Sumba Yehova Kuenda Pokola Kovihandeleko Viaye
“Sumba Suku, pokola kovihandeleko viaye; momo eci oco ocikele comanu vosi.”−UKUNDI 12:13.
1, 2. (a) Ndamupi usumba u pondola oku tu teyuila? (b) Momo lie olonjali via lunguka, vi longisila omãla vavo ovina viosi vi koka ohele?
LEONARDO da Vinci, wa popia hati: “Oku huka kualua, ku tuala omuenyo womunu kohele. Pole, usumba ci tava okuti, u tu teyuila.” Osimbu utõi walua u tuala omunu oco a lunguke leci ci koka ohele. Ndeci, nda tua londa toke kilu liomunda yimue, eci tu lengelela posi, tu saluka calua, kuenje haico tu lokako lonjanga. Cimuamue haicovo okuti usumba wa sunguluka ka u tu kuatisa lika koku kuata ukamba uwa la Suku. pole, u tu kuatisa koku likandangiya oco ka tuka linge cimue civi ndomo tuka cililongisa vocipama cilo.
2 Koloneke vilo, omanu va siata oku lilongisa calua catiamẽla kovina vi koka ohele. Omãla vana okuti ka va kulihile ohele yi tundilila kofiyu yolusu ale volupale mu pita akãlu alua ci tava okuti, va sanga ovitangi vialua.a Olonjali via lunguka, vi longisa komãla vavo ovina viosi vi koka ohele. Kuenje, viamamako loku va lungula kueci catiamẽla kovina viosi via va ñuala okuti, vi koka ohele. Olonjali via kuliha okuti, usumba waco u pondola oku teyuila omuenyo womãla vavo.
3. Momo lie Yehova a siatela oku tu lungula kueci ci koka ohele kespiritu? Kuenda ndamupi?
3 Yehova o tu kuetelevo ocisimilo cimuamue oco tu kale ciwa. Omo okuti eye Isia ukuacisola, o tu longisa Ondaka yaye kuenda tu tambula ekuatiso li tunda kocisoko caye. (Isaya 48:17) Vovipama viaco vielongiso li kola, mu sangiwa alungulo Yehova a siata oku “tumisa” oco tu tẽle oku yuvula eci civi. Handi vali, alungulo aco a lombolola eci catiamẽla kolonjanjo vi pondola oku nyõla ekalo lietu kespiritu. (2 Asapulo 36:15; 2 Petulu 3:1) Vokuenda kuotembo, omanu va siata oku yuvula ovitangi vialua vi nyõla ekalo liavo kespiritu. Nda voluali ka mueyile ovitangi, ocili okuti, omanu nda ‘va kuata lika utima woku sumbila Suku, loku lava ovihandeleko viaye.’ (Esinumuilo 5:29) ‘Kotembo yilo yovitangi vialua,’ ndamupi tu pondola oku sumbila Suku? Kuenda ndamupi tu te?la oku yuvula ovina vi koka ohele kespiritu?—2 Timoteo 3:1.
Tu Tili Eci Civi
4. (a) Nye Akristão va sukila oku yuvula? (b) Ndamupi Yehova a siata oku tenda vana va sole oku linga ekandu? (Tanga etosi li kasi pombuelo yemẽla.)
4 Embimbiliya li lombolola okuti, “oku sumbila Yehova oko oku suvuka eviho.” (Olosapo 8:13) Embimbiliya limue lia popia hati, ‘esuvu, ocituwa cimue omanu va siata oku lekisa. Handi vali, esuvu liaco liatiamẽla kovina via litepa okuti, lomue o yongola oku vi mõla vali.’ Voku sumbila Suku, mua kongela oku yuvula cosi Yehova a nyãle.b (Osamo 97:10) Eci ci tu vetiya oku yuvula ovina vivi. Handi vali, ci sokisiwa ndeci, nda tua londa kilu liomunda yimue okuti noke, eci tu limbuka okuti tu kasi kohele, haico tu lokako lonjaga yalua. Omo liaco, Embimbiliya li popia hati: “Oku sumbila Yehova ku yuvuisa omunu eviho.”—Olosapo 16:6.
5. (a) Ndamupi tu pondola oku lekisa esumbilo liocili ku Yehova? Kuenda ndamupi tu pondola oku suvuka eci civi? (b) Ulandu wa pita la va Isareli u tu longisa nye catiamẽla kondaka eyi?
5 Omo liovitangi via siata oku imila kekandu, tu sukila oku kuata usumba kuenda oku suvuka cosi civi. Embimbiliya li tu lungula hati, cosi omunu a kula haico a lombola. Ocina caco, ci tava okuti citiamisieila kolonjongole vietimba, ale viespiritu. (Va Galatia 6:7, 8) Eli olio esunga lieci Yehova a popela hati, vosi va tomba olonumbi viaye kuenda va siapo efendelo liocili, va pita lovitangi vialua. Nda va Isareli va pokuile ku Yehova, nda veya oku tambula ekuatiso liaye. Kuenje, nda ka va lunduiwile lomanu va lisumguile lavo. (Esinumuilo 28:15, 45–48) Omo liaco, Vembimbiliya tu sangamo ulandu watiamẽla koku sina kua va Isareli. Pole, ulandu waco, wa sonehiwila okuti u kala ndelungulo, oco tu lekise esumbilo liocili ku Suku.—1 Va Korindo 10:11.
6. Ovolandu api tu sukila oku konomuisa oco tu lilongise oku sumbila Suku? (Tanga etosi li kasi pombuelo yemẽla.)
6 Embimbiliya ka li lombolola lika ovitangi via li pita la va Isareli. Pole li lekisavo ovolandu a pita la vana va kuata ovituwa ndeci, ukuse, ukahonga, ocipululu kuenda epela. Omanu vaco, va vumba Yehova vokuenda kuanyamo alua. Pole, noke esumbilo va kuatelele Suku lieya oku tepuluka, kuenda veya oku pita lovitangi vialua. Oku sokolola lutate kovolandu aco, ci tava okuti, tu kuatisiwa oco ka tuka wile vovitangi viaco. Ci sumuisa calua nda tua kevelela toke eci tu pita locitangi cimue ci sumuisa omo lioku pembula kuetu olonumbi vieciwa la Suku. Vamue va siata oku tava kondaka yoku popia hati, omunu o tava lika kelungulo noke yoku pita lovitangi. Puãi ovitangi viaco evi, viya ño nda omunu o kuete ocituwa coku litumila lika eye muẽle.—Osamo 19:7.
7. Helie Yehova a laleka oco a iñile vonembele yaye?
7 Handi vali, tu sukila oku sumbila Suku oco tu kuate ukamba wocili laye. Etu, tu sumbila Yehova, momo tu yongola okuti, ukamba wetu laye wamamako. Helie Suku a tenda okuti ekamba liaye? Yuna hẽ a laleka oco a iñile vonembele yaye? Embimbiliya li tambulula hati: ‘Te lika una okuti, omuenyo waye wa pua eko, haeye wa sunguluka.’ (Osamo 15:1, 2) Nda tua velisapo ukamba tu kuetele Ululiki wetu, tuka lunguka oco ka tuka linge lacimue ci u sumuisa.
8. Kotembo ya Malakiya, ndamupi vamue va Isareli va pembula ukamba wavo la Suku?
8 Ci sumuisa calua omo okuti, kotembo ya Malakiya, va Isareli vamue va pembuile ukamba waco la Suku. Ka va lekisile esumbilo lalimue ku Yehova, momo va lumba kutala ovinyama vivela haivio via lemãla. Uvangi ukuavo u lekisa okuti va Isareli ka va lekisile esumbilo ku Suku, watiamẽla koku pembula ocihandeleko colohuela. Ovo, va tundia akãi vavo vatete oco va kuele vana okuti amalẽhe. Malakiya wa va sapuila hati, Yehova ka sole u ‘o nyãla’ ukãi waye. Kuenje, ocituwa caco ceya oku tepa ukamba wavo la Suku. Ndamupi Suku a tenda ovilumba viavo, osimbu utala Waye wa yukisiwa to lasuẽla akãi vavo va nyãliwa? Etombo liavo, lia vetiya Yehova oku pula hati: “Usuma va ñuetele u kasi pi?”—Malakiya 1:6–8; 2:13–16.
9, 10. Ndamupi tu pondola oku lekisa okuti tua velisapo ukamba tu kuetele Yehova?
9 Koloneke vilo, Yehova o letevo ovitangi vialua vi kasi loku pita voluali. Ndeci, ca siata oku pita ceci okuti, pamue pokati kulume lukãi waye pakala umue o wila vukahonga. Kuenje, eci olohuela viavo vi nyõleha, cikale olonjali ale omãla, vosi yavo va tala ohali yalua. Omo liaco, eci ca siata oku sumuisa calua Yehova. Omunu wosi okuti ekamba lia Suku, ivaluka ndomo Suku a tenda ovitangi viatiamẽla kolohuela. Kuenje, o likolisilako oco olohuela viaye ka vika nyõlehe, kuenda o tata ciwa olohuela viavo poku ‘tila oco kaka wile vukahonga.’—1 Va Korindo 6:18.
10 Cikale kolohuela, ale kovina vikuavo viatiamẽla komuenyo wetu, ca velapo oku suvuka cosi Yehova a nyãle. Pole, tu sukila oku amamako lukamba tu kuetele Yehova oco tu taviwe laye. Upostolo Petulu wa popia hati: ‘Nda limbuka okuti, Suku ka kuete ocame, puãi, kolofeka viosi, wosi u sumbila loku linga esunga, u sungulukila.’ (Ovilinga 10:34, 35) Vembimbiliya tu sangamo ovolandu alua a lombolola ndomo vamue va lekisa esumbilo ku Suku. Kuenje, eci va sangiwa lovitangi va nõlapo oku linga eci ca sunguluka.
Vava va Lekisa Esumbilo ku Suku
11. Momo lie Avirahama a tukuiwila hati wa lekisile ‘esumbililo ku Suku’?
11 Embimbiliya li lekisa okuti, Avirahama wa kala ekamba liocili lia Yehova. (Isaya 41:8) Esumbilo lia Avirahama lia kapiwile voseteko eci Suku o pinga oco a ece omõlaye Isake ndocilumba, ndaño wo likuminyile hati, ovitumbulukila viaye, vika linga ofeka yimue yinene. (Efetikilo 12:2, 3; 17:19) Ci tava hẽ ndati okuti, ‘ekamba lia Yehova’ li pitavo voseteko yi sumuisa? (Tiago 2:23) Eci Avirahama a tikula omoko oco a ponde omõlaye Isake, ungelo wa Yehova wo sapuila hati: “Ku koluile omõla eka liove. Ku ko linge vali cimue. Ocili cilo ndimbuka okuti wa sumbila Suku, kuenje kua nimilile omõlove wongunga.”—Efetikilo 22:10–12.
12. Nye ca vetiya Avirahama oku sumbila Suku? Kuenda ndamupi tu pondolavo oku lekisa ocituwa cimuamue?
12 Ndaño okuti, Avirahama wa lekisile esumbilo ku Yehova, vepuluvi eli eye wa lekisa esumbilo limue lilikasi. Esumbilo liaco lia velapo epokolo, wa li lekisa poku tava oku eca omõlaye ndocilumba. Avirahama wa kuatele ekolelo liokuti, ndaño omõlaye Isake wa fa, Yehova o pondola oku u pindula. Ndomo upostolo Paulu a soneha, eye ‘wa kuatele ekolelo liokuti, cosi Suku a likuminya o tẽla oku ci linga.’ (Va Roma 4:16–21) Etu hẽ tua liangiliya oco okuti, eci tu pita voseteko yimue tu nõlapo oku linga ocipango ca Suku? Tua kolela hẽ okuti epokolo liaco lika tu iha ekuatiso liocili? Kuenda tua kuliha hẽ okuti, Yehova “eca onima kuava vo sanda”? (Va Heveru 11:6) Eci oco ci lomboloka oku sumbila Suku.—Osamo 115:11.
13. Momo lie Yosefe a tukuiwila okuti, wa kala ukuenje umue ‘wa sumbilile calua Suku yocili’?
13 Tu konomuisi eci ca pita la Yosefe wa lekisa ongangu yiwa yoku sumbila Suku. Omo okuti, Yosefe wa kala upika konjo ya Potifara, oloneke viosi wa liyaka leyonjo lioku wila vukahonga. Ka pakalele epuluvi lioku yuvula ukãi wa Potifara wa kala loloñeyi vioku lipekela la Yosefe. Eteke limue, ukãi ‘wo kuatela kuwalo’ waye, pole, eye ‘wa tundila posamua lolupesi.’ Nye ca vetiya Yosefe oku tila eci civi vonjanja yaco? Momo okuti, eye wa sumbilile calua Suku, kuenda wa likala ‘oku linga eviho oco kaka linge ekandu ku Suku.’ (Efetikilo 39:7–12) Ulandu wa Yosefe u lekisa okuti, eye wa kala ukuenje umue ‘wa sumbilile calua Suku yocili.’—Efetikilo 42:18.
14. Ndamupi ongecelo ya Yosefe yi lekisa okuti wa sumbilile Suku yocili?
14 Noke lianyamo amue, Yosefe weya oku pita vali locitangi cikuavo la va kota liaye volandisile kupika. Omo liekambo liokulia lia pita vofeka yavo, Yosefe nda wa fetuluinya ungangala wa va kota liaye. Pole eye ka ci lingile, momo nda va kota liaye wa va tatelevo lãvi, nda ca lekisa okuti ka sumbilile Suku. (Ovisila 25:43) Omo liaco, eci Yosefe a limbuka okuti ovitima via va kota liaye via pongoloka, eye wa va ecela. Ndeci Yosefe a linga, usumba tu kuetele Suku te u tu vetiyavo oku yuvula eci civi okuti tu linga lika eci ca sunguluka, oco ka tuka wile vayonjo.—Efetikilo 45:1–11; Osamo 130:3, 4; Va Roma 12:17–21.
15. Momo lie ovituwa via Yovi via sanjuisila utima wa Yehova?
15 Yovi wa lekisavo ongangu yimue yiwa yatiamẽla koku sumbila Suku. Yehova wa popisa Eliapu hati: “Wa limbuka [hẽ] ukuenje wange Yovi okuti kilu lieve ka kuli ukuavo wa lisoka laye, okuti omunu wa pua etondelo, haeye ukuesunga, o sumba Suku, kuenje o suvuka eviho?” (Yovi 1:8) Omo liovituwa viwa Yovi a lekisa vokuenda kuanyamo alua, wa sanjuisa utima wa Isiaye wokilu. Yovi wa sumbilile Suku, momo wa kulihile okuti eyi oyo onjila ya sunguluka komuenyo. Yovi wa popia hati: ‘Tala, oku sumbila Yehova oko olondunge. Oku tinduka keviho oyo onjila ya sunguluka.’ (Yovi 28:28) Omo okuti Yovi wa kala ale lukãi waye, lalimue eteke a kuatele oñeyi yoku yonja ufeko umue oco a lipekele laye. Handi vali, lalimue eteke ocisimilo cukahonga ceyile kutima waye. Ndaño okuti Yovi wa kala ohuasi, eye wa likala oku pitisa kovaso ovokuasi, kuenda ka tavelevo oku fendela oviteka.—Yovi 31:1, 9–11, 24–28.
16. (a) Ndamupi Yovi a lekisa ohenda? (b) Kuenda ndamupi Yovi a lekisa okuti ka likalele oku eca ongecelo?
16 Oku sumbila Suku, ci lomboloka oku yuvula casi civi okuti, tu kakatela lika kueci ciwa. Omo liaco Yovi wa kuatela ohenda olomeke, lovilema kuenda olosuke. (Ovisila 19:14; Yovi 29:15, 16) Yovi wa kuatele elomboloko liokuti, omunu wosi ‘wa likala oku linga ekamba liaye ohenda, wa liwekapo oku sumbila Tõlo.’ (Yovi 6:14) Vocisola citava okuti mu kongeliwa ohenda ale esumuo. Yovi wa pinga ku Suku oco a kuatise akamba vaye vatatu vo sumuisile calua. (Yovi 42:7–10) Etu hẽ tu pondolavo oku lekisa ocituwa cimuamue coku ecela nda manjetu wa tu lingila cimue civi? Nda vohutililo yetu tua pingilako vakuetu va tu sumuisa, tu sangelako ekuatiso oco ka tuka sumue vali. Yovi wa sumuluisiwile calua omo liesumbilo a lekisa ku Suku. omo liaco, eci ci tu iha elavoko liokuti, vosi va ‘sumbila Yehova, va lavoka oku tambula asumuluho eye a va solekela.’—Osamo 31:19; Tiago 5:11.
Tu Sumbili Suku Okuti Omanu ci Sule
17. Momo lie ka ca sungulukilile oku lulumila omanu? Kuenda momo lie usumba waco u tẽlela oku nyõla ekolelo lietu?
17 Oku sumbila Suku ku tu vetiya oku linga eci ciwa. Pole, oku lekisa esumbilo lia velapo komanu ku pondola oku nyõla ekolelo lietu. Omo liaco, eci Yesu a vetiya olondonge viaye oco vi kuate ombili yoku kunda olondaka viwa, eye wa vi sapuila hati: “Koka kuateli usumba ava va ipa etimba, puãi ka va tẽla oku nyõla muẽle pe omuenyo womunu okuti ka kuata vali epinduko. Puãi kuateli usumba u o tẽla oku nyõla etimba vonjembo lelavoko liomuenyo.” (Mateo 10:28,NW) Yesu wa lombolola hati, ka tu sukila oku kuata usumba lomanu, momo ka va tẽla oku nyõla elavoko lietu lio kovaso. Pole, tu sukila oku lulumila calua Suku, momo unene waye ka u sokisiwa lowu womanu vaño. (Isaya 40:15) Tu sukila oku kuama ongangu ya Avirahama okuti, wa kolelele Yehova o kuete epondolo lioku pindula omanu Vaye vo kolela. (Esituluilo 2:10) Omo liaco, tu popia lutõi tuti: “Nda Suku o kasi letu helie o tu katukila?”—Va Roma 8:31.
18. Ndamupi Yehova a pondola oku eca onima kuava vo sumbila?
18 Ci tava okuti pamue, tu lambalaliwa lepata lietu, ale la vakuetu tu tangela lavo kosikola yimuamue. Pole, noke tuka limbuka okuti, wosi o ‘sumbila Yehova o pamisiwa.’ (Olosapo 14:26) Tu pondola oku likutilila ku Suku oco a tu kuatise, momo tua kuliha okuti oka yevelela ohutililo yetu. (Osamo 145:19) Yehova lalimue eteke aka ivalako vana vo sumbila. Lekuatiso liuprofeto waye Malakiya, Yehova wa popia hati: “[Kotembo yaco,] ava va sumba Yehova va livangola pokati, Yehova wa va yevelela, kuenje co lomboloka. Oco [kovaso aye] kuo sonehiwila elivulu lionjivaluko yava va sumba Yehova, haivo va sokolola onduko yaye.”—Malakiya 3:16.
19. Usumba upi okuti ka uka kalako vali? Pole, usumba upi okuti ukamamako otembo yenda ño hu?
19 Otembo eci okuti omanu vosi va palo posi vaka fendela lika Yehova, yi kasi ocipepi . Kuenje, lomue oka lulumila omunu. (Isaya 11:9) Ka kuka kala vali usumba omo liovina ndeci: Onjala, ungangala, kuenda ovoyaki, momo ovina viaco ka vika kalako vali. Pole, oku sumbila Suku, kukamamako otembo yenda hu. Handi vali, omanu vaye vakuekolelo, cikale ava vaka kala palo posi ale kilu, vosi yavo vakamamako loku lekisa esumbilo kuenda epokolo ku Yehova. (Esituluilo 15:4) Omo liaco, vosi yetu tu tavi kelungulo lia Salomone wa popia hati: “Utima wove ka u ka livele olonjila violondingakandu. Kuamelela vusumba wa Yehova otembo yosi. Momo nda oco, ku kala onima, lelavoko liove ka li nyõlẽha.”—Olosapo 23:17, 18.
[Atosi]
a Akulu vamue va siata oku pua usumba eci va limbuka okuti upange wavo u va kisika oku linga ovina vi koka ohele. Eci umue onoño vo pulisa esunga lieci va kuakupanga olomesa keka liavo kua kambela ovimuine vimue, eye wa tambulula hati: “Ovo ka va kuete usumba lolomakina vi talavaya lolusu.”
b Yehova o nyãle ekandu. Ndeci elivulu lia Va Efeso 4:29, li lombolola eci catiamẽla ‘kombangulo yivi.’ Ondaka yo Helasi ya tukuiwa hati, “ombangulo yivi,” yi lomboloka okulia kumue kuavola. Onaka yaco eyi, yi lekisa okuti, tu sukila oku yuvula ombangulo yosi yivi. Handi vali, Embimbiliya, li sokisavo oviteka ‘ndumbondo.’ (Esinumuilo 29:17; Esekiele 6:9) Onyanya tu kuatela aniña, yi tu kuatisa oku kuata elomboloko ndomo Yehova a tenda ovina viosi viatiamẽla kefendelo lioviteka.
Handi Ocivaluka?
• Ndamupi tu pondola oku yuvula eci civi?
• Ndamupi vamue va Isareli koloneke via Malakiya ka va lekisile esilivilo liukamba wavo la Yehova?
• Nye tu pondola oku lilongisila kongangu yiwa ya Avirahama, la Yosefe, kuenda Yovi, catiamẽla koku sumbila Suku?
• Usumba upi okuti lalimue eteke uka sulila? Kuenda momo lie?
[Elitalatu kemela 25]
Olonjali via lunguka, vi longisa komãla vavo oco va kuate usumba wa sunguluka
[Elitalatu kemela 25]
Ndeci usumba tu kuete u tu kuatisa oku yuvula eci ci koka ohele, oku sumbila Suku ku tu kuatisavo oku yuvula eci civi
[Elitalatu kemela 28]
Yovi wa lulumila Suku ndaño muẽle ceci a liyaka locitangi catiamẽla kakamba vaye vatatu