Momo Lie tu Sukilila Oku Popia Ocili?
MANJI umue o tukuiwa hati Manfred, eci a kuata ci soka 18 kanyamo, wa kala oku pindisiwa kupange waye.a Kupange waco, va sokiyile okuti, eye kumue la vakuavo, va pita kosikola yimue yepindiso oloneke vivali vosemana. Ovo va tambuile onumbi yokuti, eci va tunda kosikola, va tiukila kupange. Eteke limue ulongisi wavo wa va eca selo. Noke manji Manfred, wa tiukila kupange, pole, vakuavo va enda koku tẽlisa olonjongole viavo muẽle. Eci Manfred a pitila kupange, wa lisanga lamitavaso yupange wavo, kuenje, wo pula hati: ‘Etali momo lie kua endelele kosikola? Vakuene va kasi pi?’ Manfred wa sukilile oku tambulula ndati?
Ocitangi manji Manfred a liyaka laco, ca siata oku pita lomanu valua. Anga hẽ wa sukilile oku popia ocili, ale wa sukilile oku kemba oco a teyuile akamba vaye? Nda wa popele ocili, nda wa kokela vakuavo ovitangi. Kuenje, vakuavo nda ka vo kapeleko vali. Anga hẽ, wa sukilile oku vangula uhembi omo liovitangi viaco? Nda ocitangi caco ca pitile love, nda wa linga nye? Ulandu wa Manfred tuka u konomuisa vali noke. Pole, cilo tu kũlĩhĩsi ovina via kongela voku nola oku popia ocili ale uhembi eci tu liyaka locitangi cimue.
Ocili, Unyali Wuhembi
Eci Suku a lulika omanu, voluali mua kala lika ocili. Ka kua kale ocituwa coku pengisa olondaka ale oku sandeka uhembi. Yehova ululiki wetu, eye “Suku yocili.” Ondaka yaye yocili, eye kakembi, kuenda onyale olohembi.—Osamo 31:5; Yoano 17:17; Tito 1:2.
Nda kefetikilo voluali mua kala lika ocili, uhembi wa tunda pi? Yesu wa eca etambululo liaco eci ovitunda viatavo via kala oku sanda onjila yoku u ponda. Eye wa va sapuila hati: “Wa tundi ku isiene Eliapu, oco vu yonguila oku linga ocipango ca isiene. Eye omondi tunde kefetikilo, haeye ka la sumbila ocili momo vokati kaye ka muli . . . ocili. Eci a popia uhembi o popia caye muẽle, momo eye ohembi, haeye isia yuhembi.” (Yoano 8:44) Yesu wa kala oku popia eci catiamẽla kovitangi via pita Vocumbo Cendene eci Satana a kemba Adama la Heva oco va tombe Suku. Kuenje, va wila vekandu lia va tuala kolofa.—Efetikilo 3:1-5; Va Roma 5:12.
Olondaka via Yesu, vi lekisa okuti, Satana eye “isia yuhembi,” momo eye wa fetika uhembi. Omo okuti Satana eye isia yuhembi, o kasi oku amamako ‘oku kemba oluali luosi.’ Satana eye wa nena ovitangi viosi omanu va siata oku liyaka lavio koloneke vilo.—Esituluilo 12:9.
Esuvu li kasi pokati kocili luhembi wa nena Satana, li kasi oku amamako toke cilo. Kuenje, omanu va siata oku liyaka lovitangi viaco. Ovituwa viomunu, ovio vi lekisa nda o kasi oku teyuila ocili ale uhembi. Omanu vana vatiamẽla ku Yehova, va pokola kolonumbi Viondaka yaye. Pole, omunu wosi ka kuama ocili, o wila peka lia Satana, momo ‘oluali luosi lu kasi povaka aye.’—1 Yoano 5:19; Mateo 7:13, 14.
Momo Lie Omanu va Siatela Oku Kemba?
Omo okuti “oluali luosi” lu kasi povaka a Satana, eli olio esunga lieci omanu va siatela oku kemba. Momo lie Satana a siatela oku vetiyila omanu oco va kembe? Eye, wa kũlĩha okuti, Yehova eye lika wa velapo kovina viosi a lulika oku kongelamo Adama la Heva. Pole, omo liocipululu, wa livela oku tambula omangu yina ka sesamẽlele. Eye, wa yonguile oku tambula omangu yusoma wa Yehova. Omo liaco, wa kemba oco a tẽlise onjongole yaco.—1 Timoteo 3:6.
Nye ci popiwa catiamẽla koloneke vilo? Ove hẽ ku tava okuti ocipululu lepela ovio via siata oku vetiya omanu valua oku kemba? Olomilu, lopulitika, kuenda atavo esanda, eyuka lika evĩho kuenda uhembi. Momo lie? Momo ocipululu oco ca siata oku vetiya omanu oku sanda ovokuasi, lunene, kuenda ekemãlo. Soma Salomone wa popia hati: “Ngendalupesi ka puluka oku yambuiwa.” (Olosapo 28:20) Upostolo Paulu wa popiavo hati: “Ocisola coku sola olombongo oco olumbombo luavĩho osi.” (1 Timoteo 6:10) Cimuamue haico ca siata oku pita lomanu va yongola oku kuata omangu yekemãlo.
Olonjanja vimue omanu va siatavo oku kemba omo lioku kuatela ohele vakuavo. Ocili okuti, ka cĩviko oku kuata onjongole yoku soliwa la vakuetu. Pole, onjongole yaco, oyo ya siata oku vetiya omanu oku sandeka uhembi oco va pengise olondaka viocili. Ovo va ci lingila oku sitika evĩho oco va taviwe lomanu. Soma Salomone wa popia hati: “Usumba omunu a kuetele ukuavo onjanjo, puãi u wa kolela Yehova wa koka.”—Olosapo 29:25.
Oku Pokola ku Suku Ukuacili
Nye manji Manfred a popia eci usongui kupange wavo o pulisa? Manfred wa vangula ocili. Eye wa popia hati: ‘Etali ulongisi wetu wa tu eca selo, kuenje ndeya kulo kupange. Pole, sia kũlĩhĩle eci vakuetu ka veyilile kupange. Mbi hĩse o va pule ove muẽle eci veya.’
Citava okuti, manji Manfred nda wa eca etambululo liuhembi oco a soliwe lakamba vaye. Pole, wa kuata esunga lioku vangula ocili. Momo eye Ombangi ya Yehova. Oku popia ocili, kua yelisa utima waye. Kuenje weya oku koleliwa calua la cime caye kupange. Noke wa kapiwa voseketa yimue okuti, vakuavo ka va kuatele omoko yoku iñilamo. Eci papita ci soka 15 kanyamo tunde eci a tambula ovikele via velapo kupange, usongui wo kupange waye, wa telefonala kokuaye loku u pandiya. Kuenda, wo wivaluisa utõi a lekisile poku vangula ocili.
Omo okuti Yehova eye Suku yocili, omunu wosi o yongola oku kuata ukamba laye, o sukila oku yuvula ‘uhembi’ okuti, o ‘vangula lika ocili.’ Omunu wa Suku, o sukila oku sola ocili. Soma Salomone wa popia hati: “Ombangi yocili ka yi kembi.” Oco hẽ, uhembi u lomboloka nye?—Va Efeso 4:25; Olosapo 14:5.
Uhembi u Lomboloka Nye?
Uhembi u lomboloka oku yuvula oku popia ocili. Pole, nda umue ka yongola oku lombolola ondaka yimue a kũlĩha, ka ci lekisa okuti, o kasi oku kemba. Momo lie? Elivulu limue li popia hati: ‘Uhembi u lomboloka oku sandeka ondaka yimue yesanda, lonjongole yoku yapula omanu.’ Vuhembi, mua kongela ovisimĩlo vioku yapula omunu umue. Pole, oku lueya poku vangula ondaka yimue ndeci: Oku eca ulandu umue ka tua kũlĩhĩle ciwa nda wuhembi ale wocili, ka ci lomboloka oku kala ohembi.
Omo liaco, tu sukila oku konomuisa nda omunu wa tu pulisa ondaka yimue, o sesamẽla oku u lomboluila ulandu waco. Sokolola ndeci okuti, Manfred wa pulisiwile la mitavaso yocisoko cikuavo cupange. Anga hẽ nda wa kisikiwa oku u lomboluila ovina viosi? Sio, nda ka sukilile oku ci linga. Omo okuti, mitavaso yupange waco ka kuatele omoko yoku kũlĩha ulandu waco, Manfred ka kuatele ekisika lioku u sapuila ovina viosi. Pole, nda wo sapuilile uhembi, nda wa linga cimue ka ca sungulukile.
Ongangu yipi yiwa Yesu a eca yatiamẽla kondaka eyi? Onjanja yimue Yesu wa vanguile la vamue va yonguile oku linga ungende kumosi laye. Pole, omanu vaco ka va tiamẽlele kocisoko colondonge viaye. Ovo vo sapuila hati: “Kulo tundako, kuende ko Yudea.” Yesu wa va tambulula ndati? Eye wa va sapuila hati: “Kuendi . . . ene muẽle [kocipito ko Yerusalãi]. Ame si endiko omo owola yange ka yeyile handi.” Pole, noke Yesu wa endele kocipito caco. Momo lie Yesu a va tambuluila ndoco? Momo omanu vaco ka va sesamẽlele oku kũlĩha ovina viosi viatiamẽla konjongole yaye. Ocili okuti, Yesu ka vanguile uhembi, pole ka va sapuilile esunga lieci ka endelele lavo. Eye wa cilinga oco ka vaka sange onjila yoku u kuata kumue lolondonge viaye. Yesu ka kembele, momo upostolo Petulu wa popia eci catiamẽla Kokuaye hati: “[Kristu] ka lingile ekandu, lelimbi ka lia sangiwile vomẽla waye.”—Yoano 7:1-13; 1 Petulu 2:22.
Nye ci popiwa catiamẽla kupostolo Petulu? Kuteke Yesu a kuatiwa, Petulu wa likala olonjanja vitatu hati, ko kũlĩhĩle. Eye wa kemba omo liusumba a kuatela omanu. Pole, noke wa fetika ‘oku lila calua,’ ci lekisa okuti, wa likekembela. Kuenje, Yehova wa ecela ekandu liaye. Ulandu waco wo longisa olondunge. Momo, eci papita oloneke vimue, wa kundila omanu valua ondaka yatiamẽla ku Yesu. Kuenda ka tavele oku pokola kondaka yovitunda via va Yudea eci vo handeleka oku liwekapo. Oku lueya kua Petulu kuenda oku likekembela kuaye lonjanga, ku pamisa ekolelo lietu. Momo olonjanja vimue omo liekambo lioku lipua, tua siatavo oku lueya loku popia olondaka vĩvi.—Mateo 26:69-75; Ovilinga 4:18-20; 5:27-32; Tiago 3:2.
Ocili Cika Tumbuluiwa Otembo ka yi Pui
Elivulu Liolosapo 12:19, li popia hati: “Omẽla wukuacili u kala hũ, elimi liuhembi puãi li pua lombili.” Ocili okuti, omunu wosi o sole oku popia ocili oka kala otembo ka yi pui. Ukamba womanu, u pamisiwa vali ciwa nda va likolisilako oku popia ocili loku tẽlisa olohuminyo viavo. Oku vangula ocili, ku nena asumũlũho a lua. Vasumũlũho aco mua kongela oku kuata utima wayela, oku pandiyiwa lomanu, oku kala ciwa volohuela, vepata, pokati kakamba, kuenda esunguluko kolomĩlu.
Uhembi ka u kala otembo yalua. Omunu una o kemba citava okuti o yapula vakuavo vokuenda kuotembo yimue. Pole, noke uhembi waye u situluiwa. Omo okuti, Yehova eye Suku yocili, wa sokiya otembo yoku malako uhembi kuenda omanu vosi va siata oku vetiya uhembi voluali. Embimbiliya li tu sapuila okuti, Yehova oka malako evĩho liosi lia Satana isia yuhembi, una o kasi oku kemba oluali luosi. Kuenje, lomue oka kemba vali ukuavo.—Esituluilo 21:8.
Eci voluali muka kala lika omanu va ‘popia ocili,’ tuka sanjuka calua.
[Etosi pombuelo yemẽla]
a Onduko yaye ya pongoluiwa.
[Elitalatu kemẽla 4]
Ocipululu kuenda epela, ovio via siata oku vetiya omanu valua oku kemba
[Elitalatu kemẽla 5]
Uhembi u lomboloka oku yuvula oku popia ocili. Pole, nda umue ka yongola oku lombolola ondaka yimue a kũlĩha, ka ci lekisa okuti, o kasi oku kemba