Enero

¿Kʼu yuʼun toj lek tunesat yuʼun Jeova li Timoteoe? Yuʼun kʼupil sba stalelal (Filip. 2:​19-22). Ti kʼu yelan albat skʼoplal yuʼun jtakbol Pablo li Timoteoe te chkakʼtik venta ti bikʼit yakʼoj sba, tukʼ yoʼonton, lek baxbol ta abtel xchiʼuk stakʼ spat yoʼontonik ta stojolal. Oy ta yoʼonton ta melel li ermanoetike. Jaʼ yuʼun, li Pabloe skʼanoj tajek li Timoteoe xchiʼuk oy kʼusitik laj yakʼbe sbain ti mu kʼunuk ta pasele. Mi jech jtalelaltik kʼuchaʼal tskʼan Jeovae, mas me tskʼanutik xchiʼuk mas tstunesik li ta tsobobbaile (Sal. 25:9; 138:6). Jkʼopontik Jeova ta orasion sventa skoltautik snaʼel ti bu to skʼan xlekub jtalelaltike. Jtʼujtik jtosuk talelal, vaʼun jaʼuk kakʼtik persa slekubtasel. ¿Mi skʼan van masuk to xkaʼibetik smelolal ti kʼu yelan chaʼi sbaik li yantike? O xuʼ van skʼan mas xijkoltavan sventa oyuk jun oʼontonal o xij-akʼvan ta perton. Mi mu jnaʼtik leke, jakʼbetik junuk jlekil amigotik kʼu yelan chil li jtalelaltike (Prov. 27:6). w22.04 23 par. 4, 5

Li Jeovae tskʼan ti xijmuyubajutike, yuʼun li muyubajele jaʼ jtos talelal ti chakʼ li chʼul espiritue (Gal. 5:22). Kʼalal chkakʼ ta koʼontontik cholmantal xchiʼuk ta skoltael li kermanotaktike, mas xijmuyubajutik ti jaʼ mu sta k’alal oy k’usi chkichʼtik akʼbele (Ech. 20:35). Li jtakbol Pabloe laj yal ti oy chaʼtos kʼusi xuʼ skoltautik jech kʼuchaʼal chal li teksto avi kʼakʼale. Baʼyel, ta me xijmuyubaj-o li kʼusi ta jpastik ta stojolal Jeova mi chkakʼtik ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntike. Taje jaʼ li kʼusi skʼan jpas jkotoltike (Mat. 22:​36-38). Xchibal, mu jkoʼoltajes jbatik xchiʼuk li yantike. Mi oy kʼusi xuʼ kuʼuntik spasel ta skoj ti muʼyuk iputike, ti kichʼojtik chanubtasele o ti oy kʼusi jnaʼtik spasele, jtojbetik ta vokol Jeova. Mi oy junantik ermanoetik ti oy kʼusi mas xtojobik-o li ta cholmantale, muyubajkutik ta stojolalik. Yuʼun jaʼ tstunesik li kʼusi xtojobik spasel sventa xichʼik ta mukʼ li Jeovae. w22.04 10 par. 1, 2

Ta anil noʼox chakʼbeik slajeb li jecheʼ relijionetike, jaʼ yuʼun labal to sba chaʼiik li krixchanoetike (Apok. 18:​8-10). Mi laj yichʼ lajesel li Mukʼta Babiloniae, ta xiʼik-o li krixchanoetike xchiʼuk xuʼ van oy kʼusitik chopol xkʼot ta pasel. Pe jaʼuk li yajtunelutik Jeovae chijmuyubaj-o. ¿Kʼu yuʼun? Baʼyel, yuʼun chichʼ-o lajesel ta j-echʼel li jecheʼ relijionetik ti voʼne xa onoʼox skontrainojik tal li Jeovae. Xchibal, yuʼun poʼot xa jta jkolebaltik. Xi xa onoʼox yaloj li Daniele: «Ch-epaj li melel yojtikinobile». Yakal xa chkʼot ta pasel taje, yuʼun mas xa xkaʼibetik smelolal li albil kʼopetik ti chal kʼusi chkʼot ta pasel ta jkʼakʼaltike (Dan. 12:​4, 9, 10). Li albil kʼopetik taje chkʼot ta pasel, jaʼ yuʼun tstij koʼontontik sventa masuk to xkichʼtik ta mukʼ li Jeovae xchiʼuk ti masuk to jtsaktik ta venta li Vivliae (Is. 46:10; 55:11). Jaʼ yuʼun, jtsatsubtastik-o li xchʼunel koʼontontike. ¿Kʼuxi ta jpastik taje? Kakʼ ta koʼontontik xchanel li Vivliae xchiʼuk jkoltatik yantik sventa xkʼotik ta yamigo Jeova. Li Jdiostike chchabi li buchʼutik tspat yoʼontonik ta stojolale xchiʼuk chakʼbe-o jun oʼontonal (Is. 26:3). w22.07 6, 7 par. 16, 17

Li slivroal Apokalipsise chakʼ kiltik ti yakal xa tspas mantal ta vinajel li Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk ti laj yichʼ jipel tal ta balumil li Satanase (Apok. 12:​1-9). Xkuxet xa yoʼonton komik li buchʼutik te oyik ta vinajele, pe li voʼotike jaʼ noʼox kilojtik-o talel jvokoltik. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li Satanase tslokʼes skʼakʼal yoʼonton ta stojolal li yajtuneltak Jeova ti liʼ oyik ta balumile (Apok. 12:​12, 15, 17). ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa tukʼuk-o xkakʼ jbatik ta stojolal Jeova akʼo mi tskontrainutik li Satanase? (Apok. 13:10). Jtos kʼusi tskoltautike jaʼ mi jnaʼojtik li kʼusi chkʼot ta pasel ta jelavele. Jech kʼuchaʼal liʼe, li ta Apokalipsise, li jtakbol Juane laj yal kʼusitik bendision ta jtatik. Te chal ti chichʼ lajesbel skʼoplal li yajkontratak Diose. Li baʼyel versikulo ta Apokalipsise jamal chakʼ ta ilel ti ta senyailtak o ta skoʼoltasobiltak li kʼusi chalbe batel skʼoplale (Apok. 1:1). w22.05 8 par. 1-3

Ta skoj ti tukʼ chakʼ sbaik ta stojolal Dios li yajtuneltake, ch-ilinik-o tajek li yajkontratak Jeovae. Jaʼ yuʼun, li steklumal Dios ta spʼejel balumile chichʼik tsakel ta kʼop yuʼun jtsop jteklumetik. Li kʼusi chkʼot ta pasel taje jaʼ skʼoplal kʼalal tstsakvan ta kʼop li Gog ta Magog chal ta Vivliae (Esek. 38:​14, 15). ¿Kʼusi tspas Jeova kʼalal chil ti chichʼ ilbajinel li steklumale? Xi chalbutike: «Chlik tsanuk li skʼakʼal koʼontone» (Esek. 38:​18, 21-23). Li ta kapitulo 19 ta Apokalipsise, chal ti Jeovae tstak talel Xnichʼon sventa spoj li steklumale xchiʼuk ti slajesbe skʼoplal li yajkontratake. Li Jesuse chtal xchiʼuk «li soltaroetik ta vinajele», jaʼ xkaltik, li anjeletik ti tukʼ yakʼoj sbaike xchiʼuk li 144 mile (Apok. 17:14; 19:​11-15). ¿Kʼusi chkʼot ta pasel yuʼun taje? Chlaj skʼoplal skotol li krixchanoetik xchiʼuk li organisasionetik ti tskontrainik Jeovae (Apok. 19:​19-21). w22.05 16, 17 par. 9, 10

K’alal muʼyuk toʼox jal yechʼel ti la spas smulik li Adan xchiʼuk Evae, li Jeovae laj yal jun albil kʼop ti jaʼ te tsta-o spatobil yoʼontonik li snitilulalike. Li albil kʼop taje te tsakal ta Jenesis 3:15: «Kontra chavil abaik kuʼun xchiʼuk li antse, jech xtok, kontra chil sbaik li anitilulal xchiʼuk li snitilulal antse. Li stuke ta xvochʼbot li ajole, yan li voʼote chayayijesbe xchak yakan». Li albil kʼop liʼe te chal ta Jenesis ti jaʼ li baʼyel livro ta Vivliae. Jech kʼuchaʼal ta jtsʼaltik jayteluk siʼ ta jlik pekʼ o juxpate, skotol li livroetik ta Vivliae nitil skʼoplal xchiʼuk li Jenesis 3:15 xchiʼuk koʼol li kʼusi chakʼik ta aʼiele. Taje jaʼ skʼoplal ti tstak talel jun Jkoltavanej li Dios sventa slajesbe skʼoplal li Diablo xchiʼuk skotol li sviniktake. ¡Taje tspat koʼontontik mi jkʼanojtik li Jeovae! Mi ta jchantik li Vivliae, tskoltautik ta yaʼibel smelolal kʼuxi yakal chkʼot ta pasel li albil kʼope xchiʼuk ti kʼuxi xuʼ jtabetik sbalile. w22.07 14 par. 1-3

Kʼanbo apʼijilik Jeova sventa xanaʼik kʼuxi chakolta avalab anichʼnabik yoʼ skʼanik li Jeovae (Sant. 1:5). Li Jeovae jaʼ li buchʼu lek snaʼ xtojobtasvane. ¿Kʼu yuʼun? Oy ep srasonal. Jtose jaʼ ta skoj ti jaʼ li Totil ta sjunul vinajel balumil ti lek chaneme (Sal. 36:9). Yane jaʼ ti ta jtabetik onoʼox sbalil li tojobtaseletik chakʼe (Is. 48:17). Li Jeovae yakʼoj epal mantaletik ta Skʼop xchiʼuk ta s-organisasion sventa xakolta avalab anichʼnabik yoʼ skʼanik li Jeovae (Mat. 24:45). Jech kʼuchaʼal liʼe, te chataik lekil tojobtaseletik li ta jvokʼ mantal ti xi sbie: «Koltael sventa utsʼ alaliletik» ti ta epal jabil lokʼ li ta revista ¡Despertad! xchiʼuk ti oy xa ta jw.org li avie. Li ta jpajinatike, te chataik epal videoetik xtok ti tskoltaoxuk yoʼ jechuk xatsʼites avalab anichʼnabik kʼuchaʼal tskʼan Jeovae (Prov. 2:​4, 5). w22.05 27 par. 4, 5

Ta sjunul li vinajel balumile, stuk noʼox jech ti kʼu yelan ch-akʼvan ta perton li Jeovae. ¿Kʼu yuʼun? Baʼyel, yuʼun skotol ora oy ta yoʼonton ch-akʼvan ta perton. Xchibal, yuʼun xojtikinutik lek xchiʼuk snaʼoj lek mi jsutesoj koʼontontik ta melel. Yoxibal, yuʼun chchʼay ta j-echʼel jmultik kʼalal chakʼutik ta pertone. Ta skoj taje, lek noʼox li jol koʼontontike xchiʼuk lek chilutik li Jeovae. Ta skoj ti jmulavilutike, oy-o kʼusi chopol ta jpastik batel. Pe tspat koʼontontik li kʼusi chal ta Perspicacia para comprender las Escrituras, volumen 1, pajina 209 ti xi chale: «Li Jeovae chakʼ ta ilel xkʼuxul yoʼonton ta stojolal li yajtuneltak kʼalal oy kʼusi muʼyuk lek chbat ta pasel yuʼunike. Jaʼ yuʼun, skʼan ti mu chopoluk xaʼi sbaik skotol ora ta skoj ti jmulaviletike (Sal. 103:​8-14). Mi chakʼik-o persa spasel li kʼusi oy ta yoʼonton Diose, xuʼ jun noʼox yoʼonton xaʼi sbaik (Filip. 4:​4-6; 1 Juan 3:​19-22)». w22.06 7 par. 18, 19

Li Satanase maʼuk noʼox tstunes li ajvaliletik sventa sibtasutike. Bakʼintike, jaʼ tstunes xtok ti chijxiʼo li kʼusi chal kutsʼ kalaltik mi lij-och ta stestigo Jeovae. Junantike mas to chiʼik-o ti xichʼik pʼajel yuʼun li yutsʼ yalalike, jaʼ mu sta ti xichʼik majele. Skʼanoj tajek li yutsʼ yalalike xchiʼuk oy ta yoʼontonik ti xojtikinik li Jeovae. Kʼux chaʼiik kʼalal chaʼiik ti chopol kʼusi chalik ta stojolal Jeova xchiʼuk ta stojol li ermanoetike. Pe bakʼintike chchʼamik mantal ta tsʼakal li kutsʼ kalaltik ti tskontrainutik toʼoxe. Pe ¿kʼusi van ta jpastik mi la spʼajutik junuk kutsʼ kalaltike? ¡Tspat tajek koʼontontik li kʼusi chal ta Salmo 27:10! Mi jpʼel ta koʼontontik ti skʼanojutik li Jeovae, jun noʼox koʼontontik akʼo mi xkichʼtik kontrainel. Jech xtok, jchʼunojtik lek ti ta onoʼox xakʼ jmotontik mi kuch kuʼuntike. Li Jeovae chakʼbutik li kʼusi chtun kuʼuntik jujun kʼakʼale, tskʼel ti junuk noʼox koʼontontike xchiʼuk ti lekuk oyutik ta mantale. Toj echʼ noʼox lek ti kʼu yelan tskʼelutike. w22.06 16, 17 par. 11-13

Kʼalal ay ta balumil li Jesuse, la snopbeik smul, laj yalik ti «mu x-echʼ yoʼonton ta veʼel xchiʼuk ta yuchʼel vinoe», ti jaʼ chtun ta stojolal li Diabloe, ti muʼyuk bu chchabi li savadoe xchiʼuk ti chchopol kʼopta li Diose (Mat. 11:19; 26:65; Luk. 11:15; Juan 9:16). Li Jesuse muʼyuk ti chopol xa ti kʼu yelan takʼave. Mi oy buchʼu chopol kʼusi chalbutike, skʼan jchanbetik stalelal Jesus ti muuk chopol xa jtakʼbetik sutel eke (1 Ped. 2:​22, 23). Pe bakʼintike, mu kʼunuk chkaʼitik (Sant. 3:2). Mi oy buchʼu chopol la stakʼbot li ta cholmantale, mu xavakʼ ta avoʼonton ti kʼu yelan takʼave. Xi chal jun ermano ti Sam sbie: «Chkakʼ persa snopel ti skʼan xchikinta mantal li krixchanoe xchiʼuk ti xuʼ xjele». Jech xtok, xuʼ van jaʼo oy kʼusi yakal tspas li yajval na o muʼyuk lek chaʼi sba kʼalal lijkʼote, jaʼ yuʼun muʼyuk lek la stakʼbutik. Mi oy buchʼu muʼyuk lek la stakʼbutike, kalbetik Jeova ti skoltautik sventa mu xij-iline xchiʼuk ti mu chopoluk kʼusi xkaltike. w22.04 6 par. 8, 9

Jtos ti kʼuxi xuʼ skolta yalab xnichʼnabik li totil meʼiletik sventa xnopajik ta stojolal Jeovae, jaʼ ti jmoj xchanbeik Skʼope (2 Tim. 3:​14-17). Jech xtok, li Vivliae chal kʼuxi yan xuʼ xojtikinik Jeova li kerem tsebetike. Li ta slivroal Proverbiose te chal ti oy jun totil ti chchiʼin ta loʼil li xnichʼone. Yaʼeluke tstijbe yoʼonton sventa snopbe skʼoplal li stalelaltak Jeova ti te chvinaj li ta spasbentake (Prov. 3:​19-21). Totil meʼiletik, ¿mi mu jechuk ti jun avoʼontonik kʼalal jmoj chabatik ta xanbal ta osiltik xchiʼuk li avalab anichʼnabike? Jaʼo me te xakolta avalab anichʼnabik sventa xavakʼbeik yil ti jaʼ te chvinaj li labalik sba stalelaltak Jeova ta skoj li kʼusitik pasbile (Rom. 1:20). Jkʼeltik avilik kʼuxi la stunes Jesus li kʼusitik pasbil sventa xchanubtasvan-oe. Oy jun veltae, laj yalbe yajchankʼoptak ti akʼo skʼelik bal li joj mutetike xchiʼuk li lirio nichimetike (Luk. 12:​24, 27-30). Oy kʼusi toj tsots skʼoplal laj yakʼbe xchan yajchankʼoptak ta sventa ti mu snaʼ sjalan kʼusitik li Jeovae. Ti tsmakʼlin xchiʼuk ti chakʼbe skʼuʼ spok li tukʼil yajtuneltak jech kʼuchaʼal tspasbe li uni joj mutetike xchiʼuk li nichimetik ta osiltike. w23.03 20, 21 par. 1-4

Ta jtojbetik ta vokol Jeova ti xuʼ jkʼopontik ta sbi Xnichʼone. Jaʼ tstunes Xnichʼon sventa xakʼbutik li kʼusi ta jkʼanbetike. Mi ta jpastik orasion ta sbi Jesuse, ta me xchikinta xchiʼuk tstakʼbutik li Jeovae. Jech xtok, chchʼay jmultik ta skoj ti ay chamuk ta jtojolaltik li Jesuse (Rom. 5:1). Li Vivliae chal ti «jaʼ mero bankilal pale kuʼuntik» li Jesuse xchiʼuk ti te chotol ta «sbatsʼikʼob Dios te ta vinajel ta xokon li xchotleb sventa ajvalile» (Ebr. 8:1). Jech xtok, chal ti «oy jun jkoltavanej kuʼuntik ti te oy xchiʼuk Totil [ti jaʼ li Jesukristoe]» (1 Juan 2:1). Ta jtojbetik tajek ta vokol Jeova ti svaʼanojbutik jun Mero Bankilal Pale ti kʼuxutik ta yoʼontone, ti xaʼibe smelolal li kʼusi mu spas kuʼuntike xchiʼuk ti «jaʼ tsvaʼan sba ta [jtojolaltike]» (Rom. 8:34; Ebr. 4:15). Ti manchukuk laj yakʼ xkuxlejal li Jesuse, mu xuʼ jkʼopontik jechuk li Jeovae. Mu xa noʼox xtojbe kuʼuntik ta vokol Jeova ti laj yakʼ ta matanal li Xnichʼone. w22.07 23 par. 10-12

Li jun krixchano ti stakʼ jpat koʼontontik ta stojolale chakʼ persa spasel li kʼusi chale xchiʼuk melel li kʼusi chale (Sal. 15:4). Li yantike snaʼojik ti xuʼ spat yoʼontonik ta stojolale. Ta jkʼantik ti jechuk snopik ta jtojolaltik li kermanotaktike. Skʼan xkakʼbetik yil yantik ti xuʼ spat yoʼontonik ta jtojolaltike. Xkoʼolaj kʼuchaʼal li takʼine: vokol ta tael, pe anil chlaj. Jaʼ noʼox jech ek, vokol ti spat yoʼontonik ta jtojolaltike, pe ta anil noʼox xuʼ mu xa spat yoʼontonik ta jtojolaltik. Li Jeovae yakʼoj ta ilel ti xuʼ jpat koʼontontik ta stojolale, yuʼun «xuʼ jpat-o koʼontontik skotol li kʼusitik tspase» (Sal. 33:4). Oy ta yoʼonton ti jchanbetik stalelale (Efes. 5:1). Xijmuyubaj tajek ti yikʼojutik talel ta steklumal li Jeovae, yuʼun skʼanojutik tajek li ermanoetike xchiʼuk xuʼ jpat koʼontontik ta stojolalik. Skʼan xkakʼbetik-o ta ilel kermanotaktik ti xuʼ spat yoʼontonik ta jtojolaltike. Ta spat yoʼontonik mi jnaʼ xijkʼanvan, mi bikʼit chkakʼ jbatik, mi pʼijutik, mi melel jnaʼ xijkʼopoj xchiʼuk mi jnaʼ jpajes jbatike. Kakʼbetik-o ta ilel yantik ti xuʼ spat yoʼontonik ta jtojolaltike, vaʼun jech ta jchanbetik stalelal li Jdiostik Jeovae. w22.09 8 par. 1, 2; 13 par. 17

Xuʼ van jtuk chkaʼi jbatik akʼo mi ep kutsʼ kalaltik ta mantal. Ta van jvul koʼontontik o iputik ta at-oʼonton, jech oxal xuʼ van ta jnoptik ti jtuk ta jtsʼik li jvokoltike. Pe li Jeovae mu skʼan ti jech xkaʼi jbatike. Jkʼeltik kʼusitik la spas sventa skolta li Eliase. Jech kʼuchaʼal liʼe, laj yalbe ti akʼo xal ti kʼu yelan chaʼi sbae, xi la sjakʼbe chib veltae: «¿Kʼusi chapas liʼe, Elias?» (1 Rey. 19:​9, 13). Vaʼun, li Jeovae la stsʼet chikintabe skotol li kʼusi laj yale. Laje, laj yalbe ti te xchiʼuke xchiʼuk ti jaʼ jun Dios ti skotol xuʼ yuʼune. Jech xtok, laj yalbe ti oy to ep buchʼutik ta Israel ti chichʼik ta mukʼ li Jeovae (1 Rey. 19:​11, 12, 18). Xkuxet to van laj yaʼi Elias kʼalal la xchapbe Jeova ti kʼu yelan chaʼi sbae xchiʼuk kʼalal laj yaʼi li kʼusi albate. Jech xtok, li Jeovae ep kʼusi laj yakʼbe spas ti tsotsik skʼoplale. Laj yalbe ti akʼo xbat svaʼan ta ajvalil ta Siria li Asaele, ti svaʼan ta ajvalil ta Israel li Jeue xchiʼuk ti svaʼan ta j-alkʼop li Eliseoe (1 Rey. 19:​15, 16). Kʼalal jech akʼbat sbain yuʼun li Jeovae, jaʼ koltae-o sventa mu kʼusi chopol snop. Jech xtok, akʼbat jun yajkoltaobba, jaʼ li Eliseoe. w22.08 8 par. 3; 9 par. 5

¿Mi oy koltavanemot ta svaʼanel o ta xchaʼmeltsanel jpʼejuk Salon sventa Tsobobbail? Mi jeche, xamuyubaj van tajek la atojbe ta vokol Jeova kʼalal la-ay ta sba velta ta tsobajel teye. Ta skoj ti xamuyubaj tajeke, vokol xa van laj avaʼi lakʼejin. Chichʼ-o kʼupil kʼoptael Jeova li jsalontik ti alakʼik sba tajeke. Pe oy to kʼusi yan ti mas to chichʼ-o kʼupil kʼoptael li Jeovae xchiʼuk ti mas to chichʼ tabel sbalile: jaʼ ti xichʼ tsatsubtasbel yoʼontonik li buchʼutik te chkʼotike. Li jtakbol Pabloe la stunes jpʼel kʼop ti xuʼ van jaʼ skʼan xal ti skʼan jtsatsubtasbe jba koʼontontike jech kʼuchaʼal chal li teksto avie. Mi la jchanbetik li kʼusi la spas li jtakbol Pabloe, xuʼ me jtsatsubtasbetik yoʼontonik li kermanotaktike. Yuʼun la snopbe skʼoplal ti kʼu yelan chaʼi sbaik li yantike (1 Kor. 11:1). w22.08 20 par. 1, 2

Li yajtsʼaklom Kristo ti tskʼan lek ch-ilat yuʼun Diose skʼan mu x-elkʼaj o sjut kʼop kʼalal chchonolaje. Jech xtok, li buchʼu skʼanoj li tukʼilal yuʼun Jeovae muʼyuk lek chil kʼalal oy kʼusi chopol chichʼ pasbel li yantike. Skotol ora tstsak ta venta Jeova kʼalal oy kʼusi tspas sventa lekuk x-ilate. Li Vivliae chal ti te oy ta stojolal Jeova li tukʼilale. Taje jaʼ skʼan xal ti te chlik talel ta stojolal li melel tukʼilale (Jer. 50:7). Ta skoj ti jaʼ Jpasvanej kuʼuntike, jaʼ noʼox stuk oy sderecho sventa xal li kʼusi lek xchiʼuk kʼusi chopole. Snaʼoj lek kʼusi skʼan pasel, pe jaʼuk li voʼotike mu jnaʼtik (Prov. 14:12; Is. 55:​8, 9). Pe ¿mi xuʼ onoʼox kuʼuntik xchʼunbel li smantaltake? Xuʼ. Yuʼun laj kichʼtik pasel jech kʼuchaʼal li stuke (Jen. 1:27). Jech xtok, xijmuyubaj kʼalal ta jchʼuntike. Ta skoj ti jkʼanojtik li Jeovae, oy tajek ta koʼontontik xchanbel stalelal (Efes. 5:1). w22.08 27 par. 5, 6.

Kʼalal chkat koʼontontik o chibajemutike, yikʼaluk van oy kʼusi xuʼ jchʼay-o koʼontontik sventa jchʼay ta joltik li jvokoltike. Pe skʼan jkʼeltik ti mu jaʼuk jchʼay-o koʼontontik li kʼusi tspʼaj Jeovae (Efes. 5:​10-12, 15, 16). Li ta karta la stsʼibabe batel yajtsʼaklomtak Kristo ta Filipos li jtakbol Pabloe laj yalbe batel ti jaʼuk snopbeik skʼoplal «li kʼusitik tukʼe, skotol li kʼusitik sakik skʼoplale, skotol li kʼusitik tstij oʼontonal sventa xijkʼanvane [ . . . ] xchiʼuk skotol li kʼusitik sta-o kʼupil kʼoptaele» (Filip. 4:8). Akʼo mi maʼuk tajek yakal chalbe skʼoplal chʼayob oʼontonal li Pabloe, li kʼusi laj yale xuʼ skoltautik kʼalal ta jtʼujtik li kʼusi ta jchʼay-o koʼontontike. Kʼalal «kʼusitik» xi chal li ta versikuloe, jnopbetik skʼoplal ti jaʼ li «kʼejojetik», «pelikulaetik», «livroetik» xchiʼuk «videojuegoetik». Taje tskoltautik sventa jkʼeltik kʼusi lek chil li Jeovae xchiʼuk kʼusi muʼyuk. Oy ta koʼontontik ti xkakʼ ta jkuxlejaltik li smantaltak Jeovae (Sal. 119:​1-3). w22.10 9 par. 11, 12

Kʼalal skʼan toʼox xchamik junantik li buchʼutik muʼyuk tukʼike, oy van kʼusi chopol tajek la spasik kʼalal skʼan toʼox xchamike. Jaʼ yuʼun, skʼan xichʼik chanubtasel sventa xakʼ ta xkuxlejalik li smantaltak Jeovae. Sventa xichʼ koltael li krixchanoetik taje, li Ajvalilal yuʼun Diose tsbeiltas jun chanubtasel ta spʼejel balumil ti muʼyuk bu jech pasbil-oe. Li epal krixchanoetik xchiʼuk li buchʼutik tukʼik ti chchaʼkuxiike jaʼ chchanubtasik li buchʼutik muʼyuk tukʼike. ¿Kʼusi skʼan spasik li buchʼutik muʼyuk tukʼik sventa stsʼibabat sbiik li ta livro sventa kuxlejale? Skʼan xamigoinik li Jeovae xchiʼuk ti xakʼ xkuxlejalik ta stojolale. Ta skoj ti chchapanvanik li Jesus xchiʼuk li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele, jaʼ tskʼelik mi chakʼ ta yoʼontonik mantal li buchʼutik muʼyuk tukʼike (Apok. 20:4). Li buchʼu mu xchʼam koltaele ta me xichʼ lajesel akʼo mi sien xa ox jabil yichʼoj (Is. 65:20). Li Jeova xchiʼuk Jesuse xilik li kʼusi oy ta yoʼonton li jun krixchanoe xchiʼuk tskʼelik ti muʼyukuk buchʼu xakʼ vokolil li ta achʼ balumile (Is. 11:9; 60:18; 65:25). w22.09 16, 17 par. 11, 12

Kʼalal chal «li buchʼutik oy yabtelik ti mas mukʼ skʼoplalike», jaʼ chalbe skʼoplal li ajvaliletik ti tspasik ta mantal yan krixchanoetike. Li yajtsʼaklomutik Kristoe skʼan jchʼunbetik smantal li ajvaliletike. Yuʼun ta skoj li mantaletik yakʼojike, lek oy jutuk li jlumaltike xchiʼuk bakʼintike tspakbeik skʼoplal li steklumal Jeovae (Apok. 12:16). Jaʼ yuʼun, skʼan jtojbe jpatantik, jtojtik li kʼusi tskʼanik tojbele, jxiʼtatik xchiʼuk ti xkichʼtik ta mukʼe (Rom. 13:7). Li ajvaliletik taje oy yabtelik ta skoj ti jech to yakʼoj permiso Jeovae. Jaʼ jech laj yal Jesus kʼalal oy kʼusi jakʼbat yuʼun li Ponsio Pilato ti jaʼ ajvalil ta Romae. Kʼalal laj yal Pilato ti oy yabtel sventa spoj o sventa smile, li Jesuse xi la stakʼbee: «Ti manchukuk yakʼojbot avabtel li Diose, muʼyuk kʼusi xuʼ xapasbun ti jechuke» (Juan 19:11). Skotol li ajvaliletik xchiʼuk li jpolitikoetik avi kʼakʼale oy noʼox spajeb ti kʼu yelan tspasik mantal jech kʼuchaʼal li Pilatoe. w22.10 14 par. 6

Li Jeovae laj yalbe David ti akʼo stsʼiba ti kʼu yelan li kuxlejal ta jelavel kʼalal mi ventainvan jun ajvalil ti lek pʼije xchiʼuk ti tukʼ yoʼontone (Sal. 37:​10, 11, 29). Ep ta velta ta jkʼelbetik krixchanoetik li kʼusi chal Salmo 37:11 kʼalal chkalbetik skʼoplal li Paraisoe. Lek onoʼox ti jech ta jpastike, yuʼun li Jesuse la sta ta alel ek kʼalal laj yal li Mantaletik ta Vitse. Jaʼ jech laj yakʼ ta aʼiel ti chkʼot onoʼox ta pasel ta tsʼakale (Mat. 5:5). Li kʼusi la stsʼiba li ajvalil Davide te laj yakʼ ta aʼiel xtok ti kʼu yelan li kuxlejal mi ajvalilaj li Salomone. Li vaʼ kʼakʼale, li jteklum Israele jun noʼox yoʼontonik xchiʼuk oy noʼox kʼusi x-ayan yuʼunik jech kʼuchaʼal leche xchiʼuk pom. Li Diose xi xa onoʼox yaloje: «Mi jech-o chavakʼ ta avoʼontonik li kʼusi kaloje, […] jun noʼox avoʼontonik kuʼun li ta lume, jun avoʼonton chavayik, yuʼun muʼyuk buchʼu tsibtasoxuk» (Lev. 20:24; 26:​3, 6). Taje kʼot ta pasel kʼalal ajvalilaj li Salomone (1 Kron. 22:9; 29:​26-28). Li kʼusi chal Salmo 37:​10, 11 xchiʼuk 29 kʼot ta pasel ta voʼne xchiʼuk chkʼot ta pasel ta tsʼakal xtok. w22.12 10 par. 8

Li melel yajtsʼaklomutik Kristoe ta jchʼuntik li kʼusi chal s-organisasion Jeovae. Li Vivliae xi tstojobtasutike: «Ta skoj ti oy pʼijil beiltasele xchiʼuk ta skoj ti oy ep jtojobtasvanejetike lek kʼusi chkʼot ta pasel» (Prov. 24:​6, tsʼibetik ta yok vun). Jkʼeltik kʼuxi tskoltautik li beiltasel liʼe yoʼ lekuk kʼusi xkʼot ta pasel kuʼuntik li ta cholmantale xchiʼuk kʼalal chijchanubtasvane. Maʼuk ta jpastik ti kʼu yelan lek chkaʼitike, jaʼ ta jtsaktik ta venta li tojobtaseletik chkichʼtike. Kʼalal chjelav mantaletik xchiʼuk skʼelobiltak cholmantal li ta tsobajeletike, tskoltautik yoʼ xijtojob ta chanubtasvanej. Jech xtok, li s-organisasion Jeovae slokʼesoj vunetik xchiʼuk videoetik sventa skolta krixchanoetik yoʼ xaʼibeik smelolal li Vivliae. ¿Mi xatojob xa lek stunesel li kʼusitik oy kuʼuntike? Ta jtojtik ta vokol li lekil tojobtaseletik yakʼojbutik Jeova ta Skʼope. Muʼyuk kʼusi spas kuʼuntik ti muʼyukuk yakʼojbutike. Jechuk-o me jchʼuntik li tojobtaseletik yuʼun Diose (Prov. 3:​13-17). w22.10 23 par. 18, 19

Kʼalal chijveʼ xchiʼuk ta jxax li jveʼeltike, tstsatsub li jbekʼtaltike. Li xchʼunel koʼontontik eke, tstsatsub kʼalal ta jchantik xchiʼuk ta jnopbetik skʼoplal li Vivliae. Li Jeovae oy ta yoʼonton ti xkaʼibetik smelolal li kʼusi chale. ¿Kʼuxi tspas kuʼuntik? Jaʼo kʼalal ta jpastik orasion, ta jkʼel Jvivliatik xchiʼuk ta jnopbetik skʼoplale. Baʼyele, ta jpastik orasion sventa jchapan koʼontontik yoʼ xkakʼtik venta li kʼusi tsnop Jeovae. Mi laje, ta jchantik li Vivliae. Ta tsʼakale, chijpaj sventa jnopbetik lek skʼoplal li kʼusi la jchantike. Vaʼun, mas to me chkʼot ta koʼontontik. Yuʼun tstsatsubtas koʼontontik sventa xkaltik batel li lekil aʼyej sventa li Ajvalilale xchiʼuk tskoltautik kʼalal jaʼo chkaltik batel li aʼyej sventa chapanele. Jech xtok, mas to me lek chkil jbatik xchiʼuk Jeova kʼalal ta jnopbetik skʼoplal li stalelaltak ti kʼupilik sbae. w22.11 6, 7 par. 16, 17

Li Jesuse laj yal ti chichʼik ojtikinel ti jaʼik melel yajtsʼaklomtak ta skoj ti skʼanoj sbaike. Stuk noʼox jech kʼu yelan jkʼanoj jbatik li ta steklumal Jeovae. Pe li stestigoutik Jeovae, maʼuk tukʼil krixchanoutik (1 Juan 1:8). Kʼalal mas chkojtikintik batel li ermanoetike, mas to chkilbetik li spaltailike (Rom. 3:23). Kʼux ta alel, pe oy junantike, mu xa skʼan xtunik ta stojolal Jeova ta skoj ti laj yilbeik spaltail li yantike. ¿Kʼu yelan laj yakʼ ta ilel Jesus ti skʼanoj tajek li yajtakboltake? ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik stalelal li Jesus eke?». Lek me ti jech jakʼbe jbatik ek ti jaʼutik xa stestigo Jeovae, yuʼun jaʼ tskoltautik sventa xkakʼtik ta ilel ti kʼanvanemutike. Mas to jech skʼan jpastik kʼalal oy kʼusi muʼyuk lek chbat ta pasel yuʼunik li yantike (Efes. 5:2). w23.03 26, 27 par. 2-4

Ta skoj ti poʼot xa xichʼ lajesel li chopol balumil liʼe, mu labaluk sba xkaʼitik ti xuʼ oy kʼusi xkʼot ta pasel ta tsobobbail ti vokol-o chkaʼitik ti tukʼuk xkakʼ jbatik ta stojolal Jeovae. Jaʼ yuʼun, skʼan xijtojobuk snopel. Mu me jnakʼ skʼakʼal koʼontontik mi ta jnoptik ti oy kʼusi chopol la spasbutik junuk ermanoe. Mi laj kichʼtik tukʼibtasele, mu jaʼuk xkakʼ ta koʼontontik li kʼexlale, jchʼamtik li tojobtasele xchiʼuk jel jtalelaltik. Mi oy kʼusi laj yichʼ jelel li ta s-organisasion Jeova ti te ta jtatik ta makiel eke, jchʼuntik ta sjunul koʼontontik. Pato avoʼonton ta stojolal Jeova xchiʼuk s-organisasion kʼalal oy kʼusi chanuptan ti vokol-o chavaʼi ti tukʼ chavakʼ abae. Skʼan junuk noʼox avoʼonton, ti lekuk kʼusi xanope xchiʼuk ti jechuk xanop kʼuchaʼal li Jeovae. Albo Jeova ti akʼo skoltaote xchiʼuk mu xanamaj ta stojolal li ermanoetike. Mi jech la apase, li Satanase muʼyuk me tsnamajesot ta stojolal Jeova xchiʼuk s-organisasion (Sant. 4:7). w22.11 24, 25 par. 14-16

Li moletik ta tsobobbaile tskoltaik ermanoetik sventa chapalikuk mi tal nikel, nojelal ta voʼ o yan kʼusitike. Jech xtok, chkoltavanik sventa snaʼikuk kʼusi skʼan spasik sventa mu kʼusi chopol snuptanik o bakʼin skʼan saʼik koltael ta stojolal li moletike. ¿Kʼusi van xuʼ xapas? Mi nopol nakalot ti bu echʼ nikel, nojelal ta voʼ o yan kʼusitike, jakʼbo li moletik ta tsobobbail ti kʼuxi xuʼ xakoltavane. Yikʼaluk van xuʼ xavakʼ ta chʼom anaik sventa te xkom li ermanoetik ti laj yikta komel snaike o ti xakolta li buchʼutik chil svokolike. Xuʼ van xakoltavan ta yakʼbel sveʼelik o li kʼusitik chtun yuʼunike. ¿Pe kʼuxi xuʼ xakoltavan mi nom to xkom li kʼusi kʼot ta pasele? Paso orasion ta stojolal li buchʼutik laj yil svokolike xchiʼuk xuʼ xavakʼ matanal takʼin ta sventa li abtelal ta spʼejel balumile (2 Kor. 1:​8-11; 8:​2-5). Mi xuʼ avuʼun xabat ti bu oy kʼusi kʼot ta pasele, jakʼbo li moletik ta tsobobbail ti kʼuxi xuʼ xakoltavane. Mi laj yalboxuk ti xuʼ xabate, yikʼaluk van xavichʼ chanubtasel sventa xakoltavan. w22.12 24 par. 8; 25 par. 11, 12

Oy yan Vivlia ti xi jelubtasbil li teksto avie: «Ti jech ta xavichʼ avocolic yuʼun ti lajeltsaele, mu yanuc. Coʼol sʼelan jech chac cʼu chaʼal ta xaʼiic scotol ti yan cristianoetique». Taje jaʼ albatik li yajtsʼaklomtak Kristo ta Korintoe. Junantike la sloʼla snup xchiʼilik, lek chilik li xchiʼilik ta vinikal o ta antsile xchiʼuk jyakubeletik toʼox (1 Kor. 6:​9-11). ¿Mi ta van jnoptik ti muʼyuk kʼusi vokol laj yaʼiik yiktael kʼalal yichʼojik xa ox voʼe? Yikʼaluk van oy onoʼox. Akʼo mi tʼujbilik sventa chbatik ta vinajel, jsaʼmuliletik ek. Chtal onoʼox van ta sjolik spasel li kʼusi chopole. Taje tspat koʼontontik, yuʼun chakʼ ta ilel ti vokol laj yaʼiik jech kʼuchaʼal vokol chkaʼitik li avi eke, pe tsal onoʼox yuʼunik. Jaʼ yuʼun, xuʼ me lek tsots li xchʼunel koʼontontike, yuʼun jnaʼojtik ti jaʼ jech yakal chil vokoliletik ek li kermanotaktik ta spʼejel balumile (1 Ped. 5:9). w23.01 12 par. 15

Li Jesuse la skʼanbe Jeova ti akʼo xchabi li yajchankʼoptake (Juan 17:11). ¿Kʼu yuʼun tskoltautik sventa tsotsuk-o koʼontontik taje? Yuʼun li Jeovae mas toj echʼem sjuʼel, jaʼ mu sta li kajkontratike (1 Juan 4:4). Li Jeovae oyutik ta yoʼonton, jaʼ yuʼun jpat koʼontontik ta stojolal, yuʼun jaʼ tskoltautik sventa tsotsuk koʼontontik xchiʼuk ti mu xijxiʼutike. ¿Mi chakʼexav ti jaʼot stestigo Jeovae? ¿Mi muʼyuk to van cha-och ta jcholmantal o chavichʼ voʼ ta skoj ti chaxiʼe? Mi jaʼ jeche, mu me xavakʼ ti jaʼ smakot sventa jaʼ xapas li kʼusi leke. Kʼanbo vokol Jeova ti akʼo skoltaote xchiʼuk ti xakʼ stsatsal avoʼonton sventa xapasbe li kʼusi tskʼan yoʼontone. Mi laj avakʼ venta ti tstakʼbot a-orasion li Jeovae, mas to me tstsatsub avoʼonton (Is. 41:​10, 13). w23.01 29 par. 12; 30 par. 14

Sventa xakʼ ta ilel Jesus ti muʼyuk lek li kʼusi oy ta yoʼontonik li jfariseoetik kʼalal chchanik li Vivliae, la sjakʼbe li kʼusi chal li teksto avie (Mat. 12:​1-7). Li jfariseoetike la stikʼbeik smul li yajchankʼoptak Jesus ti muʼyuk la chchabiik li savadoe. Li Jesuse laj yalbe skʼoplal chib skʼelobil ti te oy ta Skʼop Diose. Te vinaj ti mu xaʼibeik smelolal li jfariseoetik ti kʼu yuʼun skʼan chabiel li savadoe. Ta onoʼox skʼelik Vivlia, pe muʼyuk chjelbat stalelalik. Yuʼun jtoybaetik xchiʼuk jaʼ noʼox chchanik sventa xbikʼtal kʼopojik ta stojolal yantik. Ta skoj ti muʼyuk lek kʼusi oy ta yoʼontonike, mu xaʼibeik smelolal li kʼusi chchanike (Mat. 23:23; Juan 5:​39, 40). Li ta Mateo 19:4 kʼalal ta 6 te ta jtatik yan loʼil ti bu la sjakʼbe jfariseoetik Jesus mi muʼyuk skʼelojik kʼusi chal li Tsʼibetike. Akʼo mi snaʼojik, pe muʼyuk la stsakik ta venta li kʼusi tsnop Dios ta sventa li nupunele. Taje tskoltautik sventa mu jechuk jpastik, yuʼun skʼan bikʼit xkakʼ jbatik xchiʼuk kakʼtik ti xchanubtasutik li Jeovae. w23.02 11, 12 par. 12, 13

Li Jeovae laj yakʼbe mantaletik li j-israeletik sventa mu kʼusi xibal sba snuptanik li ta snaike xchiʼuk li ta yabtelike (Eks. 21:​28, 29; Deut. 22:8). Kʼalal oy buchʼu mu yolbajuk tsmil xchiʼile, muʼyuk me kʼusi lek chkʼot ta stojolal (Deut. 19:​4, 5). Li Mantale chal ti skʼan xichʼ akʼbel kastigo li buchʼu tsmil junuk neneʼ ti muʼyuk to ayaneme akʼo mi mu yolbajuk jech la spas (Eks. 21:​22, 23). Li Vivliae jamal chal ti oy ta yoʼonton Jeova ti xkichʼ jpʼijiltike. Chkakʼtik ta ilel ti ep sbalil li jkuxlejaltik yakʼojbutik Dios kʼalal oy kʼusitik ta jpastik sventa mu kʼusi jnuptantike. Mi oy kʼusitik x-ayan kuʼuntik ti juxbil lek yee, poxiletik, likidoetik o productos químicos, ta jkʼejtik lek sventa mu staik ta tsakel li ololetike xchiʼuk chkichʼ lek jpʼijiltik kʼalal ta jchʼaytik batele. Jech xtok, chkichʼ jpʼijiltik kʼalal ta jtsan jkʼokʼtik, kʼalal oy kʼusi ta jlakantik xchiʼuk kʼalal ta jtunestik li kʼusitik tsakajtik ta luse. Muʼyuk ta jtsʼot jkarrotik o jmototik kʼalal jaʼo jlajesojtik jtosuk tsatsal poxil, kuchʼojtik pox o kʼalal muʼyuk lek vayemutike. Muʼyuk ta jtunes jselulartik kʼalal jaʼo yakal ta jtsʼot jkarrotike. w23.02 21, 22 par. 7-9

Li Jeovae chal ti jaʼ li Mukʼul Jchanubtasvaneje. Oy smalael yuʼun, lek yoʼonton, xaʼibe lek smelolal xchiʼuk jaʼ tskʼelbe li slekil talelaltak li yajchanuntake (Sal. 130:3). Muʼyuk onoʼox tskʼanbutik li kʼusi mu spas kuʼuntike. Teuk ta joltik ti jaʼ la smeltsan li jchinabtik ti jaʼ jun kʼupil sba matanale (Sal. 139:14). Li Jpasvanej kuʼuntike tskʼan ti jechuk-o jchantik ta sbatel osil xchiʼuk ti jkʼupintike. Jaʼ yuʼun, skʼan xa noʼox me jnopes jbatik ta xchanel li Vivliae (1 Ped. 2:2). ¿Kʼusi xuʼ skoltaot? Oyuk kʼusi xavakʼ ta avoʼonton stael, nopolik noʼox xakʼel xchiʼuk xachan li Vivliae (Jos. 1:8). Li Jeovae ta me skoltaot sventa mas xakʼupin xchanel li Vivliae xchiʼuk ti xavojtikinbe mas li stalelale. Li kʼusi oy ta koʼontontik kʼalal chijchanunaje jaʼ ti xkojtikintik li Jeovae, ti jkʼantike xchiʼuk ti xkakʼ xchʼunel koʼontontik ta stojolale (1 Kor. 8:​1-3). Avi ti yakal chavojtikin batel mas li Jeovae, jechuk-o me xakʼanbe ti stsatsubtas li xchʼunel avoʼontone (Luk. 17:5). Li stuke ta slekil yoʼonton tskoltaot. w23.03 10 par. 11, 13

Li yajchankʼoptak Jesuse, ¿mi te noʼox smeyoj skʼob tsmalaik ti xtal li slajeb kʼusitik chopole? Muʼyuk, yuʼun albatik yuʼun Jesus ti xcholik mantal «ta Jerusalen, ta sjunul Judea, ta Samaria xchiʼuk kʼalal to ta namal balumil» (Ech. 1:​6-8). Epal abtel yichʼoj li kʼusi akʼbat sbainike. Pe mi laj yakʼ ta yoʼontonik spasele, lek me tstunes li skʼakʼalilike. Li voʼotike, skʼan jnopbetik skʼoplal ti kʼu yelan ta jtunes li jkʼakʼaltike. Li Eklesiastes 9:11 chal ti jkotoltik oy kʼusi xuʼ jnuptantik «ti muʼyuk malabile». Xuʼ van ta anil noʼox xijcham. Ti kʼu yelan lek ta jtunes li jkʼakʼaltike jaʼo kʼalal ta jpastik li kʼusi oy ta yoʼonton Jeovae xchiʼuk ti masuk lek xkil jbatik xchiʼuke (Juan 14:21). Jchʼuntik li kʼusi chal li teksto liʼe: «Junuk-o me avavilik, te me oyanik-o, oyuk-o me ep kʼusi chapasik ta sventa li yabtel Kajvaltike» (1 Kor. 15:58). Vaʼun, mi tal li slajeb kʼusitik chopole o mi lijchame, jun noʼox koʼontontik, yuʼun lijtun ta stojolal Jeova ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntike (Mat. 24:13; Rom. 14:8). w23.02 18 par. 12-14