Onjila Yoku Sanda Ombiali Yiwa

Ulume umue ocimatamata combiali yofeka yo Britanika o tukuiwa hati, Leopold Amery, wa sapuilile Oliver Cromwell hati,​—⁠‘Vonduko ya Suku, komangu yuviali tundako. Ka tu ku yongola vali.’ Otembo yaco pa pitile ale olosãi ecelãla tunde eci Uyaki Wavali wa fetika. Kuenje ofeka yo Britanika ka ya kaile oku yula uyaki. Omo liaco, Leopold Amery kuenda omanu vakuavo vatiamẽla kocisoko cuviali waco, va yonguile oku pongolola ombiali. Noke kunyamo wo 1947 kosãi ya Kupemba keteke 7, Leopold Amery la vakuavo, va kuata onjango yimue. Konjango yaco, Amery wa sapuilavo olondaka evi ku Neville Chamberlain ocimatamata catete cuviali wofeka. Noke eci pa pita oloneke vitatu, ocimatamata caco catete cuviali wofeka, ca tundisiwa komangu yaye. Kuenje wa piñaliwa la Winston Churchill.

OCILI okuti, omanu ka va sukila lika ombiali yi va songuila. Ndaño muẽle vepata, ulume o pondola lika oku songola ciwa nda ukãi lomãla vaye va sanjuka. Kaliye sokolola eci catiamẽla koku songuila ofeka ale oluali. Omanu va siata oku limbuka okuti ka ca lelukile oku sanga ombiali yimue yiwa.

Vokuenda kuanyamo alua volofeka mua siata oku pita ovina vialua ndeci: Oku tumbika omanu kuviali, ovoyaki, oku linga ocela, oku liponda, loku pongolola olombiali kuenda ovina vikuavo. Olosoma, olomitavaso viasongui vofeka, olombiali kuenda asonehi volombiali, va siata oku kuata unene walua. Pole, vokuenda kuanyamo va siata oku pita vapongoloko alua. (Tala pokakasia losapi ya linga hati: “Uviali Womunu Upanda Kesulilo, kemẽla 5.”) Pole, toke cilo omanu ka va kasi oku sanga ombiali yimue ya sunguluka.

Kuli hẽ Onjila Yoku Sanga Ombiali Yimue Yiwa?

Omanu valua ka va kuete vali elavoko lioku sanga ombiali yimue yiwa. Kolofeka vimue omanu va siata oku sumua calua kotembo yoku linga ocela coku nõla ombiali yikuavo. Ulume umue vo Afrika o tukuiwa hati, Geoff Hill haeye ukuakupitiya asapulo, wa popia hati: ‘Omanu ka va kuete vali onjongole yoku linga ocela coku pongolola ombiali. Vo Afrika eci omanu va likala oku linga ocela, ka ci lomboloka okuti va sanjuka lombiali yi kasi oku viala ofeka yavo. Momo, va siata oku lisiõsiõla calua omo liohali va kasi oku tala.’ Ulume umue ukuavikanda viasapulo kofeka yo Estados Unidos wa lombololavo eci catiamẽla koku linga ocela. Eye wa popia hati: ‘Koloneke vilo ka kuli vali olombiali viwa. Kuenda lalimue eteke kuka kala vali ombiali yiwa. Tu kala ño lolombiali via tumbikiwa.’

Anga hẽ omanu va sukila ño oku vialiwa lolombiali ka vialipuile? Ocili okuti, olombiali ka via siatele oku potolola ovitangi viomanu. Anga hẽ eci ci lekisa okuti ka kuka kala vali ombiali yimue ya sunguluka? Sio. Kuka kala muẽle ombiali yimue yiwa. Vocipama cikuãimo, tuka lilongisa eci catiamẽla kombiali yi pondola oku songuila ciwa omanu. Kuenda tuka kũlĩha ndomo ombiali yaco yi pondola oku kuatisa omanu vakuapata osi oku kongelamo ove.

[Elitalatu kemẽla 3]

Konano konele yepĩli: Neville Chamberlain

Konano konele yondio: Leopold Amery

Bottom: Winston Churchill

[Ono Yolofoto]

Chamberlain: Photo by Jimmy Sime/Central Press/Getty Images; Amery: Photo by Kurt Hutton/Picture Post/Getty Images; Churchill: The Trustees of the Imperial War Museum (MH 26392)