kʼot ta pasele, te laj yakʼ ta ilel Jeova ti lek laj yil ti x-ochik ta paleal li Aaron xchiʼuk xnichʼnabtake. ¿Kʼusi la snop j-israeletik kʼalal laj yilik ti lek ilatik yuʼun Jeova li buchʼu laj yichʼik tʼujele? Kʼot ta nopel yuʼunik ti skʼan xkoltavanik ti bu kʼalal xuʼ yuʼunike. Toj tsots skʼoplal taje, yuʼun li buchʼutik tunik ta paleal ta Israele jaʼ noʼox yuni kʼelobil ta sventa li buchʼutik ch-ochik ta paleal ta tsʼakal ti mas to tsots skʼoplale: li 144 mil ti ch-ochik ta paleal xchiʼuk ti jmoj ch-ajvalilajik xchiʼuk Jesus ta vinajele (Ebr. 4:14; 8:3-5; 10:1). Jamal xvinaj ti jaʼ yakal tsbeiltas Jeova li s-organisasione xchiʼuk ti ta slekil yoʼonton yakal chakʼbe bendisione. w19.11 23 ¶13, 14; 24 ¶16

Li jtakbol Pabloe «jmoj abtejik» xchiʼuk Akila xchiʼuk Prisila ta skoj ti jaʼ yabtelik spasel karpanaetik li ta Korintoe. ¿Kʼusi smelolal kʼalal laj yal ti ta «kʼakʼal akʼobal» abteje? Maʼuk ti yuʼun la smil sba ta abtele, moʼoj, yuʼun la xcholbe mantal judaetik li ta jujun savado ti jaʼo chkuxik eke (Ech. 13:14-16, 42-44; 16:13; 18:1-4). Akʼo mi tsots abtej sventa smakʼlin-o sba, la xchʼakbe lek yorail spasel «li chʼul abtelal ta sventa li lekil aʼyejetik yuʼun Diose» (Rom. 15:16; 2 Kor. 11:23). La stijbe yoʼonton yantik sventa jechuk spasik eke. Jaʼ yuʼun, xi laj yal ta stojolal li Akila xchiʼuk Prisilae: «Jaʼik jchiʼiltak ta abtel ta sventa li Kristo Jesuse» (Rom. 12:11; 16:3). Xi la stojobtas li jkorintoetik xtoke: «Oyuk-o me ep kʼusi chapasik ta sventa li yabtel Kajvaltike» (1 Kor. 15:58; 2 Kor. 9:8). Xchiʼuk xi to akʼbat snaʼ yuʼun li Diose: «Mi oy buchʼu mu skʼan x-abteje, akʼo mu xveʼ xtok» (2 Tes. 3:10). w19.12 5 ¶12, 13

Li Jeovae laj yakʼbe ta yoʼonton Adan xchiʼuk Eva ti xil yalab xnichʼnabike. Pe ¿buchʼu oy ta sba snopel mi skʼan xil yalab xnichʼnab li jun nupultsʼakale xchiʼuk ti bakʼin skʼan xilike? Ta junantik lumetike, mas lek ilbil ti xil noʼox yalab xnichʼnabik li buchʼutik jaʼtik to snupunelike. Xuʼ van xi ch-albat yuʼun yutsʼ yalalik xchiʼuk yan krixchanoetike: «Mas me lek ti xavil noʼox avalab anichʼnabike». Xi chal sloʼil jun ermano ta Asia ti Jethro sbie: «Junantik ermanoetik ta jtsobobbail ti oy xa yalab xnichʼnabike tsujik li buchʼutik muʼyuk to yalab xnichʼnabik ti xilik jayvoʼuke». Xi chal yan ermano ta Asia ti Jeffrey sbie: «Junantik ermanoetike xi chalbeik li nupultsʼakaletik ti chʼabal yalab xnichʼnabike: ‹Mi layijubik xa oxe, muʼyuk me buchʼu ta xchabioxuk›». Pe teuk ta joltik ti jaʼ tsnop stuk li nupultsʼakaletik mi tskʼan yalab xnichʼnabike (Gal. 6:5). Li utsʼ alaliletik xchiʼuk amigoiletike oy ta yoʼontonik ti xmuyubajikuk noʼox li buchʼutik jaʼtik to snupunelike, pe skʼan teuk ta sjolik ti maʼuk oy ta sbaik snopel taje, yuʼun jaʼ tsnop stukik li nupultsʼakaletike (1 Tes. 4:11). w19.12 22 ¶1-3

¿Mi vokol ta chʼunel chkaʼitik ti jaʼ Jtotik li Jeovae? Junantik krixchanoetike tsnopik ti muʼyuk tstsakatik ta venta yuʼun li Diose. Xuʼ van xi chalike: «Mu jchʼun chkaʼi ti oyutik ta yoʼonton ta jujuntal li Diose». Pe li jkʼanvanej Totil kuʼuntike mu skʼan ti jechuk jnoptike, yuʼun li jtakbol Pabloe laj yal ta Atenas ti jaʼ laj yakʼ jkuxlejaltik li Jeovae xchiʼuk tskʼan ti xkamigointike. Vaʼun, xi to laj yale: «Muʼyuk onoʼox bu nom oy ta jtojolaltik ta jujuntal [li Jeovae]» (Ech. 17:24-29). Li uni ololetike mu snaʼ xiʼik kʼalal chnopajik ta stojolal li stotike, jaʼ jech tskʼan ek li Jtotik ta vinajel kʼalal chijnopaj ta stojolale. Yan srasonal xtok ti mu stakʼ chʼunel chaʼi jlom krixchanoetik ti jaʼ Jtotik li Jeovae jaʼ ta skoj ti mu masuk laj yichʼik kʼanel yuʼun li stotike o xuʼ van chʼabal ta j-echʼel. Xi chal sloʼil jun ermanae: «Toj tsotsik snaʼ skʼoponun li jtote. Kʼalal lik kichʼ estudioe, nom toʼox chkaʼi jba ta stojolal li Jtot ta vinajele». ¿Mi jaʼ jech chkaʼi jbatik ek? Mi jaʼ jeche, mu me xijchibaj, teuk ta joltik ti xuʼ xkiltik kʼuchaʼal jlekil Totik li Jeovae. w20.02 3 ¶4, 5

Li Jesuse laj yakʼ ta chanel ti ep tajek sbalil chil Jeova li kʼusi ta jpastik ta stojolal kʼalal ep xa jabilaltike akʼo mi jutuk noʼox yileluk o mi mu kʼusi xijtojob spasel chkaʼitik (Sal. 92:12-15; Luk. 21:2-4). Jaʼ yuʼun, jaʼuk xkakʼ ta koʼontontik li kʼusi xuʼ to kuʼuntik spasele. Jech kʼuchaʼal liʼe: xuʼ jcholtik mantal, xuʼ jkʼopontik Jeova sventa skolta li kermanotaktike xchiʼuk xuʼ jpatbetik yoʼonton yantik sventa tukʼ xtunik ta stojolale. Li Jeovae chal ti xchiʼilutik ta abtele, ¿kʼu yuʼun ti jech chal ta jtojolaltike? Jaʼ ta skoj ti oy ta koʼontontik xchʼunbel smantale, maʼuk ti ep xa kʼusi spas kuʼuntik chile (1 Kor. 3:5-9). Jaʼ jun mukʼta matanal chkaʼitik ti chijtun ta stojolal Jeovae, yuʼun ep tajek jbalil chilutik ta jujuntal. Ti la spasutike jaʼ sventa jpasbetik yabtel, vaʼun xijmuyubaj noʼox kʼalal chkichʼtik ta mukʼe (Apok. 4:11). Xuʼ van muʼyuk jbalil chilutik li yan krixchanoetike, pe mu jechuk chilutik li Jeovae, yuʼun li stuke «muʼyuk bu chkʼexav» kʼalal chkaltik ti jaʼ Jdiostike (Ebr. 11:16, 38). Jaʼ yuʼun chaʼa, mu ventauk li kʼusi chkʼot ta jtojolaltike: mi chkat koʼontontik ta skoj ti iputike, ti chkil jvokoltik ta takʼine o ti ep xa jabilaltike, muʼyuk onoʼox bu tstenutik o muʼyuk kʼusi chchʼakutik lokʼel li ta kʼanelal yuʼun Jeovae (Rom. 8:38, 39). w20.01 18 ¶16; 19 ¶18, 19

Sventa mu x-itʼixaj koʼontontike, skʼan bikʼituk xkakʼ jbatik xchiʼuk kichʼtik ta kʼux li kʼusi jtaojtike. Mi jech ta jpastike, muʼyuk ta jambetik sbe li yitʼixal koʼontontike. Li buchʼu bikʼit yakʼoj sbae muʼyuk tsnop ti tsots tajek skʼoplale xchiʼuk ti sta-o ti mas ep kʼusi xichʼ akʼbele (Gal. 6:3, 4). Xmuyubaj noʼox li buchʼu yichʼoj ta kʼux li kʼusi staoje xchiʼuk muʼyuk tskoʼoltas sba xchiʼuk li yantike (1 Tim. 6:7, 8). Jech oxal, mi bikʼit kakʼoj jbatik xchiʼuk mi chkichʼtik ta kʼux li kʼusi jtaojtike, xijmuyubaj noʼox kʼalal oy kʼusi lek tsta li jun krixchanoe. Li xchʼul espiritu Jeovae tskoltautik yoʼ mu xchʼi li yitʼixal koʼontontike, ti bikʼituk xkakʼ jbatike xchiʼuk ti xkichʼtik ta kʼux li kʼusi jtaojtike (Gal. 5:16; Filip. 2:3, 4). Jech xtok, tskoltautik sventa jchajtik ta kʼelel li kʼusi oy ta yutil jnopbentike xchiʼuk li kʼusi tstij koʼontontik spasele. Tskoltautik Jeova sventa jiptik lokʼel li kʼusi chopol ta jnoptike xchiʼuk li yitʼixal koʼontontike, vaʼun ti jaʼuk xa noʼox xkom li kʼusitik lekike (Sal. 26:2). w20.02 15 ¶8; 17 ¶9

Kʼalal laj avakʼbe akuxlejal li Jeovae oy kʼusi jamal laj avalbe xchiʼuk tskʼan ti xapase. Jaʼ yuʼun, mu xanamaj ta stojolal li ermanoetike. Jaʼ avutsʼ avalal chkʼot li buchʼutik te oyik ta tsobobbaile xchiʼuk mas to lek chavil aba xchiʼukik mi chakʼotilan-o li ta tsobajeletike. Chano me jujun kʼakʼal li Avivliae xchiʼuk nopbo skʼoplal (Sal. 1:1, 2). Taje jaʼ skʼan xal ti skʼan xapaj kʼalal chachan junuk loʼil ta Vivliae, vaʼun chkʼot ta avoʼonton. Skʼan xapasilan orasion (Mat. 26:41). Mas to me chanopaj ta stojolal Jeova mi ta sjunul avoʼonton chapas orasione xchiʼuk saʼo «me baʼyel li Ajvalilal yuʼun Diose» (Mat. 6:33). Sventa spas avuʼune, skʼan jaʼuk mas tsots skʼoplal xavil ta akuxlejal li cholmantale. Mi chalokʼilan ta cholmantale, mas to me tstsatsub li xchʼunel avoʼontone xchiʼuk xuʼ van xakolta yantik sventa staik li kuxlejale. Yuʼun li kʼusitik chanuptane j-echʼel be noʼox xchiʼuk «muʼyuk tsots» (2 Kor. 4:17). Xamuyubaj noʼox me mi laj avakʼbe akuxlejal li Diose xchiʼuk mi laj avichʼ voʼe xchiʼuk xuʼ xata «li batsʼi mero kuxlejale». Jaʼ yuʼun, xlokʼ venta ti jech xapase (1 Tim. 6:19). w20.03 13 ¶19-21

Mi mu xakʼbe yipal mantal junuk j-estudiotike, skʼan jnoptik mi ta to van xkakʼbetik estudio. Pe oy kʼusi skʼan jtsaktik ta venta, xiuk jakʼbe jbatike: «¿Mi yakʼojbe yipal akʼo mi oy kʼusi vokol chaʼie? ¿Mi yakal xa chakʼ ta xkuxlejal li kʼusi chchane?» (Mat. 28:20). Oy junantik li buchʼutik chichʼik estudioe jaʼ jech tspasik kʼuchaʼal li j-israeletik ta skʼakʼalil Esekiele. Li Jeovae xi laj yalbe Esekiel ta stojolal li j-israeletike: «¡Kʼelavil! Xakoʼolaj chilik kʼuchaʼal jun jkʼejimol ti kʼupil sba yechʼomal yee, ti xtojob lek stijel li stijobil son ti oy yakʼiltake xchiʼuk ti tskʼejinta jun kʼejimol sventa kʼanbaile. Chchikintaik li kʼusi chavale, pe muʼyuk buchʼu chakʼ ta xkuxlejal» (Esek. 33:32). Xuʼ van vokol chkaʼitik yalbel junuk j-estudiotik ti muʼyuk xa ta jchanubtastike, pe teuk ta joltik ti «toj komkom xa li yoraile». Jaʼ yuʼun, jaʼ lek ti mu xa xkakʼbetik estudio li buchʼutik mu skʼan sjel xkuxlejalike, jaʼ mas lek ti jsaʼtik «li buchʼutik oy lek ta yoʼontonik stael li kuxlejal sbatel osile» (Ech. 13:48). w20.01 6 ¶17; 7 ¶20

Li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Kristoe mu jechuk chchanubtasvanik kʼuchaʼal chal Vivlia ti liʼ chkuxiik sbatel osil ta balumil li krixchanoetik ti chchʼunik mantale (2 Kor. 4:3, 4). Li avie, jutuk mu skotoluk li relijionetik ti tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Kristoe chchanubtasvanik ti chbatik la ta vinajel li lekil krixchanoetik kʼalal chchamike. Pe li ta sjabilaltik 1800, jelel xa ox kʼusi xchʼunojik li uni jtsop ermanoetik ti chchanik Vivliae xchiʼuk ti tspukik batel li revista Li Jkʼel-osil ta toyole. Yuʼun laj yaʼibeik smelolal ti tspas ta paraiso spʼejel balumil li Jeovae xchiʼuk ti ta smiyonal noʼox krixchanoetik chkuxiik liʼ ta balumile, maʼuk ti chbatik ta vinajele. Akʼo mi snaʼojik xa ox taje, jalij to batel sventa xaʼibeik smelolal buchʼutik skʼoplal li krixchanoetik ti chchʼunik mantale. Oy to kʼusi yan laj yaʼibeik smelolal li Jchanolajeletik ta Vivliae: jaʼ ti chal Skʼop Dios ti oy buchʼutik chichʼik «manel lokʼel ta [balumil]» sventa jmoj x-ajvalilajik ta vinajel xchiʼuk li Jesuse (Apok. 14:3). ¿Buchʼutik van skʼoplal taje? Snaʼojik ti jaʼ skʼoplal li baxbol ermanoetik ti tukʼ tunik ta stojolal Dios ti kʼu sjalil kuxiik liʼ ta balumile xchiʼuk ti 144 mil yepalike. w19.09 27 ¶4, 5