Noviembre

Li buchʼutik pʼij skuyoj sbaike chalik ti muʼyuk sbalil li tojobtasel chakʼ Vivlia ta sventa li toybaile. Xi chalike: «Mi mas tsots skʼoplal chkiltik li yantike, xuʼ spasbutik li kʼusi xal yoʼontonike». Pe ¿kʼusi kʼotem ta pasel ta skoj li toybail chakʼ ta ilel li sbalumil Satanase? ¿Mi xmuyubaj li jtoyba krixchanoetike? ¿Mi xmuyubaj li yutsʼ yalalike? ¿Mi staoj yamigoik ta melel? ¿Mi lek tajek xil sbaik xchiʼuk li Diose? ¿Buchʼu mas lek chbeiltasvan aviloj: mi jaʼ li spʼijil balumile o mi jaʼ li spʼijil Dios chal ta Vivliae? (1 Kor. 3:19). Li krixchanoetik ti jaʼ tstijluik li buchʼutik «pʼijik» li ta balumile xkoʼolajik kʼuchaʼal jun jxanvil ti mu snaʼ kʼuxi chkʼot ta junuk lume xchiʼuk ti tskʼanbe koltael yan jxanvil ti mu snaʼ bu chbat eke. Kʼalal jaʼo kuxi li Jesuse, oy buchʼutik «pʼijik» ek, pe xi laj yalbe skʼoplale: «Maʼsat jbeiltasvanejetik maʼ leʼe. Yuʼun mi maʼsat li buchʼu tsbeiltas jun maʼsat vinike xchaʼvoʼalik chbalchʼujik ochel ta chʼen» (Mat. 15:14). Ta melel, li Jeovae mu kʼusi xtun-o chil li spʼijil balumile. w19.05 24, 25 ¶14-16

Jaʼtik toe, mas xa epajem tal li buchʼutik tsveʼik pan xchiʼuk chuchʼik vino li ta Konmemorasione. ¿Mi chopol van chkaʼitik taje? Moʼoj. «Li Jeovae xojtikin li buchʼutik jaʼ yuʼune» (2 Tim. 2:19). Li stuke snaʼoj li buchʼutik tʼujbil yuʼune. Pe li ermanoetik ti chchapik jayvoʼ tsveʼik pan xchiʼuk chuchʼik vino li ta Konmemorasione mu snaʼik. Jaʼ yuʼun, kʼalal chichʼ chapele, te ch-och skʼoplalik ek li buchʼutik tsnopik ti tʼujbilike, pe ti mu jechuk ta melele. Avie, oy xa buchʼutik laj yiktaik sveʼel pan xchiʼuk yuchʼel vino. Yantik xtoke xuʼ van ip ta snopbenik, vaʼun tsnopik ti chbat xchiʼinik ta ajvalil li Kristoe. Ta skoj taje, mu jnaʼtik lek jayvoʼ to liʼ oyik ta balumil li buchʼutik tʼujbilike. Kʼalal mi sut tal Jesus yoʼ xikʼ muyel ta vinajel li buchʼutik tʼujbilike, spukoj sbaik ta spʼejel balumil chvul sta. Li Vivliae chakʼ ta ilel ti oy to jayvoʼuk liʼ kuxulik ta slajebal kʼakʼal li buchʼutik tʼujbilike (Apok. 12:17). Pe jaʼ muʼyuk bu chal jayvoʼ liʼ oyik kʼalal mi lik li mukʼta tsatsal vokolile. w20.01 29, 30 ¶11-13

Li Jesuse laj yalbe skʼoplal jun lokʼolkʼop ta sventa jun chʼayemal kerem, vaʼun te laj yakʼ ta ilel kʼu to yepal skʼanojutik li Jeovae (Luk. 15:11-32). Li jun totil ta lokʼolkʼope muʼyuk la snop ti muʼyuk xa tsut-o tal li skereme. Toj labal sba ta kʼelel ti bat snup ta be kʼalal sut tale. Mi namajemutik ta stojolal li Jtotik Jeovae, xuʼ jpat koʼontontik ti chchʼamutik o chtal snuputik ta be mi jsutesoj xa koʼontontike. Li Jtotik Jeovae tslajes skotol li vokoliletik yakʼoj talel li stoyobbail Adane. Kʼalal la stoy sba li Adane, li Jeovae la snop tstʼuj 144 mil krixchanoetik sventa xchiʼinik ta ajvalil xchiʼuk ta paleal li Xnichʼone. Jaʼ yuʼun, mi te xa ox oyutik li ta achʼ balumile, jaʼ tskoltautik Jesus xchiʼuk li 144 mil sventa xijpas ta tukʼil krixchano mi ta jchʼuntik mantale. Vaʼun, li Jeovae chakʼbutik kuxlejal sbatel osil mi tukʼ laj kakʼ jbatik li ta slajebal prevae. Nopo noʼox avaʼi kʼu yelan chaʼi sba Jeova kʼalal mi laj yil ti naka xa tukʼil krixchanoetik li skeremtak xchiʼuk stsebetake. ¡Ta melel, toj echʼ xa noʼox kʼupil sba! w20.02 6, 7 ¶17-19

Xiuk jakʼbe jbatike: «¿Kʼusi yakal ta jpas yoʼ jchanbe stalelal li Kristoe? ¿Mi yakal ta jel ta melel li kʼusi oy ta yut koʼontone o mi jaʼ noʼox li kʼusi xil yantike?». Tsots skʼoplal ti xijelutike. Li ta Mateo 12:43 kʼalal ta 45, te laj yakʼ ta ilel Jesus kʼusi skʼan xal ti xijelutike. Li kʼusi laj yale jamal chakʼ ta ilel ti maʼuk noʼox bal mi ta jiptik lokʼel li kʼusi chopol ta jnoptike, yuʼun jaʼ skʼan jtikʼ ochel ta jnopbentik li kʼusitik lek chil Diose. Pe ¿mi xuʼ xjel ta melel li kʼusi oy ta yut koʼontontik xchiʼuk ta jnopbentike? Xi tstakʼbutik li Skʼop Diose: «Skʼan xalapik li achʼ talelal ti jech laj yichʼ pasel jech kʼuchaʼal la skʼan yoʼonton li Diose, ti laj yichʼ pasel ta batsʼi tukʼilal xchiʼuk ta stukʼil oʼontonale» (Efes. 4:24). Taje chakʼ ta ilel ti xuʼ xijelutike, jaʼ noʼoxe xuʼ van vokol chkaʼitik spasel, yuʼun mu baluk noʼox ti mu jpastik li kʼusi chopol ta jkʼantike. Skʼan x-achʼub batel ti kʼu yelan ta jnoptike, jaʼ xkaltik, ti jkomtsantik li kʼusi ta jkʼantike, li kʼusi nopem xkaʼitik spasele xchiʼuk li kʼusitik tstij koʼontontike. Sventa spas kuʼuntike, skʼan jech-o xkakʼ kipaltik. w19.06 9, 10 ¶6, 7

Li Jeovae laj yakʼbe ta ilel xkʼuxul yoʼonton li Lote xchiʼuk la stak batel chaʼvoʼ yaj-anjel sventa spoj lokʼel xchiʼuk li yutsʼ yalale. Pe li Lote muʼyuk la suj sba. Jaʼ yuʼun, li anjeletik taje la snitik lokʼel ta Sodoma li Lot, yajnil xchiʼuk li chaʼvoʼ stsebetak sventa xkolike (Jen. 19:15, 16). Vaʼun, albatik ti akʼo jatavikuk batel ta vitstike. ¿Mi laj van xchʼunik? Xi takʼav li Lote: «Oy jun biqʼuit lum leʼ nopol noʼoxe. Avacʼuc ja’ noʼox te chijatovcutic batel ta anile» (Jen. 19:17-20). Li Jeovae la xchikinta li kʼusi albate xchiʼuk laj yakʼ ti xbatik li ta bikʼit lume. Ta mas tsʼakale, li Lote muʼyuk lek laj yil ti te xkom ta nakleje, vaʼun te onoʼox bat nakluk ta vitstik yoʼ bu albat yuʼun li Diose (Jen. 19:30). Ta melel, toj labal sba kʼu yelan laj yakʼ ta ilel ti oy smalael yuʼun li Jeovae. Jech kʼuchaʼal la spas li Lote, xuʼ van oy junuk ermano ta tsobobbail ti muʼyuk lek kʼusi chkʼot ta nopel yuʼune xchiʼuk ti xuʼ tsots xil svokol ta skoj taje. ¿Kʼusi van ta jpastik? Xuʼ van oy ta koʼontontik ti xi xkalbetike: «Yakal xa me chatsobbe sat li kʼusi chopol la atsʼune» (Gal. 6:7). Oy onoʼox van jrasontik, pe jaʼ me mas lek ti jchanbetik Jeova ti kʼuxi la skolta li Lote. w19.06 20, 21 ¶3-5

¿Kʼusi oy ta yoʼonton li kajkontratik kʼalal tspajes li kabteltike? Jaʼ ti x-och xiʼel ta koʼontontik kʼalal chijtun ta stojolal Jeovae. Sventa sibtasutike, xuʼ van oy kʼusitik jecheʼ chalik ta jtojolaltik, tstakik tal mayoletik o polisiaetik sventa xchajik ta kʼelel li jnatike, tstsatsal jochutik batel ta nail chapanobbailetik o xuʼ van xkichʼtik tikʼel ta chukel junantikutik. Jaʼ xa tskʼanik ti xijnik ta xiʼel kʼalal chkaʼitik ti tstikʼik ta chukel jayvoʼuk ermanoetike. Mu me xkakʼtik ti jech xkʼot ta pasele, yuʼun mi moʼoje, voʼotik xa noʼox jtuktik ta jpajtsan li kabteltike. Mu jchantik li kʼusi la spasik li krixchanoetik ti chalbe skʼoplal ta Levitiko 26:36 xchiʼuk 37. Li xiʼele xuʼ xyochbe yipal ti kʼu yelan chijtun ta stojolal li Jeovae o xuʼ van xkiktatik-o komel li mantale, pe mu jkʼantik ti jech xkʼot ta pasele. Jaʼ lek jpat koʼontontik ta stojolal Jeova xchiʼuk mu xkakʼtik stsalutik li xiʼele (Is. 28:16). Jkʼanbetik koltael li Jdiostike, yuʼun jnaʼojtik lek ti tskoltautik sventa jechuk-o xijtun ta stojolal akʼo mi skontrainutik li tsatsal ajvaliletike. Kʼalal chkichʼtik kontrainele, xuʼ van jaʼ tstij koʼontontik yoʼ xijtun mas ta stojolal li Jeovae, jaʼ yuʼun mu me xijxiʼ. w19.07 9 ¶6, 7

Bateltike, muʼyuk buchʼu ta jtatik ta cholmantal ti lek chaʼie, pe mu me xijlubtsaj ta saʼel li krixchanoetike. Jvules ta joltik li kʼusi laj yal Jesuse, ti xkoʼolaj ta tsakchoy li cholmantal ta jpastike. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li jtsakchoyetike jaʼo chlokʼik batel ta akʼobaltik o sob tajek chbatik li ta tsakchoye, bateltik xtoke, nom tajek chanavik ta varko. Akʼo mi xjelav jayibuk ora, pe muʼyuk tstaik ta tsakel jkotuk choy (Luk. 5:5). Jaʼ jech li cholmantal eke, yuʼun junantik ermanoetike jal tajek chichʼ yuʼunik sventa staik li krixchanoetike xchiʼuk xtal xbatik ta jujujot xchiʼuk jelajtik yorail tsaʼik. ¿Kʼu yuʼun ti jech tspasike? Jaʼ sventa staik mas krixchanoetik. Mi jech ta jpastik eke, ta onoʼox jtatik li buchʼutik oy ta yoʼontonik xchikintael mantale. ¿Mi xuʼ van xbat jcholtik mantal ti bu oy ep krixchanoetike o ti jcholtik mantal ta kʼusuk noʼox ora ta kʼakʼaltike? ¿Kʼu yuʼun skʼan oyuk smalael kuʼuntik kʼalal chkakʼtik estudioe? Jun srasonale jaʼ ti maʼuk noʼox skʼan jkoltatik ta yojtikinel kʼusi chal Vivlia li buchʼu chkakʼbetik estudioe xchiʼuk ti x-ayan ta yoʼonton skʼanele, moʼoj, yuʼun skʼan jkoltatik ta yojtikinel xchiʼuk ti xlik skʼan Jeova ti jaʼ Yajval Vivliae. w19.07 18, 19 ¶14, 15

Xuʼ van oy jmul chkaʼi jbatik ta skoj li kʼusi chopol toʼox jpasojtik ta voʼnee xchiʼuk ti skʼan jtsaltik komele. Mi jaʼ jech chkaʼi jbatike, lek me ti jchanbetik skʼoplal li pojelal laj yakʼ Jesuse. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun kʼalal ta jpastik orasione, ti ta jnopbetik skʼoplal li pojelale xchiʼuk mi ta jchanbetik mas skʼoplale, te chkaʼibetik smelolal ti xchʼayoj xa jmultik li Jeovae xchiʼuk jaʼ tskoltautik sventa mu chopoluk tajek xkaʼi jbatik. Jkʼeltik kʼusi to xuʼ jchanbetik li Pabloe. Junantik ermanoetike yiktaoj komel yabtelik akʼo mi lek toʼox toyol chichʼik tojel sventa xtunik mas ta stojolal li Jeovae. Mi jaʼ jech jpasojtik eke, teuk ta joltik liʼe: sventa jchʼay ta joltik li kʼusi komemik xae, skʼan ti mu jchaʼnaʼtik li kʼusitik xuʼ ox van la jtatike (Num. 11:4-6; Ekl. 7:10). ¿Kʼusi skʼoplal «li kʼusi komem xa ta patile»? Xuʼ van jaʼ li kʼusitik lek jpasojtik tal ta stojolal Jeova o li prevaetik ti tsalem kuʼuntike. Melel onoʼox ti chijnopaj-o mas ta stojolal Jeova kʼalal ta jvules ta joltik kʼu yelan skoltaojutik talel xchiʼuk ti kʼuxi yakʼojbutik sbendisione. Pe skʼan mu jnoptik ti ep xa kʼusi jpasojtik ta stojolal li Jdiostike, vaʼun ti te xa noʼox jmeyoj jkʼobtik xijkome (1 Kor. 15:58). w19.08 3 ¶5, 6

Buyuk noʼox oyutik xchiʼuk ta kʼusuk noʼox ora, xuʼ jchiʼintik ta loʼil li Jeovae. Mu xtavan xaʼi yaʼiel li jkʼoptike. Kʼalal jnaʼojtik ti chchikinta j-orasiontik li Jeovae, mas to chlik jkʼantik. Xi laj yal jun jtsʼibajom yuʼun salmoe: «Jkʼanoj li Jeovae, yuʼun chchikinta li yechʼomal kee» (Sal. 116:1). Pe maʼuk noʼox snaʼ xchikinta j-orasiontik li Jeovae, moʼoj, yuʼun tstakʼbutik xtok. Xi tspat koʼontontik li jtakbol Juane: «Kʼusiuk noʼox ti ta jkʼanbetike chaʼibutik mi jech ta jkʼanbetik jech kʼuchaʼal tskʼan yoʼontone» (1 Juan 5:14, 15). Bakʼintike, muʼyuk bu jech jnopojtik ti kʼu yelan tstakʼ j-orasiontike. Ta skoj ti snaʼoj lek li kʼusi mas jtunel kuʼuntike, xuʼ van xi chalbutike: «Moʼoj to» o «Malao to kʼuuk sjalil» (2 Kor. 12:7-9). Li Jeovae chakʼ li kʼusi chtun kuʼuntike. Li stuke jaʼ jech tspas li kʼusi chalbe totiletik ti akʼo spasik ta stojolal yutsʼ yalalike (1 Tim. 5:8). Yuʼun chakʼbe xnichʼnabtak li kʼusi chtun yuʼun ta xkuxlejalike, mu skʼan ti xiuk xkaltike: «¿Bu ta jta jveʼel, jkʼuʼ jpokʼ o bu van chinaki?» (Mat. 6:32, 33; 7:11). Solel kʼuxutik tajek ta yoʼonton ta skoj ti jaʼ Jtotike, jaʼ yuʼun chapal xa lek yuʼun li kʼusitik chtun kuʼuntik ta jelavele. w20.02 5 ¶10-12

Mu skotoluk te skʼoplalik li ta «tukʼil xchiʼuk pʼijil mosoil» li buchʼutik chbatik ta vinajele (Mat. 24:45-47). Li ta baʼyel sigloe, jlom noʼox la skolta sbaik ta stsʼibael li Tsʼibetik ta Griego Kʼop li buchʼutik chbatik ta vinajele. Jaʼ jech li avi eke, li Jeova xchiʼuk Jesuse jayvoʼ noʼox buchʼutik tstunesik sventa smakʼlinik o sventa xchanubtasik li epal krixchanoetike. Jaʼ yuʼun, jayvoʼ noʼox staoj yabtelik ta yakʼbel sveʼel ta yorail li steklumal Diose. Jutuk mu skotoluk yajtuneltak Jeova liʼ tskʼupin xkuxlejalik sbatel osil ta balumil xchiʼuk oy jlom chbat xchiʼinik ta ajvalil ta vinajel li Jesuse. Parejo chakʼ jmotontik li Diose: mu ventauk mi jaʼ jkʼoplaltik li «juda vinike» o mi jaʼ li lajunvoʼ viniketike. Jaʼ noʼoxe, skʼan jmojuk jchʼunbetik smantal li Jeovae, ti koʼoluk tukʼ xkakʼ jbatike, ti bikʼituk xkakʼ jbatike xchiʼuk ti jmojuk xijtun ta stojolale (Sak. 8:23). Maʼuk noʼox, yuʼun skʼan komon jkolta jbatik sventa oyuk jun oʼontonal li ta jtsobobbailtike. Jutuk xa tajek skʼan xtal slajeb li chopol balumile, jech oxal kakʼbetik-o me yipal sventa xijtun ta stojolal Jeova xchiʼuk jtsʼaklitik batel Jesus sventa xijkʼot kʼuchaʼal «jtsop noʼox» uni chij. w20.01 31 ¶15, 16

Mu xuʼ jsujtik li kutsʼ kalaltik sventa xchʼamik li mantale, pe xuʼ me jkoltatik sventa xaʼibeik smelolal li kʼusi chal Skʼop Diose (2 Tim. 3:14, 15). Kakʼtik ta ilel jlekil talelaltik. Jutuk mu skotoluk veltae, li kutsʼ kalaltike jaʼ tskʼel li kʼusi ta jpastike, maʼuk li kʼusi chkaltike. Mu xijlubtsaj ta skoltael li kutsʼ kalaltike. Li Jeovae chakʼ kiltik ti skʼan mu xijlubtsaje, yuʼun ep ta velta chalbe lekil aʼyej li krixchanoetik sventa staik li kuxlejal sbatel osile (Jer. 44:4). Li jtakbol Pablo eke laj yalbe Timoteo ti mu xikta sba ta skoltael li yantike xchiʼuk xi laj yalbee: «Mi jech chapase, ta me xakol xchiʼuk ta me xkolik ek li buchʼutik chchikintabote» (1 Tim. 4:16). Ta skoj ti jkʼanojtik tajek li kutsʼ kalaltike, oy tajek ta koʼontontik ti xojtikinik li kʼusi chal ta melel li Vivliae. w19.08 14 ¶2; 16, 17 ¶8, 9

Kʼalal oy buchʼu chakʼ persa sventa stojobtasutike, teuk me ta joltik ti xuʼ van jaʼ ta skoj ti tsots li kʼusi la jpastike. Ta slikebale, xuʼ van mu kʼunuk chkaʼitik xchʼamel li tojobtasel chkichʼtike xchiʼuk xuʼ oy kʼusitik chopol xkaltik ta stojolal li buchʼu la stojobtasutike o ti kʼu yelan laj yalbutike. Pe mi bikʼit chkakʼ jbatike, mu jechuk chkaltik xchiʼuk chkakʼtik persa ta sjelel li jtalelaltike. Li buchʼu bikʼit yakʼoj sbae tstoj ta vokol kʼalal chichʼ tojobtasele. Kalbetik junuk skʼelobil. Jnoptik ti te oyutik ta tsobajele xchiʼuk ti yakal ta jchiʼintik ta loʼil junantik ermanoetike. Pe kʼalal laj xa ox koʼontontik ta loʼile, oy buchʼu chikʼutik lokʼel xchiʼuk xi chalbutik ta nakʼale: «Pakʼal me veʼlil ta stanal ave». Kʼalal jech chalbutike, chijkʼexav yuʼun, akʼo mi jech, ta jtojbetik ta vokol ti laj yalbutike xchiʼuk mas to van lek chkaʼitik ti lajuk xa onoʼox kichʼtik albele. Jaʼ me jech skʼan xkakʼ ta ilel jtalelaltik kʼalal oy buchʼu tstojobtasutike, yuʼun skʼan bikʼit xkakʼ jbatik ta skoj ti laj yakʼ yipal sventa xalbutik ti bu skʼan xijtukʼibe. Jaʼ yuʼun, mu chopoluk xkiltik li ermano ti laj yakʼbutik tojobtasele o ti jnoptik ti chopol chilutike, moʼoj, jaʼ lek jnoptik ti skʼanojutik kʼuchaʼal jun yamigoe (Prov. 27:6; Gal. 4:16). w19.09 5 ¶11, 12

Li Jeovae oy kʼusi tsots yakʼojbe sbain meʼiletik li ta yutsʼ yalalike xchiʼuk oy ta sbaik ti xchanubtas li yalabik eke. Li kʼusi tspas o chal meʼiletike xuʼ me xkoltaatik-o ta xkuxlejal li yalabike (Prov. 22:6). Jkʼeltik kʼusi xuʼ xchanbeik Maria li meʼiletike. Li Mariae xojtikin lek kʼusi chal li Tsʼibetike, lek tajek xil sba xchiʼuk li Jeovae xchiʼuk yichʼoj lek ta mukʼ. Ta sjunul yoʼonton la xchʼun li kʼusi albat akʼo spase akʼo mi jelbat-o li xkuxlejale (Luk. 1:35-38, 46-55). Meʼiletik, xuʼ oy kʼusitik xachanbeik li Mariae. Baʼyel, chanik li Vivliae xchiʼuk pasik orasion atukik sventa lekuk-o xavil abaik xchiʼuk li Jeovae. Xchibal, ta sjunuluk avoʼonton oyuk kʼusi xajel ta akuxlejalik sventa xmuyubaj avuʼunik li Jeovae. w19.09 18 ¶17-19

Oy kʼusi labal sba akʼbat yil yuʼun Dios li Juane. Laj yil ta xvayich ti te vaʼajtik chanvoʼ anjeletik ti laj yichʼik albel ti akʼo spajesik li ikʼ ta sventa li mukʼta tsatsal vokolile, vaʼun ti jaʼ to skoltaik talel mi laj xa ox yichʼ seyoalik li jtsop mosoiletike (Apok. 7:1-3). Li vaʼ jtsop mosoiletike jaʼik li 144 mil ti ch-ajvalilajik xchiʼuk Jesus ta vinajele (Luk. 12:32; Apok. 7:4). Pe li Juane laj to yil yan jtsop krixchanoetik ti mu xa noʼox albajuk yepale, xi laj yale: «¡Kʼelo avilik!». Xuʼ van chʼayal to kʼot yoʼonton ta sventa li kʼusi laj yile. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun laj yil «epal krixchanoetik ti muʼyuk buchʼu xchap yuʼune, likemik tal ta skotol lumetik, nitilulaletik, jteklumetik, ta jeltos kʼopetik ti te vaʼajtik ta yeloval li chotlebal sventa ajvalilale xchiʼuk li ta yeloval Chʼiom Chije» (Apok. 7:9-14). Xmuyubaj van tajek Juan kʼalal laj yakʼ venta ti xuʼ xichʼik ta mukʼ Jeova ta smilal noʼox krixchanoetik li ta jelavele. Tsatsubtasbat tajek xchʼunel yoʼonton Juan li kʼusi akʼbat yil yuʼun Diose. Pe mas to tstsatsubtas xchʼunel koʼontontik li voʼotike, yuʼun yakal xa chkʼot ta pasel li kʼusi laj yile. ¿Kʼuxi jnaʼojtik? Kiloj ta jsat jtuktik kʼu yelan xcholet ch-ochik talel ta steklumal Jeova ta smiyonal noʼox krixchanoetik ti xuʼ kuxul chkomik li ta mukʼta tsatsal vokolile xchiʼuk ti xuʼ staik li kuxlejal sbatel osile. w19.09 26, 27 ¶2, 3

Nopo noʼox avaʼi ti laj xa yalik li bankilal politikoetik ti oy xa la jun oʼontonal xchiʼuk ti muʼyuk kʼusi chijxiʼoe. Xuʼ van xi xtoyet xa chalike: «Muʼyuk bu jech xkiltik-o ti oy jun oʼontonal ta balumile». Li kʼusi tskʼanike jaʼ ti xlik jchʼuntik ti muʼyuk xa chkil jvokoltike. Pe bu chata, mu xpaj yuʼunik li kʼusi poʼot xa skʼan xtale. ¡Chichʼ lajesel ta j-echʼel li Mukʼta Babiloniae! (Apok. 17:5, 15-18). Chtikʼbat ta yoʼontonik yuʼun Jeova «ti akʼo spasik li kʼusi snopoj Diose»: ti slajesik skotol li jecheʼ relijionetike xchiʼuk li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Kristoe. Li kʼusi snopoj tspas Jeovae jaʼ te chbat stikʼbe ta yoʼonton li lajuneb xulub «jtiʼaval chonbolom ti kuxul tsoj skolorale». ¿Buchʼu skʼoplal li lajuneb xulubile? Jaʼ li ajvaliletik ti jmoj skʼopik xchiʼuk li jtiʼaval chonbolome, jaʼ xkaltik, li Naciones Unidase (Apok. 17:3, 11-13; 18:8). Kʼalal mi la slajesik Mukʼta Babilonia li ajvaliletik taje, jaʼo me te chlik li mukʼta tsatsal vokolile. Ta spʼejel balumil jech chkʼot ta pasel xchiʼuk toj echʼ xa noʼox me xibal sba. w19.10 14 ¶1, 3

Li ta baʼyel sigloe, li Diotrefese itʼix tajek yoʼonton ta stojolal li buchʼutik tsbeiltasik tsobobbaile. Ta skoj ti tskʼan tajek ti jaʼuk «jbabe» xkʼote, oy kʼusitik la spukbe skʼoplal li jtakbol Juan xchiʼuk li yan ermanoetik yoʼ chopoluk xkom skʼoplalike (3 Juan 10). Muʼyuk van jech ta jpas jtalelaltik kʼuchaʼal li Diotrefese. Pe ¿kʼu yelan chkaʼi jbatik kʼalal oy buchʼu tsta smoton ta tsobobbail ti jaʼ ox ta jkʼan ta jtatik eke? Xuʼ van chlik itʼixajkutik, mas to van kʼalal ta jnoptik ti xijtojob lek spasel ek li kʼusi la sbain li jun ermanoe. Li yitʼixal koʼontontike xkoʼolaj ta jtekʼ tsʼiʼlel o vomol ti xuʼ chmilvane xchiʼuk toj vokol ta bulel lokʼel mi laj yakʼ yibel o yisim ta koʼontontike. Mi chlik jtoy jbatike, mi jaʼ ta jpastik li kʼusi tskʼan koʼontontike xchiʼuk mi ta jtsal jbatike, mas to chlik itʼixajuk koʼontontik. Vaʼun, jaʼ xa muʼyuk ta jchʼiestik li lekil talelaletike, jech kʼuchaʼal li kʼanelale, li xkʼuxul oʼontonale xchiʼuk li slekil oʼontonale. Jaʼ yuʼun, mi laj kakʼtik venta ti chlik xa chʼiuk yitʼixal koʼontontike, jbultik lokʼel ta anil. w20.02 15 ¶6, 7

Ti jech laj yal li jtakbol Pabloe, ja’ ta skoj ti oy kʼusi yakal chil-o svokole. Li kʼusi la snuptane xkoʼolaj laj yaʼi ti jaʼ «jun yaj-anjel Satanas» ti jech-o chyayijesate. Xuʼ van maʼuk pajbat yuʼun Satanas xchiʼuk spukujtak li chʼix ta sbekʼtale, jaʼ xkaltik, li kʼusi tsvul-o yoʼontone. Pe kʼalal laj yilik ti chil svokol ta sbekʼtal li jtakbole, xuʼ van mas to la spajilanbeik ochel ta yut sbekʼtal, jaʼ xkaltik, ti yantik to mas laj yakʼbeik svokole. Pe ¿kʼusi van la spas? Li Pabloe tskʼan ox ti xlokʼ ta j-echʼel li «chʼix» ta sbekʼtale. Xi laj yale: «Oxib velta la jkʼanbe vokol Kajvaltik ti akʼo lokʼuk ta [jtojolale]». ¿Mi sakchʼay van batel li svokole? Muʼyuk, akʼo mi xvokolet la skʼan ta orasion. Pe maʼuk me skʼan xal ti muʼyuk xtakʼbat s-orasion yuʼun li Jeovae, yuʼun akʼo mi muʼyuk lokʼesbat li svokole, akʼbat yipal sventa xkuch batel yuʼun. Xi albat yuʼun li Jeovae: «Lek xa tsʼakal ta atojolalik li juʼel kʼalal kʼunoxuke» (2 Kor. 12:8, 9). Li jtakbole jun-o yoʼonton laj yaʼi sba xchiʼuk xmuyubaj noʼox ta skoj ti koltaat yuʼun Diose (Filip. 4:4-7). w19.11 9 ¶4, 5

Jaʼ la spasutik xchiʼuk jaʼ laj yakʼ jkuxlejaltik li Jeovae, jaʼ yuʼun sta-o ti jaʼuk noʼox xkichʼtik ta mukʼe (Apok. 4:11). Jkʼanojtik tajek xchiʼuk jtsakojtik ta venta, pe mu kʼunuk chkaʼitik ti jaʼuk noʼox xkichʼtik ta mukʼe akʼo mi sta-o ti jech ta jpastike. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun oy kʼusitik xuʼ xchʼay koʼontontik xchiʼuk xuʼ smakutik ta be. Kʼalal chal Vivlia ti jaʼ noʼox skʼan xkichʼtik ta mukʼ li Jeovae, te smakojbe skʼoplal xtok ti jkʼantik ta sjunul koʼontontike. Jaʼ yuʼun, skʼan me mu yanuk kʼusi jtikʼ ta koʼontontik sventa jaʼuk-o mas tsots skʼoplal xkil ta jkuxlejaltik li Jeovae (Eks. 34:14). Li kʼusitik jchanojtik ta stojolal Jeovae jaʼ tstij koʼontontik yoʼ jaʼuk noʼox xkichʼtik ta mukʼe. Jnaʼojtik xa li kʼusi lek chil o li kʼusi mu skʼupine, taje jaʼ jech ta jnoptik ek. Labal sba chkiltik xtok ti kʼupil sba tajek li stalelaltake xchiʼuk jnaʼojtik ti tskʼan ti junuk noʼox koʼontontik xijtun ta stojolal ta sbatel osile, jech oxal chkakʼ ta jkuxlejaltik li smantaltake. Lek chkaʼitik ti yamigo chilutike (Sal. 25:14). Ta melel, skotol li kʼusi ta jchantik ta stojolal li Jpasvanej kuʼuntike jaʼ chijnopaj-o mas ta stojolal (Sant. 4:8). w19.10 26 ¶1-3

Li avie, xlik xkaj noʼox svokol li kermanotaktike. Ep buchʼutik tsnuptanik vokol kʼalal ch-echʼ junuk tsatsal ikʼaloʼ, nikel, paskʼop o yan kʼusitik. Kʼalal jech tsnuptanike, xuʼ van xkikʼ ta jnatik li vaʼ ermanoetike o xuʼ van jkoltatik jutuk ta takʼin. Pe oy kʼusi spas kuʼun jkotoltik: jpastik orasion ta stojolalik sventa xkoltaatik yuʼun li Jeovae. Xuʼ van mu jnaʼtik lek kʼusi ta jpastik o kʼusi chkaltik kʼalal chkaʼitik ti chibajem junuk ermanoe. Pe xuʼ xbat jchiʼintik jlikeluk, jchikintatik lek kʼalal oy kʼusi chalbutike xchiʼuk kalbetik junuk teksto ta Vivlia ti jaʼ spatoj koʼontontik eke (Is. 50:4). Li kʼusi tsots skʼoplale jaʼ ti xbat jchiʼintik kamigotaktik kʼalal skʼanik koltaele. Skʼan xa noʼox xkakʼtik persa sventa xkamigointik lek li kermanotaktike xchiʼuk ti mu xijnamaj ta stojolalike. Ti kʼu yelan xkil jbatik xchiʼuk li kamigotaktike maʼuk noʼox ta jkʼupintik li ta mol balumil liʼe, yuʼun jech-o ta jkʼupintik ta sbatel osil. w19.11 7 ¶18, 19

Li j-israeletike muʼyuk chichʼik sujel kʼalal chakʼik li milbil matanal taje, moʼoj, yuʼun chlokʼ ta yoʼonton stukik ta skoj ti skʼanojik li Jeovae. Vaʼun, li buchʼu chakʼ li matanale, li yutsʼ yalale xchiʼuk li paleetike jaʼ tstibeik sbekʼtal li chonbolom ti laj yichʼ akʼel ta matanale. Pe oy kʼusi skʼan xakʼbeik li Jeovae. ¿Kʼusitik jaʼ taje? Jaʼ li xepuʼaltak chonbolome, yuʼun mas toj kʼupil sba chaʼi ti jaʼ xichʼ akʼbele. Laj yal xtok ti ep sbalil chil li srinyon jkot chonbolome xchiʼuk li sekube (Lev. 3:6, 12, 14-16). Jaʼ yuʼun, li Jeovae solel xkuxet yoʼonton chaʼi kʼalal jaʼ ch-akʼbat ta smoton li srinyon, li sekub xchiʼuk li xepuʼaltak jkot chonbolome. Kʼalal jech tspas li jun j-israele, chakʼ ta ilel ti tskʼan chakʼbe Jeova li kʼusi mas lek oy yuʼune. Li Jesus eke jaʼ jech la spas kʼalal ta sjunul yoʼonton tun ta stojolal Stot ta skoj ti skʼanoj tajeke (Juan 14:31). Jech xtok, la skʼupin tajek spasbel li yabtele (Sal. 40:8). Ta melel, kʼalal laj yil Jeova taje, solel xkuxet tajek yoʼonton laj yaʼi sba. w19.11 22 ¶9, 10

Li Vivliae chalbutik ti «la xcux yoʼnton ta svucubal c’ac’al» li Diose, jaʼ xkaltik, ti muʼyuk xa kʼusi la smeltsan li ta balumile (Jen. 2:2). Pe «yakal-o ta abtel» ta skoj ti tskʼupin tajeke, jaʼ noʼoxe jelel xa kʼu yelan ch-abtej (Juan 5:17). Li xchabiel savadoe jaʼ jechtik yelan la spasik kʼuchaʼal chal ta Jenesise: ti x-abtejik vakib kʼakʼale, vaʼun ti xkuxik li ta svukubale. ¿Kʼu yuʼun laj yal Jeova ti skʼan xichʼ chabiel li savadoe? Yuʼun jaʼ jun senyail chkom yuʼun xchiʼuk li j-israeletike (Eks. 31:12-14). Mu buchʼu stakʼ «spas jchopuc abtel» mi jaʼuk li skerem stsebike, li smosoike mi jaʼuk li xchonbolomike (Eks. 20:10). Vaʼun, jaʼ jech xuʼ xakʼ lek ta yoʼonton j-israeletik li kʼusitik sventa mantale. Pe li jnitvanejetik ta relijion ta skʼakʼalil Jesuse laj yakʼik tsatsal mantaletik ta sventa li xchabiel savadoe. Mi jaʼuk la stakʼ tuchʼel jutebuk trigo o ti xichʼ poxtael junuk jchamele (Mar. 2:23-27; 3:2-5). Pe ¿mi jech van la snop li Jeova eke? Mu jechuk, jaʼ yuʼun li Jesuse jamal laj yalanbe li buchʼutik chikintabat yaʼyej ti mu jechuk spasike. w19.12 3, 4 ¶8, 9

Mas to me xijkoʼolaj-o xchiʼuk Jeova mi chkojtikinbetik lek li stalelaltake. Jaʼ jech la spas li Davide, ta skoj ti xojtikin leke, jech la spas stalelal ta stojolal yantik jech kʼuchaʼal li Stot ta vinajele. Toj lek laj yil sbaik xchiʼuk li Jeovae, jaʼ yuʼun li Diose laj yal ti muʼyuk yan ajvalil echʼ ta Israel jech kʼuchaʼal li Davide (1 Rey. 15:11; 2 Rey. 14:1-3). ¿Kʼusi chakʼ jchantik? Jaʼ ti skʼan jchanbetik stalelal li Jeovae. Mi jech ta jpastike, jaʼ me jech chkakʼtik ta ilel ti jaʼutik xnichʼnabe (Efes. 4:24). Mu onoʼox xlaj ta ojtikinel skotol li kʼusitik spasoj Jdiostike (Ekl. 3:11). Pe maʼuk mas tsots skʼoplal ti ep xa tajek kʼusi jnaʼtike, yuʼun li kʼusi mas leke jaʼ ti xkakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusi ta jchantike xchiʼuk ti xkakʼtik persa xchanbel stalelal li kuni Totike. Vaʼun, mas to me chnopaj tal ta jtojolaltik (Sant. 4:8). Jamal yalojbutik ta Skʼop ti muʼyuk onoʼox bu tstenutik komel ta yoʼonton mi chkakʼtik-o persa yojtikinele. w19.12 20 ¶20; 21 ¶21, 23

Li Jakobe skʼanoj skotol li skeremtake, pe oy jun skerem ti 17 sjabilal ti mas to skʼanoje, jaʼ li Josee. Jaʼ yuʼun, li yan skeremtak Jakobe lik itʼixajuk yoʼontonik ta stojolal li Josee xchiʼuk lik spʼajik-o. Vaʼun, la xchonik batel ta mosoil ta Ejipto xchiʼuk laj yalbe stotik ti laj ta tiʼel ta jkot jtiʼval chonbolome. Ta skoj taje, muʼyuk xa jun yoʼonton kom li yutsʼ yalalike xchiʼuk la syayijesbeik yoʼonton li stotike (Jen. 37:3, 4, 27-34). Jaʼ jtos yabtel jbekʼtaltik mi oy yitʼixal koʼontontike xchiʼuk toj echʼ xa noʼox xibal sba. Jech oxal, li buchʼu jech stalelale xuʼ jaʼ xmakat-o ta be sventa mu xuʼunin li Ajvalilal yuʼun Diose (Gal. 5:19-21). Ilbil ti jaʼ noʼox chchʼakutik ta stojolal yantik li itʼixale, chlik-o majbail xchiʼuk ch-ayan-o skʼakʼal koʼontontik. Oy kʼusi chakʼ kiltik li kʼusi la spas li sbankiltak Josee: ti tsokes kʼu yelan xkil jbatik xchiʼuk yantik li yitʼixal koʼontontike xchiʼuk ti muʼyuk xa jun koʼontontik li ta kutsʼ kalaltike. Xuʼ van xi chkaltike: «Voʼone muʼyuk jech chkakʼ ta ilel jtalelal kʼuchaʼal li sbankiltak Josee». Pe skʼan teuk ta joltik ti muʼyuk stukʼil li koʼontontike xchiʼuk «ti toj echʼ xa noʼox xloʼlavane». Jaʼ yuʼun, oy van kʼusi ch-itʼixaj-o koʼontontik bakʼintik. w20.02 14 ¶1-3

Jun veltae, li Jeovae «la slokʼesbe juteb li espiritu» yakʼojbe Moisese, vaʼun jaʼ laj yakʼbe jtsop moletik ti te vaʼalik «ta sjoylejal li karpanae». Pe kʼot ta xchikin Moises ti oy chaʼvoʼ moletik laj yichʼik chʼul espiritu ek akʼo mi muʼyuk x-ayik yoʼ bu la stsob sbaike. Maʼuk noʼox, yuʼun jaʼ xa jech «stalelal lik spasik kʼuchaʼal li j-alkʼopetike». Vaʼun, xi laj yal li Josuee: «¡Kajval Moises, pajeso li viniketik taje!». Ta skoj ti muʼyuk yitʼixal yoʼonton li Moisese, muʼyuk la spajes li viniketike. Yuʼun muyubaj tajek ti akʼbat smotonik yuʼun Jeova ta j-alkʼopetike (Num. 11:24-29). ¿Kʼusi xuʼ jchanbetik li Moisese? Jnoptik noʼox ti oy jun mol ta tsobobbail ti tskʼupin tajek spasel li kʼusi sbainoje, pe chichʼ albel ti skʼan xchanubtas yan ermano sventa jaʼuk xa sbain ta mas jelavele. Mi chchanbe stalelal li Moisese, muʼyuk tsnop ti yakal chichʼ pojbel yabtele, moʼoj, yuʼun ta sjunul yoʼonton tspas. w20.02 17 ¶9-11

¿Kʼu yelan chkaʼi jbatik kʼalal chij-ipaje? Chijchibaj-o xchiʼuk xuʼ van chijkʼexavutik kʼalal chakʼik venta yantik ti oy xa kʼusi mu spas kuʼuntike o ti ta jkʼantik xa koltaele. Akʼo mi muʼyuk buchʼu chakʼ venta ti iputike, chopol onoʼox chkaʼi jbatik ta skoj ti mu xa epuk kʼusi spas kuʼuntike. Kʼalal jaʼo jech chkaʼi jbatike, ta me spat koʼontontik li Jeovae. ¿Kʼuxi tspas? Li Jeovae lekik tajek kʼusi laj yakʼ ta tsʼibael ta Skʼop sventa xakʼ jnaʼtik ti tsots tajek jkʼoplal chilutik akʼo mi iputike (Sal. 31:19; 41:3). Jaʼ me jech tskoltautik Jeova yoʼ stsal komel kuʼuntik li vul oʼonton chkaʼitik ta skoj ti iputike. Jpat koʼontontik ti yiloj Jeova ti kʼu yelan chkaʼi jbatike. Jech xtok, toj lek yoʼonton ta jtojolaltik. Pe ¿kʼusi xuʼ jpastik yoʼ xkakʼtik ventae? Jkʼanbetik vokol ti akʼo skoltautik yoʼ mu jaʼuk xbat ta koʼontontik li jvokoltike. Jchan Jvivliatik, yuʼun tey ta jtatik kʼupil sba kʼopetik ti tspat koʼontontike xchiʼuk kakʼ ta koʼontontik li tekstoetik ti bu chal ti ep jbalil chilutik li Jeovae (Sal. 84:11). w20.01 15 ¶9, 10; 16 ¶12

Li Isaake jaʼ toʼox jun «jkʼulej vinik», ta skoj taje, li jfilisteaetike lik ayanuk yitʼixal yoʼontonik (Jen. 26:12-14). Vaʼun, «laj yichʼik talel lum sventa snojesik skotol» li sposo Isaak ti bu chakʼbe yuchʼ voʼ li xvakaxtake (Jen. 26:15, 16, 27). Li avi eke, jaʼ jech stalelal junantik krixchanoetik kʼuchaʼal li jfilisteaetike, yuʼun itʼix yoʼontonik kʼalal chilik ti oy buchʼu mas ep kʼusi x-ayan yuʼune. Maʼuk noʼox tskʼanik li kʼusi x-ayan yuʼun yantike, yuʼun jaʼ xa lek chilik ti xchʼay li kʼusi x-ayan yuʼunike. Ta skoj ti toj lek skʼoplal ta stojolal yan krixchanoetik li Jesuse, li jnitvanejetik ta relijion yuʼun judaetike ayan yitʼixal yoʼontonik ta stojolal (Mat. 7:28, 29). Akʼo mi jaʼ yajkʼopojel Dios li Jesuse xchiʼuk ti laj yakʼ ta chanel li kʼusi melele, sabat smul yuʼun li jnitvanejetik ta relijion sventa xichʼ sokbel skʼoplale (Mar. 15:10; Juan 11:47, 48; 12:12, 13, 19). ¿Kʼusi chakʼ jchantik taje? Jaʼ ti skʼan xkakʼtik persa sventa mu x-itʼixaj koʼontontik ta stojolal li buchʼu lek chichʼ albel skʼoplal ta tsobobbail ta skoj ti lek stalelale. Li kʼusi mas lek xuʼ jpastike jaʼ ti jchanbetik stalelale (1 Kor. 11:1). w20.02 15 ¶4, 5

Nopo noʼox avaʼi liʼe: te nakalot ta Persia leʼ xa van ta 2,500 jabil xchiʼuk chakʼan chachiʼin ta loʼil li ajvalile. ¿Mi xavaʼvun noʼox kʼotel ta amantal atuk? Muʼyuk, yuʼun jnaʼojtik ti mi muʼyuk yakʼoj permiso ajvalil sventa xakʼopone, xuʼ me te xavichʼ-o milel. ¡Mi jsetʼuk xkoʼolaj stalelal kʼuchaʼal ajvalil ta Persia li Jeovae! Jun-o koʼontontik ta skoj taje. Yuʼun akʼo mi jech chichʼ albel skʼoplal kʼuchaʼal Mukʼul Jpasvanej, Mukʼul Jpasmantal xchiʼuk li Buchʼu skotol xuʼ yuʼune, kʼusuk noʼox ora xuʼ jkʼopontik. Sventa junuk noʼox koʼontontik xchiʼuk ti jamaluk xkalbetik li kʼusi oy ta koʼontontike, oy ta yoʼonton ti «Jtotik» xkutike (Mat. 6:9). ¡Xijmuyubaj ti tskʼan ti nopoluk tajek xkaʼi jbatik ta stojolale! ¿Kʼu yuʼun xuʼ «Jtotik» xkutik li Jeovae? Yuʼun jaʼ yakʼoj li jkuxlejaltike (Sal. 36:9). Jaʼ yuʼun, tsots skʼoplal ti jchʼunbetik smantale. Mi jech la jpastike, ep ta jtabetik sbalil (Ebr. 12:9). Jtose jaʼ ti xuʼ xijkuxi ta sbatel osil ta vinajel o ta balumile. w20.02 2 ¶1-3

Li kʼusi oy ta koʼontontike jaʼ ti xakʼbeik yipal mantal li kaj-estudiotike (Efes. 4:13). Kʼalal oy buchʼu chlik yichʼ chanubtasel ta Vivliae, xuʼ van jaʼ noʼox oy ta yoʼonton tskʼel kʼuxi tstabe sbalil li kʼusi yakal chchane. Pe mi lik skʼan mas li Jeovae, xuʼ me jaʼ xtijbat yoʼonton sventa snop kʼuxi xuʼ skolta li yantike xchiʼuk li ermanoetik ta tsobobbaile (Mat. 22:37-39). Mi jaʼo xuʼ laj kiltike, kalbetik ti xuʼ me jkolta jbatik ta yakʼel matanal takʼin ta sventa li abtelal ta spʼejel balumile. Jchanubtas j-estudiotik sventa stsal yuʼun li kʼusitik tsnuptane. Kalbetik skʼoplal junuk skʼelobil. Jnoptik ti xi chalbutik junuk j-estudiotik ti jaʼ xa jcholmantal ti muʼyuk to yichʼoj voʼe: «Mi xanaʼe, oy kʼusi chopol la spasbun jun ermano ta tsobobbail». ¿Kʼusi van chkalbetik? Mu xkalbetik ta anil buchʼu oy smul junukal, jaʼ mas lek kakʼbetik yil ti oy chaʼtos kʼusi stakʼ spas jech kʼuchaʼal chal li Vivliae: xuʼ xakʼ ta perton li ermanoe, pe mi te-o ta sjol li kʼusi kʼot ta pasele, xuʼ xbat skʼopon ta slekil yoʼonton sventa lekuk xil sbaik yan veltae (koʼoltaso xchiʼuk Mateo 18:15). Jkolta kaj-estudiotik yoʼ snaʼik kʼusi xuʼ xbat yalik. w20.01 5 ¶14, 15

Mi ta jkʼanbetik perton li Jtotik ta vinajele, mi ta jchʼamtik li tukʼibtasel chakʼbutike xchiʼuk mi chkakʼtik persa sventa mu jchaʼpastik li kʼusi chopol jpasojtike, jaʼ me jech ta jtojbetik ta vokol Jeova ti snaʼ x-akʼvan ta pertone xchiʼuk jun xa noʼox koʼontontik yan velta. Tspat tajek koʼontontik li kʼusi chal Vivlia liʼe: «Nopol oy Jeova ta stojolal li buchʼutik muʼyuk xa te tsakal chaʼi li yoʼontonike; tskolta li buchʼutik chat yoʼontonike» (Sal. 34:18). Ta skoj ti jutuk xa skʼan stsuts li slajebal kʼakʼale, xuʼ van oy kʼusitik ta jnuptantik ti mas to ta jvul-o koʼontontike. Jaʼ yuʼun, mi tstsob sba li kʼusi ta jvul-o koʼontontike, jkʼanbetik koltael ta anil li Jtotik Jeovae xchiʼuk jchantik lek li Skʼope. Jchanbetik li kʼusi la spasik Ana, Pablo xchiʼuk Davide. Jkʼanbetik vokol Jeova ti akʼo yakʼ kiltik kʼusi ti ta jvul-o koʼontontike (Sal. 139:23). Kakʼbetik akʼo xkuch li kikatstike, mas to kʼalal mu xa xuʼ kuʼuntik o kʼalal mu xa kʼusi stakʼ jpastik chkiltike. Mi jech ta jpastike, jaʼ jech chkaʼi jbatik kʼuchaʼal li jtsʼibajom yuʼun salmo ti xi laj yalbe Jeova ta jun kʼejoje: «Kʼalal mu xa jnaʼ kʼusi ta jpas yuʼun li vokolile, voʼot la apatbun koʼonton xchiʼuk la apasbun ta jun koʼonton» (Sal. 94:19). w20.02 24 ¶17; 25 ¶20, 21

Li kʼusi laj yichʼ jelubtasel ta griego ti «laj yakʼ ta naʼel Dios» xie jaʼ skʼan xal «vuchʼtabil tal yuʼun Dios». Li Jeovae la stunes xchʼul espiritu sventa xvuchʼta tal xkaltik o laj yakʼbe ta snopben jtsʼibajometik li kʼusi skʼan stsʼibaik ta Vivliae. Jech oxal, mi ta jchantik lek li Skʼop Diose xchiʼuk mi ta jnopbetik skʼoplale, chlik ochuk ta jnopbentik li smantaltak Jeovae xchiʼuk chyal batel ta koʼontontik. Vaʼun, jaʼ tskoltautik sventa jaʼuk jpastik li kʼusi lek chil Diose (Ebr. 4:12). Pe sventa x-abtej lek ta jtojolaltik li chʼul espiritue, skʼan jchʼakbetik yorail xchanel jujun kʼakʼal li Vivliae xchiʼuk pajkutik ta snopbel skʼoplal. Mi jech ta jpastike, jaʼ xa tskoltautik sventa jaʼuk jpastik xchiʼuk ti jaʼuk xkalbetik skʼoplal li kʼusitik lekike. Jech xtok, skʼan jmojuk xkichʼtik ta mukʼ Jeova (Sal. 22:22). Li ta tsobajeletike, te oy ta jtojolaltik li xchʼul espiritu Jeovae (Apok. 2:29). Yuʼun kʼalal te xa tsobolutik xchiʼuk li kermanotaktike, ta jkʼantik ta orasion ti xakʼ talel xchʼul espiritu li Diose, ta jkʼejintatik kʼejojetik ti lokʼemik ta Vivliae xchiʼuk ta jchikintatik mantaletik ti tsjelubtas ermanoetik ti yichʼojik biiltasel ta chʼul espiritue. Pe ¿kʼusi skʼan jpastik sventa x-abtej lek ta jtojolaltik li chʼul espiritue? Jaʼ ti lekuk jchapan jbatik batel li ta tsobajeletik sventa xkakʼ jloʼiltike. w19.11 11 ¶13, 14