Ondaka ya Yehova yi Kasi Lomuenyo

Atosi Avelapo Velivulu Liatete Lia Samuele

CA kala kunyamo wo 1117 osimbu Yesu keyile handi voluali. Otembo yaco papitile ale ovita vitatu vianyamo tunde eci Yehosua a tambula ovambo osi atiamẽlele Kofeka Yohuminyo. Noke akulu voko Isareli veya kuprofeto Samuele londaka yimue yepingilo. Samuele wa likutilila kuenje Yehova wo lekisa onjila a sukilile oku kuama. Yehova poku tambulula Samuele wa lekisile okuti otembo Yolonganji ko Isareli ya sulila kuenje ku fetika otembo yolosoma. Elivulu liatete lia Samuele, li lombolola ovolandu a pita la va Isareli vokuenda kuotembo yaco.

Elivulu eli lia sonehiwa luprofeto Samuele, la Natana, kuenda Gadi. Olio li lombolola ulandu wa pita vokuenda kueci ci soka 102 kanyamo, okupisa kunyamo wo 1180 toke kunyamo wo 1078. (1 Asapulo 29:​29) Elivulu liaco, li lombololavo ulandu wolosoma vimue vikũala via va Isareli okuti, vivali via kala olonganji. Vikuavo vivali via kala olosoma. Pokati kavo pa kala ava vapokuile ku Suku, pole, vakuavo ka va pokuile. Olio lilombololavo ulandu wakãi vamue vavali va lekisile ongangu yiwa haivo va kala lutõi koku yaka lovanyãli. Ulandu waco u lekisavo ongangu yovilinga tu sukila oku kuama levi tu sukila oku yuvula. Ocili okuti, ulandu u sangiwa velivulu eli, u tu kuatisa oku pengulula ovisimĩlo vietu lovilinga vietu.​—⁠Va Heveru 4:⁠12.

SAMUELE WA PIÑALA POMANGU YA ELI YOKU KALA ONGANJI

(1 Samuele 1:1–7:⁠17)

Ca kala kotembo Yocipito cokungula. Hana una wa kala kimbo lio Rama, weya oku kuata esanju lialua.a Momo Yehova wa tambuluile ohutililo yaye kuenje wa cita omõla ulume. Hana poku tẽlisa ohuminyo yaye, wa tuala omõlaco Samuele “konjo ya Yehova.” Kuenje, “wa vumba Yehova kovaso a Eli ocitunda.” (1 Samuele 1:24; 2:​11) Osimbu Samuele a kala handi umalẽhe, Yehova wa sapela laye eci catiamẽla koku yambula onjo ya Eli. Eci samuele a kula, omanu vosi ko Isareli veya oku limbuka okuti wa linga uprofeto wa Yehova.

Eteke limue va Filisiti veyile oku liyaka la va Isareli. Noke vambata Ocikasia covisila kuenje va ponda omãla vavali va Eli. Eci Eli a yeva ondaka yaco, wa kupukila posi kuenje wa fa. Eye wa ‘kala onganji ya va Isareli ci soka akũi akuãla kanyamo.’ (1 Samuele 4:​18) Va Filisiti omo lioku ambata Ocikasia covisila, veya oku liyaka lovitangi vialua. Kuenje va tiuwiya Ocikasia caco ku va Isareli. Noke Samuele wa linga onganji ya va Isereli kuenje vofeka mua kala ombembua.

Atambululo Kapulilo Embimbiliya:

2:10​—⁠Momo lie Hana alikutilila hati, Yehova “eca olohõlo kosoma yaye” osimbu okuti kotembo yaco ko Isareli ka kua kaile osoma? Hana wa linga ohutililo yaco omo okuti, Ocihandeleko ca Mose ca lekisile okuti va Isareli vaka kuata osoma. (Esinumuĩlo 17:​14-​18) Eci Yakoba a kala okupanda kolofa, wa popele hati: “Ombueti yonanelo [okuti uviali], ka yi tundi ku Yuda.” (Efetikilo 49:​10) Handi vali, catiamẽla ku Sarai kukululu ya va Isareli, Yehova wa popelevo hati: “Olosoma viapata vomanu vi tunda kokuaye.” (Efetikilo 17:​16) Omo liaco, Hana wa kala oku likutilila catiamẽla kosoma ya lakele oku iya.

3:3​—⁠Anga hẽ Samuele wa pekelele Vohondo yi Kola? Sio ka pekelele vohondo yaco. Eye wa kala u Lewi haeye ukuepata lia va Kohata vana ka va kale ovitunda. (1 Asapulo 6:​33-​38) Omo liaco, ka kuatele omoko ‘yoku mola ovina vikola.’ (Atendelo 4:​17-​20) Samuele wa kuatele lika omoko yoku kala kocitali cotavernakulu. Kocitali caco oko eye a kala oku pekela. Eli wa pekelelevo kocitali caco. Ondaka yokuti, “mua kala ocikasia ci kola ca Suku,” yi lomboloka onepa yocitali cotavernakulu.

7:​7-9, 17​—⁠Kotembo ya va Isareli Yehova eye wa enda loku nõla kocitumãlo kueciwila kokuaye ocilunda coku pia elisi. Oco hẽ momo lie Samuele a ecela ocilumba coku pia elisi eci va kala Komisipa loku tunga utala wa Yehova ko Rama? (Esinumuĩlo 12:​4-7, 13, 14; Yehosua 22:​19) Eci Ocikasia covisila ca tunda vo Tavernakulu ya kala Kosilo, ulamba wa Yehova ka wa kale vali kocitumalo caco. Samuele omo okuti wa nõliwile la Suku, wa eca ocilumba coku pia elisi Komisipa kuenje wa tunga utala ko Rama. Yehova wa sanjukilile elinga liaco.

Ceci tu Lilongisilako:

1:​11, 12, 21-23; 2:19. Hana wa tu sila ongangu yiwa tu sukila oku kuama. Eye wa kuatele ombili yoku likutilila, loku lekisa eliketiso. Kuenda wa lekisile olopandu kohenda ya Yehova haeye wa kala ukuacisola. Omo liaco, akãi vosi va sumbila Yehova, va sukilavo oku kuama ongangu yaye.

1:⁠8. Elikana wa tu sila ongangu yiwa yoku kolisa vakuetu lolondaka. (Yovi 16:⁠5) Eci a limbuka okuti Hana wa sumua, eye kovetelele evelo. Pole, wo pula hati: “Utima wove wa nyumalela nye?” Epulilo eli lia vetiya Hana oku lombolola eci catiamẽla kesumuo liaye. Noke Elikana wo sapuila ocisola o kuatela hati: “Ame hẽ, sia velelepo kokuove okuti ekũi liomãla valume li sule?”

2:26; 3:​5-8, 15, 19. Tu sukila oku tẽlisa ovikele vietu tua tambula ku Yehova kuenda oku tava kelongiso liaye. Tu sukilavo oku lekisa ocikembe lesumbilo ku vakuetu. Nda tua lekisa ovituwa evi, ‘tuka soliwa’ la Suku kuenda lomanu.

4:​3, 4, 10. Ocikasia covisila via Yehova ka ca kaile ocikuata coviteka vioku liteyuila. Omo liaco, tu sukila ‘oku lilava koviteka.’​—⁠1 Yoano 5:⁠21.

ANGA HẼ OSOMA YATETE YA VA ISARELI YA NENELE EKALO LIWA?

(1Samuele 8:1–15:⁠35)

Samuele vomuenyo waye wosi wa lekisile ekolelo ku Yehova. Pole, omãla vaye ka va endelele volonjila viaye. Eci akulu va Isareli va pingile osoma ku Samuele, Yehova wa ecelela okuti va kuata osoma yaco. Kuenje Samuele loku kuama olonumbi via Yehova wa waveka Saulu omõla a Benjamini oco a linge osoma yaco. Saulu weya oku pamisa uviali waye poku yula va Amoni.

Yonatão omõla a Saulu wa yula olohoka via va Filisiti. Noke va Filisiti va katukila vali va Isareli lolohoka vinene. Pole, Saulu omo liusumba wa eca ku Yehova ocilumba cokupia elisi kuenje wa lueya ocihandeleko caye. Yonatão kumue lukuenje waye una wa enda okuambata ovimalẽho, wa yula ocilombo cikuavo colohoka via va Filisiti. Saulu esiñalo liaye ka lio kuatisile oku yula ovoyaki. Eye “wa yaka lovanyãli vaye kolonẽle viosi,” pole ka tẽlele oku va yula. (1 Samuele 14:​47) Eci a yula olohoka via va Amaleke, ka pokuile kocihandeleko ca Yehova. Momo wa popela ovina Yehova o sapuilile okuti, ‘vi nyõliwa.’ (Ovisila 27:​28, 29) Kuenje Yehova ka tavele vali okuti, o kala osoma ya va Isareli.

Atambululo Kapulilo Embimbiliya:

9:9​—⁠Olondaka vioku popia hati: ‘U va tukola palo vati Uprofeto, kosimbu va enda loku u tukola hati, ukuavinjoinjoi, vi lomboloka nye?’ Olondaka evi vi lomboloka okuti: Eci ovaprofeto va kala oku livokiya koloneke via Samuele kuenda koloneke violonganji ko Isareli, ondaka “ukuavinjoinjoi,” ya piñaliwa londaka “uprofeto.” Kuenje Samuele eye wa kala uprofeto wa tete pokati kavo.​—⁠Ovilinga 3:⁠24.

14:​24-32, 44, 45​—⁠Anga hẽ Yonatão wa pumba ohenda ya Yehova poku lia kowiki una Saulu a siñalele? Sio. Yonatão ka pumbile ohenda ya Yehova poku lia kowiki waco. Momo catete eye ka kũlĩhĩle ohuminyo isiaye Saulu a lingile. Handi vali, ohuminyo yaco ya Saulu oyo ya nenele ovitangi ku va Isareli. Momo ya tundile kovisimĩlo viaye vĩvi loku tomba onduko ya Yehova. Omo liaco, Yehova ka kapeleko olondaka viaco viesiñalo. Ndaño okuti, Yonatão wa tavele keyambulo liaco, pole wa popeliwa kuenje ka file.

15:6​—⁠Momo lie Saulu a lekisilile ohenda kepata lia va Keni? Va Keni va kala epata lia ndatembo ya Mose. Ovo va kuatisile va Isareli eci va tunda Komunda Sinai. (Atendelo 10:​29-​32) Eci va Keni va kala vofeka yo Kanana, va tungile kumuamue lepata lia Yuda vokuenda kuotembo yimue. (Olonganji 1:​16) Noke veya oku tunga la va Amaleke kuenda omanu vakuavo. Pole, vamamako lukamba wavo la va Isareli. Eli olio esunga lieci Saulu a lekisila ohenda kepata lia va Keni.

Ceci tu Lilongisilako:

9:21; 10:​22, 27. Saulu eci a linga osoma yatete ko Isareli, wa lekisile umbombe kuenda eliketiso. Kuenje ovituwa viaco viokuatisa oku yuvula evĩho eci ‘alume vamue vakuavituwa vĩvi’ va suvukile uviali waye. Ovituwa viaco vi tu kuatisavo oku yuvula evĩho eci omanu va tu sanumula lolondaka vĩvi.

12:​20, 21. Ka tuka liwekipo oku vumba Yehova omo lioku kolela ‘kovina viesanda’ ndeci: Oku kolela komunu, kolohoka viasualali olofeka, ale koviteka.

12:24. Oco tuamameko oku sumbila Yehova loku u vumba lutima wetu wosi, tu sukila oku ‘ivaluka ovina viwa a lingilile omanu vaye kosimbu’ kuenda evi a kasi oku va lingila koloneke vilo.

13:​10-14; 15:​22-25, 30. Tu sukila oku sumbila olonumbi via Yehova kuenda oku yuvula ovilinga viosi viepela.​—⁠Olosapo 11:⁠2.

UMALẼHE UMUE WA NÕLIWA OCO A LINGE OSOMA

(1 Samuele 16:1–31:⁠13)

Samuele wa wavekele Daviti ukuepata lia Yuda oco a linge osoma ya va Isareli. Eci papita otembo yimue, Daviti wa ponda Goliata ocindululu ca va Filisiti lewe liepipili. Noke wa fetika oku kuata ukamba la Yonatão. Saulu weya oku nõla Daviti oco a kale kesongo kolohoka viaye. Akãi vamue va Isareli omo lioku sola ovilinga via Daviti vioku yula ovanyali vavo, va fetika oku imba ocisungo hati: “Saulu wa ipaya olohulukãi. Daviti wa ipaya olohuluwa.” (1 Samuele 18:⁠7) Olondaka evi vieya oku wengula onyeño ya soma Saulu. Kuenje wa seteka oku ponda Daviti olonjanja vitatu. Eci Daviti a limbuka onjongole ya Saulu, wa tila kuenje wa fetika oku tungayala.

Vokuenda kuanyamo aye oku tungayala, Daviti wa popela omuenyo wa Saulu olonjanja vivali. Noke wa lisanga la Avigaile ukãi umue wa fina calua, kuenje wo kuela. Eci va Filisiti veya oku liyaka la va Isareli, Saulu wa enda oku pinga ekuatiso ku Yehova. Pole, Yehova ka tavele oku u kuatisa momo wo yanduluka. Noke uprofeto Samuele wa fa. Saulu omo liusumba, wa pinga ekuatiso kukãi umue ukuakutãha. Pole, ukãi waco wo sapuila okuti, ove oka pondiwa kuyaki wa va Filisiti. Eci va Filisiti veyile oku liyaka la va Isareli, va lemeha calua soma Saulu kuenje va ponda omãla vaye. Ulandu waco u lekisa okuti, noke Saulu wa fa. Otembo yaco Daviti wa kala handi oku tungayala.

Atambululo Kapulilo Embimbiliya:

16:14​—⁠Espiritu lipi lĩvi lia suvalisile Saulu? Espiritu liaco, li lomboloka ovisimĩlo vina viovetiya oku linga ovina vĩvi. Eci Yehova opa ku Saulu espitiritu sandu liaye, ka kuatele vali eteyuilo. Kuenje wa fetika oku songuiwa lovisimĩlo viaye vĩvi. Omo okuti Yehova eye wopa ku Saulu espiritu sandu liaye, ca kala ndu okuti, wa eca kokuaye ‘espiritu lĩvi.’

17:55​—⁠Lulandu u sangiwa kelivulu lia 1 Samuele 16:​17-23, momo lie Saulu a pulila hati, Daviti hẽ omõla elie? Epulilo lia Saulu ka li lomboloka okuti eye ka kũlĩhĩle isia ya Daviti. Pole, wa yonguile oku kũlĩha vali calua catiamẽla ku Isiaye. Momo, Daviti poku ponda Goliata lewe liepipili, wa lingile ocina cimue ci komõhisa.

Ceci tu Lilongisilako:

16:​6, 7. Ka tuka yapuisiwi leposo liomanu lioketimba ale oku pisa lonjanga vakuetu. Pole, tu sukila oku va tenda ndeci Yehova a va tenda.

17:​47-50. Eci tu lambalaliwa lovanyali, tu sukila oku kuata epandi loku kolela okuti, “Yehova o tu teyuila.”

18:​1,3; 20:​41, 42. Akamba vawa va sangiwa lika pokati komanu vana va sole Yehova.

21:​12, 13. Yehova oyongola okuti, eci tu liyaka lovitangi, tu kuatisiwa lolondunge vietu via pindisiwa londaka yaye. Momo vondaka yaye mu sangiwa ukũlĩhĩso wasuapo kuenda olondunge viocili. (Olosapo 1:⁠4) Handi vali, tu kuatisiwavo lakulu vekongelo.

24:6; 26:11. Daviti wa tu sila ongangu yiwa yoku sumbila omanu vana va nõliwa lespiritu sandu lia Yehova.

25:​23-33. Tu sukila oku kuama ongangu ya Avigaile yoku lekisa olondunge viwa.

28:​8-19. Olondele poku seteka oku kemba omanu, via siata oku lipongolola ndomunu wa fa. Omo liaco, tu sukila oku yuvula ovituwa viosi viatiamẽla kumbanda.​—⁠Esinumuĩlo 18:​10-12.

30:​23, 24. Olondaka vi sangiwa kelivulu Liatendelo 31:​27, vi lekisa okuti Yehova wa kapako olomitavaso viekongelo. Omo liaco, kovina viosi tu linga tu sukila oku ‘talavaya ndomanu va vumba Yehova.’​—⁠Va Kolosai 3:⁠23.

Ocina Cipi ‘ca Velapo Okuti Ovilumba Visule’?

Ulandu watiamẽla ku Eli, la Samuele, la Saulu, kuenda Daviti, u tu longisa ovina vialua. Owo u tulongisa okuti: “Okupokola kua velapo, okulumba ku sule. Okuyevelela kua velapo, ulela wolomeme u sule. Momo okusina kua lisoka lekandu liokutãha, lumbinde wa lisoka levĩho lioku fendela oviteka.”​—⁠1 Samuele 15:​22, 23.

Etu tu kuete esumũlũho lioku kuatisa kupange woku kunda olondaka viwa Viusoma, kuenda oku longisa omanu ondaka ya Suku. Osimbu tuamamako oku lumba ku Yehova ‘olondaka viomẽla wetu,’ tu sukila oku pokola kolonumbi Viondaka yaye kuenda viocisoko caye.​—⁠Hosea 14:2; Va Heveru 13:⁠15.

[Etosi pombuelo yemẽla]

[Elitalatu kemẽla 31]

Osoma yatete ya va Isareli ya pongolola ocituwa caye cumbombe leliketiso kuenje wa linga ukuepela haeye ukuesino

[Elitalatu kemẽla 32]

Ekolelo lie tu sukila oku kuata eci tu liyaka lovitangi vielambalalo?