Fevrero

Jech kʼuchaʼal chal li teksto avie, ¿kʼu yelan li kʼanelal taje? Jaʼ ti xuʼ xakʼ xkuxlejal ta stojolal yermano li jun yajtsʼaklom Kristoe. Taje jaʼ jech laj yal stuk li Jesuse. Li Skʼop Diose chal ti toj tsots skʼoplal li kʼanelale. Ep buchʼutik jaʼ skʼupil tekstoik liʼe: «Jaʼ kʼanelal li Diose» (1 Juan 4:8); «Skʼan me xakʼan achiʼil jech kʼuchaʼal akʼanoj aba atuke» (Mat. 22:39); «Chpix epal mulil li kʼanelale» (1 Ped. 4:8) xchiʼuk «Li kʼanelale mu xlaj-o skʼoplal» (1 Kor. 13:8). Li versikuloetik taje xchiʼuk li yan tekstoetike chakʼ ta ilel ti toj tsots skʼoplal ti jechuk jtalelaltike. Jaʼ noʼox xuʼ skʼan sbaik ta melel li buchʼutik akʼbilik bendision xchiʼuk li buchʼutik akʼbilik chʼul espiritu yuʼun li Jeovae (1 Juan 4:7). Jech oxal, laj yal Jesus ti jaʼ ch-ojtikinatik-o melel yajchankʼoptak ti skʼanoj sbaik ta jujuntale. Jech kʼuchaʼal yaloj xa onoʼox Jesuse epal krixchanoetik yakʼojik venta buchʼu jaʼ li melel yajtsʼaklomtak Kristo ta skoj ti skʼanoj sbaike. w23.03 27, 28 par. 5-8

Mi laj kakʼtik venta ti skʼan mas xlokʼ ta koʼontontik yakʼel pertone, xuʼ me skoltautik mi la jchantik xchiʼuk mi la jnopbetik skʼoplal li buchʼutik chalbe skʼoplal Vivlia ti akʼvanik ta pertone xchiʼuk li buchʼutik mu jechuk la spasike. Kalbetik skʼoplal Jesus ti laj yakʼ ta perton li yantike (Luk. 7:47). Maʼuk la skʼelbe li spaltailike, jaʼ la skʼel li kʼusi xuʼ spas batel yuʼunike. Pe li jfariseoetike muʼyuk sbalil chilik li yantike (Luk. 18:9). Mi laj xa ox jkʼelbetik skʼoplal taje, xiuk jnoptike: «¿Kʼu yelan chkil li yantike? ¿Mi jaʼ ta jkʼelbeik li slekil talelalike?». Mi oy buchʼu vokol chkaʼitik yakʼel ta pertone, jpastik junuk slistail li slekil talelaltake, vaʼun xi jnopbetik skʼoplale: «¿Kʼu yelan ch-ilat yuʼun li Jesuse? ¿Mi ta van xakʼ ta perton?». Vaʼun, xuʼ me skoltautik sventa jeltik li kʼusi ta jnoptike. Ta slikebale, xuʼ van vokol chkaʼitik yakʼel ta perton li buchʼu laj yakʼ jvokoltike. Pe mi laj kakʼtik persae, muʼyuk xa vokol chkaʼitik yakʼel perton. w22.04 23 par. 6

Li ta slivroal Apokalipsise chichʼ koʼoltajesel ta jtiʼvanej chonbolometik li yajkontratak Diose. Jech kʼuchaʼal liʼe, chalbe skʼoplal «jkot jtiʼvanej chonbolom ti yakal chlokʼ talel ta nabe, oy lajuneb xulub xchiʼuk vukpʼej sjol» (Apok. 13:1). Chalbe skʼoplal «yan jtiʼvanej chonbolom ti yakal chlokʼ talel ta balumile», chkʼopoj kʼuchaʼal jkot dragon xchiʼuk «tsyales tal kʼokʼ ta vinajel» (Apok. 13:​11-13). Ta tsʼakale, chalbe skʼoplal yan «jtiʼvanej chonbolom ti kuxul tsoj skolorale» ti te chotol batel jun jchonbail antse. Li oxkot jtiʼvanej chonbolometik taje jaʼ skʼoplalik li buchʼutik jal xa skontrainojik tal Jeova xchiʼuk li Ajvalilal yuʼune. Jaʼ yuʼun, tsots skʼoplal ti jnaʼtik buchʼutik skʼoplale (Apok. 17:​1, 3). Skʼan jkʼeltik kʼusitik skʼan xal li senyailtak o skoʼoltasobiltak taje. Jkʼeltik li kʼusi chal Vivliae. Li kʼusi chal ta Apokalipsise oy xa onoʼox bu chalbe skʼoplal. w22.05 8, 9 par. 3, 4

Junantik ermanoetike chchibajik-o ta skoj ti oy xa sjabilalike o ta skoj ti ip noʼox chaʼiike, yuʼun mu spas yuʼunik li kʼusi tskʼan tspasik ta mantale. Mi chijchibaj bakʼintik ta skoj ti mu spas kuʼuntik li kʼusi oy ta koʼontontik spasele, jnopbetik skʼoplal liʼe: «¿Kʼusi tskʼan Jeova ti akʼo jpase?». Jaʼ ti xkakʼbetik ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntike. Jnopbetik skʼoplal jun ermana ti 80 sjabilale chibajem ta skoj ti mu xa spas yuʼun li kʼusi toʼox tspas ta cholmantal kʼalal 40 to’ox sjabilale. Tsnop ti muʼyuk xa xmuyubaj yuʼun li Jeovae. Pe ¿mi melel van taje? Li ermana taje laj yakʼbe Jeova ti bu kʼalal xuʼ yuʼun kʼalal 40 to’ox sjabilale xchiʼuk jech-o tspas avi ti 80 xa sjabilale. Muʼyuk bu yiktaoj sba spasel ti bu kʼalal xuʼ yuʼune. Xi chalbutik Jeova mi chijtun ta stojolal ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntike: «Lek ti jech la apase» (koʼoltaso xchiʼuk Mateo 25:​20-23). Mi jaʼ chkakʼ ta koʼontontik li kʼusi spas kuʼuntik eke, mas me xijmuyubajutik. w22.04 10 par. 2; 11 par. 4-6

Li kapitulo 21 ta Apokalipsise tskoʼoltajes li 144 mil kʼuchaʼal jun kʼupil sba jteklum ti jaʼ sbi «Achʼ Jerusalen». Li jteklum taje «oy 12 ta pʼej stanal sventa snakleb yok» ti te tsʼibabil «sbiik li 12 ta voʼ yajtakboltak Chʼiom Chije» (Apok. 21:​10-14; Efes. 2:20). Stuk noʼox jech li jteklume. Li smukʼta kayeale «ta batsʼi oro pasbil», «li 12 ta chʼoj tiʼ nae jaʼ 12 ta pʼej perla ton», li smuroal xchiʼuk li snakleb smuroale kʼupiltasbil ta tonetik ti toj kʼupilik sbae xchiʼuk «kuadrado pasbil li jteklume, ti kʼu snatile jaʼ jech sjamlej ek» (Apok. 21:​15-21). Pe li Juane chakʼ venta ti oy to kʼusi skʼane. ¿Kʼusi jaʼ? Xi chale: «Muʼyuk bu xkil templo te, yuʼun li Jeova Dios ti jaʼ li Buchʼu skotol xuʼ yuʼune xchiʼuk li Chʼiom Chije jaʼ templo kʼotemik. Muʼyuk chtun yuʼun xojobal kʼakʼal xchiʼuk xojobal luna li jteklume, yuʼun xojobinaj smukʼulal Dios ta stojolal xchiʼuk jaʼ kʼotem ta kantil yuʼun jteklum li Chʼiom Chije» (Apok. 21:​22, 23). Li buchʼutik te tsakal skʼoplalik li ta Achʼ Jerusalene chchiʼinik li Jeovae (Ebr. 7:27; Apok. 22:​3, 4). w22.05 17 par. 14, 15

Li Jeovae jaʼ Jpasvanej, J-akʼmantal xchiʼuk Jchapanvanej kuʼuntik. Pe jaʼ jkʼanvanej Totil kuʼuntik xtok (Sal. 100:3; Is. 33:22). Jaʼ yuʼun, mi la jsaʼ jmultik xchiʼuk mi la jsutes koʼontontik ta melele, maʼuk noʼox xuʼ yuʼun chakʼutik ta perton, yuʼun oy ta yoʼonton jech tspas xtok (Sal. 86:5). Li j-alkʼop Isaiase oy kʼusi akʼbat snaʼ yuʼun Jeova ti tspat koʼontontike. Xi albate: «Akʼo mi solel kuxul tsoj li amulike, sak ta xkom kʼuchaʼal li taive» (Is. 1:18). Ta skoj ti jmulavilutike, oy onoʼox kʼusitik ta jpastik xchiʼuk chkaltik ti chopol-o chaʼi sbaik li yantike (Sant. 3:2). Akʼo mi jech, xuʼ onoʼox buchʼutik lek xkamigointik. Li kʼusi tsots skʼoplale jaʼ ti xkakʼbe jbatik pertone (Prov. 17:9; 19:11; Mat. 18:​21, 22). Li Jeovae tskʼan ti xkakʼbe jbatik ta perton li kʼusi jsetʼ juteb ta jpasbe jbatike. Skʼan onoʼox ti jech jpastike, yuʼun li stuke muʼyuk spajeb ti kʼu yelan chakʼutik ta pertone (Is. 55:7). w22.06 8 par. 1, 2

Akʼo mi muʼyuk lek ti ta jkoʼoltajes jbatik xchiʼuk yantike, ep me kʼusi xuʼ jchanbetik mi ta jkʼelbetik stalelalik li yan yajtuneltak Jeovae. Jnopbetik skʼoplal li Jesus ti jaʼ li buchʼu xuʼ lek jchanbetik stalelale. Akʼo mi maʼuk tukʼil krixchanoutik jech kʼuchaʼal li stuke, pe xuʼ jchanbetik li slekil talelaltake xchiʼuk li kʼusitik la spase (1 Ped. 2:21). Mi chkakʼtik persa xchanbel stalelal Jesus ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntike, ta me xijkʼot ta lekil yajtunel. Li Vivliae chalbe skʼoplal viniketik xchiʼuk antsetik ti lek ta chanbel stalelalik akʼo mi maʼuk tukʼil krixchanoetik. Jun skʼelobile jaʼ li ajvalil Davide. Xi laj yal Jeova ta stojolale: «Laj xa jta [ . . . ] jun vinik ti kʼu yelan tskʼan koʼontone» (Ech. 13:22). Li Davide ep ta velta tsots la saʼ smul. Akʼo mi jech, oy kʼusi xuʼ lek jchanbetik. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun muʼyuk la spak skʼoplal, la xchʼam li tukʼibtasel akʼbate xchiʼuk la sutes yoʼonton ta skoj li kʼusitik chopol spasoje. Jaʼ yuʼun, li Jeovae laj yakʼbe perton (Sal. 51:​3, 4, 10-12). w22.04 13 par. 11, 12

Li Vivliae chal ti jaʼ kajkontratik li lajelale (1 Kor. 15:​25, 26). Xuʼ van ta jvul-o tajek koʼontontik kʼalal ta jnopbetik skʼoplal li lajelale, mas to mi tsots iputik o mi oy buchʼu ip kuʼuntike. ¿Kʼu yuʼun ti chijxiʼoe? Yuʼun li Jeovae yakʼoj ta koʼontontik ti xijkuxi sbatel osile (Ekl. 3:11). Pe mi ta smelolal noʼox chijxiʼoe, muʼyuk chopol. Yuʼun xuʼ skoltautik sventa jkʼeltik lek li kʼusi ta jlajestike, sventa jpastik ejersisio, sventa mu xkakʼ jbatik ta vokol, ti xijbat ta doktore o ti xkuchʼ jpoxiltike. Li Satanase snaʼoj lek ti mu jkʼan xijchame, jaʼ yuʼun chal ti ep kʼusitik xuʼ jpastik o ti xuʼ xkiktatik-o Jeova sventa mu xijchame (Job 2:5). ¡Pe mu jechuk maʼ taje! Ta skoj ti «xuʼ yuʼun chmilvane», tsibtasutik sventa xkiktatik-o komel li Jeovae (Ebr. 2:​14, 15). w22.06 18 par. 15, 16

Kʼalal jaʼo chkichʼtik kontrainele, yikʼaluk van mu xa stakʼ ep ta jtsob jbatik. Jaʼ yuʼun, mas to tsots skʼoplal ti muʼyukuk jkʼoptik xchiʼuk li yantike. Jaʼuk jkontraintik li Satanase, mu jkontrain jbatik li voʼotike. Kakʼtik ta perton mi oy kʼusi chopol la spasbutik li ermanoetike xchiʼuk jchapantik noʼox ta anil li jkʼoptike (Prov. 19:11). Voʼotikuk baʼyel xlokʼ ta koʼontontik skoltael li yantike (Tito 3:14). Ta jun tsobobbaile la skoltaik jun ermana li ta sgrupoik sventa cholmantale, koliyal taje la stabeik sbalil skotolik, yuʼun mas xa jmoj oyik kʼuchaʼal jun utsʼ alalil (Sal. 133:1). Ta smilal xa noʼox kermanotaktik chtunik ta stojolal Jeova akʼo mi kontrainbilik. Junantike yichʼojik chukel ta skoj li kʼusi xchʼunojike. Jpastik orasion ta stojolalik, ta stojolal li yutsʼ yalalike xchiʼuk ta stojolal li ermanoetik ti xuʼ van x-ochik-o ta chukel ta skoj ti tskoltaik ta mantal, ti chakʼbeik li kʼusi chtun yuʼunik xchiʼuk ti tspakbeik skʼoplal ta stojolal li ajvaliletike (Kol. 4:​3, 18). Teuk me ta joltik ti ep tajek sbalil li orasione (2 Tes. 3:​1, 2; 1 Tim. 2:​1, 2). w22.12 26 par. 15, 16

Li ololetike chchanik li kʼusi tspas stot smeʼike. Maʼuk onoʼox tukʼil krixchanoetik li totil meʼiletike (Rom. 3:23). Li totil meʼiletik ti pʼijike chakʼik persa sventa lekuk ta chanel li stalelalike. Jun totile laj yal ti chchanik skotol kʼusi chilik li ololetik jech kʼuchaʼal tuxnukʼ ti tstsʼutsʼ skotole. Xi to laj yale: «Kʼalal chilik ti muʼyuk ta jpastik li kʼusi chkakʼbetik xchanike, ta xalbutik». Jaʼ yuʼun, mi ta jkʼantik ti akʼo skʼanik Jeova li kalab jnichʼnabtike, skʼan me xvinaj ti jkʼanojtik tajek li Jeovae. Li totil meʼiletike ep kʼusitik xuʼ spasik sventa skoltaik li yalab xnichʼnabik yoʼ skʼanik li Jeovae. Li Andrew ti 17 xa sjabilal xchiʼuk ti yichʼoj xa voʼe xi chale: «Li jtot jmeʼe yakʼojik jchan ti toj tsots skʼoplal li orasione. Li jtote jujun toʼox akʼobal tspas orasion xchiʼuk voʼon akʼo mi jpasoj xa ox j-orasion. Jun koʼonton ta jkʼopon li Jeovae xchiʼuk jaʼ Jtot chkil ti skʼanojun tajeke». Totil meʼiletik, teuk me ta ajolik ti xuʼ skʼanik Jeova li avalab anichʼnabik mi akʼanojik Jeova eke. w22.05 28 par. 7, 8

Jtos ti kʼusi skʼan jpastik sventa xkichʼtik voʼe, jaʼ ti jsutes koʼontontik ta melele (Ech. 2:​37, 38). ¿Kʼusi skʼan xal taje? Jaʼ ti xkiktatik spasel li kʼusitik chopol chil li Jeovae. Jech kʼuchaʼal li mulivajele, li sikʼolajele xchiʼuk li yalel chopol kʼopetike (1 Kor. 6:​9, 10; 2 Kor. 7:1; Efes. 4:29). Akʼo avipal sventa spas avuʼun. Xuʼ xakʼanbe koltael li buchʼu chakʼbot estudio xchiʼuk li moletik ta tsobobbaile. Mi kerem tsebot to xchiʼuk mi te to nakalot xchiʼuk atot ameʼe, albo ti akʼo skoltaot sventa xavikta li kʼusi nopem xavaʼi sventa xavichʼ voʼe. Tsots skʼoplal xtok ti oy kʼusitik xapas sventa xavichʼ ta mukʼ li Jeovae. Jech kʼuchaʼal ti xabat ta tsobajeletik xchiʼuk xavakʼ aloʼile (Ebr. 10:​24, 25). Kʼalal mi la och ta jcholmantale nopolik noʼox me xachol mantal. w23.03 10, 11 par. 14-16

Li ta Jenesis 3:14 xchiʼuk 15 chalbe skʼoplal jkot kiletel chon xchiʼuk li snitilulale. Maʼuk mero chon, yuʼun ti mero chonuke muʼyuk laj yaʼibe smelolal jechuk li kʼusi laj yal Jeova li ta nichimaltik Edene. ¿Buchʼu skʼoplal un chaʼa? Li Apokalipsis 12:9 chal ti «voʼneal kiletel chone» jaʼ skʼoplal li Satanas o Diabloe. Kʼalal nitilulal xi ta Vivliae, bakʼintike jaʼ chalbe skʼoplal li buchʼutik chchanbeik stalelal xchiʼuk li kʼusi tsnop jun krixchano ti xkoʼolaj xa chilik kʼuchaʼal stotike. Li snitilulal kiletel chone jaʼ skʼoplal anjeletik xchiʼuk krixchanoetik ti tskontrainik li Jeova xchiʼuk steklumal jech kʼuchaʼal tspas li Satanase. Te kapal skʼoplalik li anjeletik ti yalik tal ta balumil kʼalal kuxi li Noee xchiʼuk li chopol krixchanoetik ti jaʼ jech stalelalik kʼuchaʼal li stotik ti jaʼ li Diabloe (Jen. 6:​1, 2; Juan 8:44; 1 Juan 5:19; Jud. 6). w22.07 14, 15 par. 4, 5

Li jtak’bol Pabloe skʼanoj tajek li yermanotake. Ta skoj ti ep kʼusitik la snuptane, laj yakʼ ta ilel xkʼuxul yoʼonton xchiʼuk laj yaʼibe smelolal ti kʼu yelan chaʼi sbaik li buchʼutik chil svokolike. Kʼalal laj stakʼine, lik abtejuk sventa saʼ li kʼusi chtun yuʼune xchiʼuk li kʼusitik chtun yuʼun xchiʼiltake (Ech. 20:34). Snaʼ spasel karpanaetik, jaʼ yuʼun jaʼ la xchiʼin ta abtel li Akila xchiʼuk Prisila kʼalal kʼot ta Korintoe. Pe jujun savado la xcholbe mantal li judaetik xchiʼuk li jgresiaetike. Laje kʼalal kʼotik li Silas xchiʼuk Timoteoe, «lik yakʼbe yipal ta yalel skʼop Dios li Pabloe» (Ech. 18:​2-5). Li jtakbole jaʼ mas tsots skʼoplal laj yil ti chtun ta stojolal Jeovae. Ta skoj ti lek baxbol ta abtel xchiʼuk ta cholmantale, laj yalbe li ermanoetik ti mu xakʼik ti akʼo xmakatik ta mantal li kʼusitik chtun yuʼunike xchiʼuk li kʼusitik chtun yuʼun yutsʼ yalalike. w22.08 20 par. 3

Li Diose oy ta yoʼonton ti xichʼ cholel ta spʼejel balumil li lekil aʼyejetik ta sventa li Ajvalilal yuʼune (1 Tim. 2:​3, 4). Li abtelal taje jaʼ yuʼun li Jeovae xchiʼuk toj tsots skʼoplal chil, jaʼ yuʼun jaʼ la stʼuj li skʼanbil Nichʼon sventa jaʼuk sbeiltase. Ta skoj ti jaʼ tsbeiltas cholmantal li Jesus ti lek xtojobe, jpʼel ta koʼontontik ti lek chil Jeova ti kʼu yelan ta jcholtik mantale (Mat. 24:14). ¿Kʼuxi jnaʼojtik taje? Kʼalal jutuk xa ox skʼan xmuy batel ta vinajele, la stsob sba xchiʼuk junantik yajchankʼoptak ta jun vits ta Galilea xchiʼuk xi laj yalanbee: «Akʼbil jventain skotol li kʼusitik ta vinajel xchiʼuk ta sba balumile». Xi to laj yalanbee: «Jaʼ yuʼun, batanik, bat pasik ta jchankʼop li krixchanoetik ta skotol jteklumetike» (Mat. 28:​18, 19). Li Jesuse jaʼ akʼbil sbain sbeiltasel li cholmantale xchiʼuk yan kʼusitik. Jaʼ tsbeiltas-o cholmantal li avi kʼakʼal eke. w22.07 8 par. 1, 3, 4

Li buchʼutik tukʼik ti lek kʼusitik la spasik kʼalal skʼan toʼox xchamike «chchaʼkuxiik sventa kuxlejal», yuʼun te xa tsʼibabil sbiik li ta livro sventa kuxlejale. Jaʼ yuʼun, kʼalal chal ta Juan 5:29 ti chchaʼkuxiik «li buchʼutik lek kʼusitik la spasike», jaʼ onoʼox skʼoplal li buchʼutik tukʼik ti chchaʼkuxiik chal ta Echos 24:15. Li kʼusi laj yichʼ chapbel smelolal liʼe lek tajek snit-o sba xchiʼuk li kʼusi chal ta Romanos 6:7 ti xi chale: «Tupʼbil xa smul li buchʼu chamem xae». Kʼalal chcham li buchʼutik tukʼike, li Jeovae chchʼaybe skʼoplal li smulike, pe te-o ta sjol li kʼusitik lek la spasike (Ebr. 6:10). Kʼalal mi chaʼkuxiike, skʼan jech-o tukʼ xakʼ sbaik sventa mu xichʼ tupʼbel sbiik li ta livro sventa kuxlejale. w22.09 17 par. 13; 18 par. 15

Toj lek kʼusi xuʼ jchanbetik li j-alkʼop Daniele. Kʼalal chukat batel ta Babiloniae, ta anil noʼox laj yakʼik venta ti stakʼ spat yoʼontonik ta stojolale. Mas to la spat yoʼontonik ta stojolal kʼalaluk koltaat yuʼun Jeova sventa xalbe smelolal li xvayich Nabukodonosore (Dan. 4:​20-22, 25). Ta tsʼakale, li Daniele laj yakʼ ta ilel yan velta ti xuʼ spat yoʼontonik ta stojolale. Taje jaʼo kʼalal laj yal kʼusi skʼan xal li kʼusi te vinaj ta yibel na o ta kʼal na li ta spasob mantal ajvalil ta Babiloniae (Dan. 5:​5, 25-29). Ta mas tsʼakal xtoke, li Dario xchiʼuk sviniktake laj yakʼik venta ti Daniele «jaʼ mas to pʼij kʼuchaʼal li yantike». Xi laj yalike: «Xuʼ jpat koʼontontik ta stojolal, yakʼoj lek ta yoʼonton yabtel xchiʼuk mi jaʼuk snaʼ xloʼlavan» (Dan. 6:​3, 4). Xiuk jnoptike: «¿Kʼusi tsnopik ta jtojolal li buchʼutik maʼuk stestigotak Jeovae? ¿Mi chakʼik venta ti xuʼ spat yoʼontonik ta jtojolal xchiʼuk ti ta jpas li kʼusi jbainoje?». Chkichʼtik-o ta mukʼ Jeova kʼalal chkakʼtik ta ilel ti xuʼ spat yoʼontonik ta jtojolaltike. w22.09 8, 9 par. 2-4

Mi la jchʼuntik li smantaltak Jeova ta sventa li kʼusi lek xchiʼuk kʼusi chopole, lek chbat li jkuxlejaltike. Jkʼeltik kʼu yuʼun. Nopo ta sventa liʼe: ¿kʼusi van chkʼot ta pasel ti jeleluk smantalil jujun jteklum ta sventa ti kʼu yelan chichʼ tsʼotel karroe? Xuʼ van oy kʼusitik chopol chkʼotanuk ta pasel. ¿Kʼusi van xuʼ xkʼot ta pasel ti jaʼuk jech tskʼel o chpoxta junuk yajchamel li doktor o enfermera jech kʼuchaʼal tskʼan yoʼontone? Oy van buchʼutik chcham-o. Jamal xvinaj ti chchabiutik li mantaletike. Li smantaltak Jeova eke jaʼ sventa jlekilaltik. Li Jeovae chakʼbe bendision li buchʼutik chakʼ yipalik ta xchʼunbel smantaltake. Xi chale: «Chuʼuninik balumil li buchʼutik tukʼike xchiʼuk te chkuxiik-o sbatel osil» (Sal. 37:29). ¿Mi xnop xa noʼox avuʼun kʼu yelan li kuxlejal kʼalal jkotoltik xa ox ta jchʼuntik li smantaltak Jeovae? Xijmuyubaj noʼox, jun noʼox koʼontontik xchiʼuk jmoj tsobolutik. Li Jeovae oy ta yoʼonton ti xakʼupin li bendisionetik taje. Jaʼ yuʼun, oy srasonal kuʼuntik sventa jkʼantik li tukʼilale. w22.08 27 par. 6-8

K’alal oy kʼusi tsots ta jnuptantike, xuʼ van vokol chkaʼitik ti tukʼ xkakʼ jbatik ta stojolal Jeova xchiʼuk li s-organisasione. ¿Kʼusi xuʼ skoltautik sventa tukʼ xkakʼ jbatike? Jaʼ ti xijtojobuk snopele, ti vikʼiluk jsatik ta mantale xchiʼuk ti tsotsuk-o xchʼunel koʼontontike. ¿Kʼusi skʼan xal ti xijtojob snopele? Jaʼ kʼalal jun noʼox koʼontontike, ti jnoptik leke xchiʼuk ti xkakʼ kipaltik sventa jechuk jnoptik kʼuchaʼal li Jeovae. Mi jech ta jpastike, muʼyuk me kʼusi chopol ta jnoptik ta skoj ti kʼu yelan chkaʼi jbatike. Kʼalal ta jnoptik ti chopol kʼusi la spasbutik junuk ermanoe, ti xuʼ van jaʼ li buchʼu oy kʼusi sbainoj ta tsobobbaile. Li ermano taje yikʼaluk van mu yolbajuk jech la spas (Rom. 3:23; Sant. 3:2). Pe xuʼ van chopol tajek laj avaʼi. Xi van chanope: «Mi jaʼ jech tspas li jun ermanoe, ¿mi jaʼ onoʼox s-organisasion Dios liʼe?». Taje jaʼ li kʼusi tskʼan Satanas ti xanope (2 Kor. 2:11). Taje xuʼ van snamajesutik ta stojolal Jeova xchiʼuk s-organisasion. Jaʼ yuʼun, toj tsots skʼoplal mu jnakʼtik skʼakʼal koʼontontik. w22.11 20 par 1, 3; 21 par. 4

Li Jeovae yaloj chakʼbutik jkuxlejaltik sbatel osil. Junantik yajtuneltake spatoj yoʼontonik ti chkuxiik ta vinajel kʼuchaʼal kuxlejaletik ti mu xvinaj ta kʼelel xchiʼuk ti muʼyuk xa chchamike (1 Kor. 15:​50, 53). Pe jutuk mu jkotoltikuk jpatoj koʼontontik ti chijkuxi sbatel osil ta balumile, ti bu xijmuyubaj noʼoxe xchiʼuk ti muʼyuk xa chij-ipaje (Apok. 21:​3, 4). Toj ep sbalil chkiltik li spatobil koʼontontike, mu ventauk mi liʼ chijkuxi ta balumil o mi ta vinajel. Jchʼunojtik lek ti chkʼot ta pasele, yuʼun jaʼ yaloj stuk li Jeovae (Rom. 15:13). Jnaʼojtik li kʼusitik yaloj tspase xchiʼuk ti ta onoʼox xkʼot ta pasel yuʼune (Num. 23:19). Jchʼunojtik lek ti oy ta yoʼonton Jeova xchiʼuk ti spas yuʼun skotol li kʼusi chale. Li Jtotik ta vinajele skʼanojutik xchiʼuk tskʼan ti jpat koʼontontik ta stojolale. Mi jpatoj lek koʼontontik ta stojolal Jeovae, chkuch kuʼuntik li jvokoltike xchiʼuk xijmuyubaj noʼox mu ventauk li kʼusi jnuptantike. w22.10 24 par. 1-3

Ta skoj li stoyobbailike, li Isaiase laj yal ti chakʼ permiso Jeova ti xil tsots svokolike (Is. 30:​5, 17; Jer. 25:​8-11). Jech onoʼox kʼot ta pasel, yuʼun chukatik echʼel yuʼun li jbabiloniaetike. Pe li j-alkʼop Isaiase laj yalbe judaetik ti tukʼ yakʼoj sbaike: ti chkʼot yorail ti chkoltaatik yuʼun Jeova yan veltae (Is. 30:​18, 19). Li kʼusi laj yal Jeovae kʼot onoʼox ta pasel, yuʼun li ta mas tsʼakale laj onoʼox yichʼik koltael lokʼel li ta Babiloniae. Kʼalal chal «li Jeovae te smalaoj sventa xakʼboxuk ta ilel slekil [yoʼontone]», chakʼ ta aʼiel ti skʼan xjelav kʼuk sjaliluk sventa xichʼik koltael lokʼel li judaetik ti tukʼ yakʼoj sbaike. Jelav 70 jabil sventa x-akʼat sutikuk yuʼun Jeova ta Jerusalen li junantik judaetike (Is. 10:21; Jer. 29:10). Okʼik toʼox ta skoj ti chat yoʼontonike; pe kʼalal sut batel ta slumalike, okʼik ta muyubajel. w22.11 9 par. 4

Li ermanoetik avie jaʼtik jech yakal tsnuptanik kʼuchaʼal li yajtsʼaklomtak Kristo ta baʼyel siglo ti tsots laj yichʼik kontrainel ta skoj ti laj yalbeik skʼoplal li Jesuse. Ep ta velta li jchapanvanejetik yuʼun judaetike laj yalbeik mantal li jtakboletik «ti akʼo xa yikta sbaik ta yalbel skʼoplal li sbi Jesuse» (Ech. 4:​18-20; 5:​27, 28, 40). Snaʼojik lek ti mas tsots yabtel yichʼoj li buchʼu albatik mantal ti xalbeik batel skʼoplal li Kristoe (Ech. 10:42). Jaʼ yuʼun, li Pedro xchiʼuk li Juane tunik ta yajkʼopojel li jtakboletike, vaʼun laj yalbeik ajvaliletik ti muʼyuk chchʼunbeik smantalike, ti jaʼ chchʼunbeik li smantal Diose xchiʼuk ti muʼyuk chikta sbaik ta yalbel skʼoplal li Jesuse (Ech. 5:29). Kʼalal laj xa ox yichʼik majel ta skoj ti tukʼ yoʼontonike xchiʼuk ti lokʼik batel li ta snail chapanobbaile, «xkuxet noʼox batel yoʼontonik, yuʼun jaʼ matanal chilik ti laj yil svokolik ta skoj li sbi Jesuse» xchiʼuk jech-o la xcholik mantal (Ech. 5:​41, 42). w22.10 12, 13 par. 2-4

Jaʼ chlik jchantik li kʼusi kʼun ta aʼibel smelolal kʼalal chlik kojtikintik li Jeovae, xi laj yalbe skʼoplal jtakbol Pablo li ta skarta j-ebreoetike: «Kʼunil chanubtaseletik». Maʼuk laj yal ti muʼyuk tsots skʼoplal «li kʼusitik kʼun ta [chanele]»; yuʼun la skoʼoltas ta yaʼlel chuʼil ti jaʼ sveʼel li uni neneʼetike (Ebr. 5:12; 6:1). La stijbe yoʼonton xtok li yajtsʼaklomtak Kristo ti maʼukuk noʼox xchanik li kʼusitik kʼunik ta aʼibel smelolale, yuʼun skʼan xchanik xtok li kʼusi vokol ta aʼibel smelolale. ¿Mi oy ta avoʼonton xchanel taje? ¿Mi oy ta avoʼonton chachʼi-o ta mantal, chavojtikin batel Jeova xchiʼuk li kʼusitik snopoj tspase? Junantike mu kʼunuk chaʼiik ti xchanunajike. ¿Mi kʼun chavaʼi li voʼote? ¿Mi lachanunaj ta eskuela? ¿Mi la akʼupin li chanune? ¿O mi laj avakʼ venta ti mu xakʼupine? Mi jeche, mu atukuk. Li Jeovae oy ta yoʼonton tskoltaot. Ta skoj ti tukʼe, jaʼ jun lekil Jchanubtasvanej. w23.03 9, 10 par. 8-10

Mi manxoutike, chkakʼtik me ti sjel jtalelaltik li Skʼop Diose. Kʼalal ta jchantik li Vivliae, skʼan me bikʼit xkakʼ jbatik. Mu jaʼuk jnopbetik skʼoplal li spaltail yantike. Mi jech ta jpastike, tstij koʼontontik sventa xkakʼtik ta ilel slekil koʼontontik, xijkʼuxubinvan xchiʼuk xijkʼanvan. Ti kʼu yelan chkiltik li yantike jaʼ me jech chkakʼtik ta ilel mi yakal chkakʼtik sjel jtalelaltik li Vivliae. Li jfariseoetike muʼyuk laj yakʼ ti xjelbat stalelalik yuʼun li Vivliae. Yuʼun jaʼ noʼox la sabeik smul li buchʼutik chʼabal smulike (Mat. 12:7). Jaʼ yuʼun, jkʼeltik kʼu yelan chkiltik li yantike xchiʼuk kʼusi ta jnoptik ta stojolalik. ¿Mi nopem xkaʼitik yalbel skʼoplal slekil talelal li yantike o mi jaʼ noʼox li spaltailtake? ¿Mi oy ta koʼontontik yakʼel perton o mi jaʼ noʼox chijchopol kʼoptavan xchiʼuk lek jnakʼ skʼakʼal koʼontontik? Li kʼusi ta jnoptik ta sventa li sjakʼobiltak taje te chvinaj mi tsjel jtalelaltik li Vivliae xchiʼuk li kʼusi ta jnoptike (1 Tim. 4:​12, 15; Ebr. 4:12). w23.02 12 par. 13, 14

Jnopbetik skʼoplal li Jose ta Arimateae. Jaʼ jun vinik ti lek tsakbil ta mukʼ yuʼun li judaetike, te toʼox chtun ta mukʼta nail chapanobbail yuʼun judaetik, ta Sanedrin. Pe muʼyuk laj yakʼ ta ilel stsatsal yoʼonton ti kʼu sjalil la xchol mantal Jesus ta balumile. Xi laj yal Juan ta stojolale: «Ta mukul noʼox ochem ta yajchankʼop Jesus ta skoj ti chiʼta li judaetike» (Juan 19:38). Akʼo mi oy ta yoʼonton li mantale, muʼyuk laj yakʼ ta ilel li xchʼunel yoʼonton ta stojolal li Xnichʼon Diose. Yuʼun laj van snop ti muʼyuk xa ch-ichʼat ta mukʼ yuʼun li judaetike. Pe li Vivliae chal ti kʼalal chamem xa ox li Jesuse, li Josee «tsots yoʼonton bat ta stojolal Pilato, bat skʼanbe li sbekʼtal Jesuse» (Mar. 15:​42, 43). ¡Laj xa yakʼ ta ilel Jose ti oy xchʼunel yoʼonton ta stojolal li Diose! ¿Mi ta van xaxiʼ kʼusi xuʼ xalik ta atojolal jech kʼuchaʼal kʼot ta stojolal li Jose ta Arimateae? w23.01 30 par. 13, 14

Puk tajek skʼoplal ti jun noʼox yoʼontonik xchiʼuk ti oy noʼox kʼusi x-ayan yuʼunik li j-israeletik kʼalal ajvalilaj li Salomone, yuʼun kʼot to ta xchikin li meʼ ajvalil ta Sabae. Nom tajek xanav batel sventa xkʼot ta Jerusalen yoʼ xil ta sat stuk li kʼusi yabinojbe skʼoplale (1 Rey. 10:1). Kʼalal laj xa ox yil kʼu yelan ch-ajvalilaj li Salomone, jech laj yalbe kʼuchaʼal chal li teksto avie. Ti kʼu yelan xkuxlejalik kʼalal ajvalilaj li Salomone jaʼ noʼox me jun skʼelobil ti kʼusi tspas Jeova ta stojolal krixchanoetik mi jaʼ xa ox tsventain balumil li Xnichʼone. Li Jesuse jaʼ mas lek ch-ajvalilaj ti jaʼ mu sta li Salomone. Yuʼun li Salomone jpasmulil xchiʼuk oy kʼusitik muʼyuk lek bat ta nopel yuʼun ti laj yil-o svokol li steklumal Diose. Pe jaʼuk li Jesuse muʼyuk kʼusi chopol chbat ta pasel yuʼun (Luk. 1:32; Ebr. 4:​14, 15). Jech xtok, la stsal li tsatsal prevaetik akʼbat yuʼun Satanase. Yakʼoj ta ilel ti muʼyuk onoʼox tspas smul xchiʼuk muʼyuk kʼusi chopol tspas ti xuʼ xil-o svokol li buchʼutik tsventaine. ¿Mi mu jechuk ti toj lek ti jaʼ tsventainutike? w22.12 11 par. 9, 10

¿Kʼusi xuʼ jpastik mi oy tsatsal chamel ti bu nakalutike? Jaʼ ti jchʼuntik li kʼusi chalbutik li j-abteletike, jech kʼuchaʼal ti jpokilan jkʼobtik, ti mu xijbat ti bu ep krixchanoetike, ti jtunestik kuvrevoka xchiʼuk ti jchʼuntik mi laj kichʼtik albel ti jchʼak jbatik ta stojolal yantik kʼuk sjalile. Mi ta jtsaktik ta venta taje, chkakʼtik ta ilel ti ep sbalil chkiltik li matanal yakʼojbutik Dios ti jaʼ li jkuxlejaltike. Kʼalal oy kʼusi chkʼot ta pasel ta anile, xuʼ van li kamigotaktik o li buchʼutik xkojtikintike chalbutik aʼyejetik ti mu meleluke o chkaʼitik ta notisiaetik. Jaʼ lek ti jaʼuk jchʼunbetik li buchʼutik yabinojbeik lek skʼoplal jech kʼuchaʼal li j-abteletik yuʼun ajvalile xchiʼuk li doktoretike (Prov. 14:15). Jech xtok, skʼan jchʼuntik li beiltaseletik chakʼbutik tal li Jtsop Jbeiltasvanej xchiʼuk li Beteletik ta sventa li tsobajeletike xchiʼuk ti kʼuxi ta jcholtik mantale. Yuʼun tskʼelbeik lek skʼoplal kʼalal chakʼbutik talel jtosuk beiltasele. Kʼalal ta jchʼuntike, jaʼ jech ta jchabi jkuxlejaltik, xkuxlejal yantik xchiʼuk xuʼ van lek skʼoplal chkom li stestigotak Jeovae (1 Ped. 2:12). w23.02 23 par. 11, 12

Kʼalal ochik ta Albil Balumil li j-israeletike, jelajtik ti bu batik ta nakleje. Ta skoj ti nom to nakalik li j-israeletike, xuʼ van muʼyuk xa mas xil sbaik sventa xchiʼin sbaik ta loʼil. Pe li Jeovae laj yakʼ ti nopajtikuk noʼox stsob sbaik sventa xchikintabat li Skʼope xchiʼuk ti oyuk kʼusi mas xchanike (Deut. 31:​10-12; Neem. 8:​2, 8, 18). Nopbo avaʼi skʼoplal kʼu van yelan chaʼi sba jun j-israel kʼalal chkʼot ta Jerusalen xchiʼuk ti te tsta ta smiyonal xa noʼox j-israeletik ti jeltos bu likemik talel sventa tal yichʼik ta mukʼ li Diose. Li Jeovae jaʼ jech la skoltaan sventa jmojuk tsobolikuk-o. Li ta baʼyel sigloe, li jchʼunolajeletike jaʼik antsetik xchiʼuk viniketik ti jelajtik xkuxlejalike, oy jkʼulejik, oy povreik xchiʼuk jeltos skʼopik. Pe, jmoj tsobol chtunik ta stojolal Jeova. Li buchʼutik jaʼ to chkʼotik ta yajtsʼaklom Kristoe laj yaʼibeik smelolal li kʼusi chal Skʼop Dios ta skoj ti koltaatik yuʼun li yan yajtsʼaklomtak Kristoe xchiʼuk ti tstsob sbaike (Ech. 2:42; 8:​30, 31). w23.02 3 par. 7

Li Jeovae yaloj chakʼbe «kuxlejal sbatel osil» li buchʼu chchʼun mantale (Rom. 6:23). Kʼalal ta jnopbetik skʼoplal li kʼusi yaloj tspase, mas to ta jkʼantik li Jeovae. Jnopbetik skʼoplal liʼe: skʼanojutik tajek li Jtotik ta vinajele, jaʼ yuʼun chakʼbutik kuxlejal sbatel osil sventa mu xijnamaj ta stojolal. Li spatobil koʼontontik chakʼbutik Dios ti xuʼ xijkuxi sbatel osile tskoltautik sventa xkuch batel kuʼuntik li jvokoltike. Akʼo mi chalbutik kajkontratik ti tsmilutike, chijtun-o ta stojolal Jeova. ¿Kʼu yuʼun? Jun srasonale jaʼ ti xuʼ xchaʼkuxesutik Jeova mi tukʼ laj kakʼ jbatik ta stojolale xchiʼuk muʼyuk xa chijcham-o (Juan 5:​28, 29; 1 Kor. 15:​55-58; Ebr. 2:15). Jnaʼojtik ti xuʼ xakʼbutik kuxlejal sbatel osil li Jeovae, yuʼun jaʼ snioʼal kuxlejal xchiʼuk te oy-o sbatel osil (Sal. 36:9). Li Vivliae chal ti muʼyuk slikeb xchiʼuk muʼyuk spajebe (Sal. 90:2; 102:​12, 24, 27). w22.12 2 par. 1-3

Li yajtunelutik Jeovae muʼyuk labal chkaʼitik kʼalal ta jnuptan tsots jvokoltike. Yuʼun xi onoʼox yaloj li Vivliae: «Ta onoʼox xkil ep tsots jvokoltik sventa xij-och li ta Ajvalilal yuʼun Diose» (Ech. 14:22). Jnaʼojtik xtok ti junantik jvokoltike jaʼ to chchʼay ta j-echʼel mi te xa ox oyutik li ta achʼ balumil ti bu «muʼyuk xa lajelal, muʼyuk xa at-oʼonton, muʼyuk xa okʼel ta skoj vokolil xchiʼuk mi jaʼuk xa kʼusi kʼux chkaʼitik» (Apok. 21:4). Li Jeovae muʼyuk tsmak ta be li vokoliletik ta jnuptantike, pe tskoltautik batel sventa xkuch kuʼuntik. Kalbetik skʼoplal li kʼusi laj yalbe yajtsʼaklomtak Kristo ta Roma li jtakbol Pabloe. Kʼalal laj xa ox yalbe skʼoplal li vokoliletik yakal tsnuptan stuke xchiʼuk li yermanotake, xi la stsʼibabe batele: «Skotol li kʼusitik taje yakal ta jtsaltik ta skoj li buchʼu skʼanojutike» (Rom. 8:​36, 37). Li kʼusi skʼan xale jaʼ ti xuʼ skoltautik Jeova sventa lekuk kʼusi xkʼot ta pasel ta jkuxlejaltik akʼo mi jaʼo chkil jvokoltik. w23.01 14 par. 1, 2