June

Jihova bruba kẹ Inenikristi ẹgbukpe ujorin rẹsosuọ ayen vwo ru ewene vwẹ ẹdia sansan re vwomaphia. Abọ buebun yen e mukpahen ayen tobọ te ọke rẹ ayen rhẹro rọyen dede-e. Roro kpahen obo re phia kẹ Banabas vẹ ọyinkọn Pọl ọke rẹ ayen vwo ghwoghwota vwẹ ekogho ri Listra. Ẹsosuọ, ihwo na ke dede ayen sasasa. Jẹ ọke vwọ yanran na, e re vwọsua da “riẹriẹ ihwo na,” ayen da vwẹ ikpokpo vwo phi Pọl, je yan jovwo nẹ o ghwu. (Iru 14:19) Ẹkẹvuọvo Pọl vẹ Banabas de kpo asan ọfa de re ghwoghwo. Kẹ die yen nẹ obuko rẹ ọnana rhe? “Ihwo buebu de kurheriẹ”, eta vẹ udje rayen da je nẹrhẹ iniọvo na mrẹ ọbọngan. (Iru 14:21, 22) Kidie nẹ Pọl vẹ Banabas dobọ rẹ aghwoghwo na ji ọke re vwo muẹkpahen aye-en, ọnana da nẹrhẹ ihwo buebun mrẹ erere. A rha dobọ rẹ owian rẹ Jihova vwọ kẹ avwanre nẹ e ru na ji-i, o che bruba kẹ avwanre. w23.04 16-17 ¶13-14

Ovie Devid hirharokuẹ ivwighrẹn buebun ri muoshọ vwẹ akpeyeren rọyen, ọkieje yen ọ je vwọ yare ukẹcha ri Jihova vwẹ ẹrhovwo. Devid vwo imuẹro nẹ Jihova nyo je kpahenphiyọ ẹrhovwo rọyen. Wo ji se vwo imuẹro tiọyena. Baibol na imuẹro nẹ Jihova sa kẹ avwanre aghwanre vẹ ẹgba ra guọnọre e se vwo chirakon. Ọ sa reyọ iniọvo rẹ ukoko na yẹrẹ ihwo re dia idibo rọye-en vwọ chọn avwanre uko vwẹ ẹdia evo. Avwanre riẹnre nẹ Jihova kpahenphiyọ ẹrhovwo avwanre dede nẹ ọ dia ọkieje yen o vwo ruo nene obo ra guọnọre-e. Ọ cha kẹ avwanre obo ra guọnọre vwẹ ọke ro fori. Eriyin na, nẹrhovwo, vwo esegbuyota vẹ imuẹro nẹ Jihova cha vwẹrote we enẹna, nẹ ọ je cha vwẹ “obo ri kohwo kohwo” guọnọre vwẹ akpọ ọkpokpọ rọ cha vwẹ obaro na vwọ kẹ.—Un 145:16. w23.05 8 ¶4; 13 ¶17-18

Tẹnrovi erere ro che norhe siẹrẹ wọ da yanmu ẹkẹn ru wo bru kẹ oma. Erere vọ yen wọ sa tẹnrovi? Ọ da dianẹ ẹkẹn ru wo bru kẹ oma ọyen wo vwo ru isese ri Baibol yẹrẹ ẹrhovwo ẹnẹ wẹn yovwinphiyọ, roro kpahen obo rọ sa vwọ nẹrhẹ oyerinkugbe wẹn vẹ Jihova kpẹkpẹ phiyọ. (Un 145:18, 19) Ọ da dianẹ re vwo vwo uruemu rẹ Onenikristi ọvo yen ẹkẹn ru wo bru kẹ oma, tẹnrovi obo rọ sa vwọ nẹrhẹ oyerinkugbe wẹn vẹ ihwo efa yovwinphiyọ. (Kọl 3:14) Diesorọ wo rhe siẹ oboresorọ wọ vwọ guọnọ yanmu ẹkẹn ru wọ bru kẹ oma na phiyotọ-ọ? Vwẹ ọkieje ni oborẹ wo si phiyotọ na. Vwọba, nene ihwo re sa nẹrhẹ wọ yanmu ẹkẹn ru wo bru kẹ oma ghwọrọ ọke kugbe. (Isẹ 13:20) Vwọrẹ uyota, o vwo ọkievo rẹ oma vwo jẹ avwanre ẹkparọ. Ọnana ko mudiaphiyọ nẹ a rha cha sa wian kpahen ẹkẹn re bru kẹ oma na-a? Ẹjo. Avwanre je sa wian kpahen ẹkẹn re bru kẹ oma ọ da tobọ dianẹ owenvwe na herọ-ọ. Dede nẹ ọnana cha guọnọ omaesuon, a mrẹ vwo dje erere rọye-en. w23.05 27-28 ¶5-8

A vwọ riẹn nẹ avwanre che mu oghwa rẹ obo ri che nẹ obuko rẹ orhiẹn echọchọ rẹ avwnare bruru rhe, ọnana sa nẹrhẹ a fan imwemwu rẹ avwanre, ru ewene je davwẹngba re vwo jẹ oruchọ na ẹvwanriẹn. E de ru enana, ọ cha cha avwanre uko sa vwọ djonẹ rẹ arhọ na toba. Ọ da dianẹ wo che se wene orhiẹn ọchọchọ ru wo bru ru-u, die yen wo che ru? Wọ ghwọrọ ọke vẹ ẹgba wẹn vwo gun oma riase-e yẹrẹ guẹn nyẹ ihwo efa nẹ ayen yen sorọ-ọ. Ukperẹ ọtiọyen, rhọnvwe oruchọ wẹn na wọ je reyọ ẹdia ru wọ hepha na vwo ru obo ri fori. Ọ da dianẹ obo wo ruru na kpokpo uwe ẹwẹn, vwomakpotọ nẹrhovwo rhe Jihova, rhọnvwe oruchọ wẹn, je vuẹ nẹ o vwo ghovwo uwe. (Un 25:11; 51:3, 4) Yovwunu kẹ ihwo ru wo gbeku, ọ da dia obo ri fori, nokpẹn rẹ ukẹcha mie ekpako na. (Jem 5:14, 15) Yono nẹ oruchọ wẹn, je davwẹngba wo vwo jẹ ayen ẹvwariẹn. Wo de ru ọtiọyẹn, jẹ o muwẹro nẹ Jihova che gbe arodọnvwẹ kẹ wẹ je vwẹ ukẹcha ru wọ guọnọre vwọ kẹ wẹ.—Un 103:8-13. w23.08 28-29 ¶8-9

Jehoiada vwẹ ukẹcha kẹ Ovie Joash vwọ dia omamọ rẹ ohwo. Ọtiọyena ọke rọ vwọ hẹ eghene, o de ru obo re vwerhen Jihova oma. Jẹ Jehoiada vwo ghwu nu, ọ da kerhọ kẹ emọ rẹ ivie re ga Jihova-a. (2Ik 24:4, 17, 18) Dede nẹ oborẹ ayen ruru na da Jihova mamọ, jẹ o ji “ji emraro rhe ohri rayen rere ọ vwẹ ayen rhivwi rhe . . . , ẹkẹvuọvo yẹ ayen davwerhọ-ọn.” Ayen tobọ kerhọ kẹ Zekaraya ọmọ ri Jehoiada, ri Jihova vwo mu ọmraro kugbe orherẹ-ẹn rẹ ọ vẹ Joash gba dia emọ rẹ iniọvo. Dede nẹ Ovie Joash riẹnre nẹ orua ri Zekaraya yen sivwin arhọ rọyen, o de hwe. (2Ik 22:11; 24:19-22) Joash vwo oshọẹdjẹ ri Jihova-a. Jihova tare jovwo nẹ: “Ihwo re jẹ vwẹ fia ke ni ayen phorhi.” (1Sa 2:30) Ituofovwin rẹ ihwo ri Siria ri te emuọvo-o de phi “unuo fovwi rode” ri Joash kparobọ, ayen da je “woma phihọ otọ gangan.” (2Ik 24:24, 25) Idibo ri Joash da tenyọ hwe kidie o hwe Zekaraya. w23.06 18-19 ¶16-17

Ọyinkọn Pọl ghwọrọ ọke buebun vwẹ Ẹfesọs vwo yono ji ghwoghwo iyẹnrẹn esiri na. (Iru 19:1, 8-10; 20:20, 21) Ọ guọnọ cha iniọvo rọyen uko vwọ fuevun ga Jihova ọkieje kidie o vwo ẹguọnọ rayen mamọ. Iniọvo rehẹ Ẹfesọs ri Pọl si ileta rhe na eviẹn jovwo vwọ kẹ ẹga rẹ efian kugbe oborẹ ayen segbuyota. A riẹn Ẹfesọs phiyọ asan re de vwobọ vwẹ iruemu ra ghẹmrẹ kugbe ọfanrhiẹn. Erharhe eta yen obo re me nyo vwẹ afieha rẹ ihwo rẹ Ẹfesọs kugbe erẹ rayen. (Ẹf 5:3) “Oma rha vua” ihwo buebun re dia orere naa, kọyen ihwo na rhe nyo ọmiaovwẹ vwẹ omaa. (Ẹf 4:17-19) Tavwen ayen ki rhi yono uyota rẹ obo ri yovwirin vẹ obo re brare, ẹwẹn obrorhiẹn rẹ ihwo rẹ Ẹfesọs brorhiẹn hwe ayeen. Kọyensorọ Pọl vwo djisẹ rayen kerẹ ihwo rehẹ “ebri vwọrẹ iroro, a je hẹriẹ ayen vwo nẹ arhọ ro nẹ obọ rẹ Ọghẹnẹ rhe.” Ẹkẹvuọvo, ihwo rẹ Ẹfesọs evo vrẹ nẹ ebri re. w24.03 20 ¶2, 4; 21 ¶5-6

Owian ri Gidiọn kerẹ oguẹdjọ pha gangan. Ọke rẹ ihwo ri Midian vwọ djẹ ason rẹ ẹdẹ ayen phi ofovwin na, Gidiọn da vwọ tua ayen vwo nẹ Ugbenu ri Jẹzril re te Urhie ri Jọdan. (Igu 7:22) Gidiọn domaji vwẹ urhie ri Jọdan? Ẹjo! Dede nẹ oma bru ayen ku, Gidiọn vẹ eshare 300 na je vwọ tua ayen wanvrẹ urhie ri Jọdan. Ukuotọ rọyen, ayen da djẹ ihwo ri Midian mu ji phi ayen kparobọ. (Igu 8:4-12) Gidiọn vwẹroso Jihova nẹ ọ cha kẹ ọyen ẹgba, Jihova ku ro phiyotọ-ọ. (Igu 6:14, 34) Ẹdẹ ọvo, Gidiọn vẹ ihwo rọyen da reyọ owọ vwọ tua ivie ri Midian ivẹ, jẹ ivie na hẹ enu rehẹ ekẹkẹtẹ djẹ. (Igu 8:12, 21) Womarẹ ukẹcha ri Jihova, ihwo rẹ Izrẹl de phi kparobọ. O ji fo nẹ ekpako vwẹroso Jihova, rọ dia ohwo rẹ “oma rhọ-ọ eyẹ oma ghwọrọ-ọ.” Ọ cha kẹ ayen ẹgba ọke rẹ ayen vwọ guọnọ.—Aiz 40:28, 29. w23.06 6 ¶14, 16

Avwanre ji se vwo udu rọ ganre o toro ebẹnbẹn re hirharokuẹ-ẹ. Ọtiọyena, vwẹroso Jihova. Je roro kpahen oborẹ ẹroẹvwọsuọ ri Barak vwo kpahen Jihova nẹrhẹ o se phikparobọ. Dede nẹ a mrẹ ekuakua ofovwin vuọvo vwẹ otọ rẹ Izrẹl eje-e, Jihova da vuẹ nẹ ọ kpare ofovwin bru onotu rẹ ofovwin Sisira vẹ ituofovwin rọyen re tẹn ona ji vwo ekuakua ofovwin buebun. (Igu 5:8) Ọmraro aye Dẹbora da vuẹ Barak nẹ o bru Sisira vẹ ituofovwin rọyen re gua ekpẹrẹ ri bun te 900 ra vwẹ otọ rọ pha riẹriẹriẹ. Dede nẹ oka rẹ asan ọtiọyena yen me yovwin kẹ ituofovwin ri Sisira, Barak de ru nene obo ra vuẹrẹ. Isodje na vwo nẹ Ugbenu ri Tabọr cha, Jihova de siobọnu osio ọgangan nẹ odjuvwu rhe. Ekpẹrẹ ri Sisira de shu fikirẹ ibehre, ọnana da nẹrhẹ Barak phikparobọ womarẹ ukẹcha ri Jihova. (Igu 4:1-7, 10, 13-16) Vwẹ idjerhe vuọvo na, Jihova je cha nẹrhẹ avwanre phikparobọ siẹrẹ a da vwerosuọ ji nene odjekẹ rọ vwọ kẹ avwanre womarẹ ukoko rọyen. w23.07 19 ¶17-18

A guọnọ edirin e se vwo sivwin rhọ. Kerẹ idibo rẹ Ọghẹnẹ re fuevun vwẹ ọke awanre, a guọnọ edirin a sa vwọ hẹrhẹ orugba rẹ ive rẹ Ọghẹnẹ. (Hib 6:11, 12) Baibol na reyọ ẹdia rẹ avwanre vwo dje ọghwẹrẹ. (Jem 5:7, 8) Ọghwẹrẹ wian gangan rọ vwọ kọn ji ku ame ku ekankọn rọyen, jẹ ọ riẹn ẹdẹ rẹ ekankọn na cha vwọ djẹ-ẹ. Ọtiọyena, kọ vwẹ edirin hẹrhẹ vẹ imuẹro nẹ o che vun obo rọ kọnre na. Vwẹ idjerhe vuọvo na, avwanre wian gangan kerẹ Inenikristi, dede nẹ a “riẹn ẹdẹ rẹ Ọrovwori rẹ [avwanre] cha vwọ rhe-e.” (Mt 24:42) Avwanre vwẹ edirin hẹrhẹ, vẹ imuẹro nẹ vwẹ ọke ro fori Jihova che ru obo re veri eje gba. E rhe vwo ediri-in ofu se dje avwanre, ọnana me nẹrhẹ e vrẹn nẹ ukoko na e rhe nomaso-o. Ọ je sa nẹrhẹ a vwọ tua erọnvwọn re rorori nẹ e sa kẹ avwanre omavwerhovwẹn ugege yena. Ẹkẹvuọvo e de vwo edirin, avwanre se chirakon te oba ji sivwin rhọ.—Mai 7:7. w23.08 22 ¶7

A da reyọ aroẹmrẹ rọhẹ Daniẹl 2:41-43 vwọ vwanvwẹ efa rehẹ ọbe ri Daniẹl vẹ Ẹvwọphia, ka cha riẹn nẹ awọ na mudiaphiyọ usuon rẹ Anglo-America, rọ dia ẹgba rẹ usuon rọ herọ nonẹna. Kpahen ẹgba rẹ usuon nana, Daniẹl tare nẹ “ẹbẹre ọvo ganre, ẹbẹre ọvo ghwẹ.” Diesorọ ẹbẹre ọvo vwo ghwẹ? Kidie ihwo ghevweghe re vwo dje ọphiẹn na nẹrhẹ bẹn kẹ ọ vwọ reyọ ẹgba rọyen re vwo dje utehru na vwo ruiruo. Avwanre yono uyota eghanghanre evo vwo nẹ obo ri Daniẹl djisẹ rẹ oma na. Ẹsosuọ, Ẹgba rẹ Usuon rẹ Anglo-America na dje ogangan rọyen phia vwẹ idjerhe evo. Kerẹ udje, ayen phi Ofovwin rẹ Akpọeje I vẹ ọ rẹ Akpọeje II kparobọ. Ẹkẹvuọvo, ẹgba rẹ usuon nana vwiẹre, ọ je cha rha vwiẹrẹ phiyọ fikirẹ oseghe rọhẹ uvwre rẹ ihwo rehẹ otọ rẹ usuon rọyen. Ọrivẹ, Ẹgba rẹ usuon nana yen che sun koba tavwen Uvie rẹ Ọghẹnẹ ki phi oba phiyọ isuon rẹ ihworakpọ eje. w23.08 10-11 ¶12-13

Ofu dje Devid ọkievo fikirẹ ebẹnbẹn ro hirharoku. (Un 18:4, 5) Dedena, ẹguọnọ vẹ ẹroevwote ri Jihova nẹrhẹ ọ mrẹ omaerovwon vwo nẹ ebẹnbẹn rọyen. Jihova sun ugbeyan rọyen rẹ oma ghwọre na kpo “omamọ rẹ odi” kugbe “asan rẹ ame djidji” hepha. Ọtiọyena, Devid da rhoma rhi vwo ẹgba, ọnana da nẹrhẹ ọ ga Jihova vẹ aghọghọ. (Un 18:28-32; 23:2) Nonẹna, avwanre ji se yerin ghene edavwini vẹ ebẹnbẹn rẹ avwanre hirharokuẹ kidie “ẹguọnọ ro jẹrhẹriẹ rẹ Ọrovwohwo na o re-e.” (Uvw 3:22; Kọl 1:11) Devid hirharoku ẹdia rẹ imuoshọ ọke buebun, o ji vwo ivwighrẹn buebun ri vwo ẹgba nọ. Ẹkẹvuọvo ẹwẹn rọyen totọ, oshọ muro-o kidie ọ riẹnre nẹ Jihova vwo ẹguọnọ rọyen. Devid riẹnre nẹ Jihova vẹ ọyen herọ vwẹ kẹdia kẹdia ro hirharoku, ọnana da nẹrhẹ udu rọyen gan. Kọyensorọ ọ vwọ so nẹ: “[Jihova] sivwi uvwe nẹ oshọ mẹ ejobi.” (Un 34:4) Oshọ ghini mu Devid, ẹkẹvuọvo ẹguọnọ ri Jihova vwo kpahọn nẹrhẹ o se phi oshọ na kparobọ. w24.01 30 ¶15-17

Yono nẹ orhiẹn ọchọchọ ri Joash bruru. Orherhẹn Rode Jehoiada vwo ghwu nu, Joash de mu erharhe rẹ igbeyan. (2Ik 24:17, 18) O de nene uchebro rẹ emọ rẹ ovie ri Juda ri vwo ẹguọnọ ri Jihova-a. Wọ cha rhọnvwe nẹ o fori ri Joash vwọ kẹnoma kẹ ihwo rẹ okpetu ọtiọyena. Ukperẹ ọtiọyen, o de nene orharhe uchebro rẹ igbeyan rọyen. Ọke ri Zekaraya ọmọ rẹ oniọvo ri Joash vwọ davwẹngba rọ vwọ kpọvi, Joash da tanẹ a teyọn hwe. (2Ik 24:20, 21; Mt 23:35) Mavọ yen ọ dia emu rẹ ẹkpa je bra te! Ọ da ohwo mamọ nẹ ọke vwọ yanran na ọ da rhe dia ọgedjọ ji dẹ ozighẹ. Ukuotọ rọyen, idibo rọyen da teyọn hwe. (2Ik 24:22-25) Ọ dianẹ Joash nyupho ri Jihova vẹ ihwo ri vwo ẹguọnọ rọyen, ofẹnẹ rha dia akpeyeren rọyen! w23.09 9 ¶6

Jesu riẹnre nẹ ọyinkọn Pita sa fuevun ọkieje. Ọtiọyena Jesu da vuẹ Pita “Wo rhe jẹ oshọ mu we-e.” Ẹroẹvwọsuọ ri Jesu vwo kpahen Pita vwẹ ukẹcha kẹ vwẹ akpeyeren rọyen. Ọke vwọ yanran na Pita vẹ oniọvo rọyen Andru de gbobonyẹ iruo rẹ iyerin ehwe rayen je vwomaba Jesu vwẹ iruo rẹ aghwoghwo rọyen, orhiẹn nana rẹ ayen bruru na da nẹrhẹ Jihova bruba kẹ ayen gbidiki. (Mk 1:16-18) Kerẹ odibo ri Jesu ọ dia ọmọrhiẹ erọnvwọn yen Pita rhiẹromrẹ-ẹ. Ọ mrẹ ọke ri Jesu vwo sivwin ihwo re muọga, ihwo rẹ ẹwẹn ri dẹbono kpokpo, je kparẹ ihwo nẹ ushi. (Mt 8:14-17; Mk 5:37, 41, 42) Vwẹ emramrẹ, Pita mrẹ ọke ri Jesu cha vwọ dia ovie rẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ rọ dia orọnvwọn rọ cha sa chọrọ ẹro-o. (Mk 9:1-8; 2Pi 1:16-18) Vwọrẹ uyota, Pita mrẹ erọnvwọn ro rhẹro rọye-en. Ọ vwerhen oma nẹ Pita mrẹ ebruphiyọ nana eje kidie nẹ ọ vwẹ uphẹn kẹ ovwiẹrẹ rọyen nẹ o gbowophiyọ ẹga rọye-en! w23.09 21 ¶4-5

Vwẹ ọbe rẹsosuọ ro siri, ọyinkọn Pita reyọ ota na “ẹguọnọ okokodo” vwo ruiruo. Oka rẹ ẹguọnọ tiọyena, ọ ghwa dia imwemwu evo yen o rhurhẹ-ẹ, ẹkẹvuọvo o “rhurhu imwemwu buebun.” (1Pi 4:8) Ọ sa dianẹ Pita karophiyọ oborẹ Jesu yoniro kpahen evwoghovwo vwẹ ikpe buebun re wanre. Vwẹ ọke yena, ọkiọvo Pita rorori nẹ ọyen ohwo esiri rọ vwọ tanẹ ọyen che vwo ghovwo oniọvo rọyen “te abọ ighwrẹn.” Ẹkẹvuọvo Jesu yoniro—vẹ avwanre—nẹ e vwo ghovwo “te abọ 77,” ro mudiaphiyọ nẹ e kere-e. (Mt 18:21) Ọ da dianẹ wọ mrẹ bẹnbẹn wọ vwọ reyọ uchebro nana vwo ruiruo, wo jẹ ofu dje we-e! O vwo ọke evo rẹ idibo ri Jihova eje re gbare-e na vwọ mrẹ bẹnbẹn rẹ ayen vwọ reyọ vwo ghovwo. Obo re ma ghanre asaọkiephana ọyen wo vwo ru obo ru wo se ru rere wọ sa vwọ reyọ vwo ghovwo oniọvo wẹn, rere ufuoma sa vwọ dia uvwre rẹ ovwan. w23.09 29 ¶12

Vwevunrẹ erin na, Jona vwo imuẹro nẹ Jihova cha kerhọ rẹ ẹrhovwo rọ vwomakpotọ nẹ vẹ ẹwẹn rẹ okurhẹriẹ nẹ Jihova cha vwẹ ukẹcha kẹ ọyen. Ọke rẹ erin na vwọ kpa phiyotọ, jẹ Jona muegbe ro vwo ruiruo ri Jihova vwọ kẹ na re. (Jon 2:10–3:4) Ọke wo de hirharoku ọdavwini, wọ mrẹ bẹnbẹn wọ vwọ nẹrhovwo rhe Jihova? Gbanẹ uvwerhi wo vwo ru uyono romobọ ro wẹ? Karophiyọ nẹ Jihova nabọ vwo ẹruọ rẹ ẹdia wẹn na. Eriyina wọ da tobọ nẹrhovwo rọ pha kprẹn, wo se vwo imuẹro nẹ ọ cha kẹ wẹ obo wọ ghwa guọnọ. (Ẹf 3:20) Ọ da dianẹ oma na kẹ wẹ uphẹn wo vwo ru uyono na-a, davwẹngba vwọ kerhọ kẹ Baibol vẹ ẹbe rẹ ukoko na re ru phiyọ uhworo. Wọ je sa kerhọ kẹ ine rẹ ukoko na yẹrẹ ni ividio rehẹ jw.org. Wọ da nẹrhovwo rhe Jihova je reyọ erọnvwọn re ukoko na vwọphia vwo ruiruo, jẹ wọ vwẹ uphẹn kẹ nẹ o ru we gan. w23.10 13 ¶6; 14 ¶9

E ru obevun rẹ uwevwin rẹ ẹga ra bọnre vwẹ Jerusalẹm họhọ oborẹ obevun rẹ itabanako na hepha. Ivun ivẹ yehẹ obevun rẹ itabanako na—“Asan Ọfuanfon na” kugbe “Asan rọ Ma Fon na”—ra reyọ ikọtini vwo phi ohẹriẹ phiyọ. (Hib 9:2-5; Ey 26:31-33) Ogburhukpẹ rẹ oro na, agbada ra da torhẹ isẹnsi kugbe imẹje rẹ ikara hẹ evunrẹ Asan Ọfuanfon na. “Irherẹn” na ọvo yen vwo uphẹn re vwọ ro Asan Ọfuanfon na re ze izobo. (Uk 3:3, 7, 10) Ekpeti rẹ ọphọ rẹ oro na yehẹ Asan rọ Ma Fon na ro mudiaphiyọ nẹ Jihova hẹ etiyin. (Ey 25:21, 22) Orherẹn rode na ọvo yen vwo uphẹn rọ vwọ wanvrẹ ikọtini na, vwọ ro Asan rọ Ma Fon na vwẹ Ẹdẹ rẹ Arhuẹrẹ re ruẹ obọvo ẹgbukpe. (Li 16:2, 17) O muẹ ọbara rẹ eranvwe ruọ ro che vwo ze izobo rẹ imwemwu rọyen vẹ ọ rẹ ẹgborho na eje. Ukuotọ rọyen, Jihova de dje oborẹ ẹbẹre sansan rẹ itabanako na mudiaphiyọ fiotọ.—Hib 9:6, 7. w23.10 27 ¶12

Iji re vwo “vwo ẹguọnọ rẹ ohwohwo” vwomaphia abọ buebun vwẹ Ota rẹ Ọghẹnẹ. (Jọ 15:12; Ro 13:8; 1Tẹ 4:9; 1Pi 1:22; 1Jọ 4:11) Ẹguọnọ ọyen uruemu rọhẹ ubiudu rẹ avwanre yẹrẹ ohwo avwanre hepha vwẹ obevun, jẹ ohwo vuọvo cha sa mrẹ obo rehẹ ubiudu avwanre-e. Ọtiọyena, kẹ mavọ yen avwanre se vwo dje ẹguọnọ rẹ avwanre phia kẹ ohwohwo? Womarẹ eta vẹ uruemu avwanre. O vwo idjerhe sansan re se vwo djephia nẹ e vwo ẹguọnọ rẹ iniọvo avwanre. Idjerhe evo yen: “Wa ta uyota ke ohwohwo.” (Zek 8:16) “Ovwan nene ohwohwo yerin vwọrẹ ufuoma.” (Mk 9:50) “A da ta ota kpahan ọghọemuo, ovwan kobaro rọyen.” (Ro 12:10) “We dede ohwohwo.” (Ro 15:7) “Ovwan rhe . . . vwo ghovwo ohwohwo.” (Kọl 3:13) “Ovwan rhe muẹ eghwa rẹ ohwohwo.” (Ga 6:2) Ovwan rhe “brẹ ohwohwo uche.” (1Tẹ 4:18) ‘Ovwan rha . . . bọn ohwohwo gan.’ (1Tẹ 5:11) “Nẹrhovwo kẹ ohwohwo.”—Jem 5:16. w23.11 9 ¶7-8

Kẹdẹ kẹdẹ, yen avwanre vwo brorhiẹn re guọnọ esegbuyota rọ ganre. Kerẹ udje, avwanre brorhiẹn ri shekpahen igbeyan, erọnvwọn ra vwọ diotọ, ẹbe eyono, orọnvwe, emọ, kugbe oka rẹ iruo re che ru. Ofori nẹ a nọ oma avwanre: ‘Orhiẹn ri mi brẹ djephia nẹ mi vwo imuẹro nẹ Ọghẹnẹ cha vwẹ akpọ ọkpokpọ vwo wene eyeren nana kẹrẹkpẹ? Gbanẹ ihwo ri yeren akpọ kerẹsiẹ ra da mrẹ nẹ ughwu yen vwrẹ rẹ yen mi vwẹrokere brorhiẹn?’ (Mt 6:19, 20; Lu 12:16-21) E de ru esegbuyota rẹ avwanre kpahen akpọ ọkpokpọ ro sikẹre re na ganphiyọ, ke se bru omamọ orhiẹn. Avwanre ji hirharokuẹ edavwini ra da guọnọ esegbuyota rọ ganre. E se hirharoku omukpahen, okpọga, yẹrẹ erọnvwọn efa re sa nẹrhẹ akpọ nu avwanre ọhọ. Ẹsosuọ, e se no nẹ e se chirakon rẹ ọdavwini. Ẹkẹvuọvo edavwini evo se siotọ ọke grongron—kọ guọnọ esegbuyota ọgangan e se vwo chirakon ji ga Jihova vẹ aghọghọ.—1Pi 1:6, 7. w23.04 27 ¶4-5

Jihova rhẹro rọyen nẹ e che ru nene ẹrhovwo avwanre. Kerẹ udje, oniọvo ọvo sa rẹ Jihova nẹ ọ vwẹ ukẹcha kẹ ọyen rere a sa vwẹ uphẹn kẹ vwẹ asan ro de ruiruo, o se vwo kpo ọghwẹkoko. Mavọ yen Jihova sa vwọ kpahenphiyọ ẹrhovwo tiọyena? Ọ sa kẹ oniọvo na uduefiogbere rọ guọnọre ọ sa vwọ vuẹ ohwo rọ wian kẹ na. Ẹkẹvuọvo, oniọvo na komobọ ji che bru ohwo rọ wian kẹ na ra ọ me vuẹ kpahọn. Ọ sa tobọ vuẹ ohwo rọ wian kẹ na abọ buebun. Ọ vẹ ohwo ọfa se wene ẹdẹ rẹ owian. Ọ da dia obo ri shephiyọ, ọ sa tobọ rhọnvwe nẹ e si igho rẹ ẹdẹ yena nẹ osa rọyen. Jihova guọnọre nẹ a nẹrhovwo kpahen ọdavwẹ rẹ avwanre ọkieje. Vwo nene eta ri Jesu, ọ dia ọ tare nẹ Jihova cha kpahenphiyọ ẹrhovwo avwanre evo ichichiyin yena-a. (Lu 11:9) Ọtiọyena, wo jẹ oma rhọ wẹ-ẹ! Nẹrhovwo vẹ oruru ọkieje. (Lu 18:1-7) Siẹrẹ e de ru ọtiọyen, jẹ e djephia nẹ orọnvwọn na ghanre kẹ avwanre. Ọnana ji djephia nẹ, e vwo esegbuyota nẹ Jihova vwo ẹgba ro vwo ruo kẹ avwanre. w23.11 22 ¶10-11

Jihova ve kẹ ugbeyan rọyen Ebraham nẹ ẹgborho akpọ na ejobi che vwo ebruphiyọ womarẹ ọmọ rọyen. (Jẹ 15:5; 22:18) Kidie nẹ Ebraham vwo esegbuyota okokodo kpahen Ọghẹnẹ, o de muo ẹro nẹ ive rẹ Ọghẹnẹ che rugba. Ẹkẹvuọvo, Ebraham vwọ hẹ ẹgbukpe 100 rẹ aye rọyen vwọ hẹ ẹgbukpe 90, jẹ ayen ji rhi vwiẹ ọmọ-ọ. (Jẹ 21:1-7) Dedena, Baibol na da ta: “Womarẹ iphiẹrophiyọ, Ebraham vwo esegbuyota nẹ ọyen cha dia ọsẹ rẹ ẹgborho buebun kirobo ra tarọ jovwo.” (Ro 4:18) Wọ riẹnre nẹ oborẹ Ebraham phiẹrophiyọ na rugba. Ọ da rhe dia ọsẹ rẹ Aizik rọ dia ọmọ ro rhẹro rọyen ọke grongron rhire na. Die yen nẹrhẹ Ebraham vwo imuẹro nẹ Jihova che ru ive rọyen gba? Kidie nẹ Ebraham vẹ Jihova vwo oyerinkugbe rọ kpẹkpẹre, ọ da nẹrhẹ o vwo “imuẹro kokoroko nẹ oborẹ [Ọghẹnẹ] veri na” che rugba. (Ro 4:21) Jihova rhiabọreyọ Ebraham o de se ọvwata fikirẹ esegbuyota rọyen.—Jem 2:23. w23.12 8 ¶1-2

Oniọvo ọshare rọ dia eghene ra sa vwẹrosua ruiruo ra kẹrẹ eje fiotọ. Je roro kpahen udje ọgbagba ri Jesu. O vwo ọke vuọvo ro vwo ni iruo ra kẹrẹ kuẹrofia-a. Ukperẹ ọtiọyen, ọ wian ewian ri Jihova kẹrẹ eje, tobọ te ọke rọ vwọ bẹn kẹ dede. O vwo ẹguọnọ rẹ ihwo ma rho kẹ idibo rọyen—ọ je vwẹ arhọ rọyen vwọ kpahotọ kẹ ayen. (Jọ 13:1) Kerẹ Jesu, davwẹngba vwo ruiruo ra kẹ wẹ eje fiotọ. Wọ rha riẹn obo re ruiruo na-a, gba vwomakpotọ nokpẹn rẹ ukẹcha mie iniọvo eshare ri tedje. Ọ dia takpe nẹ wo ruro-o. (Ro 12:11) Ukperẹ ọtiọyen, nabọ ruiruo ra vwọ kẹ wẹ fiotọ, riẹn nẹ “Jihova yen [wo] ruo kẹ, ọ dia ihworakpọ-ọ.” (Kọl 3:23) Vwọrẹ uyota, wọ gbare-e, ọtiọyena vwomakpotọ rhọnvwe echobọ wẹn.—Isẹ 11:2. w23.12 26 ¶8

Ọyen emu rẹ aghọghọ re vwo bromaphiyame je dia ọvo usun rẹ orua ri Jihova. Ihwo rehẹ evunrẹ orua nana cha rhọnvwephiyọ eta rẹ ọbuine Devid rọ tare nẹ: “Ebruphihọ kẹ ohwo ro wọ [Jihova] jẹreyọ nẹ o si kẹrẹ owẹ, rọ dia ọguan wẹn.” (Un 65:4) Ọ dia kohwo kohwo yen Jihova rhọnvwa kẹ nẹ ọ dia ọguan rọyeen. O rhiabọreyọ ihwo ri djerephia nẹ ayen guọnọ vwo uvi rẹ oyerinkugbe vẹ ọyen. (Jem 4:8) Wọ da vwomakpahotọ kẹ Jihova ji bromaphiyame nu, kẹ wo che vwo imuẹro nẹ o che ‘ku oburhubu rẹ ebruphihọ [rọyen] ku we.’ (Mal 3:10; Jer 17:8) Omaebrophiyame ọyen ọtonphiyọ rẹ ẹga ra vwọ kẹ Jihova. Wọ cha davwẹngba vwo yerin mu ive rẹ omaẹvwọkpahotọ wẹn ọ da tobọ dianẹ wo hirharoku ebẹnbẹn yẹrẹ edavwini. (Agh 5:4, 5) Kerẹ odibo ri Jesu, wo che nene udje vẹ iji rọyen kpẹkpẹkpẹ.—Mt 28:19, 20; 1Pi 2:21. w24.03 8 ¶1-3

Kọ da rha dianẹ wẹ vẹ ọrivẹ wẹ sa nabọ ghwọrọ ọke kuẹgbe vwo-o? Die yen wo se ru? Roro kpahen erhanre. E de koko phiyọ ọ dia siẹvuọvo yen ọ ghwa vwo la ga-an. E vwo phi irhe phiyọ ememerha ye, kọ cha rhe la ganphiyọ. Vwẹ idjerhe vuọvo na, diesorọ ovwan rha ghwọrọ ọmọke kuẹgbe kẹdẹ kẹdẹ-ẹ? Ovwan davwẹngba vwo ru orọnvwọn rọ kẹ ovwan omavwerhovwẹn. (Jem 3:18) Ovwan vwo ruẹ ọnana ye, ẹguọnọ rẹ ovwan kọ cha rhoma ganphiyọ. Ọghọemu ghanre vwevunrẹ orọnvwe. Ọ pha kerẹ odju rọ nẹrhẹ erhanre nabọ la. Odju rha herọ-ọ, erhanre na kọ fobọ fuẹ. Vwẹ idjerhe vuọvo na, ọghọ rha herọ-ọ ẹguọnọ rẹ aye gbe ọshare kọ fobọ djiro. Jẹ, ẹguọnọ rẹ aye gbe ọshare cha ganphiyọ siẹrẹ ayen da davwẹngba vwo muọghọ kẹ ohwohwo. Karophiyọ nẹ ọ diẹ wo di vwo roro nẹ wo muọghọ kẹ ọrivẹ wẹn yen ota na-a, ẹkẹvuọvo ọrivẹ wẹn riẹnre nẹ wo ghini muọghọ vwọ kẹ? w23.05 22 ¶9; 24 ¶14-15

Vwẹ Baibol na, idibo rẹ Ọghẹnẹ re fuevun ta ota kpahen ọke rẹ ayen vwo hirharoku okeke yẹrẹ oshọ vẹ uguegue vwẹ obọ rẹ ivwighrẹn rayen. (Un 18:4;55:1, 5) Vwẹ idjerhe vuọvo na, avwanre se hirharoku ẹvwọsuọ vwẹ obo isikuru, iruo, vwevunrẹ orua, yẹrẹ ọ ro nẹ obọ rẹ igọmẹti rhe. Ọ sa tobọ dianẹ oshọ mu avwanre nẹ e che ghwu fikirẹ oka rẹ ọga rẹ avwanre họnvwa. Vwẹ ẹdia tiọyena, avwanre sa họhọ omotete ro vwo ọchuko-o. Idjerhe vọ yen Jihova vwọ cha avwanre uko vwevunrẹ ẹdia tiọyena? Ọ kẹ avwanre uchebro ji ruẹ ẹwẹn rẹ avwanre gan. Ọtiọyena, nene Jihova ghwọrọ ọke kugbe ọkieje womarẹ wọ vwọ nẹrhovwo rhe ji se Ota rọyen. (Un 77:1, 12-14) Wo de ru ọtiọyen, emu rẹsosuọ rọ cha djẹ ro wẹ ẹwẹn siẹrẹ wo de hirharoku ebẹnbẹn yen wọ vwọ yare ukẹcha mie Jihova. Ta ọdavwẹ wẹn kẹ Jihova wọ je vuẹ obo re nẹrhẹ oshọ mu we. Wọ me je vwẹ uphẹn kẹ rọ vwọ ta ota kẹ wẹ ji bru we uche womarẹ wo vwo se Baibol na.—Un 119:28. w24.01 24-25 ¶14-16

A sa vwọ yanmu ẹkẹn re bru kẹ oma, ofori nẹ e vwo owenvwe ọgangan. Ohwo ro vwo owenvwe ọgangan vwo ọdavwẹ rọ vwọ yanmu ẹkẹn ro bru kẹ oma. siẹrẹ owenvwe avwanre vwori da gan, ka cha fobọ yanmu ẹkẹn re bru kẹ oma. Ọtiọyena, die wo se ru owenvwe wẹn vwọ ganphiyọ? Nẹrhovwo kpahen owenvwe ọgangan. Jihova sa nẹrhẹ wo vwo owenvwe wọ vwọ yanmu ẹkẹn ru wo bru kẹ oma womarẹ ukẹcha rẹ ẹwẹn ọfuanfon rọyen. Ọkiọvo avwanre bru ẹkẹn kẹ oma kidie a riẹnre nẹ ọyen obo ro fori nẹ e ru, ọyena shephiyọ. Jẹ, ọ sa dianẹ owenvwe re vwo ruo herọ-ọ. Roro kokodo kpahen oborẹ Jihova ru kẹ wẹ. (Un 143:5) Ọyinkọn Pọl roro kpahen uruemuesiri rẹ Jihova dje vwọ kẹ, ọnana da nẹrhẹ o vwo owenvwe rọ vwọ wian gangan kẹ Jihova. (1Kọ 15:9, 10; 1Ti 1:12-14) Vwẹ idjerhe vuọvo na, wo de roro kpahen oborẹ Jihova ru kẹ wẹ, owenvwe wọ vwọ yanmu ẹkẹn ru wo bru kẹ oma kọ cha ganphiyọ.—Un 116:12. w23.05 27 ¶3-5

Avwanre nẹrhẹ oma vwerhen Ọsẹ rẹ avwanre rọhẹ odjuvwu siẹrẹ e de jiri odẹ rọyen. (Un 119:108) Kẹ ọnana mudiaphiyọ nẹ Ọghẹnẹ ro me kpenu na pha kerẹ ihworakpọ re gbare-e, re guọnọ ihwo ri che jiri ayen kidie nẹ ayen roro nẹ ihwo vwo ẹguọnọ rayẹ-ẹn? Ẹjo. E de jiri Ọsẹ rẹ avwanre rọhẹ odjuvwu, jẹ avwanre djephia nẹ oborẹ Eshu ta kpahen avwanre komobọ dia uyota-a. Eshu tare nẹ o vwo ohworakpọ vuọvo rọ cha sa fuevun chochọn rẹ odẹ rẹ Ọghẹnẹ-ẹ. Ọ tare nẹ o vwo ohwo vuọvo usun rẹ avwanre na rọ cha sa fuevun ga Ọghẹnẹ siẹrẹ a da davwọn ni-i. Ọ je tanẹ avwanre eje che chukoku Ọghẹnẹ ọ da dianẹ ọyen na che fierere kẹ avwanre. (Job 1:9-11; 2:4) Ẹkẹvuọvo Job fuevun ga Ọghẹnẹ ji dje Eshu phiyọ ọvwọrofian. Wo ji se ru ọtiọyen? Avwanre ọvuọvo vwo uphẹn ra vwọ chochọn rẹ odẹ rẹ Ọsẹ rẹ avwanre rọhẹ odjuvwu ji ru obo re vwerhọn oma womarẹ a vwọ fuevun ga. (Isẹ 27:11) Ọyen emu rẹ ọghọ re vwo ru ọtiọyen. w24.02 8-9 ¶3-5

Ọke ri Mosis vẹ Jọshua vwọ wan nu, Jihova da vwẹ iguẹdjọ vwo mu nẹ ayen sun ihwo rọyen. Ọke vwọ yanran na rẹ ivie vwo sun ayen re, Jihova da vwẹ emraro mu nẹ e vwẹ odjekẹ kẹ ihwo rọyen. Ivie re fuevun nene uchebro rẹ emraro na. Kerẹ udje, Ovie Devid vwomakpotọ rhiabọreyọ ọkpọvi mie ọmraro Netan. (2Sa 12:7, 13; 1Ik 17:3, 4) Ovie Jehoshafat nene odjekẹ rẹ ọmraro Jahaziẹl ji jiro kẹ ihwo rẹ Izrẹl nẹ ayen “se emraro rẹ [Ọghẹnẹ] gbuyota.” (2Ik 20:14, 15) Ọke rẹ erọnvwọn vwọ gan kẹ Ovie Hẹzikaya, o de bru ọmraro Aizaya ra vwọ kẹ ukẹcha. (Aiz 37:1-6) Kọke kọke rẹ ivie na de nene odjekẹ ri Jihova, kọ chochọn rẹ ayen ji brẹba kẹ ayen. (2Ik 20:29, 30; 32:22) O phẹnre dẹn nẹ Jihova reyọ emraro rọyen vwo sun ayen. w24.02 21 ¶8

Eshu guọnọre nẹ avwanre vwẹ ugbeyan mu ihwo re sa nẹrhẹ ọ bẹn avwanre vwọ yan nene iwan ri Jihova. E jẹ a karophiyọ nẹ ọ dia ihwo rẹ avwanre mrẹ, re nene ghwọrọ ọke kuẹgbe ọvo yen igbeyan rẹ avwanree. O ji churobọ si ihwo rẹ avwanre nene ta ota kuẹgbe vwẹ intanẹti. Ofori nẹ avwanre họnre vwọso iroro rẹ akpọ na titẹ nẹ e vwo gbe ọfanrhiẹn shephiyọ. Avwanre riẹnre nẹ ọ chọre. (Ẹf 4:19, 20) E jẹ a nọ oma avwanre enọ nana: ‘Me davwẹngba vwọ kẹnoma kẹ oyerinkugbe ọkpẹkpẹkpẹ vẹ ihwo re me vẹ ayen gbe ruiruo, emọ rẹ iklasi mẹ yẹrẹ ihwo efa ri muọghọ kẹ iwan ri Jihovaa? Mi fiudugberẹ nene iwan ri Jihova ọ da tobọ dianẹ ọ sa nẹrhẹ ihwo evo vwẹ ovwẹ jehwẹ?’ Kirobo rehẹ 2 Timoti 2:20-22, o ji fo nẹ avwanre gbẹrophiyotọ siẹrẹ a da cha sane igbeyan vwẹ ukoko na. E jẹ a karophiyọ nẹ evo cha cha avwanre uko vwọ fuevun vwẹ ẹga ra vwọ kẹ Jihovaa. w24.03 22-23 ¶11-12

Wọ vwẹ ẹwẹn roro oka rẹ ohwo ri Jihova hepha jovwore? Dede nẹ a mrẹ Jihova-a, jẹ Baibol na djisẹ rọyen vwẹ idjerhe sansan. E se Jihova “ọnre vẹ ekpọfia” kugbe “erhanre rọ ghwọrọ erọnvwọn fiotọ.” (Un 84:11; Hib 12:29) E djisẹ rọyen kerẹ ubioragha ro lo, kerẹ ẹrovwo ro lo wranwran kugbe uhoho rẹ aphoro vwẹ irharheghe. (Izi 1:26-28) Kidie nẹ a mrẹ Jihova-a, ọ sa nẹrhẹ ọ bẹn ra vwọ riẹn nẹ o vwo ẹguọnọ avwanre. Ihwo evo roro nẹ Jihova che se vwo ẹguọnọ raye-en, fikirẹ oborẹ ayen rhiẹromrẹ vwẹ akpeyeren re. Jihova vwo ẹruọ rẹ oka rẹ iroro ọtiọyen vẹ oka rẹ ewene rọ ghwa cha. Rere ọ sa vwọ vwẹ ukẹcha kẹ avwanre o de dje omamọ rẹ iruemu ri rhe re vwẹ Baibol na. Ota ro dje oka rẹ ohwo ri Jihova hepha gbagba yen ẹguọnọ. (1Jọ 4:8) Ọghẹnẹ yen ẹguọnọ. Ẹguọnọ yen muo vwo ruẹ kemu kemu. Ẹguọnọ rẹ Ọghẹnẹ gan te asan rọ da tobọ dje kẹ ihwo ri vwo ẹguọnọ rọye-en.—Mt 5:44, 45. w24.01 26 ¶1-3

Jihova vwẹ Mosis vwo mu nẹ o sun ihwo rẹ Izrẹl nẹ Ijipt. O djerephia kẹ ayen Ọ vwọ kẹ ayen osunsun egho vwẹ oghẹruvo ọ da rha kẹ ayen osunsun erhanre vwẹ ason. (Ey 13:21) Mosis nene osunsun na, ro sunro vẹ ihwo rẹ Izrẹl kpo Abadi Ọvwavware na. Oshọ rẹ isodje rẹ Ijipt mu ayen rẹ ayen vwo roro nẹ ayen rhe che se vrẹn nẹ uherevie rẹ Abadi Ọvwavware na-a. Ẹkẹvuọvo ayen niro chọ. Jihova komobọ yen sun ihwo rọyen kpo etiyin womarẹ Mosis. (Ey 14: 2) Ọghẹnẹ de sivwin ayen vwẹ idjerhe rẹ igbevwunu. (Ey 14:26-28) Vwẹ ikpe 40 re vwọ kpahọn, Mosis je vwẹroso Ọghẹnẹ nẹ ọ cha vwẹ osunsun rẹ egho na vwo sun ihwo rọyen wan aton na. (Ey 33:7, 9, 10) Jihova de nene Mosis ta ota nu, Mosis me rha vwẹ odjekẹ na vwọphia kẹ ihwo na. O mu ihwo rẹ Izrẹl ẹro nẹ Mosis yen Jihova vwo suẹn ayen. w24.02 21 ¶4-5